Լուսանկարը՝ Անուշ Մուրադյանի
-Ինձ բացակա չդնե՛ք:
-Դասի՞ց, թե՞ հեղափոխությունից:
Օրինակ` ես մեկ բացակայի տեղը երեք տեղ ներկա ստացա: Դասի գնալը այդ ժամանակ ինձ համար հավասարազոր էր ինքնախաբեության ու ինքնադավաճանության: «Ինձ բացակա չդնե՛ք հեղափոխությունից, դասից՝ ինչքա՜ն ուզում եք` դրեք» արտահայտությունը յուրաքանչյուրիս շատ սազական էր: Չդնողներ էլ եղան, շարողներ էլ: Կարգ ու կանոնի՞ց, վախի՞ց, թե՞ վերևներից ստիպված, էական չէր: Անցնեմ երեք ներկաներիս: Վանաձոր, Աբովյան, Երևան ու Հայաստանս: Երբ սկսեցինք դասադուլը, գնացել էի հարազատ քաղաք՝ Վանաձոր: Ուրախությանս և իմ ու Երևանի միջև հեռավորությանը չափ չկար: Բայց ոչինչ, ծննդավայրում հաղթանակը ավելի սրտանց նշվեց: Մեկ է` հեղափոխությունը քաղաք ու գյուղ չի ճանաչում:
Լուսանկարում Վանաձորիս լրիվ պատկերն ու կերպարն է, նրա ապրած ու դեռ ապրելիք օրերն ու տարիները։ Վառ է, գունավոր, սիրուն, միասնական ու պարզ (մեր մեջ ասած` միամիտ, չնայած` ի՜նչ միամիտ, է, բան է` ասում են, էլի, լավ էլ «շուստրի» ենք): Անձրևանոցների գունային շարքը անձրևից հետո որոշել էր ծիածանը բերել քաղաքի սիրտ, տոնն էին նշում, իսկ անձրևը մեր մշտական հյուրն է, բա մի «թաս» կենաց չասե՞ր Նիկոլի համար։
Հետո Աբովյանում վարչապետ էինք ընտրում ՝ պարելով ու վոլեյբոլ խաղալով: Փողոցը փակել էին 2-ից 5-րդ դասարանցիները՝ իրենց դասղեկների ձեռքը բռնած: Նոր սերունդ էր, ավելի դուխով: Սովորում էին պաշտպան կանգնել իրենց ու կողքինների իրավունքներին, երկրին: Սովորել դեռ կհասցնեին ավելի լավ ու արդեն հենց իրենց ստեղծած Հայաստանում:
Մի օր էլ Երևանում էինք ընկերուհիներով, հրապարակը մեզնով էինք արել, չէ, չէինք սեփականացրել, ուղղակի ցրվում, կորչում էինք, հետո ահավոր վատ կապի պատճառով զույգ-զույգ կամ կենտ-կենտ շրջապտույտ անում, զանգ անում ու էլի հայտնվում կորածների վայրում` ժամացույցի տակ, էլի: Հայրս էլ էր այդ օրը Երևանում, պատկերացնո՞ւմ եք, քայլելու սեր առանձնապես չունեցող և շնչառության խնդիր ունեցող մարդը Երևանի կեսը քայլել էր ընկերների հետ ու շատ լավ էր զգում իրեն: Մի ամբողջ հեղափոխության մասնիկ էր կազմում, ախր:
-Տե՛ս, ես էսօր եկա, դրա համար էլ հրաժարական տվեց:
Մի ամբողջ հայ ազգ էր այսպես կարծում: Ամեն մեկը իր սրտի ու մտքի չափով, իր երևակայության ու կամքի չափով: Տարիք, սեռ, մասնագիտություն ու դիրք կապ չունեին. բոլորը լավն էին, միասին էին լավը, ուժեղ էին, իրավունք ու հույս ունեին: Քայլել էինք, պարել, հոգնել էինք, բայց օգնել իրար, միասին մի բռունցք էինք, բայց այդ բռունցը չէր հարվածում: Մեր բռունցքը սիրո էր, խաղաղության ու արդարության: Մենք հաղթեցինք, մայիսը մեր հաղթական ամիսն է, չհաղթելու տարբերակ չկար: Մայիսի 9-ը եռատոնից քառատոն դարձրինք ես ու դու, ժամերով հրապարակում կանգնած մեր բարի Լեյլա տատիկը, կապույտ «սպառծիվկայով», ժամը 1-ի կողմերը տուն գնացող Իռայի մարդը, շրջապատից ճշտած տեղեկություններով «լավ տղա» Մաքսը ու էլի շատ-շատերը: Սա դեռ պատմության ինտերնետային երեսն էր, դեռ քանի՜ ու քանի՜ պատմություններ ու մարդիկ պայքարեցին, քայլեցին ու չլուսաբանվեցին: Կարևորը` միասնական էին, համախմբված, բռունցք արած, ու ձեռքները վեր ու խաղաղ էին պայքարում: Երգում էին, պարում, փողոցը փակում բաց սրտերով: Ծեծվում ու բերման էին ենթարկվում, առանց մի կաթիլ վախի ու ափսոսանքի այն մարդիկ, ովքեր օրեր առաջ «երկիրը երկիր չի» խոսքը բերանին` դուրսն էին կյանք փնտրում: Մեծ հայրենականում հաղթանակածների, Շուշին ազատագրածների և Արցախում կռվածների սերունդներն էին դուրս եկել: Ապրիլյան տեսած սերունդն էր պայքարում: Ու ես մեկ էլ իմ հայերին այսպես համախմբված տեսել էի երկու տարի առաջ` ապրիլյանին: Ու ինչպես Համո Սահյանն էր ասում. «Խաղաղ ժամանակներում երկիրը ղեկավարությանն է, իսկ պատերազմի ժամանակ անունը դնում են հայրենիք ու հանձնում են ժողովրդին»: Ժողովուրդս անտրտունջ վերցրեց, անուն էլ ինքը դրեց հայրենիք ու հաղթեց: Թավշյա հեղափոխության ժամանակ խաղաղ պայմաններում հենց մենք վերցրինք կառավարությունը, անունն էլ ընդմիշտ կնքեցինք հայրենիք ու տերը դարձանք մեր իսկ երկրի: Հարսանիքը լեռներում թողած այս անգամ կազմակերպեցինք փողոցում ՝ լավ ճոխ սեղաններով ու ավանդական խորովածով: Ու ինչպես մերոնք լեռներում հաղթեցին, այնպես էլ մենք` փողոցում: Պայքարի ձևը մենք էինք փոխել, թշնամիներն էլ «մերոնքական» էին: Արյուն չէինք ուզում: Արդյունքում դարձանք անարյուն հեղափողության երկիր, միակ ու առաջին երկիրը:
