Բանահյուսությունը ժողովրդի բանավոր ստեղծագործությունն է, նրա իմաստությունը: Այն մեր տներում է, մեր տատիկ-պապիկների շուրթերին կամ էլ մտքի մի անկյունում մոռացված ընկած:
Երբ փոքր էինք, ֆուտբոլ էինք խաղում հարևանի դարպասի վրա, Աքազ տատն էլ դուրս էր գալիս ու անիծում.
-Բեմուրազ լեք տյուք…
Տատիկս ամեն օր մեր «չարն է տանում», իսկ երբ քրոջս երեխաներն են գալիս ու ավերում տունը, ասում է.
-Իմ բալա, րեխեն ազիզ ա, թարբիաթը րեխիցը ազիզ ա:
Հետո նստեցնում է ծնկանը ու «Չոբանի երգը» երգում:
Անեծքները, օրհնանքները, ասացվածքները, երգերը և այլն, բանահյուսական ստեղծագործություններ են, որոնց կատարողները կոչվում են ասացողներ, իսկ նրանք, ովքեր գրի են առնում և հավաքագրում, անվանում են բանահավաք:
Մեր օրերում բանահավաքչությամբ հաճախ զբաղվում են թոռները` գրի առնելով իրենց տատիկ-պապիկներից լսածը: Սա էլ շատ մեծ աշխատանք է: Նախ, մեր մեծերն իրենց ուշադրության կենտրոնում են զգում, ու թեև հաճախ դժվար են համոզվում երգել կամ մի բան պատմել, բայց, հավատացեք, դա նրանց դուր է գալիս: Մի անգամ նույնիսկ տատիկս նեղացավ ինձնից, որ գնացել էի Մաստեր պապից գրի առել:
-Խի ես գիդըմ չի՞ էդ երգը, չարդ տանեմ, վեր Մաստերից ես գրըմ… Նա սխալ ա երգել, հըմի ճիշտը լսի….
Ինչպես բացատրեի տատիկին, որ բանահյուսական ստեղծագործությունները, բանավոր կերպով ավանդված լինելով, ունենում են տարբերակներ:
Իսկ բանահավաքի ամենակարևոր դերն այն է, որ գրի առնելով, նա կորստից, մոռացությունից փրկում է դրանք: Ուրեմն` ինչի՞ ես սպասում, վերցրու թուղթ ու գրիչը կամ էլ ձայնագրիչ, նստիր տատիկիդ կամ պապիդ մոտ ու փրկիր գոնե մեկ երգ, ասացվածք, հանելուկ կամ էլ թեկուզ օրհնանք ու անեծք…
Հ.Գ. Այսօրվանից մենք ձեզ ենք ներկայացնելու մեր՝ Տավուշի բանահյուսությունից պատառիկներ:
Չոբանի ճամփեն քարոտ ա,
Չոբանը յարիցը կարոտ ա,
Չո’բան ջան, չո’բան ջան, ո՜, հո՜, հո՜…
Չո’բան ջան, չո’բան ջան, ո՜, հո՜, հո՜…
Չոբանի յարը սանդրած ա,
Չոբանի կյառը ծանդրած ա,
Չո’բան ջան, չո’բան ջան, ո՜, հո՜, հո՜…
Չո’բան ջան, չո’բան ջան, ո՜, հո՜, հո՜…
Չոբանի ճամփեն ղիճ ա,
Չոբանի կյառը պիճ ա,
Չո’բան ջան, չո’բան ջան, ո՜, հո՜, հո՜…
Չո’բան ջան, չո’բան ջան, ո՜, հո՜, հո՜…
Չոբանի ճամփեն փուշ ա,
Չոբանի յարը ղուշ ա,
Չո’բան ջան, չո’բան ջան, ո՝, հո՜, հո՜…
Չո’բան ջան, չո’բան ջան, ո՜, հո՜, հո՜…
Չոբանի ճամփեն ղիճ ա,
Չոբանի յարը պիճ ա,
Չո’բան ջան, չո’բան ջան, ո՜, հո՜, հո՜…
Չո’բան ջան, չո’բան ջան, ո՜, հո՜, հո՜…
Չոբանի ճամփեն քարոտ ա,
Չոբանը յարիցը կարոտ ա,
Չո’բան ջան, չո’բան ջան, ո՜, հո՜, հո՜…
Չո’բան ջան, չո’բան ջան, ո՜, հո՜, հո՜…
Ասացող` Սիրանուշ Ղազարյան (Ամայ)
Գրի առնող` Աստղիկ Ղազարյան