Արզականյան ամառ

Այս տարի ամռան երկրորդ՝ ամենաշոգ ժամանակը ես անցկացրել եմ Արզական գյուղում։ Այդ գյուղը հայտնի է իր հանքային ջրերով, որոնք շատ օգտակար են մարդու առողջության համար։ Մենք ընտանիքով այնտեղ հաճախ ենք գնացել, բայց անընդհատ կես օրով, իսկ իմ մայրիկը ուզում էր ավելի երկար ժամանակով: Նա արդեն որերորդ տարին ուզում էր այնտեղ գնալ մեկ շաբաթով, բայց անընդհատ չէր ստացվում։ 

Եվ ահա այս տարի ես, քույրս ու մայրիկս գնացինք Արզական։ Այնտեղ մենք վարձով տանն էինք մնում, որից մեկ տուն այն կողմ հանքային ջրով լողավազանն էր։ Ամեն օր՝ մինչև քույրիկիս երկրորդ քնելը, մենք գնում էինք լողավազան և երբ հետ էինք գալիս, լինում էինք ահավոր հոգնած, որովհետև հանքային ջուրը շատ տաք էր և երկար ժամանակ տաք ջրում լողանալուց մենք մեզ վատ էինք զգում։ Երբ հետ էինք գալիս, անպայման ինչ-որ քաղցր բան էինք ուտում։ Արզականում մենք մնացինք մեկ շաբաթ։ Առավոտները արթնանում էինք աքաղաղի կանչից, որը շարունակվում էր մինչև ժամը երեքը։ Հետո ժամանակը ինքն իրեն անցնում էր, և գալիս էր երեկոն։ Այնքան հո՜վ, այնքան աստղալից, անքան հանգիստ, որ ես ուղղակի չէի ուզում գնալ այնտեղից։ Հետո` էլի առավոտ։ Առաջին երեք օրերը ես լողավազան գնալուց առաջ և գալուց հետո կարդում էի գիրք, բայց քանի որ անընդհատ տանը նստել ու գիրք կարդալ չէի կարողանա, տանտիրոջ առաջարկությամբ և օգնությամբ ծանոթացա իմ հասակակիցների հետ։ Նրանցից մեկը սովորում էր Արզականի դպրոցում տասներորդ դասարնում, իսկ մյուսը` Երևանում։ Միասին մենք գնում էինք զբոսանքի, որի ընթացքում ծանոթացա Արզականի դպրոցի, մշակույթի տան, մանկապարտեզի և ընդհանրապես, շրջակայքի հետ։ Նրանք պատմեցին շատ մանրամասներ գյուղի մասին, դպրոցի։ Օրինակ, տեղի Խաչիկ Խաչատրյանի անվան դպրոցը վերանորոգվել է վերջերս։ Վերանորոգումից հետո, կամ առաջ, որը կատարվել էր դպրոցի ֆոնդի փողով, եկել էին անգլիացիներ և աշակերտների հետ անվճար դասեր էին անցկացնում, խաղեր խաղում։ Բանն այն է, որ Արզականի դպրոցում երեխաներն անգլերեն չեն անցնում, այլ ֆրանսերեն կամ գերմաներեն, որն այժմ կախված է ծնողի որոշումից։ Ուսուցիչների մեծ մասը տղամարդիկ են, որն ինձ համար տարօրինակ ու զարմանալի էր։ Մեր դպրոցներում տղամարդ ուսուցիչ չի մնացել: Աշակերտների կյանքն այնտեղ, իմ կարծիքով, ավելի հետաքրքիր է անցնում։ Ընկերուհիներս հրճվանքով էին պատմում իրենց դպրոցական արկածները, սովորույթները։ Ինչպես հասկացա ամեն տարի նրանք անցկացնում են ինքնակառավարման դասեր։ Դա այն է, երբ բարձր դասարանի աշակերտները կրտսեր դասարանցիների համար անցկացնում են դասեր առանց ուսուցիչների օգնության, ավելի ճիշտ, ուսուցիչների փոխարեն։ Իմ ընկերուհի Աննան մի տարի դասավանդել է քիմիա, մյուս տարի` հանրահաշիվ։ Երեխաները ինքնակառավարման դասերի ընթացքում ունեն իրենց պաշտոնները։ Մեկը տնօրենն է, մյուսը՝ փոխտնօրենը։ Դպրոցում համարյա բոլոր տոներին նվիրված անցկացվում են միջոցառումներ։

 Ամռանը նրանք երկու ամիս են հանգստանում, որովհետև ձմռանը նրանք միայն մի ամսին են գնում, այն էլ դժվարությամբ, որովհետև ճանապարհները փակ են լինում առատ ձյան պատճառով։ Աշակերտները քայլում են ավտոմեքենաների անիվների տեղերով։ Բայց դրա փոխարեն նրանք անընդհատ ձնագնդիկ են խաղում, իսկ ամռանը դպրոցի բակում աճող ծառերի մրգերն են ուտում։ Կյանքը եռում է նաև մշակույթի տանը, որը ցավոք սրտի, ի տարբերություն դպրոցի, վատ վիճակում է։ Նրա մի մասը չի օգտագործվում, ավերված վիճակի պատճառով։ Մեծ դահլիճը, որը Երևանի դպրոցների դահլիճներից ավելի մեծ էր ու հարմար համերգների համար, դժբախտաբար գտնվում էր չօգտագործվող մասում։ Դահլիճի պատուհանները ջարդված էին, բեմի վրա վտանգավոր էր բարձրանալ, բեմի վերևը թռչունները բույն էին հյուսել, իսկ միջանցքի պատերին գրված էին անուններ և այլն։ Բայց մյուս մասնաշենքը օգտագործվում էր, և համարյա բոլոր երեխաները գնում էին այնտեղ դասերի. մեկը` դաշնամուրի, մյուսը` պարի, կլառնետի, թմբուկի, սոլֆեջիոյի, շախմատի, ասեղնագործության և այլն։ Ուսուցիչներից շատերը տեղացի էին։ Ընկերուհիներս ասում են, որ նրանք շատ են բարձրացրել մշակույթի տան վերանորոգման հարցը, բայց միևնույն է, ապարդյուն։ Ուղղակի բանն այն է, որ նույնիսկ նորը սարքել պետք չէ, միայն նորոգել, որը հաստատ շատ ծախսատար չէ պետության համար։ Դպրոցի մոտակայքում մանկապարտեզն էր և հոսպիտալը։ Որոնց դիմաց էլ Անհայտ զինվորի հուշարձանն է։ Գյուղում, սարերի մեջ կա նաև եկեղեցի, որը չունի քահանա և եկեղեցական ծեսեր չեն կատարվում։ Սակայն սրբատեղին ունի իր ուխտի օրը, և ամեն ամառ գյուղի բնակիչները գնում են այնտեղ ուխտի: Ուխտի օրը նրանք մեծ շուքով են նշում։

Չնայած նրան, որ Արզականը ինձ շատ էր դուր եկել, միևնույն է, ես ուզում էի վերադառնալ Երևան, իմ տուն, իմ փողոց, իմ դպրոց։

Մի խոսքով, այս ամառ ես ինձ համար բացահայտեցի Հայաստանի գողտրիկ անկյուններից մեկը: Ծանոթացա նոր ընկերուհիների հետ, ում ես խոստացել եմ մյուս տարի էլ այցելել: