Ալբինա Հովսեփյանի բոլոր հրապարակումները

Համեցեք Լոր

Լուսանկարը՝ Ալբինա Հովսեփյանի

Լուսանկարը՝ Ալբինա Հովսեփյանի

Հեղափոխության քաղցր պտուղները վայելում են նաև լորեցիները և հարակից շրջանի բնակիչները: Վերջապես կատարվեց նրանց երազանքը, սկսվել են ճանապարհների ասֆալտապատման աշխատանքները: Գյուղացիները պատմում են, որ շատ ուրախ են սկսված աշխատանքների համար, Համո Սահյանի տուն-թանգարանի տնօրենը մեծ հիացմունքով է խոսում աշխատանքների մասին, ասում է, որ սա շատ մեծ խթան է Լորում տուրիզմի զարգացման համար։

-Թանգարանի հյուրերն էլ կավելանան և այլևս չեն պատճառաբանի, թե ճանապարհները քանդված են, կարգին վիճակում չեն,- անկեղծ ժպիտով ասում է տիկին Հարությունյանը:

Դեռևս ապրիլին սկսվել էին ճանապարհային աշխատանքները, իսկ թավշյա հեղափոխությունից հետո ավելի մեծ թափով և եռանդով «կպան գործին»՝ ինչպես ասում են գյուղացիները:

Լուսանկարը՝ Ալբինա Հովսեփյանի

Լուսանկարը՝ Ալբինա Հովսեփյանի

-Ինչ էս գյուղ հարս եմ եկել, ասել են՝ ճանփեքը սարքում են, հլը սովետի ժամանակից, ով դառավ երկրի նախագահ կամ մեր մարզի մարզպետ, խոստացավ, որ կսարքեն ճանապարհները, բայց ըտենց ալ մնաց, հա, մի քանի տարի առաջ Սիսիանից մինչև Շամբ սարքալ են, հետո տենց էլ հա ասին կսարքեն մնացածը, էն ալ չսարքան: Այ որ Փաշինյանի նման մի երկուսն էլ էն ժամանակ լինեին, լավ կլիներ,- բարկացած, բայց միևնույն ժամանակ ուրախ՝ տատս կիսում էր իր կարծիքը ինձ հետ:

Ճանապարհները արդեն կառուցվում են, ուրեմն համեցեք Լոր ու վայելեք դրախտային Լորը:

Albina

Այս բնաշխարհում մի նոր Սահյան կծնվի

Հարցազրույց Համո Սահյանի տուն-թանգարանի տնօրեն Քնքուշ Հարությունյանի հետ:

-Խնդրում եմ մի փոքր ներկայացնել Սահյանի կյանքը և ստեղծագործությունները

-Սահյանը ծնվել է 1914 թվականի ապրիլի 14-ին Զանգեզուր աշխարհի փոքրիկ, լավաշաչափ Լոր գյուղում: Մանկությունը և պատանեկությունը անց է կացրել գյուղում, այնուհետև, 1927 թվականին ուսումնառության տարիները մեծ լորեցին անց է կացրել Բաքվում, ապրել է իր հորեղբոր՝ Սողոմոնի ընտանիքում մինչև 1952 թվականը: 1952 թվականին Երևանի գրողների միության հրավերով Սահյանը հետ է վերադառնում Երևան և մինչև կյանքի վերջն ստեղծագործում այնտեղ:

-Տիկի՛ն Հարությունյան, ըստ Ձեզ՝ Սահյանի կյանքում, նրա պոեզիայում ի՞նչ դեր է ունեցել Լորը, և արդյոք պահե՞լ է այդ կապը հայրենի գյուղի հետ

