elen gevorgyan

«Ինչ մենք ենք տեսել, թող չտեսնի և ոչ մի սերունդ»

Հարցազրույց հայրիկիս` Ռաֆիկ Գևորգյանի հետ: Հայրս 1988թ-ի դեկտեմբերի 7-ին տեղի ունեցած երկրաշարժի հետևանքով տեղափոխվել է Արմավիրի մարզ, գյուղ Ակնալիճ:

-Պապ, որտեղի՞ց ես արմատներով:

-Աղջիկս, արմատներով մշեցի եմ, սակայն պապերս գաղթել են Սպիտակ, և ես ծնունդով Սպիատկից եմ: Հին ժամանակներում Սպիտակը` իմ ծննդավայրը, անվանել են «յայլա»: Մարդիկ այնտեղ գնացել են ամառանոց, բայց կամաց-կամաց մարդիկ մշտական են բնակվել այդտեղ, և ժամականակի հետ ավելացել են շատ ընտանիքներ: Հետագայում տեղանքն անվանել են Սպիտակ, իսկ իմ գյուղը, որտեղ ծնվել և մեծացել եմ, եղել է Կաթնաջուրը:

-Ինչպե՞ս է անցել մանկությունդ այնտեղ:

-Մանկությունս անցել է շատ լավ, ինչպես բոլորի, այնպես էլ ինձ համար, իմ ծննդավայրը ամենից լավն է: Եվ իմ մանկության տարիների հիշողությունները կապված են այնտեղի հետ: Ես դպրոց հաճախել եմ Կաթնաջրում, այնուհետև հաճախել եմ Սպիտակում գտնվող ուսումնարանը, այնտեղ սովորել եմ վարորդի մասնագիտությունը: Ուսումնարանս արդեն ավարտել էի, և ինձ 1988թ-ի դեկտեմբերի 8-ին պետք է տանեին բանակ, բայց դրանից մեկ օր առաջ տեղի ունեցավ ավերիչ երկրաշարժը:

-Կպատմե՞ս այդ օրվա մասին:

-Նախ ասեմ, որ Ղարաբաղյան շարժման տարիներն էին: Դեկտեմբերի 6-ն էր, ժամը 5-ի մոտերքը: Ես ընկերներիս հետ գտնվում էի կողքի գյուղում, հանկարծ ինչ-որ բան ասես ցնցվեց մեր ոտքերի տակ: Մեզ թվաց, թե ինչ-որ բան պայթեցրեցին, բայց այնտեղ գտնվող մեծերը ասացին , որ երկրաշարժ է: Մոտ 4-5 բալ կլիներ, բայց մեծ վնասներ չկային: Հաջորդ օրը առավոտյան ժամը 11-ին մի քանի րոպե պակաս տեղի ունեցավ սարսափելին, երկրաշարժը հողին հավասարեցրեց Հայաստանի հյուսիսային շրջանները:

-Առաջին քայլը քո կողմից ո՞րը եղավ:

-Ես ընկերներիս հետ գյուղում էի, առաջին հերթին վազեցի տուն, որտեղ տատս էր: Նա հազիվ էր կարողացել դուրս գալ տանից: Տատիկիս տարա մի ապահով տեղ, վազելով գնացի դպրոց` փոքր քրոջս հետևից: Նա ողջ և առողջ էր, սակայն շատերը մնացել էին փլատակների տակ: Քրոջս տարա տատիկիս մոտ: Մայրս և մյուս քույրս գտնվում էին Կիրովական քաղաքում` գնացել էին ինձ համար բանակի պարագաներ գնելու, երբ նրանց էլ տեսա, հանգիստ էի արդեն:

-Ի՞նչ դեպքերի ես ականատես եղել:

-Աղջիկս, ավելի լավ է այդ հարցիդ չպատասխանեմ: Քանի որ այդ օրերին այնքան բան եմ տեսել, որ ասեմ, վստահ եմ, որ կվախենաս: Միայն կասեմ այն, որ չորս բոլորս քանդված շենքեր էին, մարդիկ այս ու այն կողմ էին վազում` փնտրելով հարազատներին: Ամենուրեք լսվում էր լացի ձայներ, աղմուկ-աղաղակ: Շատերը գտել և շատերը կորցրել էին ընտանիքներին, և այդ հուզված ձայները, մարդկանց անկառավարելի քայլերը… Ուղղակի անբացատրելի էր: Ես մինչև օրս հիշում եմ այդ ամենը, և մոռանալ հնարավոր չէ:

-Ի՞նչ էիր զգում հարազատներիդ գտնելով:

-Ամեն հարազատիս գտնելով` ասես նորից ծնվում էի, հասկանում, որ ես ապրում եմ, որ կյանքը դեռ շարունակվում է : Ամենքին գրկում էի ու Աստծուց շնորհակալ լինում, որ նրանք կան, որ ես կամ:

-Լքեցի՞ք գյուղը նույն օրը:

-Ոչ: Այդ օրը երեկոյան հորեղբորս տղաները, իմանալով դեպքի մասին, եկել էին: Խոտերից պատրաստել էինք մի փոքրիկ հոլիկ, որտեղ ամբողջ գիշեր վախենալով նստել էինք: Ցուրտ էր, հազիվ կարողացել էինք ծածկոցներ գտնել: Հաջորդ օրը տատիկիս և քույրերիս տարան Աշտարակ` հորեղբորս տուն, իսկ ես և մայրս մնացինք գյուղում: Մոտ մեկ շաբաթից եկան իմ և մորս հետևից: Մորս ճանապարհելով` մնացի գյուղում, քանի որ լքել գյուղս չէի պատրաստվում:

-Ինչո՞ւ չէիր ցանկանում լքել գյուղը:

-Լքել, ինչպե՞ս, ի՞նչ սրտով: Այդ օրերին ցանկանում էի գյուղացիներիս կողքին լինել: Մեկս մյուսիս պետք է օգնեինք: Իմ գյուղից գնալը կնշանակեր, որ ես փախչում եմ և մտածում միայն իմ մասին: Իսկ հետո բոլորի նման ես նույնպես գնացի գյուղից ընտանիքիս մոտ` Աշտարակ:

-Ինչպե՞ս գտաք տուն Ակնալճում:

-Գալով Աշտարակ, ծանոթների միջոցով իմացանք, որ Ակնալճում կան պետական տներ, որոնք բնակեցված չեն: Եկանք Ակնալիճ և մնացինք այստեղ:

-Ինչպե՞ս ամեն ինչ սկզբից սկսեցիք:

-Սկզբում` ոչինչ չէինք ցանկանում անել: Վախը սրտներումս ապրում էինք, բայց ժամանակի հետ մեկտեղ հասկացանք, որ ամեն ինչ շարունակվում է, կյանքը դեռ առջևում է: Ամեն ինչ շատ դժվար էր, բայց մեծ ջանքերի շնորհիվ հասանք լավ արդյունքի:

-Պապ, դու ասում էիր, որ այդ օրերին բանակ պիտի գնայիր: Գնացի՞ր:

-Աղջիկս, բանակս հետաձգվել էր: Ես արդեն 26 տարեկան էի, այդ ժամանակ մայրդ արդեն մեր տանն էր, բայց գնացի ծառաության անցա որպես տանկիստ:

-Դժվար չէ՞ր այդ տարիքում ծառայության անցնելը:

-Էհ, բալես, ծառայելու համար տարիքը կապ չունի, բոլորի համար էլ սկզբում դժվար է, բայց սովորում են, ես նույնպես սովորեցի: Մայրդ տանը ինձ էր սպասում, և ես իմ պարտքը տալով եկա և հասա ընտանիքիս:

-Կցանակնա՞ս ինչ-որ բան ավելացնել:

-Միայն մի բան եմ ցանկանում ասել, աղջիկս , որ այն, ինչ ես եմ տեսել, չտեսնի և ոչ մի սերունդ: