Լուսանկարը` Անահիտ Բադալյանի
Առհասարակ, մենք՝ մարդիկս, ի՞նչ ենք հասկանում տնից, հողից, բակից, այգուց, քաղաքից, մարզից, վերջապես, երկրից, մինչև չենք լքում: Ոչինչ չենք հասկանում, բարեկամս: Ասում ենք՝ սիրում ենք, գնահատում ենք, հպարտ ենք, բայց մինչև չենք լքում, չենք զգում՝ ինչքան տաք էինք, ինչքան ջերմ էինք, ինչքան ազատ էինք, ինչքան «մենք» էինք մեր տանը, մեր հողում, մեր տեղում, մեր ու միայն մեր անկյունում: Մենք գիտեինք, որ դա մերն է ու ի սկզբանե համարում էինք, որ դա հենց մերն էլ պիտի լիներ: Այն օրվանից, երբ դուրս ենք գալիս, ավելի ենք զգում էդ տեղերի՝ մերը լինելը, որովհետև կարոտ ենք զգում էդ տեղերից, կարոտվում ենք ավելի, քան կարոտում:
Բայց եթե միշտ մնանք էնտեղ, որտեղ տաք է, որտեղ ջերմ է, խաղաղ է ու հարմար, ո՞նց պիտի սովորենք արժևորել էդ ջերմությունն ու ներքին խաղաղությունը: Պիտի դուրս գանք, մարտահրավեր նետենք ինքներս մեզ ու փորձությունների առաջ կանգնեցնենք՝ դիտմամբ, գիտակցաբար, հասկանալով ու պատրաստակամություն ցուցաբերելով՝ էդ փորձությունները հաղթահարելու:
Ու եթե կարողանանք համարձակություն գտնել ինքներս մեր մեջ ու լքենք մեր հարմարավետության գոտին, էլ ավելի կարժևորենք այն, ինչը, հա, ժամանակին այնուամենայնիվ, արժևորել ենք, բայց ոչ այնչափ, որչափ իսկապես հարկավոր էր:
Ես դուրս եմ եկել իմ հարմարավետության գոտուց՝ տասը տարուց ավելի դրա համար պայքարելուց ու ինքս ինձ լիարժեք պատրաստ համարելուց հետո։ Ու հիմա ես զգում եմ, որ սա իմ կյանքի ամենաճիշտ ու վճռական որոշումներից էր։ Ես հեռու եմ իմ ամենասիրելի ու հարազատ մարդկանցից, իմ փողոցներից, որոնցով անգիր ու փակ աչքերով քայլում, վազում էի, իմ ամենամանկական գրադարանի շենքից, իմ լեզվից, բարբառից: Ես ֆիզիկապես հեռու եմ: Իսկ հոգեպե՞ս: Ես ավելի հայ եմ, քան երբևէ կլինեի, ես ավելի կապանցի եմ, քան երբևէ կլինեի, ես ավելի ու ավելի եմ հիանում իմ լեզվով՝ մեր լեզվով, մեր հայոց լեզվով, ու էն մյուս լեզվով, որ ես ավելի լավ գիտեմ բոլորից՝ բարբառովս:
Էս ամենը եղել են ու կան ինձ ձևավորող ու ինձ բնութագրողները: Բայց էս ամենից դուրս՝ ես կարողացել եմ հաստատվել, գտնել ինքս ինձ ու ներքին ներդաշնակություն փնտրել: Ես հասցրել եմ սիրել Իտալիան, հիանալ ոչ ցուրտ, բայց գունավոր աշունով, ծովի մեղեդին դարձնել անբաժան մասս ու երբեմն ականջակալներս հանած քայլել այ այդ կենդանի երաժշտությունը վայելելու համար միայն: Ես հասցրել եմ հարմարվել դպրոցական խիտ ու բարդ գրաֆիկին, հասցրել եմ համոզվել, որ պապան ինձ իզուր չէր տնտեսագիտության մեջ պատկերացնում դեռ էն ժամանակ, երբ ես քնում-արթնանում էի լրագրող դառնալու մտքով, հասցրել եմ շնորհակալ լինել ինքս ինձ, որ ժամանակին չհանձնվեցի երաժշտական դպրոցի բարդ ու ժամանակատար դասերից ու ի վերջո, սովորեցի դաշնամուր նվագել, որովհետև էստեղ իմ ամենամոտիկը երաժշտության սենյակի փայտե պատի հարևանությամբ տեղադրված սև դաշնամուրն է: Ես հասցրել եմ սիրել էս սիրուն ու ճոխ լեզուն, յուրացնել քերականության մի շարք հատվածներ (ամեն բառը գրելիս հայերենիս հետ նմանություն փնտրելով, որովհետև