arxiv

Երբ ես «օտար» էի

Տարիներ առաջ, երբ Հայաստանի վիճակը շատ ծանր էր, և մարդիկ ամեն կերպ փորձում էին հեռանալ այստեղից, հայրիկս հրավեր ստացավ աշխատելու Շվեյցարիայում: Ես ինը տարեկան էի և ստիպված էի դպրոց հաճախել: Սկզբնական շրջանում շատ դժվար էր, քանի որ ոչ մի բառ չգիտեի գերմաներեն: Երեխաներն ինձ վատ ընդունեցին: Նրանք ինձ հետ չէին խաղում, չէին խոսում, և երբ ես փորձում էի մտերմանալ, ծաղրում էին ինձ և հեռանում: Տանը ես լալիս էի և մայրիկիս պատմում, թե ինչպես են ինձ հետ վարվում, իսկ նա ինձ հանգստացնում էր: Անցավ ժամանակ: Ես սովորեցի գերմաներեն, աստիճանաբար մտերմացա ընկերներիս հետ, այնքան, որ արձակուրդներից առաջ նրանք նույնիսկ լաց եղան բաժանվելու համար:

Արձակուրդներից հետո մենք նորեկ ունեցանք` թուխ մաշկով, սև, երկար մազերով մի աղջիկ: Ճակատին սև խալ ուներ, իսկ անունը Սիվասինի էր: Սիվասինիի հետ դարձյալ ոչ ոք չէր խոսում, բոլորը կոպտում և վիրավորում էին: Եվ այդ ամենը մաշկի գույնի պատճառով: Ես խղճացի նրան, հիշեցի, որ ինքս էլ եմ եղել նրա վիճակում: Կամաց-կամաց ընկերացանք: Սիվասինին պատմեց, որ իրենք փախստական են, փախել են Շրի Լանկայի պատերազմից: Սիվասինիի դպրոցը պայթեցրել են թշնամիները, իրեն փրկել է մեծ քույրիկը: Պատմելիս նա լաց էր լինում և ասում, որ շատ կուզենար վերադառնալ հայրենիք, ուր աճում են արմավենիներ, և փղեր կան: Կուզենար նորից շնչել այն ծաղիկների բույրը, որոնք աճում էին իրենց պարտեզում և քաղել ծառի կոկոսները, բայց դա անհնար է, քանի որ… Սիվասինին հրաշալի նկարում էր, բայց միայն փղեր, արմավենիներ, ծղոտե հյուղակ և ծաղիկներով լի պարտեզ:

Որոշ ժամանակ անց մենք վերադարձանք Հայաստան: Եվ ես հասկացա, որ աշխարհի ամենից լավ անկյունն այնտեղ է, ուր դու ծնվել ու մեծացել ես, անգամ եթե տունդ ծղոտից է: Եվ էլի մի բան հասկացա մեկընդմիշտ. եթե մեկը պանդուխտ է քո կողքին, փախստական, բռնագաղթված թե պարզապես հյուր, երբեք մի՛ արհամարհիր, մի՛ վիրավորիր նրան: Ո՞վ գիտի, վաղը գուցե դու լինես այդ նույն վիճակում:

Էմմա Մարտիրոսյան, 13տ., 1997թ.