-Վարդ, դու քո «գժի թուղթը» որտե՞ղ ես պահել:

-Ես պահել եմ մկների թակարդի պանիրի մեջ, բա դո՞ւ:

Դպրոցից տուն գնալիս հինգերորդ դասարանում փակ քննարկվում էր էս արտահերթ խնդիրը. ոչ ոք չգիտեր, որ մենք ունենք «գժի թուղթ», ու ամեն անգամ մեր երևակայությունը գործի էինք դնում, որ ասենք, թե որտեղ ենք պահել։ Երկուսիս տատիկներն էլ աշխատում էին հոգեբուժարանում, ու մենք լավ օգտվում էինք էնտեղի բարիքներից` մասուրի հյութ ու մի բերան մեղր-կարագ:

Ամբողջ թաղը գիտեր, որ եթե Վարդուհի, ուրեմն Միլենան էլ հետը:

Ընդամենը մեկ տարեկան էի, որ ինձ մեկուկես տարեկան Վարդս օրորում էր, ու ես չէի լացում: Էդ ժամանակ ինքը Վարդ չէր, Վափուշիկ էր: Անկախ նրանից, թե ով-ինչ էր սիրում-չսիրում, միևնույնն է, մենք երկուսով նույնն էինք սիրում: Եթե Միլենան ուզում է գնալ պարի, ուրեմն Վարդն էլ է պարուհի, եթե Վարդը ուզում է գնալ նկարչության, ուրեմն Միլենան էլ լավ կնկարի, ինչո՞ւ ոչ:

Նույն վարդագույն ժակետից ունեինք ու միշտ առանց պայմանավորվելու հագնում էինք նույն օրը, գնում մարմնամարզության ու էնտեղ խառնում իրար:

Զանգում էի.

-Վարդ, Միլենն ա, կլինի՞ գամ ձեր տուն՝ խաղանք:

Չէր մերժում: Հազար անգամ նույն տուն-տունիկը, դպրոց-դպրոցը, Հաննա Մոնտանան, ճաշ եփոցին խաղում էինք: Մի օր էլ, չգիտեմ որտեղից, նոր խաղ էինք ներմուծել` «հաղորդում-հաղորդում»: Ու լիքը քեֆեր էինք կազմակերպում 200 դրամներով։

Մի օր, բակի մեր չսիրած աղջկան խաբել էինք, ծաղիկներից քամած ջուր էինք տվել հյութի տեղ: Խմեց, նեղացավ, գնաց: Մենք էլ հո ուրախ չէինք մեր իրականացրած օպերացիայի առիթով:

Վարդը, որ գալիս էր մեր տուն, տատիկս ամեն անգամ ասում էր.

-Վարդուհի ջան, բարև, դու էլ ե՞ս քո տատիկի հետ էդպես խոսում։

Դե, ես մի քիչ լեզվանի էի, տատիկս ուզում էր ճշտել ինձնից է, թե` Վարդ-Միլենա նույնությունն է: Վարդը հերքում էր, իրեն փրկում, ինձ գցում կրակը:

Մենք իրարից չէինք հոգնում, օրը քսանչորս ժամ «օդնոկլասնիկով» խոսում էինք, հեռախոսով խոսում էինք, բակում ման էինք գալիս։ Երկուսով սիրահարվել էինք նույն տղային ու կռիվ անելու փոխարեն, երկուսով հիանում էինք իրենով: Մականունը դրել էինք Դալիթա ու ազատ խոսում էինք բոլորի մոտ Մեր Դալիթայից:

Ամեն անգամ Թումո գնալուց, մզկիթի կողքով անցնելիս ավանդական հարցը`

-Վարդ, մզկիթի ներսը դո՞ւրս ա։

-Հա՛, ես չեմ եղել, բայց նկարով տեսել եմ:

Բարձր ծիծաղում էինք:

Վարդի մաման իմ մաման էր, իմ մաման` Վարդինը: Մեր տասնութ տարվա մտերմության ընթացքում մենակ մի անգամ եմ հիշում, որ կռիվ արած լինենք. չխոսեցինք մի շաբաթ, մի կերպ դիմացանք: Հետո հաշտվեցինք, որովհետեւ «բասեին» էին գնել․ Վարդի մաման կանչեց` լողալու: Շնորհակալ եմ, Քրիստ «մամա»։

Իսկ երբ Վարդին հեռախոս էին գնել, իմ ոգևորությունը աշխարհով մեկ էր, ես դեռ չունեի, բայց գիտեի` Վարդինը իմն էլ է:

Գրքույկ էի սարքել շատ փոքր ու ամեն էջին գրում էի Վարդին սիրահարված տղաների անունները ու հպարտանում, որ ես բոլորի մասին գիտեմ. իսկական ընկերուհի եմ: Նորք-Մարաշի հազար ու մի պատ գիտի` Մ+Վ=ԲՖՖ

Մենք ունենք Հեղինե (Ելենա), Սերանուշ. մեր ընկերությունից էլ չկա աշխարհում. վերացած դինոզավրիկների միություն:

Մենք իրար մասին էնքան գիտենք, որ հանգիստ, շա՜տ հանգիստ ինքն իմ կենսագրականը կարող է գրել, ես էլ` իր:

-Վարդ, ես կասեմ՝ բո, դու ասա` հը՞ն, չվախեցա՞ր:

Էս էլ մեր մյուս պլանավորած օպերացիան էր` մի ուրիշ միամիտի գլխին:

Հիմա էսպես իրարից անկախ պատմություններ եմ տեղավորել էս գրածում, թվում է, իրար չեն կապվում, բայց շա՜տ ամուր կապ կա էդ ամենում. մանկության ընկերներ լինելու համար հենց էդ կապից է պետք, որ մենք ունենք:

Բոլորի ներկայությամբ ասում եմ, Վարդ, տասնութ տարի քո տարեդարձին բոլորից շատ ես եմ սպասում, որովհետեւ գիտակցումը, որ էլի մի տարի է ավելանում. վախենալու չափ երջանկացնող է:

Շնորհակալ եմ, հունվար 16։

-Ես հաշտեցրի աղջկան և տղային․ ամեն օր սիրուն ծաղկամանում եմ, ոտքս ոտքիս գցած, սպասում եմ, որ աղջիկը մոտենա ու բույրս զգա։

-Ես թռա ու հայտնվեցի հարսնաքրոջ ձեռքում․ բախտ դարձա, որ պիտի բացվեր։

-Ես գնացի հոգեհանգստի․ լսեցի՝ ինչպես են աշխարհից զզվող մարդիկ լաց լինում աշխարհից հեռացած մեկի համար։

-Ես հայտնվեցի եկեղեցու խորանին, ինձ ընծայեցին Աստվածամորը․ թվում է՝ թառամելուց հետո ուր էլ հայտնվեմ, մեկ է, կմնամ անթառամ։

-Ես վեցամյա մատիկներով գրկվեցի և երկա՜ր ձգվեցի դեպի բարձրահասակ ուսուցչուհին. օրվա սև ու սպիտակի մեջ ես շա՜տ գունավոր էի։

-Ես մնացի իմ հողում ու ապրեցի ուզածիս չափ․ արևն իրենով ողողեց ինձ ամե՛ն օր։

-Ես կոխոտվեցի։

-Ես հատիկ-հատիկ պոկվեցի, մեկիկ-մեկիկ ցավացի. մարդն ի՞նչ է, որ հասկանա՝ ես չեմ որոշում՝ սիրում է, թե չէ։

-Ես լեռների վրա էի․ քամու հետ մտերիմ ու քաղաքից վերացած։

-Ես քամվում եմ մեղուների կողմից․ խեղճերը մարդկանց կծելը թողած՝ մեղր են սարքում նույն մարդկանց համար։

-Ես մնացի ծաղկավաճառի դույլի մեջ այնքան, մինչև թառամեցի ու անպիտան դարձա գնորդների համար․ ես վաճառվեմ` ինձ չգնե՞ն:

Մի ամիս է` ուզում եմ այս դեպքի մասին գրել, պատմել, չի ստացվում։ Կարդա ու հետո ինձ բացատրիր՝ ինչո՞ւ չէի կարողանում գրել։

Ինձ տուն բերող ու տնից էլ կենտրոն հասցնող ավտոբուսը մեկն է: Անգիր գիտեմ բոլոր վարորդներին ու իրենց վարելու ձևը, գիտեմ՝ որ վարորդի դեպքում քանի րոպե կուշանամ, որ վարորդն է պարտադիր ռադիո լսում, որ վարորդն է առհասարակ վատ լսում ու կանգառներում չի կանգնում, ու վերջապես՝ որ վարորդն է իմ ամենասիրելին, ում ավտոբուսում միշտ հետաքրքիր դեպք է լինում՝ պատմելու, գրելու աստիճան հետաքրքիր։

-Ծերանոցի մոտ կկանգնեք, վարորդ ջան,- բարձր, ամբողջ ավոտոբուսով մեկ լսելի ասաց սպիտակահեր պապիկը։

-Երեք կանգառ կա դեռ, պապի, համ էլ ո՞նց, իջնո՞ւմ ես, երեկ ասեցիր՝ վաղը հետդ կպտտվեմ։

Մտածեցի․ «Պապիկի հետ ծանոթ են փաստորեն, կամ էլ նույնիսկ մտերիմ են»։

-Չեմ մոռացել ասածս, բայց երեք կանգառ հետդ գամ՝ հերի՞ք չի։ Հետդ պտտվեմ որ ի՞նչ, մեկ ա՝ Երևանից էն կողմ չես գնում, սկի Շուշի չես հասնում։

Վարորդը դիմապակու հայելուց ժպտաց պապիկին։ Ինձ թվաց՝ ամբողջ ավտոբուսը ժպտաց, ավտոբուս չնստած մարդիկ էլ ժպտացին։

Էն ասված երեք կանգառից առաջինին հասանք։

-Ըհը, հիվանդանոցի կանգառն ա, ժողովուրդ ջան, իջնող չկա՞։

Լսվեցին՝ չկա, չկա։

-Երեք «վարիանտ» կա․ կամ հիվանդ չեք, կամ հիվանդ բարեկամ չունեք, կամ էլ՝ հիվանդատես գնալու «զահլա» չունեք,- էլի շատ բարձր ասաց պապիկը։

Ժպտացի, բայց կիսաթախծոտ մի բան զգացի։

Երկրորդին հասանք։

-Ըհը, էս էլ եկեղեցու կանգառը․ իջնող կա՞։

-Այո, կանգնեք,- ասաց մի կին։

Կնոջ իջնելուց հետո պապիկն ասաց․

-Մի վարիանտ․ ընդամենը մի աղոթող կա։

Երկար լռություն էր մինչև հասանք երրորդ կանգառին։

-Այ, էս իմ կանգառն ա,- դառնալով ժողովրդին՝ ավելացրեց,- չեմ հարցնում, միակ իջնողը ես եմ,- դառնալով վարորդին,- էս կոնֆետները ստացի, ես իջա, վաղը կհանդիպենք։

-Շատ ես տվել, պապի,- ասաց վարորդը լրիվ լուրջ։

-Հա՞, դե լավ, երկու հոգու ստացի, մեկն էլ Սերժ Սարգսյանի տեղը, վերջում կիջնի։

Բոլորը ծիծաղեցին, բայց ես՝ չգիտեմ։ Զգում էի, որ հենց մի հատ թարթիչներս իրար անեմ, լացս կգա էս երեք կանգառների ու չիջնելու «վարիանտների» համար։

Ուզում եմ մեր թաղի մասին պատմել։ Մեր թաղը Նար-Դոսի հետ կապ չունի։ Կամ էլ՝ եսիմ, հնարավոր է մի օր պատմվածաշար գրեմ ու նմանվի։ Լավ, դա դեռ թող մնա յոթ սարի հետևում, հիմա դարդս ուրիշ է։

Հուլիսին, երբ երկու անգամ մեկ շաբաթով լքեցի մեր թաղն ու համայնքը, կարոտը պինդ փաթաթվեց ու հիմա նոր-նոր, օգոստոսով մեկ ընկած, ջանում եմ ազատվել նրա գրկից։

Շատ ուրիշ է իմ համայնքը։ Նորք-Մարաշն է, հարուստների թաղամաս են ասում, դրա համար ես էլ մտածում եմ՝ ինչ լավ է, հարուստ ենք։ Փողի մասին չեմ գրում, չխառնեք։ Չկա մի համայնք, որտեղ ամեն ինչ լինի: Ուրեմն սկսեմ թվարկել. հեռուստաընկերություն ունենք ու ամենասլացիկ հեռուստաաշտարակը. էնքան լուսավոր ու սիրուն է, փոքր ժամանակ գիտեի՝ մեծ ներարկիչ է։ Նման է։ Ասում են՝ Երևանի հեռուստաաշտարակ, բայց ես մարաշեցիներիս սեփականությունն եմ համարում, դե, ամեն օր մենք ենք իրեն բարևում, ինքն էլ՝ մեզ։ Գիտե՞ք՝ Փարիզի Էյֆելյանը ընդամենը մի քանի սանտիմետր է բարձր։ Լիահույս եմ, որ բոլորդ կգաք ու աշտարակիս տակ կնկարվեք, կգնահատեք ու կհպարտանաք, որ մեր երկրում էլ ունենք։

Հիվանդանոցների լայն ընտրանի ունենք. ինչդ ուզում է՝ ցավի, միևնույնն է՝ դեմն առնող տարատեսակ հիվանդանոցներ կան։ Եկեղեցի ունենք՝ ներդաշակ այգով ու հյուրընկալ Ս. Մարիամ Աստվածածինը։ Մանկատուն ու ծերանոց ունենք։ Երկուսից էլ երբեք տխուր դուրս չեմ եկել։ Երբ այցելում եմ մանկատուն, սկսվում է «Միլենան հրաշքների աշխարհում»-ը: Աննման են մանուկները՝ ժպիտը դեմքներին բակում խաղում ու խաղացնում են իրենց մոտ եկած յուրաքանչյուրին։ Ծերանոցի մասին էլ ասեմ, որ մանուկներից քիչ են տարբերվում, իրենք էլ սպասում են, որ իրենց կոնֆետ տաս, ու երբ տալիս ես, տատիկներն արագ դնում են շալի տակ ու սպասում՝ «ինձ չեք տվել» դեմքով։ Էլի ենք տալիս: Շատ եմ սիրում Նորքի ծերուկներիս։

Մշակութային ու սպորտային խմբակները մի էդպիսի ամիս չկա, որ հյուրընկալ եկեղեցու բակում միջոցառում չկազմակերպեն։ Երաժշտական դպրոցի անդավաճան սաները շատ են սիրում, երբ իրենց ամեն նոտայից կամ պարային շարժումից հետո բոլորով հավասար ծափահարում ենք ու գոչում՝ ապրե՜ք դուք։

Օգոստոսով մեկ պետք է կարոտս առնեմ, սեպտեմբերից դժվար թե հասցնեմ երեխեքի հետ «ման գալու» գնալ ու թաղամասս վայելել։ Իմ թաղի հանդեպ կարո՛տ, էլ ինձ չգրկես։

Ինձ տուն տանող երթուղայինն ամեն օր «ձևեր է թափում» և գալիս է միայն քառասուն րոպե սպասեցնելուց հետո։ Երբ ես դեռ կանգառում եմ, դասընկերներս այդ ընթացքում հասցնում են գնալ տուն, ճաշել, բողոքել, ալարել։ Բայց ի՞նչ արած, իմն էլ այդ է։

Եթե մոտենում եմ կանգառին և հանկարծ նկատում ինչ-որ հրաշքով երփուղայինն այնտեղ է, խելապատառ վազում եմ նրա մոտ, և հանկարծ այն չի սպասում, վազում եմ նրա հետևից, բայց չի կանգնում․․․

Այդ եղավ երեկ։ Վիրավորված և շնչակտուր կանգնեցի, մտածեցի՝ չունեմ ավելորդ քառասուն րոպե հաջորդին սպասելու համար։ Երևի ինձ սփոփելու համար էր, որ այդ պահին եկավ տատիկիս տուն գնացող երթուղայինը։ Նստեցի ինձնից գոհ, կարծես ի սկզբանե հենց այդ երթուղայինին էի սպասում։ Հասա տատիկենց թաղերը, իջա։

Կանգառից քիչ հեռու, մի կին յասամաններ էր վաճառում։ Տատիկիս ուրախացնելու հիանալի միջոց է անուշահոտ ծաղկեփունջը։ Ժպտալով մոտեցա.

-Բարև Ձեզ, ի՞նչ արժե։

-Փունջը՝ 1000 դրամ։

Սկսեցի մտածել՝ ո՞ր երանգի փունջն եմ ուզում։ Մինչ ես մտորումների մեջ էի, կինը չգիտեմ ինչ ենթադրելով՝ ասաց՝ 600-ով վերցրեք։

Ես այնպես նեղվեցի, այնպե՜ս։ Մի՞թե այդ յասամանների արժեքը կարելի էր շատ համարել, մի՞թե տատիկիս ուրախացնելու միջոցը կարելի էր սակարկել։

Ես չգնեցի յասամանները։