-Սահյանի պոեզիայի ներաշխարհը Լորն է եղել, նա ներշնչվել է Լորից: Ամբողջ կյանքում ստեղծագործել է, բայց երբեք դադար չի ունեցել «աչքը անտառից չի կշտացել, ականջը բառերից չի կշտացել, և հոգնած ոտքը այս դառն ու քարոտ ճանապարհներից չի կշտացել»: Իսկ ինչ վերաբերում է կապը հայրենի գյուղի հետ պահելուն, ապա այո՛, անշուշտ: Ապրելով տարբեր քաղաքներում, երկրներում՝ Սահյանի հոգում միշտ էլ եղել է Լորը, և միշտ էլ պահել է այդ անխախտելի կապը ծննդավայրի հետ:

-Իսկ ի՞նչ է տվել Սահյանը Լորին, ինչի՞ց է, որ բոլոր լորեցիների մեջ կա սահյանական ոգին

-Բնությունը՝ մարդու և մարդը բնության մեջ. այդ ներդաշնակությունը, այդ փոխկապակցվածությունը դարձել է նրա պոեզիայի գաղափարը, և յուրաքանչյուր լորեցի, գիտակցելով, որ Սահյանի համագյուղացին է՝ ապրում է և կապրի այդ նույն ներշնչանքով, այդ նույն տրամադրությամբ:

-Ձեր կարծիքով՝ Լորում կծնվի՞ մի նոր Սահյան:

-Անշուշտ, թեկուզ հարյուրամյակներ հետո՝ ես համոզված եմ, վստահ եմ, որ այս բնաշխարհում մի նոր Սահյան կծնվի: Ես արդեն նշեցի, որ բոլոր լորեցիները ապրում և հպարտանում են Սահյանով, և հենց նրա ստեղծագործությունների և ներշնչանքի շնորհիվ տարիներ անց մի նոր Սահյան դուրս կգա Լորից:

-Ե՞րբ է հիմնվել Համո Սահյանի տուն-թանգարանը, արդյոք սա՞ է եղել նրա հայրական օջախը

-Այո: Տուն-թանգարանը հիմնվել է դեռևս Սահյանի կենդանության տարիներին՝ 70-ական թվականներին: Խորհրդային տարիներին հայրական տան հիմքերի վրա կառուցվում է տուն-թանգարանը, բայց Սահյանը հրաժարվում է տուն-թանգարան ունենալու գաղափարից, և շինարարությունը մնում է անավարտ մինչև 2013 թվականը: 2013 թվականին հանրապետության նախագահը՝ Սերժ Սարգսյան իր հերթական այցն է կատարում Սյունիք: Մեր համայնքի ղեկավարը՝ Դավիթ Առուստամյանը մոտենում է նրան և խնդրում Համո Սահյանի հարյուրամյակի կապակցությամբ շարունակել թանգարանի շինարարական աշխատանքները: Տեղում կազմակերպվում է հանձնաժողով, ներդրումներ են կատարվում, անավարտ շինությունը կառուցում են, և այս փոքրիկ, դաղձահոտ անկյունը նվիրում մեզ:

-Ինչպիսի՞ իրեր եք պահում տուն-թանգարանում: Իրեր կա՞ն, որոնք այցելուներին կհիշեցնեն Սահյանի մանկության, պատանեկության մասին

-Թանգարանը ամբողջությամբ համալրվել է 2016 թվականին, երբ արվեստի և գրականության թանգարանը իր պահուստային ֆոնդից մեզ տրամադրեց սահյանական մասունքներ՝ անձնական օգտագործման իրեր, հրապարակումներ, ընծայագրեր, մակագրություններ և անձը հաստատող փաստաթղթեր: Եվ, այո, թանգարանում կան բազմաթիվ նյութեր, իրեր, լուսանկարներ, որոնք այցելուներին պատմում են բանաստեղծի կյանքի մասին:

-Շա՞տ են արդյոք այցելուները: Որտեղի՞ց են նրանք գալիս հիմնականում:

-Այո, այցելուների խնդիր չկա, այցելուներ շատ ենք ունենում, հատկապես՝ ամռան ամիսներին: Այցելուները գալիս են հանրապետության տարբեր մարզերի դպրոցներից, մայրաքաղաքից, բուհերից, լինում են նաև անհատական այցելուներ: Վերջերս հյունընկալել ենք նաև մեր սփյուռքահայ բարեկամներին, որոնք մեծ սիրով գալիս և մեծ ոգևորությամբ էին հեռանում տուն-թանգարանից:

-Հաճախակի՞ եք կազմակերպում սահյանական միջոցառումներ:

-Չեմ կարող ասել, որ հաճախակի, բայց, իհարկե, կազմակերպվում են միջոցառումներ բանաստեղծի ծննդյան, նրա մահվան, թանգարանային գիշերվա կապակցությամբ: Հիմնականում գյուղի երեխաների, դպրոցի միջոցով գյուղական մասշտաբով կազմակերպում ենք փոքրիկ միջոցառումներ, որոնք մեզ համար մեծ նշանակություն ունեն:

-Տիկի՛ն Հարությունյան, Ձեր կարծիքով՝ բոլո՞րն են տեղյակ թանգարանի մասին, եթե ոչ, ապա ինչպիսի՞ միջոցառումներ կկազմակերպեք խնդրի լուծման համար

-Համոզված եմ, որ բոլորն էլ գիտեն, որ տուն-թանգարանը գործում է: Մեկը՝ մյուսով, իրենց գործունեությամբ Սահյանին հասանելի են դարձնում բոլորին: Այժմ գյուղի երիտասարդությունը շատ ակտիվ գործունեություն է ծավալում, որպեսզի իրենց՝ լորեցու անունը հայտի դառնա բոլորին:

-Ի՞նչ պլաններ կան՝ կապված թանգարանի հետագա գործունեության հետ

-Վերջերս մեր համայնք էր այցելել մշակույթի նախարարը, որը խոստացավ մշտապես հետևել թանգարանի գործունեությանը, թանգարանի բակը համալրել նոր գույքով: Թանգարանի հետագա գործունեությունը կախված է միայն մեր երիտասարդությունից, քեզանից և անհատապես բոլոր-բոլորից:

Albina

Պոչամբարից շատ հեռու

Երբևէ ձեզ հետաքրքրե՞լ է պոչամբարի շրջակայքում ապրող մարդկանց կյանքը: Հայաստանում գործում է շուրջ 400 բաց հանք, որից 22-ը պոլիմետաղական են: 19 շահագործվող պոչամբարներից 9-ը գտնվում է հենց Սյունիքի մարզում: Խնդիրը եղել է, և այժմ էլ մնում է հրատապ: Ու ինձ էլ, լինելով այս մարզի բնակիչ, ևս հետաքրքրում է մարզիս իրավիճակը: Պոչամբարներից չորսը՝ Քաջարանի, Փուխրուտի, Լեռնաձորի և Արծվանիկի պոչամբարները պատկանում են Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային համալիրին: Իրականում վտանգը ինձ մոտ չէ, սակայն դեպքերը և օրինակները արդեն վախեցնող են: Ես ունեմ ծանոթներ, ովքեր ապրում են հենց «պոչամբարային» քաղաքներում և գյուղերում, և միշտ էլ բողոքում են, շատ են պատմել, ու նույնիսկ ափսոսել, որ այդտեղ են ծնվել: Պոչամբարները ոչ միայն վնասում են մարդկանց առողջությանը, նրանց սննդին, այլև պաոչամբարից շատ ու շատ հեռու ապրող մարդկանց: Որովհետև պոչերի հոսքը խառնվում է գետին, իսկ գետի ջրով ջրվում է այն բանջարեղենը, որը վաճառվում է ՀՀ-ի ամբողջ տարածքում: Ստացվեց այնպես, որ վտանգը ոչ միայն ինձ, այլ նաև պետք է հուզի բոլորին: Պոչամբարների շահագործումից տուժում են բազմաթիվ մարդիկ, մարդիկ, ովքեր անգամ քայլելով պոչամբարային տարածքներով, վնասում են իրենց առողջությունը, քանի որ ամբողջ հողը թունավորված է: Տուժում են նաև կենդանիները: Պոչամբարների մեծ մասը թափվում են գետերի մեջ, իսկ գետերից ջուր են խմում նրանք, և սատկում: Օրինակը տագնապեցնող է Լեռնաձորի պոչամբարի համար: Այստեղ ապրող մարդկանց առողջությանը հասցված վնասները ավելի մեծ են ու ծանր, յուրաքանչյուր 30 տարեկան երիտասարդի մոտ կա առողջական լուրջ խնդիր:

Այս ամենի մասին ես վերջերս եմ տեղեկացել, մի սեմինարի ժամանակ, երբ ներկայացրեցին մեր մարզի էկոլոգիական խնդիրները: Մինչ այդ ապրում էի ինձ համար անհոգ իմ գյուղում, կարծելով, որ այս խնդիրներից և ոչ մեկը ինձ վրա չի անդրադառնում:

Albina

Մինը չի լի՝ Շաքեի ջրվեժից խոսի

-Էհ՜, դե ով էլ ընտրվի, երկրի վիճակը նույնն է էլի մնալու։

-Է, դե, չէ՛, ինչո՞ւ ես էդպես կարծում։

-Հըն, բա ուրիշ ի՞նչ ասեմ, որ կուսակցությունն էլ անցնի, նույնն է լինելու։

Անցնում եմ գյուղով ու լսում գյուղամիջում հավաքված մարդկանց զրույցները ընտրությունների մասին։ Առհասարակ, յուրաքանչյուր խոսակցության երկրորդ թեման ընտրություններն ու կուսակցություններն են: Որոշեցի մնալ և լսել նրանց խոսակցությունները:

-Ամեն օր մեկը գալիս, իր ասելիքը ասում, գնում, եդավ էլ ոչ մի բան չի անում երկրի համար։

-Հա, դե էդ էլ ես ճիշտ ասում․ սկի ոչ չանցնողն ա խոստացածը անում, ոչ էլ՝ անցնողը։

-Մին ա, ով էլ անց կացավ, մի, երկու բան է անելու, որ ժողովրդին գոհացնի։

-Է, դե, վերջացրե՛ք էս խոսակցությունները, հերիք է բողոքեք երկրի վիճակից, ձեր վիճակից, վիճակը փոխելու լավ առիթ կա՝ կգնաք, ում ուզում եք, նրան էլ կընտրեք, որ մի քանի տարի հետո մեր երեխաները չբողոքեն:

-Ընտրություններից եք է խոսում, մեր են գեղեցիկ Շաքիի ջրվեժը չորացման եզրին է: Մինը չի լի ըտանից խոսա,-խոսակցության մեջ մտավ մի մարդ, ով լուռ լսում էր այս ամենը:

Երբ լսեցի այս խոսքերը, դադարեցի լսել մարդկանց, ովքեր խորացել էին քաղաքականության մեջ: Իրականում դա ճիշտ է, բոլորը տարված են միայն ընտրություններով, քարոզարշավներով, հաղթանակի հասնելու և այլ բաներով, իսկ այդ ամենի կողքին ոչնչանում են բնության հրաշքները: Վազեցի տուն՝ մեկ անգամ ևս հաստատելու համար լսածս, որովհետև ես էլ կարդացել էի նման մի նյութ, որտեղ գրված էր, որ ջրվեժի ջուրը կտրել են:

Հիմա անհամբեր սպասում եմ ընտրությունների ավարտին: Տեսնես ընտրություններից հետո մեր ջրվեժին հերթ կհասնի՞:

Albina

Իլորցիները

Հաճախ մեզ՝ լորեցիներիս, անվանում են իլորցի, այն էլ՝ ճոտ։ Անկեղծ ասած, ես չեմ սիրում, երբ մեզ այդպես են անվանում։ Համագյուղացիները նույնպես չեն սիրում, հատկապես երիտասարդները, որովհետև այդ անվանումը եկել է շատ հին ժամանակներից։ Մեր տատիկներն ու պապիկներն արդեն սովոր են այդ արտահայտությանը, նույնիսկ խոսելիս հաճախ են օգտագործում Իլորը՝ Լորի փոխարեն: Լավ, իսկ թե ինչո՞ւ են մեզ այդպես անվանում, ես հիմա կպատմեմ…

Տատիկս պատմեց, որ շատ տարիներ առաջ կային գյուղեր, որոնք հարկեր էին վճարում վանքերին ու մոտակա եկեղեցիներին: Այդ գյուղերի մեջ մտնում էր նաև մեր գյուղը: Այսպես ստացել ենք այդ անվանումը։.

-Տա՛տ, բա մենակ մեր գյո՞ւղն է, որ նման մականուն է ստացել։

-Չէ, հա՛, ա՛յ բալա, հո՞ւնց կիլի՝ մենակ մեր կեղն ըլնի, հինչ ա, դու լիսալ չե՞ս, թե մեր հարևան գյուղերը հինչ անուններ ունին։

-Հա՛, դե լսել եմ, տատի։

-Բա՛, բալա։ Էհ, երանեկ էր էն թվերը, ճիշտ ա՝ մի քիչ նեղված էինք ապրըմ, բայց լավ էինք ապրըմ։ Ամեն հինչ կար. աշխատանքի տեղեր կային, գործ կար, բայց այ տենց, մեր ըշխատանքի կեսը տալիս էինք պետությանը:

-Դե, տատի, հիմա էլ աշխատանք չկա, բայց էլի նույն վիճակն ա։ Լա՛վ, թեմայից շեղվեցինք ոնց որ… Փաստորեն, դրա համար են մեզ անվանում «Ճոտ իլորցի»։

-Հա՛ բալա, հենց դրա համար:

Սյունիքի խաշիլը

Լուսանկարը՝ Ալբինա Հովսեփյանի

Լուսանկարը՝ Ալբինա Հովսեփյանի

Տատիկիս հետ նստած խոսում էինք մեր ավանդական ուտելիքներից, որոնք ավելի շատ մեզ մոտ՝ Սյունիքում են պատրաստում:

-Տա՛տ, դու ի՞նչ ուտելիք ես շատ սիրում։

-Ես խաշիլ եմ շատ սիրում։

-Տա՛տ, պատմիր էլի։ Ինչպե՞ս են պատրաստում խաշիլը։

-Չէ՛ բալա, պատմելով չի լինի, ավելի լավ է՝ արի, գնանք․հա՛մ սարքեմ, հա՛մ էլ՝ տե՛ս, թե ինչպես են պատրաստում:

Տատիկս վերցրեց ակնոցը, ընտրեց ամենալավ ու ամենամեծ ցորենները, ու մենք իջանք օջախի  կրակի մոտ: Տատս վառեց կրակը, ցորենը լցրեց թաջի վրա:

-Բա հիմա ի՞նչ պիտի լինի, տա՛տ։

-Հիմա ցորենն այնքան պիտի մնա կրակի վրա, որ գույնը փոխի, ստանա կարմիրին մոտ գույն:

Տատս խառնում էր ցորենը, իսկ ես ուշադիր նայում էի: Վերջապես ցորենը պատրաստ էր ու ստացել էր այն գույնը, որը պետք էր տատիս:

-Հիմա ցորենը լցնում ենք արկանի (երկանքի) մեջ, աղում այնքան, որ դառնա, մեր լեզվով ասած, փոխինձը,- ասում է տատս ու շարունակում աղալ ցորենը:

Արդեն պատրաստ է նաև ցորենը։ Բարձրանում ենք տուն, ու մնացած գործը տատս վստահում է ինձ: Փոխինձը՝ աղացած ցորենը, լցնում եմ կաթսայի մեջ ու խառնում, բայց այնպես պիտի խառնեմ, որ տակը չկպչի: Չգիտեմ՝ ինչպես, բայց ես ստանում եմ այն զանգվածը, որ պետք էր տատիկիս: Վերջում ավելացնում ենք՝ յուղ ու թան և ասում.

-Լոր գյուղի խաշիլից համեղ բան չկա․․․

Albina

Իմ Ձմեռ պապը

Ամեն տարի մեծ ուրախությամբ եմ սպասում Ամանորին, բայց այս տարի էլ ավելի մեծ ոգևորությամբ, որովհետև վերջապես կգա իմ «Ձմեռ պապիկը»: Երբ նա ինձ հետ է ապրել մի ամբողջ 15 տարի, ես չեմ հասկացել, որ իր հետ այդքան կապված եմ: Միշտ վիճում էի, ասում էի. «Երբ է գալու էն օրը, որ գնաս», բայց ընդամենը վայրկյաններ հետո զղջում էի ասածիս համար: Հիմա մի քիչ շուտ, դեկտեմբերի 27-ին, ոչ Ամանորի գիշերը, ես կտեսնեմ նրան: Իրականում այս տարի ինձ համար Ձմեռ պապ դարձավ իմ քույրիկը, ում անհամբեր սպասում եմ:

Օգոստոսի 29-ին ես մի վերջին անգամ տեսա նրան, ու նա գնաց: Այդ օրը ես Սիսիանում էի, և մասնակցում էի «Մանանայի» կազմակերպած դասընթացին: Աչքերս թաց մտա սենյակ, որտեղ հավաքվում էինք, և ինձ հարցրեցին, թե ինչ է պատահել, ինչում եմ լալիս:

-Ռուզանը՝ քույրիկը, գնաց Երևան, ուսանող է դարձել, դրա համար ա լացում,- բացատրեց Սոսեն:

Ես նրան հիշում եմ ամեն օր: Երբ գիտեմ, որ արդեն քիչ է մնացել, որ էլի պիտի սկսվեն մեր կռիվները, կարոտել եմ նույնիսկ դրանք: Կարոտել եմ մեր կռիվը համակարգչի համար.

-Ալբինա, 10:30 արդեն ֆեյսբուքում չլինես, պա՞րզ ա:

-Հա, Ռուզ, վայ ամեն օր էդ ես ասում:

-Դե նայի, ասամ` մի հատ էլ ասեմ:

Կռվում էինք, թե ով պետք է գնա ջրի:

-Երեխեք, տանը ջուր չկա,- ասում էր մայրիկս:

-Ռուզ, գնա բեր, էլի…

-Չէ, դու գնա: Էսօր քո հերթն ա:

Կարոտել եմ մեր դպրոց գնալը:

-Ալբինա, շատ պետք է սպասե՞մ:

-Արդեն կոշիկներս եմ հագնում: Քեզ ո՞վ ա է խնդրել` էսքան շուտ դուրս գաս, հլը ինձ էլ սպասես:

Ու հիմա ուրախ եմ, որ գոնե մի քանի օրով ես նորից կկռվեմ, ու ի տարբերություն իրական Ձմեռ պապիկի, իմ Ձմեռ պապը ինձ հետ կմնա ավելի շատ:

Albina

Մաքուր ջուր

2015թ.-ի նոյեմբեր ամսին մեր գյուղ՝ Լոր, այցելել էր VivaCell MTS-ի գլխավոր տնօրենը՝ մեզ հետ նշելու գյուղի կարևոր իրադարձություններից մեկը՝ ջրերի բացման արարողությունը: Նրանք կտրեցին կարմիր ժապավենը, ու դրանից հետո, իբրև թե պետք է ունենայինք մաքուր ջուր:

Ջրի հարցը մեկ անգամ ևս բարձրացվեց 2016թ.-ին, ու այս անգամ ստացավ վերջնական լուծում: Մի սովորական օր երեխեքով դպրոցից տուն էինք գնում ու տեսանք, որ գյուղից դպրոց տանող ճանապարհը ամբողջովին քանդել էին և շարունակում էին քանդել: Սկսեցինք գյուղացիներից հարցնել, թե ինչի՞ համար են քանդում և ստացանք կարճ ու կոնկրետ պատասխան. «Մաքուր ջուր են քաշում, երեխեք ջան»: Այսպես մեզ պատասխանեց եկեղեցու բակում նստած պապիկներից մեկը: Բոլորս էլ մի պահ ժպտացինք, ուրախացանք, որ վերջապես մեր տներում էլ կլինի մաքուր խմելու ջուր, բայց նաև մի պահ տխրեցինք, որովհետև այլևս չէինք կարողանալու ջուր բերելու նպատակով տանից դուրս գալ և հանդիպել մեր ընկերներին:

Հրդեհը լափեց ամեն ինչ

11:30 էր, երբ անջատեցի համակարգիչս ու պառկեցի քնելու, բայց քունս չէր տանում: Մտածում էի, թե ինչի մասին կարելի է նյութ գրել ու չէի էլ պատկերացնում, որ նյութի միտքը մոտ մեկ ժամից ինքը իրեն կգա, բայց աչքերս փակվեցին ու քնեցի:

12:30 էր, երբ սենյակս լուսավորվեց կրակի բոցից ու լսեցի այրվող խոտի ձայնը, վեր թռա տեղիցս ու տեսա, որ մեր հարևան Պայծառ տատիկի խոտը, որ գտնվում էր գոմի տանիքում, ամբողջությամբ այրվում է: Միանգամից բարձր ձայնով կանչեցի մերոնց, որ նրանք էլ արթնանան: Բոլորս վախեցած էինք ու չգիտեինք` ինչ անել, ու ընդամենը հինգ րոպե հետո գյուղի մեծ մասը արդեն կրակի մոտ էր: Առաջին բանը, որ արեցի արթնանալուց հետո, փրկարարներին զանգելն ու տեղեկացնելն էր: Մինչև փրկարարների գալը գյուղացիները փորձեցին հանգցնել կրակը, որովհետև վտանգը մեծ էր, որ կանցնի նաև դեպի մեր տան կողմը: Բայց դա էլ բարդ գործ էր, քանի որ հարևաններից ոչ մեկի բակում ջուր չկար. ջուրը դույլերով, կաթսաներով, շշերով և ով ինչով կարող էր, բերում էր գյուղի աղբյուրից: Ահավոր պահ էր, երբ աչքիդ առաջ վառվում էր քո ամբողջ մի տարվա աշխատանքը, երբ բարձր ձայնով կանչում էր տատիկը. «Ա՜յ, անջատեք, անջատեք կրակը»: Բայց ամենավատը դա չէր: Կրակը տեսնելով, Պայծառ տատը արագ դուրս էր եկել տնից, այնտեղ թողնելով իր քրոջը՝ Սաթո տատին, ու վախենում էր նրա համար, իսկ կրակը անընդհատ տարածվում էր: Չէին կարող Սաթո տատին էլ դուրս հանել տնից, որովհետև վառված փայտերը ընկնում էի դրսից տուն տանող ճանապարհի վրա:

1:50, երբ վերջապես ժամանեցին հրշեջները, կրակը մարեցին, բայց արդեն ուշ էր. ամբողջ խոտը վառվել ու վերածվել էր մոխրի:

Թե ինչ էր զգում այդ ժամանակ Պայծառ տատը, անհնար է բացատրել, բայց որ ցավը մեծ էր, դա պարզ երևում էր իր ծածուկ, բայց միաժամանակ պարզ երևացող արցունքներից:

Albina

Ձմռան մի օր

Ալբինա, այ Ալբինա, Ալբինաաա՜…

Ու մոտավորապես այսպես հինգ րոպե ես լսում եմ, թե ինչպես է մայրիկս ինձ կանչում, որ արթնանամ ու գնամ դպրոց, բայց չեմ ցանկանում վեր կենալ անկողնուցս: Բայց դե արթնանում ու գնում եմ դպրոց: Ես տանից դպրոց պետք է գնամ 8:30-ին, բայց արթնանում եմ 8:20-ին, և ունենում եմ ընդամենը 10 րոպե` պատրաստվելու համար: Դուրս եմ գալիս ու արագ- արագ քայլում դպրոց, որ չուշանամ մարզանքից: Գնում հասնում եմ դպրոցի բակ և արագ մտածում մի պատճառ, որ կոշիկ չփոխեմ, մտնում եմ դպրոց.

-Բարև, Գոհար տատի:

-Բարև, Ալվինա (նա ինձ Ալվինա է ասում):

-Գոհար տատի, ի՞նչ կլինի` ես էսօր չփոխեմ:

-Է~, դե լավ էլի, Ալվինա, ամեն օր նույնն ես ասում:

-Լավ էլի, Գոհար տատի, դրսում չոր ա, կոշիկներս էլ մաքուր են:

-Լավ է, անցի, Ալվինա,- ասում է և մի տեսակ նայելով ինձ, ժպտում:

Բարձրանում եմ դասարան, որտեղ ինձ է սպասում իմ նստարանը և տաք վառարանը: Կանգնում եմ վառարանի մոտ, տաքանում, և հանկարծ լսվում է «էլի մարդ կա՞ դասարաններում» ծանոթ ձայնը: Եվ ես հիշում եմ, որ պետք է իջնել առաջին հարկ` երգելու բոլոր երեխաների հետ միասին: Երգում ենք, բարձրանում դասարան և նստում դասի:

Առաջին ժամին գալիս է ընկեր Հովհաննիսյանը և սկսում ենք հանրահաշվի դասը.

-Երեխաներ, այսօրվա մեր թեման է` «Սինուս, կոսինուս, տանգես, կոտանգես»:

Տեսնում է մեր բոլորի թթված դեմքերը, բայց մեծ սիրով շարունակում է բացատրել դասը: Արդեն երկար դասամիջոցն էր, իսկ դասարանը մի քիչ ցրտել էր, որովհետև փայտը անվերջ չէր, ու այստեղ սկսվում է մեր կռիվը, թե ով պետք է իջնի արհեստանոց և Լևիկ պապիկից փայտ խնդրի: Հիմնականում դրանով զբաղվում են տղաները, բայց երբ նրանք դեռ զանգի ձայնը չլսած դուրս են վազում դասարանից, ստիպված մենք՝ աղջիկներով, պետք է հետևենք վառարանին: Իջնում ենք արհեստանոց.

-Լևիկ պապի, փայտ կտա՞ս:

-Վայ, ոնց չեմ տա, եկեք-եկեք: Ինչքան պետք ա` տարեք, բայց նայեք, հա, էլ մյուս դասամիջոցներին չգաք:

-Ապրես, Լևիկ պապի, հաստատ չենք գա:

Վերցնում ենք փայտը, վազում դասարան և փայտը դնում եմ վառարանի մեջ.

-Ալբինա, փայտը տենց չեն դնում,- հուշում են դասընկերներս:

-Թեք դիր, որ լավ վառվի,-ասում է Ադելիկը:

Ես գնում եմ մի կողմ, նրանք վառում են վառարանը, և հնչում է զանգը: Մենք անցնում ենք դասին:

Աշխարհի ամենալավ դպրոցը իմ դպրոցն է, Գոհար տատիկով, Լևիկ պապիկով և իմ սիրելի ուսուցիչներով:

Միայն թե կգա՞ մի օր, որ վառարանների փոխարեն մենք էլ ունենանք ջեռուցման համակարգ: