Ռաֆայել Նաջարյանի բոլոր հրապարակումները

rafayel najaryan

Հայրս իմ հերոսն է

Հայրս` Աշոտ Նաջարյանը, ծնվել է Գեղարքունիքի մարզի գյուղ Կարմիրգյուղում, հաճախել է այնտեղի համար 2 միջնակարգ դպրոցը։ Նա ընտրել է հայրենիքը պաշտպանելը որպես մասնագիտություն։ Ավարտելով միջնակարգ դպրոցի 10-րդ դասարանը՝ միայնակ գնացել է Երևան և ընդունվել Վազգեն Սարգսյանի անվան ռազմական ինստիտուտ։  20 տարեկանում ավարտել է արդեն լեյտենանտի կոչումով  և հենց այդ ժամանակ էլ ծանոթացել մայրիկիս հետ։ Հետո հայրս ավանդույթի համաձայն, գնացել է և խնդրել մայրիկիս ձեռքը, և ամուսնացել են։

Երբ ես ծնվել եմ, հորս տեղափոխել են Քելբաջար՝ ծառայելու։ Հենց այնտեղ էլ ստացել է ավագ լեյտենանտի կոչումը։ Նա ծառայել է առաջնագծում գրեթե երեք տարի։ Որտեղ էլ որ ծառայում էր՝ մեզ հետը տանում էր։ Քելբաջարին հաջորդեց Կապանը, որտեղ ստացավ կապիտանի կոչում։ Կապանում ապրեցինք երկու տարի։ Շենքում ունեինք շատ լավ հարևաններ, որոնցից շատերի հետ մինչ օրս մտերիմ ենք և նույնիսկ միմյանց տներ ենք այցելում։ 2005 թվականին վերադարձանք Երևան, այն քաղաքը, որի համար ես ուղղակի խենթանում եմ։ Անչափ սիրում եմ Երևանն ու իր գեղեցկությունը։ Այստեղ հորս տեղափոխեցին կապի զորամաս, որտեղ նրան տվեցին մայորի կոչում։ Ես այդ ժամանակ շատ էի ուրախացել, քանի որ արդեն հասկանում էի, թե դա ինչ պատիվ է իմ և հորս համար։ Արդեն 22 տարի է՝ հայրս զինվորական է, և դա ինձ համար մեծ հպարտություն է, քանի որ նա իր կյանքի մեծ մասը նվիրել է մեր հայրենքին։ Այս ամենին ի հակադրություն, հայրս անցած տարի ողնաշարի բարդ վիրահատություն տարավ, և դրանից հետո նրան չէր թույլատրվում ծառայել, բայց նա չցանկացավ թողնել իր գործը։ Նույնիսկ քառօրյա պատերազմի ժամանակ հերթագրվել էր, որպեսզի գնար առաջնագիծ և լիներ մեր զինվորների կողքին։ Բայց նրա կարգավիճակը հաշվի առնելով, թույլ չտվեցին գնալ։ Հայրս ունի 5 մեդալ և մի քանի տասնյակ պատվոգրեր:

Հիմա, երբ ես հորս հարցնում եմ.

-Ինչո՞ւ չես թողնում քո աշխատանքը, չէ՞ որ  քո ծառայության 20 տարին լրացել է, և դու կարողես թոշակի անցնել:

Բայց նա ինձ պատասխանում է․

-Տղա՛ս, ես միայն գումարի համար չէ, որ աշխատում եմ։ Ես շատ եմ սիրում իմ գործն ու մասնագիտությունը, քանի որ ես իմ հոգին սերն ու կյանքիս տարիների մեծ մասը դրել եմ այս գործի մեջ և չեմ կարող ուղղակի թողնել իմ աշխատանքը։

Հենց այսպիսին է իմ հերոսը՝ իմ հայրը։

rafayel najaryan

Տոնի երկու երեսը

Երբ դեռ փոքր էի, ամեն Նոր տարվա առավոտյան արթնանում վազում էի տոնածառի մոտ: Տեսնելով տոնածառի տակ դրված նվերները՝ շտապում էի դեպի դուռը, որ հասցնեմ տեսնել Ձմեռ պապին: Բայց ամեն անգամ չէի հասցնում: Բայց չէի էլ դադարում հավատալ նրա գոյությանը: Ճիշտն ասած՝ հիմա արդեն մեծ եմ, բայց դեռ հավատում եմ:

Արդեն մի քանի տարի է, ինչ մեր տանը հայտնվել է մեկը, ով բոլորից շատ է հավատում և սպասում Ձմեռ պապիկին՝ փոքրիկ քույրս է… Ամեն տարի, ամբողջ ընտանիքով առանձին-առանձին տարբեր նվերներ ենք գնում նրա համար։ Առավոտյան, երբ արթնանում է և տեսնում նվերները, շա՜տ-շատ է ուրախանում: Կարծես մոռանում է ամեն ինչ և տարվում նոր խաղալիքներով և հագուստներով։ Ժամը 12:00-ին հայրս լցնում է բաժակները և մի հայկական կենաց ասում, շնորհավորում ենք միմյանց և շարունակում տոնը՝ զանգահարելով մեր` երկրից դուրս ապրող բարեկամներին:

Բայց մեր օրն այդքանով չի ավարտվում՝ ես և մեծ քույրս էլ ենք նվերներ ստանում ու չնայած, որ արդեն գիտենք, թե ովքեր են այդ նվերների հեղինակները, մեկ է՝ շատ ենք ուրախանում։ Այդ ամենին հաջորդում է հարազատներին հյուր գնալու հին սովորույթը: Նաև հյուրեր ենք ընդունում մեր տանը։ Թեև Ամանորի համար շատ գնումներ ենք անում, բայց միևնույն է, մթերքը շուտ է վերջանում: Դա գալիս է նրանից, որ հայերը շատ հյուրասեր են: Ես կարծում եմ, որ Սուրբ ծննդյան տոները ամենալավը Հայաստանում են նշում։

Նոր տարին գալիս է՝ իր հետ բերելով խնդիրներ: Խնդիրներից մեկն այն է, որ մեծերը դժվարանում են հոգալ այս ծախսերը։ Մարդիկ կան, որ պարտքով գումար են վերցնում և նշում Նոր տարին: Մի՞թե մի քանի հոգու զարմացնելու համար ճիշտ է այդքան մեծ ծախսեր անել: Նաև, երբ ձյուն է գալիս, ճանապարհները գրեթե չեն մաքրում, իսկ դա դառնում է պատճառ, որ միմյանց հյուր գնացող մարդիկ ընկնեն սառույցի վրա, և ավտովթարներ տեղի ունենան: Չէ՞ որ այդ օրերին բոլորը գնում են միմյանց շնորհավորելու։

Ես, իմանալով, որ 17.am կայքը շատ են կարդում, որոշեցի գրել այս մասին՝ խնդրելով մեր իշխանությանը, որ այս տարի լինեն ավելի ուշադիր և զգոն, քանի որ այս օրերին լինում են ավելի շատ պատահարներ, քան սովորաբար։

Խնդրո՛ւմ եմ, այնպես արեք, որ երեխաների ամենասիրելի տոնը չփչանա…

Սիմոն պապը

Հարցազրույց եռակցող Սիմոն Ասատրյանի հետ:

 -Որտե՞ղ ես ծնվել, Սիմոն պապիկ:

-Թոռնիկներ ջան, ես ծնվել եմ Կարմիրգյուղում:

-Որտե՞ղ ես սովորել:

-Տղերք ջան, սովորել եմ Կարմիրգյուղի միջնակարգ դպրոցում մինչև 8-րդ դասարան, այնուհետև աշխատել եմ Երևանի Կիրովի գործարանում որպես եռակցող` «սվարչիկ»:    -Սիրո՞ւմ ես քո մասնագիտությունը:

-Հա, շատ, եթե չսիրես մասնագիտությունդ, չես կարող աշխատել:

-Իսկ բացի քո մասնագիտությունից ուրիշ ինչո՞վ ես զբաղվել:

-Երեխա ժամանակս եղել եմ հովիվ, տարիներ հետո Ռուսատանում աշխատել եմ կոշկակար:

-Իսկ քո մասնագիտության ընտրությունը կապ ունե՞ր ծնողներիդ մասնագիտության հետ:

-Ո’չ, հայրս սովետական տարիներին եղել է գյուղապետ, դաշտավարական բրիգադիր, իսկ կյանքի վերջին տարիներին եղել է ջրաղացպան: Մայրս չի աշխատել, զբաղվել է տնային գործերով:

-Առաջվա համեմատ ի՞նչ է փոխվել գյուղում:

-Է~, բալես, շատ բաներ ա փոխվել. խաղային ակումբը վերանորոգվել ա, ու հիմա մեծերն ավելի շատ են այնտեղ խաղում նարդի, դոմինո, շախմատ և այլն: Մեծերի ժամանակը ավելի լավ է անցնում: Ճանապարհները ասֆալտապատել են, նոր եկեղեցի է կառուցվել, և մի շարք այլ լավ փոփոխություններ են կատարվել:

-իսկ քո մանկության տարիներին ինչո՞վ եք զբաղվել ազատ ժամանակ:

-Մենք մանկության տարիներին համարյա ժամանակ չունեինք խաղերի համար, իսկ երբ խաղում էինք, խաղում էինք «հիլուր փեդ», «ղայիշ»:

-Պա′պ, իսկ դու որտե՞ղես ծառայել:

-Տղերք ջան, ես չեմ ծառայել:

-Ինչո՞ւ:

-Քա՞նի որ եղբայրս կռվի տարիներին գնացել է ու հետ չի եկել, ինձ ազատեցին ծառայությունից:

-Իսկ դու որտե՞ղ ես աշխատել:

-Աշխատել եմ «Սելխոզտեխնիկայում» որպես եռակցող` 50 տարի:

-Ի՞նչ էր «Սելխոզտեխնիկան»:

-«Սելխոզտեխնիկան» գյուղատնտեսական հիմնարկ է եղել, այնտեղ համարյա ամեն գործ արել եմ, ինչը կապված էր զոդողի մասնագիտության հետ:

-Պապիկ, ընկերներ շա՞տ ես ունեցել: Եթե` այո, պահպանե՞լ եք այդ ընկերությունը:

-Է, տղերք ջան շատ-շատ ընկերներ եմ ունեցել, բայց շատ քչերն են մնացել: Ոմանք մահացել են, ոմանք էլ գյուղում չեն:

-Սիմոն պապ, քո կյանքում ի՞նչն ես համարում ամենակարևոր ձեռքբերումը:

-Ընտանիքս` կինս, երկու աղջիկներս և տղաս:

rafayel najaryan

Կարևոր որոշում

Ես մինչև 6-րդ դասարան սովորել եմ գերազանց: Քանի որ հայրս ինձ համարյա չի մերժում, ես նրան խնդրեցի ինձ գնել համակարգիչ: Եվ երբ գնեց համակարգիչ, ես քիչ-քիչ սկսեցի չսովորել, և դրա համար շատ եմ ափսոսում: Ամբողջ օրը համակարգչային խաղերով էի տարված:

Երբ 17-ի անձնակազմը եկավ մեր դպրոց, ես փորձում էի ակտիվ լինել և, արդյունքում, իբրև խրախուսանք ստացա Պատանի թղթակցի երկու բլոկնոտ և շատ ոգեշնչվեցի: Ցանկացա լինել նրանց խմբից: Ես հիմա 10-րդ դասարանում եմ սովորում, բայց խոստովանում եմ, այնքան էլ լավ չեմ սովորում: Ես և ընկերս՝ Հակոբը, լավ չենք սովորում, բայց պայքարում էինք, որպեսզի ընգրկվենք 17-ի թիմում: Առաջին անգամ հասկացա, որ գիտելիքներս պակաս են, բայց նաև` որ ինձ խրախուսել են, հավանել են մտածողությունս, ուրեմն, կարող եմ: Եվ մեր աշխատանքը ապարդյուն չանցավ: Մեզ ընտրեցին մեր գյուղից մասնակցելու դասընթացին: Բացի մեզանից մեր գյուղից ընտրվել էին ևս 5 հոգի: Դասընթացի ժամանակ էլ ակտիվ էինք, ամեն ինչ անում էինք, որպեսզի հետ չմնանք լավ սովորողներից, և քիչ թե շատ ստացվում էր: Երբ վերջացավ դասընթացը, ես և Հակոբը մի քանի հարցազրույց վերցրեցինք, բայց նորից վախենում էինք քերականությունից, որին երկուսս էլ համարյա չէինք տիրապետում: Նայում էինք դասագրքերը, հարցնում էինք ուրիշներին: Ճիշտ է, սխալներով, բայց գրում էինք: Երբ մտնում էինք 17.am, տեսնում էինք, որ տառասխալներն ուղղված են, զարմանում էինք, չնայած, երկուսս էլ հասկանում էինք, որ աշխատակիցների ձեռքի գործն է: Բայց հետո ուշադիր նայում էինք սխալների ուղղումն էլ: Այս մի երկու ամսվա մեջ մենք քերականություն էլ սովորեցինք:

Լավ եմ հիշում այն օրը, երբ զանգեցին, ասացին, որ ես պետք է մասնակցեմ ճամբարին: Ես շատ էի զարմացել և ուրախացել: Զարմանալին այն էր, որ երկուսս էլ վատ էինք սովորում, բայց մեր ուժերին հավատացել էին: Մենք հասկացանք, որ կարևորը նպատակն ու նպատակին հասնելու համար աշխատանն է: Դա ևս մի բան էր, որ ինձ սովորեցրեցին «Մանանա» կենտրոնում:

Ճամբարից հետո ես հասկացա, որ միակ կարևոր բանը աշխատանքը չէ, և մարդ պետք է նաև լավ սովորի, որ հստակ իմանա իր անելիքն ու ամենակարևորը` ճիշտ անի իր ամեն մի քայլը: Եվ ես իմ առջև դրեցի մի հստակ որոշում, որ ես պետք է լավ սովորեմ: Խորհուրդ եմ տալիս բոլոր այն երեխաներին, ովքեր չեն սովորում, սովորեն: Երբեք էլ ուշ չէ սովորելու և կյանքում լավ մարդ դառնալու համար:

rafayel najaryan

Մանեն

Երբ ծնվեց քույրս` Մանեն, ես շատ էի ուրախացել: Ես, հայրս և հորս ընկերները ծննդատան դիմաց անհամբեր սպասում էինք քրոջս ծնվելուն: Ես այդ ժամանակ 12 տարեկան էի: 2012թ. մարտի 13-ն էր, և ժամը 21:15-ին զանգեց մայրս և ասաց, որ ծնվեց Մանեն: Այդ ժամը մնաց իմ կյանքի ամենալավ և ուրախ ժամերից մեկը: Մենք շատ էինք ուրախացել, և երբ նայեցի հորս, տեսա, որ նա ուրախությունից ոչինչ չի տեսնում: Անընդհատ զանգեր, նամակներ և այդ ամենին ստիպված պատասխանում էի ես:

Երբ Մանեին տարանք տուն, ես նրա կողքից չէի հեռանում և շատ էի սիրում նրան դուրս տանել զբոսանքի: Բայց այդ ժամանակն այնքան արագ անցավ, որ ես նույնիսկ չնկատեցի, թե Մանեն ինչպես այդքան մեծացավ: Չնայած, որ Մանեն արդեն չորս տարեկան է, իսկ ես` տասնվեց, մենք շատ մոտ ենք և շատ կապված իրար հետ:

Օրինակ` երբ ես տանից բացակայում եմ, բաժանվում ենք իրարից, թե իմ, թե Մանեի նույնիսկ ջերմությունը շատ է բարձրանում: Բայց իմ ընտանիքն ապրում է Երևանում, իսկ ես Կարմիրգյուղում` տատիկիս և պապիկիս հետ: Երբ ես Երևանում ավարտեցի իններորդ դասարանը, պետք է ընտրեի, թե ինչ ավագ դպրոց ընտրել, ցանկացա գնալ գյուղ, որպեսզի տատիկս և պապիկս մենակ չմնան: Հիմա ապրում եմ գյուղում տատիկիս ու պապիկիս հետ ու ստիպված եմ գոնե շաբաթական մեկ անգամ գնալ Երևան, որպեսզի տեսնեմ քրոջս և կարոտս առնեմ որոշ չափով: Քույրս մանկապարտեզ է գնում և արդեն մի քիչ խոսում է անգլերեն և ռուսերեն, իսկ հայերեն ամենալավն է խոսում մանկապարտեզում: Այդ ամենից բացի քույրս շատ է սիրում նկարվել և նկարել: Երբ ես գնում եմ Երևան, նա միշտ ինձ ասում է.

-Րաֆուլ, մի հատ ինձ նկարի, կամ արի` սելֆի անենք:

Իսկ ես միշտ համաձայնվում եմ, քանի որ դեռ չի եղել, որ քրոջս մերժեմ: Բայց առաջ նկարում էի շատ վատ և չէի նկատում այնպիսի մանրուքներ, որոնք սկսեցի նկատել և հասկանալ «Մանանա» կենտրոն հաճախելուց հետո:

Սևան մեդիա ճամբար. Ինչ է փուռը

Երեխեք ջան, վերցնում ենք խինգ խատ ցան, կենտրոնում դնում ենք կարտոլ,  հետո կարտոլների կողերը շարում ենք չորս խատ ցան, և մի խատն էլ դնում վիրևը, ու վառում ենք: Կարտոլները շատ բարձր ջերմաստիճանի մեջ էփում ա ու համարյա մե կես ժամ ետո խանում ենք,  կլպում ու ուտում:

Վարպետ Վահագնը

Հարցազրույց Գեղարքունիքի մարզի Կարմիրգյուղի կահույքագործ` Վահագն Բիկանցյանի հետ:

-Ի՞նչպես դարձաք կահույքագործ:

-Մեր հարևանը նույնպես կահույքագործ էր: Ես մի անգամ տեսա, թե նա ինչպես էր աշխատում և սիրեցի այդ արհեստը: Եկա տուն, տան անդամներին ասացի, որ ցանկանում եմ դառնալ կահույքագործ, բայց նրանք ասացին, որ դա վտանգավոր է, և ինձ չթողեցին սովորել այդ արհեստը: Բայց ես չընկճվեցի և դասերից փախչելով գնում և սովորում էի կահույքագործություն: Վեց ամիս անց, երբ վնասեցի բութ մատս, այդ ժամանակ տանեցիներն իմացան, որ ես նրանց կամքին հակառակ, սովորում եմ կահույքագործություն:Paytagorc2

-Շա՞տ բարկացան, երբ իմացան, որ թաքուն սովորել եք այդքան ժամանակ:

-Մայրս նորից դեմ էր, իսկ հայրս ասաց, որ եթե մի բան շատ ես սիրում, ուրեմն պետք է զբաղվես այդ գործով: Նամանավանդ, երբ այսքան նվիրված ես կահույքագործությանը:

-Իսկ քանի՞ տարի է, ինչ զբաղվում եք այս գործով:

-Արդեն 22 տարի է` զբաղվում եմ այս արհեստով:

-Եղե՞լ է մի պահ, որ հոգնեք ձեր գործից:

-Ես միշտ հաճույքով և սիրով եմ աշխատել: Սիրում եմ բոլոր գործերս, որոնք պատրաստել եմ: Բայց մի գաղտնիք ասեմ. մի փոքր ալարում եմ երեխայի օրորոց պատրաստել, որովհետև շատ մանրակրկիտ ու խնամքով աշխատանք է պահանջում:

-Հիմնականում ի՞նչ իրեր եք պատրաստում:

-Պատրաստում եմ սեղաններ, խոհանոցի կահույք, պահարաններ, մահճակալներ, բազմոցներ, բազկաթոռներ, դռներ, լուսամուտներ… Կարճ ասած, բացի աթոռներից պատրաստում եմ փայտի հետ կապված համարյա ամեն ինչ:paytagorc3

-Իսկ ինչո՞ւ աթոռներ չեք պատրաստում:

-Չգիտեմ առանց պատճառի, ուղղակի չեմ սիրում պատրաստել աթոռներ:

-Ներեցեք, որ հարցնում ենք, բայց դուք անվասայլակով եք: Շատերը այդ վիճակում նույնիսկ չեն փորձում տեղաշարժվել, իսկ դուք նույնիսկ կահույք եք պատրաստում: Դժվար չէ՞ ձեզ համար զբաղվել այսքան բարդ արհեստով:

-Արդեն սովորել եմ և, անկեղծ ասած, ուզեմ թե չուզեմ, պետք է համակերպվեմ: Դրա համար էլ ինքս հարմարանքներ եմ պատրաստել, որ կարողանամ աշխատել: Դե արդեն ասացի, որ շատ էի սիրում այս աշխատանքը, և երբ մի բան սիրում ես, դժվարությունները վերանում են: Միշտ չէ, որ այսպես է եղել: Ես քայլելու ունակությունը կորցրել եմ բանակում:

Երկաթյա ձողով հարվածել են իմ ողնաշարին, և ոտքերիս մկանային համակարգը թուլացել է, ու ես դրանից հետո չեմ կարողացել քայլել:

-Իսկ ե՞րբ և որտե՞ղ եք ծառայել: 

-Ծառայել եմ Հայաստանի հյուսիս-արևելյան սահմանում` Նոյեմբերյան, Ոսկեպար, Բաղանիս… 1993-1995 թվականներն էին: Այդ ժամանակ պատերազմային իրավիճակ էր Հայաստանում: Մարտական գործողություններին եմ մասնակցել, ազատամարտիկ եմ:Paytagorc1

-Ինչպիսի՞ն էր կյանքը կռվի դաշտում:

-Կյանքը դժվար էր, բայց մենք երիտասարդ էինք, ազատ ժամանակ ընկերներով երգում էինք, շատ զրուցում համարյա ամեն ինչից: Բայց կռիվ էր… Դաժան էր: Առավոտյան նստած նախաճաշում ես մեկի հետ, իսկ երեկոյան այդ մարդը չկա: Թշնամու կրակոցից զոհվել է… Չեմ ցանկանա, որ դուք նման դաժան բան տեսնեք:

Այս հարցերից վարպետ Վահագնը շատ հուզվեց: Մենք էլ մեզ վատ զգացինք, որ մեր հարցերով վատ հիշողություններ արթնացրեցինք, ուստի թեման նորից փոխեցինք: Փայտագործություն. Ահա Վարպետ Վահագնի սիրած թեման: Նա ցույց էր տալիս մեր իր պատրաստած իրերը, սարքավորումները, գործիքները… Շատ ոգևորված էր, որ մեզ հետաքրքրում է իր աշխատանքները: Մենք նաև շատ լուսանկարեցինք: Իսկ զրույցի վերջում ասացինք.

-Դուք լավ կահույքագործ եք:

-Դա պետք է իմ հաճախորդները և այլ մարդիկ ասեն, ես այնքան էլ պարծենկոտ չեմ: Բայց արհեստավորը արդեն լավն է համարվում, երբ ուրիշները ուզում են իրենից սովորեն: Իրեն վարպետ են ասում: Ես հիմա երկու աշակերտ ունեմ, երկու հրաշալի տղաներ, որոնց ցանկանում եմ փոխանցել իմ հմտությունները:

-Իսկ բացի աշխատանքը, մասնակցո՞ւմ եք գյուղի կյանքին:

-Հարսանիքներին չեմ սիրում մասնակցել, ընտրություններին պարտադիր մասնակցում եմ, իսկ գյուղում, երբ մարդ է մահանում, անպայման գնում եմ և իմ ցավակցությունն եմ հայտնում:

-Իսկ վերջում, ի՞նչը կփոխեիք ձեր կյանքում:

-Ամեն ինչ կանեի, որպեսզի նորից քայլեի:

Լուսանկարները` Հակոբ Մելքոնյանի և Ռաֆայել Նաջարյանի