Մեր հյուրն է ռեժիսոր-անիմատոր Նաիրա Մուրադյանը

-Ինչո՞ւ որոշեցիք դառնալ անիմատոր:

-Որովհետև նույնիսկ չեմ հիշում երբվանից` նկարում էի: Ծնողներս էլ նկարիչներ էին, ու ես չեմ զգացել, երբ եմ սկսել նկարել, միշտ նկարել եմ: Իսկ մուլտեր, երևի բոլոր երեխաներն էլ սիրում են, ու ես հասկացա, որ անիմացիան այն է, ինչով ես ուզում եմ զբաղվել: Ծնողներս լուրջ նկարիչներ էին, ու ինձ թվում էր, որ ես չեմ կարող այդպիսինը դառնալ, ու ընտրեցի իմ ուղին՝ որպես անիմատոր: Նաև սիրում էի պատմություններ հնարել: Այդ եկուսն էլ կարևոր են անիմատոր դառնալու համար:

-Որտե՞ղ եք սովորել անիմացիա:

-Անիմացիա սովորել եմ «Մուլտ ցեխ»-ում` Հայֆիլմում: Այն ժամանակ ինստիտուներում չկային առանձին բաժիններ, չկային անիմացիոն խմբակներ: Ավելի շատ խմբերով էին աշխատում, ու գալիս էին նոր մարդիկ, միամում խմբին և սկսում ամենապարզ բաներից: Այդ պարզ բաներից է ներկելը: Այն ժամանակ մուլտիպլիկատից հետո թղթի վրա գծվում էր ուրվագիծը` կոնտուրը, ու դա կատարվում էր անիմատորի կողմից: Գունավորողներն էլ ներկում էին այդ դետալները:

-Ինչի՞ց է սկսում անիմացիան:

-Անիմացիան սկսվում է պատմությունից: Ինչ-որ մեկին հետաքրքրում է մի թեմա, ու ինքը որոշում է դրա հիման վրա մուլտ նկարել: Ենթադրենք կարդում ես գիրքը և մտածում, թե կարդացածը ինչպես ցույց տալ: Եթե դու ինքդ նկարիչ չես, դու մտածում ես սցենարը ու որոշում նկարելու ոճը. գունեղ ես ուզում, թե գրաֆիկա, դրա հիման վրա էլ, եթե դու ինքդ նկարիչ չես, այլ ռեժիսոր, ընտրում ես քեզ նկարիչ: Նկարչին ցույց ես տալիս որոշ նկարներ, ֆոտոներ,  այսպես ասած, նկարչին «հավեսի ես գցում»: Դրա հիման վրա նկարիչը անում է էսքիզներ: Էսքիզները մի քանի նկարներ են, որոնց վրա պատկերված են հերոսները, տան ձևավորումը և այլն: Եթե ռեժիսորը հավանում է այդ կերպարները, ապա այդ նկարները տալիս է մուլտիպլիկատորին: Մուլտիպլիկատորը շարժում է դրանք: Այսինքն, մուլտիպլիկատորը, ինչ որ իմաստով, և նկարիչ է, և դերասան: Այդ հերոսներին նայելով, նա արդեն պատկերացնում է` հերոսը արագաշարժ է, թե դանդաղաշարժ, ինչ շարժումներն են նրան հատուկ և այլն: Եթե նկարած ֆիլմ է, ինչպես Դիսնեյի, կամ նկարած ռուսական հին մուլտֆիլմերի դեպքում, այսինքն, լավ նկարած պլաստիկ շարժման դեպքում, մուլտիպլիկատորից հետո սկսում է աշխատել «ֆազովչիկը»` փուլավորողը, ով մուլտիպլիկատորի արած հիմնական շարժումների միջև նկարում է մի քանի լրացնող կադրեր: Օրինակ` մարդը կանգնած է և հետո նստեց, այդ կադրերի միջև կան միջանկյալ հինգից յոթ այլ կադրեր, որոնք նկարում է փուլավորողը: Նա թղթի վրայից նկարն անցկացնում է ցելոիդի` թափանցիկ ժապավենի վրա: Հատուկ ներկերի և գրիչների օգնությամբ նկարում է ուրվագիծը: Հետո ուրվագծի հիման վրա նկարում են լրացնող կադրերի ուրվագծերը` «ֆազովկաները»: Նկարիչը որոշում է փուլերի գույները և ուղարկում գունավորողներին:

-Անիմացիոն ի՞նչ տեխնիկաներ կան:

-Շատ են: Նկարածից բացի կա օրինակ, «պերեկլադկայի» տեխնիկա, երբ դետալներով են աշխատում` գլուխը առանձին, թաթիկները առանձին և այլն:  Այդ տեխնիկայով աշխատում է Նորշտեյնը: Դա իմ սիրած ձևն է, ուղղակի ես նույնը անում եմ համակարգիչով: Կա նաև տիկնիկային տեխնիկան, երբ դարձյալ կադր առ կադր շարժում են տիկնիկները և նկարում: Հիմա ամբողջ աշխարհը 3D-ով է անում, և հատուկենտ մարդիկ են, որ կարողանում են հասնել այնպիսի որակի, որ մուլտը ստացվի կենդանի, ոչ թե մահացած մարմիններ լինեն:

Կա նաև անիմացիա ավազով: Այն շատ հետաքրքիր է, ու կատարվում է ապակու վրա: Նաև յուղամատիտներով են անում, ածուխով, այն ամենով, ինչով հնարավոր է նկարել, ու շարժել, ցանկացած բանով կարելի է: Նույնիսկ աղով, խոհանոցում ինչ կա` կարող եք օգտագործել: Օրինակ՝ Նատալյա Միրզոյանը արել էր տարբեր թեյի խոտիկներով, բայց photoshop-ով ներկում էր:

-Ե՞րբ եք նկարել ձեր առաջին ֆիլմը:

-Որպես ռեժիսոր իմ առաջին մուլտը նկարել եմ «Շողակաթ» հեռուստաընկերությունում 2000 թվականին, երբ արդեն շատ մեծ էի: Միշտ աշխատել եմ ուրիշի մոտ: Ամուսնուս` Յուբիկ Մուրադյանի մոտ նկարիչ եմ եղել: Դե այն տարիներին, երբ լույս չկար, շատ ռեժիսորներ «կորցրեցին» իրենց, չէին պատկերացնում, թե ինչպես կարելի է անիմացիա անել, եթե լույս չկա: Նաև համակարգչին չէին տիրապետում, իսկ ես շատ շուտ սովորեցի համակարգչով աշխատել և «Շողակաթ» հեռուստաընկերությունում շարք սկսեցի հայկական պոեզիայի հիման վրա… Հին ձայներ վերցրեցի ռադիոյից, օրինակ՝ Վահրամ Փափազյանն է կարդում, Հրաչյա Ներսիսյանը: Չարենց, Դուրյան, Սևակ, Լևոն Շանթ և այդպես յոթ ֆիլմ: Պոեզիայով եմ սկսել անիմացիան:

-Պոեզիա նկարելը Ձե՞ր միտքն էր:

-Այո, ես առաջարկեցի: Հավանեցին, բայց ես դեռ այդքան էլ չէի հասկանում համակարգչից, ու թղթերի վրա նկարում ու կտրտում էի: Չէի մտածել, որ կարելի է ուղղակի սքանավորել նկարները: Գրքերից, ամսագրերից կտրտում էի նկարները, քանի որ այդ անիմացիան կոլաժային էր: Անփորձությունից գրքերից տրտում էի կերպարները ու սքանավորում, այնինչ կարելի էր դա անել առանց կտրտելու: Այդպես մեկի հետ էի անում անիմացիան, հետո սկսեցի մենակ աշխատել: Շատ դժվար է մենակ աշխատել, բայց եթե գիտես անել, ավելի լավ է ինքդ անես: Ինքնուրույն սկսեցի աշխատել «Ճանապարհ» ֆիլմի վրա:

-Իսկ ինչո՞ւ է ավելի լավ մենակ աշխատելը:

-Մի կողմից լավ չէ, քանի որ քեզ «խղճում» ես ու բարդ բաներ չես անում: Իսկ հակառակ դեպքում, պետք է բացատրես, թե դու ինչ ես զգում, ինչ ես ուզում, իսկ դա այդքան էլ հեշտ չէ: Եթե մի բան անում է գործընկերդ, ու քեզ դուր չի գալիս, դժվար է նրան դա ասելը, իսկ ինքդ քեզ կարող ես:

-Ձեր սիրած անիմատորը ո՞վ է:

-Խիտրուկը («Վիննի Թուխը», «Բոնիֆացիուսի արձակուրդները»), Միաձակին («Ուրվականներից քշվածները», «Քայլող ամրոցը»): Իհարկե նաև Նորշտեյնը («Ոզնին մշուշի մեջ»), ով չտեսնված ռեժիսոր է: Որպես չափանիշ այս երեքն են, որոնց կողքին դեռ ոչ ոք չկա կանգնած:

-Մեկ մուլտով մարդը կարո՞ղ է համարվել անիմատոր:

-Այո, իհարկե, եթե ֆիլմը լավն է: Օրինակ՝ Խիտրուկը 36 տարեկան էր, երբ նկարեց իր առաջին մուլտը՝  «Մի ոճրագործության պատմություն» ու դրանով նա դարձավ ամենահայտնի ռեժիսորներից մեկը: Մինչ այդ նա երկար տարիներ աշխ Ատամանովի և այլոց մոտ որպես մուլտիպլիկատոր: Հետո մեկնել է ռազմաճակատ և պատերազմից հետո դարձյալ զբաղվել է մուլտով: Խորհուրդ կտամ, որ կարդաք նրա գիրքը` «Մասնագիտությունը` անիմատոր»: Կարդացեք նաև Նորշտեյնի գիրքը` «Ձյունը խոտի վրա»:

-Ի՞նչ անձնային հատկանիշներ և մասնագիտական հմտություններ են պետք անիմատոր դառնալու համար:

-Շատ տարբեր են անիմատորները, և չես կարող ասել, թե այս որակը ունես, ուրեմն, վերջ, դու անիմատոր ես:  Կարևորը՝  նստելն է, նստելն ու գործ անելը: Խիտրուկը մի խոսք ուներ` անիմատորի չուգունե հետույքը…

Ընդհանրապես անիմատորները գաղափարական մարդիկ են, ողորմություն չեն ընդունում:

-Իսկ ի՞նչ ազդեցություն են ունենում փառատոները մուլտիպլիկացիայի զարգացման վրա:

-Փառատոն ունենալը քաղաքում շատ կարևոր բան է: Ոչ միայն ֆիլմեր նայելն է կարևոր, այլև մարդկանց հետ շփվելը: Օրինակ, ինձ շատ է դուր գալիս «Կրոկ» փառատոնը, երբ տասներկու օր նավի վրա հավաքվում են անիմատորները, և նավի անձնակազմից բացի ուրիշ մարդ չկա:

-Ըստ Ձեզ, որո՞նք են աշխարհի լավագույն անիմացիոն ստուդիաները:

-Հիմա ստուդիա հասկացությունն ձևափոխվել է: Առաջ անիմատորները հավաքվում էին խմբով ու անում իրենց աշխատանքը: Իսկ հիմա որտեղ որ էժան է մուլտի այս կամ այն պրոցեսը, ուղարկում են այնտեղ: Օրինակ` Չինաստանում անում են գունավորումը: Խմբային հասկացությունը կամաց-կամաց կորչում է, դառնում է արտադրություն: Իսկ հեղինակային ֆիլմերի դեպքում հավաքվում են մի քանի հոգի` նախկին խմբի ձևաչափով: