-Ի՞նչ կենես, տղա՜, ի՞նչ կենես… Ի՜նչ կենե, Աստվա՜ձ…,- ձեռքերը մեկ գլխին ու մեկ ծնկներին էր զարկում ծերունին։

- Թո’ղ, ա’յ մարդ, թո՜ղ, ինչ կենե՝ էնե,- լացակումած փորձում էր հանգստացնել պառավը։

Ալեհեր մարդ ու կին էին, որ տան շեմքին կուչուրած, ողբագին «ա՜խ» էին քաշում՝ տեսնելով իրենց որդուն, որ խենթացած իրեն պատեպատ էր զարկում ու կոտրում-փշրում ձեռքի տակ ընկած ամեն ինչ։ Հերթական պահարանը շուռ տալուն պես, մի բան դուրս թռավ միջից ու ընկավ ոտքերի տակ։ Հայացքը կախեց, թե չէ, կատաղությունից կարմրատակած աչքերից պեծեր թռան, ու արյունն իր շրջանառության ամբողջ ուժով զարկեց գլխին։ Կռացավ, վերցրեց ձեռքը և ուզում էր պատռել, երբ լսվեց պառավի աղեկտուր ճիչը.

- Վո՜ւյ մե, չենե՜ս, բալա՜, ղուրբանդ էղնիմ, մեղք է, բալա՜. մեղք է…

Մայրական աղերսի հետ ձմռան ցրտից պոկված մի սառը շունչ, սահեց բաց դռնից ու զարկվավ երիտասարդի բեղ մորուսով ծածկված դեմքին, մարեց աչքերի կատաղության բորբն ու նորից դուրս սահեց՝ սգավոր քաղաքի գիրկը։

89 թվականի սկիզբն էր։ Նա ոչ թե քայլում, այլ մի կերպ ոտքերն էր քարշ տալիս քաղաքի որբացած փողոցներով, անտարբեր աշխարհի անցուդարձին ու ձեռքում պահած մի հնակազմ, փոքրիկ գիրք։

- Բարի օր, ա’յ մարդ, ի՞նչ գուզես,- արդեն բավական ժամանակ խանութ մտած և ձայն չհանող հաճախորդին դիմեց վաճառողը։

- Կառնի՞ս,- երիտասարդն էր, որ ձեռքի գիրքը դնելով վաճառասեղանին, հարցնում էր վաճառողին,- գծախեմ, կառնի՞ս։

Վաճառողը շփոթված մե’կ գրքին էր նայում, մե’կ հաճախորդին.

- Ծո’, խելռա՞ր։

- Կառնի՞ս, թե՞ էրտամ։

Մի պահ գիրքը նորից զննելուց հետո վաճառողը ձայն տվեց պահեստային մասում ինչ-որ բանով զբաղված ընկերոջը.

- Օնո՜… Ծո, Օնո՜…

- Ի՞նճ է։

- Րոբեմ արի։

Խանութի մյուս ծայրին երևացող դռնից ելավ Օնոն ու վրան-գլուխը թափ տալով մոտեցավ վաճառասեղանին.

- Ի՞նճ է, ծո’, րոբեմ առանց ընձի չկրծա՞ք, չեք թողնում՝ մարտ գորձ էնե։

- Հոս նայե,- մատնացույց անելով սեղանին դրված գիրքը, խոսեց վաճառող ընկերը,- գծախե…

Օնոյի հայացքը մի պահ գամվեց գրքի, ապա վաճառասեղանի մյուս կողմում կանգնած երիտասարդի վրա, հետո սթափվեց ու ի վիճակի եղավ  շուրթերը շարժելու.

- Ծո՜, խո չե՞ս խելռե. «Նարեկ» է, ծո’, հարուր-երգու հարուր տարվա «Նարեկ»։ Էսոր առնել-ծախել մեղք չէ՞, ա’յ մարդ։

- Ա’յ մարտ, ես եմ ու գծախեմ էս գիրքը, կառնի՞ս, թե՞ էրտամ։

- Հո՞ւր էրտաս, ա’յ մարտ, կեծի րոբեմ,- մի պահ խճճվեց Օնոն. համ չէր ուզում բաց թողնել այդքան հնության «Նարեկ» ձեռք բերելու առիթը, և համ էլ վախենում էր այդպիսի սուրբ նշխարի առուծախի մեջ մտնելուց (ախր, տարին էլ` փորձանք տարի)։ Բայց ահա գտավ ելքը.

- Ծո, Կարո’,- դարձավ ընկերոջը Օնոն,- շուդմ հասի ժամ ու եդ դառի։ Տերդերին հարծու՝ խո էս գիրքը առնել-ծախել մեղք չէ՞։

Կարոն շտապ դուրս եկավ խանութից ու վազեց եկեղեցու կողմը։ Իսկ երիտասարդը, որ վաճառասեղանի մյուս կողմում կուչ էր եկել մաշված պիջակի մեջ, փորձեց վերցնել գիրքն ու դուրս գալ՝ հիասթափված խոսքեր նետելով.

- Չէ՜, դուկ բան առնող չեկ…

- Տո կեծի’, ա’յ մարտ, խո տեր վռազը չե՞ս։ Արի, նստինք մե-մե բաժագ բան խմենք, մե երգու բերան խորատա էնենք, հարի Կարոն էլ գուկա, գիրկդ կառնիմ, ընճի՞ գնեղենաս,- ու առանց մերժման սպասելու, ուղեկցեց նրան խանութի անկյունում դրված փոքրիկ սեղան-աթոռի մոտ։

Մեկ-երկու բաժակ օղի էին պարպել արդեն, երբ Կարոն շնչակտուր ներս ընկավ։

- Հը՞ն, տերդերին տեսա՞ր, ի՞նչ ըսավ,- վրա տվեց Օնոն։

-Տո… Տնաշե՜ն,- շունչը հազիվ տեղը բերելով խոսում էր Կարոն,- հբը… Հբը դու մա՞րտ ես, չես ըսե՝ պաղաձ կեղնի խեղջը. դուսը մառոզ է, բաժագմ բան տամ՝ ինկն էլ խմե, նոր հարծ տամ,- մոտեցավ ու ընկերոջ ձեռքից խլեց բաժակը։

- Ծո օղո’ւլ, զահլեդ չունիմ, զավզագուտյուն մի’ էրա, ըսա տեսնիմ՝ ի՞նճ ըսավ տերդերը։

- Պա՜հ,- նեղացավ Կարոն, ապա դժգոհ շարունակեց,- ի՜նճ ըսավ, հա՝ ի՜նճ ըսավ։ Ըսավ՝ «Նարեկ» առնելը մեղք չէ, հըմը ծախելը՝ մեղք է ու մեղք…

Օնոն խոր հոգոց հանեց ու հայացքն ուղղեց գրքի տիրոջ կողմը, ով Կարոյի ասածներին անտարբեր, հերթական օղու բաժակն էր դատարկում։

-Է՜հ, ախպե՜ր, ես էս գիրք կառնիմ, մենագ թե կսեմ՝ կարո՞ղ է չծախես. դու էլ մարտ ես, տերդերի ըսաձ մեղքի տագ չհնգնիս։ Ախր, իսիգ Աստծու բան է, ծախել կեղնի՞։

- Տո ես տերդերի էլ, Աստծու էլ…,- երիտասարդը գազազած բռունցքը զարկեց սեղանին ու կանգնեց տեղում,- ես էդ Աստծու հեդ գորձ չունիմ. էնի՞գ չէր, որ ժաշք բերավ մեր գլխուն։ Էդ Աստվաձ հո՞ւր էր, որ կնիգ-երեխես քարերի տագ մեռան… Ես էդ Աստծու…,- հուզմունքից խեղդվող կոկորդի ամբողջ ուժով գոռում էր նա։

- Սո’ւս կեծի, ա’յ մարտ, սո’ւս կեծի։ Աստծուն բան մի ըսա. թաժա փորձանք գուկա, ա’յ մարտ, մեղք մի’ էրա,- կատաղած երիտասարդին փորձում էր հանգստացնել Օնոն, միաժամանակ երեսին խաչ հանելով, որ Աստված իրեն էլ մեղսակից չկարծի,- ժաշք էր` ելավ,- շարունակում է Օնոն,- խո մենագ քու տունդ չէ՞ր, քանիսի՞ տունը քանդվավ, քանի՞ մենձ ու պզդիկ մեռավ,   Աստվաձ ի՞նճ էներ, ա’յ մարտ։

- Հուր է, թե տունս քանդվիր, քանդվիր ու էս հանդեր գլուխս քարերու տագ մնար, բայծ չէ՜… Կնգաս էրեխու հեդ օրովմ ղրգի հորանծ տուն, ու էդ տունը բլավ, քհասկնա՞ս, իմ տնես քարմ էլ վար չհնգավ, բայծ էդ տունը քանդվավ, քհասկնա՞ս…,- արցունքները լցվեցին աչքերն ու սեղմեցին կոկորդը, լռեց ու փլվեց աթոռի վրա։

Խանութում լռություն էր տիրում։

Խանութում լռություն էր տիրում։ Օնոն Կարոյին հասկացրեց, որ մնա երիտասարդի մոտ, ինքն անցավ վաճառասեղանի ետևը։ Նախ խնամքով վերցրեց ու տեղավորեց թանկագին գիրքը, ապա դրամարկղից հանելով թղթադրամներ, հաշվեց ու դնելով գրպանը վերադարձավ։

- Ա’ռ, ախպե՜ր ջան,- դրամն արդեն քիչ թե շատ հանգստացած հաճախորդի ափի մեջ էր սեղմել Օնոն,- քովիս էղաձն էս է, էսորից ավել, ով գիդե, տվող էլ չի էղնի։ Բայծ չվռազնաս: Հարի հիրար հեդ մե լավմ չխմենք, ես քեզի բած թողնողը չեմ,- ապա դառնալով ընկերոջը,- Կարո’, սեղանմ քիծ. հեսօր բդի խմենք։

Ու խմեցին մինչև կեսգիշեր։ Մարդիկ եղան, որ միացան նրանց։ Ամեն նոր եկողին խանութպանները պատմեցին իրենց մտերմության մասին.

- Ըշտը այդման՝ «Նարեկը» ծախեց, ես էլ փեշմ փող տվի ու առա,- ամեն անգամ պարծենում էր Օնոն, բերել ու ցույց տալով «փեշմ փողով» իր ձեռք բերած գանձը։

Շատ ուշ էր, երբ բաժանվեցին։ Խանութի առջև իրար հրաժեշտ տվեցին, ու ամենքը տարբեր կողմ գնացին։ Թեև Օնոյի ու Կարոյի հետ էր ամբողջ օրը, բայց բաժանվելուն պես մոռացավ նրանց ու կրկին իր մտքերի ու հույզերի գերին դարձավ։ Քայլում էր առանց իմանալու՝ ուր։ Քայլում էր ամայի փողոցն ի վար՝ անտարբեր մթի, ցրտի, ձայների ու շարժերի, աշխարհի հանդեպ։ Ու չհասկացավ էլ, թե որտեղի՞ց սուր ծակոցը հայտնվեց սրտի մոտ, ինչպես մթնեցին աչքերը։ Հետո աչքերի առաջ մի այգեստան տեսավ, ջերմ ու պայծառ մի այգեստան, կինն ու աղջիկն էին այդ պարտեզի մեջ ու ժպտում էին անհոգ։ Հետո սևազգեստ մի մարդ տեսավ  ու ճանաչեց. Նարեկացին էր,  որ տխուր իրեն նայեց ու հեռացավ։ Հետո նորից մթնեց ամեն մի բան, ու խոր մի նինջ իջավ ծանրացած կոպերին։

Արթնանում էր արդեն ձմռան պաղած օրը, իսկ նա՝ մեջքը հենած մի կիսավեր պատի, արյունոտ մատներով սառը հողին փարված, դեռ քնած էր խո՜րը, խո՜րը քնով։ Ու էլ երբեք-երբեք նա չէր արթնանալու, որովհետև մեկը խավար գիշերվա մեջ պիտի փնտրեր գրպաններում նրա «մի փեշ փարան»։