Իմ շրջապատում մարդիկ միշտ բաժանվել ու բաժանվում են երկու խմբի՝

1. Նրանք, ովքեր ամեն առիթի, տեղի թե անտեղի կրկնում են, որ առաջին իսկ հնարավորության դեպքում կմեկնեն «էս անտեր երկրից», որ էստեղ անելու ոչինչ չկա, որ «էն վերևները» ամբողջ երկիրը թալանել ու ծախել են, որ ժողովրդի բոլոր օդերը փակել են, որ… որ… որ…
2. Նրանք, ովքեր, ընդունելով հանդերձ, որ նույն «էս անտեր երկրում» ոչինչ իդեալական չէ, շատ բաներ հեռու են անգամ ուղղակի լավը լինելուց, որ կան բազում իրավական ու սոցիալական խնդիրներ, որ… որ… որ.., շարունակում են պնդել, որ պետք է ապրել ու արարել հայրենիքում՝ սեփական հողիդ վրա, որ պետք է աշխատել ու հստակ քայլերով փորձել լուծել էն խնդիրները, որոնք տեսնում ես՝ շարունակ բողոքելու ու փախչելու փոխարեն:

Եվ ես տարիներ ի վեր մեծացել եմ այս երկու գաղափարախոսությունների հակադրության ու պայքարի մեջ՝ ի վերջո ձևավորելով սեփական կարծիքս դրա շուրջ՝ արդեն որպես ինքնուրույն, գիտակից անհատ:
Գիտե՞ք՝ ինչ-որ տարիք կա (հիմնականում դեռահասության շրջանը), երբ մենք ընկնում ենք խիստ ծայրահեղությունների մեջ, ինքներս մեզ համար կանոններ ու սկզբունքներ ենք հորինում, հետո ասում.
-Եթե այսպես, ուրեմն՝ այնպես… Առանց բացառության:
Ու միայն տարիքի հետ ենք հասկանում, որ գրեթե բոլոր կանոններն ունեն իրենց բացառությունները: Եվ կամաց-կամաց սկսում ենք զերծ մնալ կտրուկ բառերից՝ «երբեք»-ներից, «հավերժ»-ներից, խուսափել ծայրահեղություններից: Ու ես ևս բացառություն չէի այս հարցում: Գնալ-չգնալու, «էս անտեր երկիրը» լքել-չլքելու հետ կապված ծայրահեղական մոտեցումներս նահանջեցին տարիքիս կամ էլ գուցե այն իրողության հետ, որ մտերիմներիցս շատերը համալրեցին անվերադարձ գնացողների շարքերը, իսկ ես հրաժեշտի պահին անգամ ոչինչ չկարողացա ասել, որովհետև չունեի և ոչ ոք չունի բարոյական իրավունք որևէ մեկին (թեկուզ մտերիմին) ասելու, թե իր ու իր ընտանիքի հանապազօրյա հացը պակաս կարևոր է «էս անտեր երկրի» ապագա բարօրությունից:
Օրեր առաջ գնացել էի ընկերներիցս մեկի տուն, որ միասին պատրաստվեինք հաջորդ օրվա քննությանը: Դե՜, գիտեք՝ այդպիսի պահերին ինչքան հեշտ է լինում բուն դասից շեղվելը ու այլ խոսակցությամբ տարվելը: Հենց այդպես եղավ, երբ նա խոսքի մեջ ասաց, որ հաջորդ օրը հայրը վերադառնալու է Հայաստան ու մոտ մեկ ամիս մնալու է այստեղ:
-Լո՞ւրջ: Ե՞րբ ես իմացել,- ի սրտե ուրախացա ես:
-Երեկ: Սքայձով խոսում էինք, խոսքի մեջ ասաց:
-Էլի նույնքան անսպասելի,- ժպտացի ես:
Անսպասելի, որովհետև գնացել էր ամռան վերջին՝ հապճեպ ու բոլորիս համար անակնկալ որոշմամբ:
Հետո խոսակցությունը երկարեց, ու էլի սկսեցինք քննարկել արտագաղթի թեման: Բանավեճը իր հունով էր ընթանում մինչև այն պահը, երբ ընկերուհիս ասաց.
-Օրերն եմ հաշվում, թե երբ եմ ես էլ գնալու էստեղից:
-Ինչպե՞ս թե,- գիտեի, որ գուցե գնա, բայց չէի սպասում, որ այս աստիճան անհամբեր է դրանում:
-Հենց էդպես, չգիտեի՞ր- հաստատակամ շարունակեց,- հավատա՝ ինձ համար արդեն մեկ ա, թե ինչ կլինի էս երկրում: Նույնիսկ մեկ ա, թե կհասցնե՞մ համալսարանն ավարտել ու նոր գնալ, թե չէ:
Այս խոսքերը կարծես սառը ջուր լինեին գլխիս: Երևի որովհետև շատ անկեղծ էին: Երևի որովհետև ընկերուհիս անկեղծ ու դիպուկ բառերով արտահայտել էր այն միտքը, որը շարունակ այլ ձևակերպումներով հնչում է շուրջբոլորս: Իհարկե, հետո նա հիմնավոր փաստարկներով բացատրեց իր ասածը, ու ես ոչ մի կերպ չկարողացա հակադարձել: Կամ չուզեցի, չգիտեմ:

-Լավ, արի՛ անցնենք դասին…

Դե՜, հա, իհարկե կարելի է անցնել դասին ու գլուխդ այլ բանով լցնել՝ ցույց տալով ու ինքդ էլ կարծելով, թե չես մտածում, մոռացել ես այդ մասին, բայց դե դու էլ հո՞ գիտես, որ արդեն 2-3 գիշեր է՝ այդ խոսքերը դուրս չեն գալիս մտքիցդ: Ու նաև գիտես, որ գնացողներին մեղադրել չի կարելի, դրա բարոյական իրավունքը չունես: Նաև, որ գուցե մի օր դու էլ անվերադարձ գնաս «էս անտեր երկրից», որովհետև արդեն մտածում ես այդ մասին, մինչդեռ առաջ ծայրահեղորեն բացառում էիր…