Լոլոզիկ սարը, որ օրերից մի օր իմը դարձավ, ասում են՝ Քաղսիինն է: Քաղսիի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկում տեսնողներ են եղել: Բայց չմոռանանք, որ մինչև 1959 թվականը Հրազդանը կոչվել է Ներքին Ախտա, դե իսկ հրազդանցիներին էլ ախտեցիներ են կոչել, ավելին՝ ըստ լեգենդի՝ քյոռախտեցիներ: Այսպիսով, ապացուցելով լեգենդը՝ վստահորեն կասեմ՝ Լոլոզիկը Հրազդանինն է ու իմը:
Հիշում եմ՝ գիշեր էր: Մենք էինք: Տանն էինք: Հիշում եմ՝ խաղաղ էր գիշերը, խաղաղ չէր քույրս. լաց եղավ:
Սովորական լաց էր, ամենասովորական արցունքներով: Մի դպրոցից մյուսը տեղափոխված, նոր դասարանում դեռ չհարմարված, դասարանցիների «ջերմ ընդունելությունից» վիրավորված աղջնակի ամենասովորական արցունքներն էին:
-Ոնց թե, ո՞վ ա նեղացրել իմ աղջկան:
-Ես հիմա կզանգեմ դասղեկին:
-Ալլո, ներեցեք, որ այս ժամին անհանգստացնում եմ…
-Ոչ, ոչ, կարիք չկա, որ հայրը դպրոց գա, ես այդ հարցը վաղը կլուծեմ…
Դե հա, պարզվեց, որ դասղեկը ամենակարող էր և այդ հարցը հաջորդ օրն իսկ լուծելու էր, օրինակ՝ էս երկու կախարդական նախադասություններով՝ «Դե ոչինչ, բալես, պիտի հարմարվես» և «Երեխաներ, դուք բոլորդ քույրեր և եղբայրներ եք, մի նեղացրեք իրար»:
Հիշում եմ՝ առավոտ էր: Էլի մենք էինք: Տանն էինք: Խաղաղ էր առավոտը, խաղաղ էինք մենք:
-Իմ աղջիկների հետ էսօր գնում ենք Լոլոզիկը բարձրանալու,- նախաճաշելիս հանկարծ ասաց հայրս:
-Էն ջղայն սա՞րը, պա՜պ, վա՜յ, էդ սարը չար ա, չի ժպտում, արի էն կողքի սարը բարձրանանք, բարի ա…
Չգիտեմ՝ ոնց էր 8-9 տարեկան իմ փոքրիկ ես-ը տարբերակում սարերի չար ու բարի լինելը, բայց լավ հիշում եմ էն սարսուռը, որ ամեն անգամ մարմնովս անցնում էր, երբ հանկարծ մի քիչ երկար էի նայում Լոլոզիկին՝ իր խիստ ու խիտ անտառ-կատարով:
Երբեմնի չարը, հեռուն ու անհասանելին ուղիղ մեր առջև էր, մեզ մոտ: Ամեն ծառի ու քարի հետևում երևակայական արջերին ու օձերին նկատելով՝ հայրիկիս ձեռքից բռնած լուռ առաջ էի շարժվում: Ողջ ճանապարհին հորս պատմած հետաքրքիր ու համով պատմություններով սնվեցինք: Շատն անցել էինք, քիչն էր մնացել, երբ հոգնածությունը քամու հետ եկավ ու սկսեց մեզ հետ գլորել:
-Եթե մինչև վերջ կարողանաք բարձրանալ, դուք կդառնաք աշխարհում ամենաուժեղները, գիտե՞ք,- քամուն ու հոգնածությանը հետ շպրտելով՝ ասաց հայրս:
-Մեր դպրոցո՞ւմ էլ, պա՛պ,- հարցրեց քույրս:
-Բա իհարկե, ձեր դպրոցում միակ աշակերտներն եք լինելու, որ կարողացել են էս սարը բարձրանալ, բալես,- հետո ծիծաղով ավելացրեց,- սրանից հետո եթե փորձեն ձեզ նեղացնել, ուղիղ կնայեք էդ նեղացնողի աչքերին ու կասեք «Ես Լոլոզի՛կն եմ բարձրացել»:
-Հա՞, կվախենա՞ն, պապ:
-Կհասկանան , որ դուք ուժեղ եք, բալես…
Իսկ դուք թռչկոտելով սար բարձրացող փոքրիկ աղջիկներ տեսե՞լ եք: Ախր պապան ասել էր՝ պիտի բարձրանանք, որ ուժեղ լինենք: Ու մինչև հիմա բարձրանա՜լ, չհոգնե՜լ…
Վերևից ամեն ինչ գունավոր էր, անթերի ու խաղաղ: Վերևում «վախենալ» բառին վ-ով սկսվող այլ բառ փոխարինելու եկավ՝ «վայելել»-ը: Դրսի քամիներն անզոր են, եթե ներսիդ քամիները ճիշտ ուղղությամբ են փչում…
-Ես Լոլոզի՛կն եմ բարձրացել:
Ու որքա՜ն մեծ էր մանկական միամտությունից ծնված հիասթափությունս, երբ մի անգամ հնչեց ամենաչսպասված պատասխանը.
-Հա ի՞նչ, ես էլ եմ բարձրացել…