aneta baghdasaryan

Երկու այրված և մեկ ֆրանսահայ

Հուլիսի 12-ին, ժամը՝ 14։06, երեք երիտասարդ՝ ես, Գ-ն և Խ-ն, արևի և հոգնածության մասին մոռացած՝ քայլում էինք Հանրապետության հրապարակով դեպի Փակ շուկա։ Այս եռյակը վերջին անգամ լրիվ կազմով այսպես քայլել է ուղիղ մեկ տարի առաջ։ «Լավ միտք չէ այս ժամին տանից դուրս գալը»,- մտածեցի ես, բայց արդեն ուշ էր․ արևի ուղիղ ճառագայթները այրում էին մեր երկուսի դեմքն ու ձեռքերը՝ անտեսելով երրորդին։ Կարծես գիտեին, որ Հայաստան է եկել կարճ ժամանակով և չէին ցանկանում վատ տպավորություն թողնել նրա վրա։ Կողքից նայողներից և ոչ մեկը երբեք չէր կարողանա գուշակել, թե ուր էինք գնում։

Հասանք նշված վայր՝ Փակ շուկայի դիմացը, որտեղ էլ պարզվեց, որ մեզ հարկավոր են խաչմերուկի մոտ կանգնած մեքենաները։ Հայ տաքսիստին բնորոշ հագուկապով և արտաքինով մի շարք տղամարդկանց Էջմիածին գնալու համար հարց ու փորձ անելու ժամանակ նրանցից ամենաժիրն ու կենսուրախն ասաց․

-Եկեք, երեխեք ջան, էն մեքենան նստեք, ես ձեզ կտանեմ։

-Ինչքա՞ն ժամանակում կհասնենք։

-Եթե ցունամի, փոթորիկ, երկրաշարժ, վայրի ցեղերի հարձակում․․․

Այդ շարքն այդպես էլ չավարտեց և չասաց, թե մոտավոր երբ կհասնենք Էջմիածին։

-Բա որտեղի՞ց ա մեր ախպերը։

-Ֆրանսիայից ա։

-Հայերեն հասկանո՞ւմ ա։

-Մի գիչ հասկանում եմ։

-Որ դանդաղ ենք խոսում, հասկանում ա։

-Անունդ ի՞նչ ա։

-Քսավյե։

-Ի՞նչ։

-Քսավյե։

Վարորդի համար այդ անհասկանալի տառակույտը ընդհանրապես չէր ընկալվում որպես անուն։ Դրա համար, դիմելով իր հնարամտությանը՝ Քսավյեն ասաց․

-Խավիար, անունս Խավիար ա։

-Խավիա՞ր, հորոխպորդ տղու անունն էլ Խորոված ա երևի։

Պետք էր տեսնել այդ պահին Քսավյեի (այսուհետ՝ Խավիար) դեմքը, երբ պապին ինքն իր կատակի վրա սկսեց լիաթոք ծիծաղել, իսկ մենք երկուսով՝ իր ծիծաղելու վրա։

-Նայի, էս կլոր ա, կլոր,- ձեռքերով կլոր է ցույց տալիս,- էս էլ քառակուսի ա։

-Կարծում եմ՝ չի հասկանում,- հազիվ ծիծաղը զսպելով ասաց Գ-ն։

-Լավ գործ եք անում, երեխեք ջան, տարեք, ցույց տվեք, պատմեք ամեն ինչ։ Տղա ջան, բա քանի՞ տարեկան ես։

-Գըսաներգու։

-Հա՞յ ես։

-Ֆրանսահայ։

-Հա, ես միանգամից հասկացա, որ հայ ա։

-Որտեղի՞ց հասկացաք։

-Գանգի ձևից, հայերի գանգը միշտ տարբերվել ա աշխարհի մնացած ազգերի գանգից։

Խոսակցությունը գնալով էլ ավելի տարօրինակ էր դառնում․ Խավիարը, ով գրեթե բան չէր հասկանում, և ես ու Գ-ն, «լուրջ» դեմքերով և հազիվ ծիծաղները զսպելով, փորձում էինք հասկանալ վարորդի ասածը։

-Հայերի գանգի ոսկորները զույգով են, ամեն մեկից երկու հատ կա, իսկ մնացած ազգերինը մի-մի հատով ա։ Թարգմանեք էս իրան, անպայման թարգմանեք։

Զվարճալի էր տեսնել այս ամենը լսող օսթեոպատի դեմքը։ Իսկ պապին չէր հանձնվում․

-Մի ճապոնացի ալպինիստ էր եկել Հայաստան, Արագածի ստորոտներում գանգ էր գտել ու տարել էր հետը Ճապոնիա՝ ուսումնասիրելու։ Հետո պարզվեց՝ հայի գանգ էր։ Թարգմանեք դե էսքանը իրան։

-Բա հետո՞,- հարցրեց պատմության կուլմինացիային սպասող Խավիարը։

-Այսքանը։

Ավաղ, ճապոնացու մասին պատմությունն ավարտվեց առանց կուլմինացիայի։

-Ըհը, երեխեք ջան, հասանք։ Էս Սուրբ Հռիփսիմե եկեղեցին ա։ Սենց ուղիղ կգնաք, երկրորդ խաչմերուկից կթեքվեք ձախ, Էջմիածինը կտեսնեք ու Սուրբ Գայանեն։

Արևն այստեղ ավելի ուժեղ էր այրում ինձ ու Գ-ին՝ կրկին անտեսելով Խավիարին։ Էջմիածնի գրեթե բոլոր ցայտաղբյուրներից ջուր ենք խմել և հասցրել միմյանց ջրել, գոնե մի փոքր հովանալու համար։ Չխուսափեցի նաև այս երկուսի վեճերից․ ինչ մեկ տարի առաջ, ինչ հիմա, կատակով, բայց մեծ խանդավառությամբ միմյանց «ավանակ, հիմար և տզրուկ» էին անվանում, իսկ ես էլ պետք է դատեի, թե ով է այդ մենամարտի հաղթողը։ Այս ամենից հետո լեզուս էլ չի պտտվում մեզ մեծ մարդ անվանել։

Սուրբ Գայանեի եկեղեցին այդքան էլ մոտ չէր, որքան նկարագրում էր վարորդը, դե, համենայնդեպս, երեքս այդպես չէինք կարծում։ Նույնիսկ քամին էր տաք և այրող։ Որպեսզի չկորչեինք, օգտվում էինք նավիգատորից, բայց ինքներս մեզ և քարտեզին լիովին չվստահելով՝ խաչմերուկը մեկ անցորդներից ճանապարհ էինք հարցնում։ Վերջապես հասանք Էջմիածնի Մայր տաճարին, որը մինչև 2020 թվականը վերանորոգվելու է։ Եվ չնայած նրան, որ վանքը ամբողջովին շրջապատված էր ամրացնող կառույցով և շինարարական մեքենաներով, զբոսաշրջիկները, միևնույնն է, այն նկարում և նկարվում էին դրա մոտ՝ ապշելով կառույցի գեղեցկությունից։

Սուրբ Գայանե եկեղեցին արդեն երևում էր, բայց դեռ երկար պետք է քայլեինք։

Ում համար լավ, իսկ ում համար վատ ժամանակ էինք ընտրել այստեղ գալու համար․ հարսանիքների և կնունքների սեզոն էր։ Ամենուրեք գետնին վարդի թերթիկներ էին, վիդեո և լուսանկարիչներ, անհարմար զգեստներով կանայք, այս շոգին ստիպված կոստյում հագած տղամարդիկ, մեքենաներ և այլ հարսանեկան արարողության համար անհրաժեշտ ատրիբուտներ։

Պարզվեց՝ Խավիարը բավականին ամաչկոտ երիտասարդ է, և հրաժարվեց այսքան մարդկանց հետ միասին ներս մտնել եկեղեցի։

-Սպասենք գնան, նոր,- ասաց նա։

Եվ այսպես՝ ես, Գ-ն և Խավիարը նստած էինք եկեղեցու բակում և նայում այդ խառնաշփոթին, որը հարսանիք է կոչվում, երբ մեր ուղղությամբ քայլեց հարսանեկան զույգն ու լուսանկարիչը։ Տեսարանը նոր էր միայն Խավիարի համար։ Մանկական հետաքրքրությամբ էր նայում այս ամենին, մենք էլ կատակում էինք, որ ամեն ինչ կանենք, որ իր հարսանիքն էլ այսպես անցնի։

-Ժողովուրդ պատրա՞ստ եք։ Հաշվում եմ մինչև երեքը ու աղունիկներին թռցնում եք։ Մեկ, երկու, երեք․․․

Չորս, հինգ, վեց, անձրև սկսվեց։ Եվ եթե հարսն անհանգստանում էր իր սանրվածքի համար, ապա ես ու Գ-ն միայն ուրախացանք անձրևի սառը կաթիլներից։

-Ֆրանսիայում ասում են, որ եթե հարսանիքին անձրև է գալիս, ուրեմն երջանիկ եք լինելու (mariage pluvieux, mariage heureux)։

Խավիարի այս խոսքերի վրա սկսվեց աննկարագրելի ուժեղ փոթորիկ, և մինչև հասցրինք վազել դեպի եկեղեցի, երեքով լրիվ թրջվել էինք։ Սակայն իմ ու Գ-ի ուրախությունը կարճ տևեց․ անձրևի ավարտվելուն պես դուրս եկավ արևն, ու գետնից սկսեց գոլորշի բարձրանալ՝ կրկին այրելով ամեն ինչ՝ բացի Խավիարից։

Տուն գնալու ժամանակն էր արդեն։ Նորից դիմեցինք տեղացիների օգնությանը և գտանք տաքսիների կայանման վայրը։ Արդեն Երևանի ճանապարհին ենք։

Պլանավորածից լրիվ տարբերվող օր անցկացրինք, այրվեցինք, ունեցանք լոլիկի նմանվող դեմքեր, ջրվեցինք, չորացանք, նորից ջրվեցինք, ծիծաղացինք ինքներս մեզ վրա։ Այս օրվանից հուշ մնացին միայն իմ ու Գ-ի այրված դեմքերը և Խավիարի ֆեյսբուքյան էջի նոր գլխավոր նկարը։