սիրտս հայերեն է խոսում, երգում, գրում, շնչում): Ես հասցրել եմ հարմարվել ասֆալտին, ոչ խորդուբորդ ճանապարհներին ու անբացատրելի հարմարավետ քաղաքային տրանսպորտին: Ես հասցրել եմ շաբաթական երկու անգամ լողի գնալուն ու չմրսել-չհիվանդանալուն հարմարվել: Առավոտյան տնից դուրս գալուն ու երկու րոպե անց քոլեջ հասնելուն եմ հարմարվել: Ես հասցրել եմ փռշտալուց հետո վազել-թեյ դնելուն ու արագ խմելուն հարմարվել, որովհետև որ հիվանդանամ, պիտի ինքս իմ մասին հոգ տանեմ, իսկ ես, գիտե՞ք, ժամանակ չունեմ: Ես հասցրել եմ ինձ UWC Ադրիատիկի ամենաբաղկացուցիչ մասերից մեկը զգալ: Հացրել եմ սիրել մեր ժողովները, հանդիպումները, քննարկումները, ավանդույթները: Հասցրել եմ, հասցնում եմ ու միշտ եմ հասցնելու Հայաստանիս ներկայացուցիչը դառնալ իմ քոլեջում: Հասցրել եմ սիրել իմ սենյակը, իմ անկողինը, իմ գրասեղանն ու ինձ՝ այս ամենի մեջ:
Ես կարոտել էլ եմ հասցնում: Ու դա էնքան բնական է: Այ, եթե չլիներ, անբնական ու անհասկանալի կլիներ: Պիտի կարոտես, որ զգաս՝ կարևոր մարդկանցից ու կարևոր տեղերից հեռու ես: Պիտի հեռու լինես, որ զգաս՝ ինչքան կարևոր են հենց այդ նույն կարևորները: Պիտի հեռու լինես, որ զգան, ինչքան կարևոր ես դու, որ զգան՝ մոտիկ չես ու կարոտեն մոտիկ լինելդ՝ այդպիսով ավելի արժևորելով ներկայությունդ: Բացակայությունդ չի, որ պիտի լինելդ շոշափելի դարձնի, բայց հավատա՝ կընդգծի, կշեշտի, կկարոտեցնի: Հեռախոսի էկրանը միշտ պատնեշ կլինի քո ու քո մտերիմների միջև, նրանց բնական ձայնը՝ այն մեկը, որը լսվում էր ոչ թե հեռախոսի միջից, այլ անմիջապես ականջիդ, ժամանակավորապես կմնա միայն հին օրերիդ մեջ: Հեռախոսը էլ առօրյա հասարակ շփման միջոց չի լինի, որը կարող էիր պատահաբար երթուղայինի մեջ մոռանալ ու չնկատել: Հիմա այն միշտ է կողքիդ, որ մաման զանգի՝ լսես, որ մի քաղաքից մյուսը ճամփորդելիս տեղ հասնես ու մամային գրես: Ու որ ամեն օր հասցնես զանգել տատիկին, ու որ ինքը խոսի արագ-արագ, որովհետև գիտի՝ ուրիշ երկրից ես խոսում, ու խոսի բարձր՝ քաջ գիտակցելով, որ մեկ է՝ հեռախոսը հեռախոս է․ Հայաստանում էլ, Իտալիայում էլ: Խոսի բարձր, որ դու անպայման լսես ամեն բառը, երբեք չմոռանա հիշեցնել քեզ նախաճաշել անպայման, քնելիս տաք ծածկվել, դուրս գալիս էլ վերարկուն չմոռանալ: Իսկ ես չեմ մոռանում: Ես գիտեմ, որ կուրախանային՝ տեսնելով, որ տաք եմ հագնվում, որ լավ եմ սնվում, որ հասցնում եմ քնել, որ ուրախ եմ, որ ժպտում եմ: Ես գիտեմ, որ կարողացել եմ իմ ամենամտերիմ ու ամենաթանկ հոգիների խորքերում հպարտություն ու սեր սերմանել: Ես դա լավ գիտեմ: Ու եթե հիմա էստեղ չլինեի, չվայելեի կյանքի տված էս աներևակայելի մեծ հնարավորությունը, անցնելիս չլինեի էս ճանապարհը՝ դեպի նոր կյանք, գուցե էդպես էլ անհրաժեշտ չափով չգնահատեի հին կյանքս: Ո՞րն է էդ անհրաժեշտ չափը: Անչափն է, անսահմանն ու անծայրածիրը: Ես սիրում եմ նրանց, որոնց կարոտում ու որոնց կողմից «կարոտվում եմ»: Միշտ եմ սիրել, բայց հիմա ավելի ակնառու, ավելի պինդ ու ավելի-ավելի: Ու երբեք չեմ մոռանում վերարկուս՝ ցուրտ լինի, թե շոգ: Հանգիստ եղեք, թանկե՜րս: