Վահե Դաբաղյանի բոլոր հրապարակումները

Մաքենյաց Վանք

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Մաքենյաց վանքը գտնվում է Գեղարքունիքի մարզի Վարդենիսի տարածաշրջանի Մաքենիս գյուղում՝ Վարդենիս քաղաքից 15 կմ հարավ-արևելք՝ համանուն գետի ափին: Վանք հասնելու համար Մարտունի-Վարդենիս ավտոճանապարհից պետք է մտնել Ծովակ գյուղ, ապա՝ Լճավան և հասնել Մաքենիս: Եկեղեցին գտնվում է գյուղի գլխավոր ճանապարհի աջ կողմում:

Վանքն ունի ընդարձակ և պարսպապատված բակ, որի զգալի մասը հատկացված է գերեզմանոցին, որտեղ այլևս թաղումներ չեն իրականացվում: Վանքի մասին տեղեկություններ է հաղորդում Ղևոնդ Ալիշանը՝ իր «Ծիսական» գրքի 65-70-րդ էջերում. «Մեծահամբավ Մաքենոց մենաստանն իր հռչակով ամենահինն է ամբողջ Գեղամա երկրում»: Ըստ Ալիշանի՝ վանքերն ու մենաստանները սովորաբար բնակավայրերից են իրենց անունն ընդունում, իսկ այս վայրը Մաքենիս է կոչվել մենաստանի անունով, որովհետև այստեղի կրոնավորների զգեստները եղել են մաքենի կամ օդենի (ոչխարի մորթին է) նյութից: Այն անվանել են նաև Կարմիր վանք՝ կարմիր քարից պատրաստված լինելու պատճառով:

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Վանքի և միաբանության ծաղկուն շրջանը սկսվել է 8-րդ դարից՝ շնորհիվ Սողոմոն Մաքենացու: Նա 701թ.-ին այսեղ գրում է «Տոնական» եկեղեցական կանոնակարգը, որը 1170-ին Ներսես Շնորհալին վերցնում է և կիրառում հայկական մյուս վանքերում: Սողոմոն Մաքենացին այստեղ հիմնում է նաև դպրոց, որտեղ ուսանել են Ստեփանոս Սյունեցին (Ստեփանոս Քերթող), Վահան Գողթնացին, կաթողիկոսներ Սողոմոն Ա Գառնեցին, Մաշտոց Ա Եղիվարդեցին: Միջնադարում վանքն այնքան հռչակավոր է եղել, որ պատմիչ Մովսես Կաղանկատվացին այն բնորոշել է «մեծ մայրաքաղաքն Մաքենացւոց»: Վանքում է պահվել XI դարում Եդեսիայից բերված կենաց փայտի մասունքով Մաքենյաց Սբ. Նշան խաչը: 855 թ.-ին Մաքենյանց վանքում է թաղվել Հովհաննես Դ Ովայեցի կաթողիկոսը, որը վախճանվել էր Գեղարքունիք հովվական այցելության ժամանակ:

728-ին Ատրպատականից պարսիկ Բաբանի հրոսակները ներխուժել են Գեղարքունիք գավառ, սպանել 15 հազար հոգու, կողոպտել Մաքենյանց վանքը, այրել ու ավերել վանքի բոլոր շինությունները: Մինչև այդ, խույս տալով վտանգից, Մաքենյանց վանքի միաբանության կեսը Սողոմոն վարդապետի գլխավորությամբ տեղափոխվել է Զրեսկ վանքը, մյուս կեսը՝  Արցախի Եղիշե առաքյալի վանքը: Լքված և ավերված վանքը 788-ին վերականգնել է Սողոմոն Գառնեցին:

IX դ. վերջին Սյունյաց իշխան Գրիգոր Սուփանը Մաքենյանց վանքի միանավ բազիլիկ եկեղեցուն կից՝ հյուսիս-արևելքից, սրբատաշ տուֆով կառուցել է Ս. Աստվածածին եկեղեցին և վանքը շրջապատել բարձր պարսպով: Նա Մաքենյանց վանքին նվիրել է նախիրներ և այգիներ՝ Գառնիում, Երևանում, Եղեգիսում և 5 կրպակ՝ Անիում:

Այսօր էլ Մաքենյաց վանքում վանական-ճգնավոր է ապրում: Նա մեզ ընդառաջ եկավ վանքի ներսում: Իմանալով իմ ուսումնական հավակնությունների մասին՝ ասաց. «Եթե մարդ լավ կրթված է, բայց չգիտի Աստծո խոսքը՝ կարող է մեծամտանալ»: Ուստի ինձ խորհուրդ տվեց օրական գոնե 10-15 րոպե հատկացնել Աստվածաշնչի ընթերցանությանը և մասնակցել պատարագներին:

Ձեռքը՝ բնության զարկերակին

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Գրող, լրագրող, բնապահպան Սուրեն Հայրապետյանը դեռևս 5 տարեկանից մեծացել է արջերի հետ։ Նա եղել է Հայաստանի շատ ու շատ վայրերում և ուսումնասիրել կենդանական աշխարհն ու բուսականությունը: Գիտի, թե որտեղ են բնակվում օձերը, ձայներով ճանաչում է թռչուններին և վայրի կենդանիներին։

Օրերս նա Գավառում էր նոր ուսումնասիրությունների համար: Այստեղ նրան մշտապես հյուրընկալում է մեր հայրենակից, բանաստեղծ Լևոն Բլբուլյանը, որը տպավորված է լրագրող-բնապահպանի աշխատանքից, թե ինչպես է նա ամեն թուփ, ամեն ծառ, ամեն միջատի նկատում անմիջապես, լուսանկարում և հետո այդ ամենը հրաշալի մատուցում գրքերում: Նրա բնորոշմամբ՝ Սուրեն Հայրապետյանը հրաշալի է հասկանում բնությունը, նրա մեծ ու փոքր, անգամ անտեսանելի արարածների լեզուն և մշտական շփման մեջ է նրանց հետ:

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Սուրեն Հայրապետյանը Սևանի ավազանում ուսումնասիրութjուն է կատարել նաև երիտասարդ տարիներին և առանձնահատուկ վերաբերմունք ունի այստեղի բնաշխարհի նկատմամբ: Նա ցանկանում է քայլելով ուսումնասիրել Սևանի ավազանը, որպեսզի հնարավորինս մանրամասն ներկայացնի ավազանի բնաշխարհի ինքնատիպ գեղեցկությունն ու, իր բնորոշմամբ, դրախտային միջավայրը: Սուրեն Հայրապետյանի խոսքով՝ մարդն այստեղ իրեն զգում է շատ թևավորված և կարողանում է վայելել Աստծո տված գեղեցկությունը:

Սուրեն Հայրապետյանը հեղինակ է բնության մասին պատմող 8 գրքի և 20 ժողովածուի։ Վերջերս լույս տեսած նրա «Բնության ձայնին ունկնդիր» և «Ծանոթ ու անծանոթ ճամփեքին» գրքերը ընթերցողը կարող է գտնել նաև «Նոյյան տապան» գրատանը, Երևանի կետրոնական և հանրային գրադարաններում: «Ծանոթ ու անծանոթ ճամփեքին» գրքում նա յոթանասուն էջ է նվիրել երկու տարի առաջ Գավառում կատարած ուսումնասիրություններին: Գրքի օրինակներ կան նաև Գավառի գրադարաններում:

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Սուրեն Հայրապետյանը կարծում է, որ կարևորը գրքերի քանակը չէ, այլ այն, որ կարողանա իր ասելիքը մատուցել իր ընթերցողներին այնպես, որ նրանք իր գրքերի միջոցով կարողանան ճանաչել, պահպանել այն ամենը, ինչ տրված է մեզ և փոխանցել դրանք մյուս սերունդներին։

Սուրեն Հայրապետյանի «Բնության ձայնին ունկնդիր» գրքի խմբագիր, արձակագիր Վանիկ Սանթրյանը հեղինակի մասին ասում է. «Նրա ստեղծագործություններում տեղ չունեն փչոցները, մտացածին, հնարովի դրվագները, որոնք չեն բխում կենսափորձից»: Դրանում հավաստիացա անձամբ, երբ ուսումնասիրությունների ժամանակ ուղեկցում էի նրան: Լուսանկարելուն զուգահեռ Սուրեն Հայրապետյանը միանգամից շշնջում էր իր գրքերում զետեղելիք տեքստերը, որոնք բացառապես արտահայտում էին տեսածը:

Լուսանկարը՝ Վարդգես Խաչատրյան

Լուսանկարը՝ Վարդգես Խաչատրյանի

Օրինակ՝ թրթուրի մասին նա գրել է. «Ի՜նչ հանգիստ է ձեռքերումս՝ խելոք մանկան պես: Կառչելու, քնելու տեղ էր փնտրում, կլորվում էր, շուռումուռ գալիս, մատներս քորում: Պետք էր մի ճար անել, ապահով վայր տեղափոխել, բայց ու՞ր…»: Այսպես նա ապրում էր յուրաքանչյուր միջատի, թրթուրի, կոճղի և ամեն տեսածի հետ:

Լուսանկարը՝ Վարդգես Խաչատրյանի

Լուսանկարը՝ Վարդգես Խաչատրյանի

Վանեվան

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Վանեվան անվամբ Գեղարքունիքի մարզում կա և՛ համայնք, և՛ վանքային համալիր: Դրանք երկուսն էլ հարակից են Մարտունի-Վարդենիս ավտոճանապարհին և գտնվում են միմյանցից շուրջ 20 կմ հեռավորության վրա: Չշփոթելու համար պարզապես պետք է հիշել, որ վանքային համալիրը գտնվում է Արծվանիստ գյուղի հարավ-արևելյան եզրին: Հնում գյուղը փոքր է եղել և, Ստ. Օրբելյանի վկայությամբ, կոչվել է Վանեվան, ապա Կթանոց, հետագայում՝ Ալուչալու: Արծվանիստ է անվանվել 1968 թ.-ին:

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Վանքային համալիրը եզերված է ժայռերով, կողքով հոսում է գետակը, որի շրջակայքի կանաչ խոտն ու բարդիները, համալիրի բարեկարգված ու ընդարձակ բակը, տեղադրված նստարաններն ու  մշտահոս ցայտաղբյուրները այցելուներին տրամադրում են հանգստի ու խաղաղության:

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Չնայած սա իմ երրորդ այցելությունն էր Վանեվան, բայց  միևնույն է,  տարածքի պատմական ու բնական  միջավայրը շարունակում են գերել: Համալիրի ձախ կողքին կառուցված է հուշաքար՝ նվիրված գյուղի զոհված զինծառայողների հիշատակին:

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Այցիս պահին վանական համալիրի ներսում արձագանքվում էր Տեր Տիրատուր քահանա Հակոբյանի երգը: Իմ խնդրանքով նա մանրամասներ պատմեց Վանեվանի մասին: Վանեվանը կառուցել են հայոց սպարապետ Շապուհ Բագրատունին և նրա քույրը՝ Սյունյաց իշխանուհի Մարիամը՝ 903 թվին: Այն շինված է կոփածո և սրբատաշ քարերով: Ներքուստ խաչաձև է, ունի ութկողմանի գմբեթ: Շապուհ Բագրատունին վանքին նվիրել է նաև 5 գյուղեր և ջրաղացներ: 980-ական թթ. վանքը նորոգել, պարսպապատել և, հավանաբար, երկու եկեղեցիների միջև գավիթը կառուցել է հայոց թագավոր Աշոտ Գ Ողորմածի որդին՝  հետագայում՝ Գագիկ Ա թագավորը:

Վանքն ունեցել է իր գերեզմանատունը, որը գտնվում է արևելյան կողմում բարձրացող ժայռի գլխին:  Ըստ Ստեփանոս Օրբելյանի՝ վանքի տարածքում է թաղված նաև 914 թ. արաբական արշավանքի հետևանքով զոհված հայոց թագավոր Սմբատ Ա Բագրատունին, և ոչ թե Օձունում, ինչպես ենթադրվում է: Եկեղեցին և կից կալվածքները ծառայել են որպես իջևանատուն՝ վանականների համար: Վանեվանը նաև բազմաթիվ նվիրատվություններ է ստացել XIII-XIVդդ.-ին։

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

XVI դարում թուրքական ցեղերի արշավանքների հետևանքով բնակավայրը և վանական համալիրը լքվում են:  Այն  նորից սկսում է գործել 19-րդ դարի երկրորդ կեսին: 1871-1880 թթ. վանքի շինությունները նորոգում է վանահայր Թեոդորոս Շիրակացին։ Եկեղեցին և վանական համալիրը ամբողջությամբ վերականգնվել են 1983-1988 թվերին, իսկ մինչև այդ գտնվել են հողի շերտի տակ: 2013թ.-ին արծվանիստցի գործարար երկու եղբայրներ բարեկարգել են վանական համալիրի բակը և նստարաններ տեղադրել:

Վանական համալիրի կողքով հոսող գետակի ափին՝ կանաչ մարգագետնի վրա նստելը, տարածքի գեղեցկությամբ հիանալը, ամառվա տապին զովանալն ու մի բան ուտելը ամբողջացնում են այստեղ այցելությունը: Իսկ ուտելուց հետո պետք է չմոռանալ տարածքի մաքրության մասին:

Վանեվանից հեռացա այստեղ կրկին վերադառնալու ցանկությամբ և Տեր Տիրատուրի օրհնությամբ:

Հայրավանք

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Սևան-Գավառ ճանապարհի ձախ կողմում՝ Սևանա լճի առափնյա հրվանդանի վրա է գտնվում Հայրավանքի Սբ. Ստեփանոս վանական համալիրը: Մամռակալած ժայռերով շրջապատված տեղանքում արթուն է դարերի շունչը: Պատմական աղբյուրների համաձայն՝ վանքի տեղանքը դեռևս 4-րդ դարից եղել է սրբատեղի: Վանքի ներսում զգում ես ժամանակի ընթացքում այստեղ հնչած բյուրավոր աղոթքների հոգեպարար զորությունը:

Վանքի տարածքը լուսանկարելու համար կան բազմաթիվ գեղեցիկ դիտանկյուններ: Արածս բազմաթիվ լուսանկարներից ինձ հատկապես դուր եկան վանքի հետևի ժայռերից նկարածները: Այնպես որ, եթե գեղանկարիչ չեք ու չեք կարող կտավին հանձնել ձեր տեսածն ու զգացածը, ապա գոնե ֆոտոխցիկ ունեցեք:

Պատմական աղբյուրների համաձայն՝ Գրիգոր Լուսավորիչ Հայրապետը Կեսարիայից վերադառնալիս  անցել է Գեղամա ծովի այս վայրերով: Հայրապետին ուղեկցող վարդապետներից մեկը նրան խնդրել է ճգնության համար իրեն թողնել այստեղ: Լուսավորիչը վարդապետին թողել է այստեղ և նրան հանձնել Քրիստոսի Խաչափայտի մասունքը: Մասունքը դրվել է 4-րդ դարում այստեղ կառուցված աղոթատանը, որի հիմքերն այսօր էլ պահպանվում են:

9-րդ դարում, Մարիամ իշխանուհու նվիրատվություններով կառուցվել է Ս. Ստեփանոս եկեղեցին, որը հայկական ճարտարապետության եզակի նմուշներից է: 1211թ. եղբայրներ Հովհաննես և Ներսես վարդապետները նորոգել են եկեղեցին ու կից կառուցել երդիկավոր ութանիստ գմբեթով գավիթը:

19-րդ դարում  բնական աղետի հետևանքով վանքի գմբեթը փլուզվում է, և խաչափայտի մասունքները տեղափոխվում են Սևանավանք, ապա՝ Սբ. Էջմիածին: 2017 թ. հուլիսի 9-ին՝ Հայրավանքի ուխտի օրը,  Ն.Ս.Օ.Տ.Տ  Գարեգին Բ-ի օրհնությամբ խաչափայտի մասունքները բերվեցին Հայրավանք: Այդ օրը տարբեր վայրերից բազմաթիվ մարդիկ այցելեցին Հայրավանք՝ հաղորդակցվելու մասունքների օրհնաբեր զորությանը:

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Կաթողիկոս Ղազար Ա Ջահկեցին գրի է առել մի ավանդություն՝ մասունքների հրաշագործ զորության մասին: Ըստ այդ ավանդության, երբ 1381թ-ին Լենկթեմուրը ավերելով Հայաստանը հասնում է  այս վանքի մոտ, վանահայր տեր Հովհանը մեջքին է կապում Քրիստոսի խաչափայտի մասունքները  և վազելով փախչում է ծովի մակերեսով այնպես, ինչպես դա կաներ գետնի վրայով: Լենկթեմուրը զարմանում է և կանչում վանահորը` խոստանալով կատարել նրա բոլոր պահանջները: Վարդապետը վերադառնում է և բռնակալին խնդրում արձակել այնքան քրիստոնյա գերի, որքան վանքը կտեղավորի իր մեջ: Լենկթեմուրի թույլտվությամբ վարդապետը Սուրբ Գիրքը ձեռքին  մարդկանց ընդունում է եկեղեցի: Այն իր մեջ տեղավորում է քրիստոնյաների ողջ բազմությունը: Ապշահար բռնակալը ներս մտնելով տեսնում է, որ վանք մտնող մարդիկ աղոթքի զորությամբ վերածվում են աղավնիների և թռչում են դեպի կղզի: Այդ օրվանից վանքը, վանահայր Հովհանի անունով, կոչվել է Հովհաննավանք, Հայր Հովհանու վանք, նաև` Մարդաղավնյաց վանք, իսկ հետագայում` Հայրավանք:

Հետաքրքիր է այն զգացողությունը, երբ ներս մտնելով վանք, մի պահ քեզ համարում ես  այն բազմաթիվ քրիստոնյաներից մեկը, ովքեր Տեր Հովհանու աղոթքի զորությամբ    վերածվում են աղավնու և խաչքարերով պատված հրվանդանի բարձունքից լճի վրայով ճախրում են կղզի:

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Աշակերտների կրթվելու հնարավորությունները Գավառի տարածաշրջանում

Օրերս մասնակցեցի «ՀՀ մարզերի երիտասարդներն ունեն որակյալ կրթություն ստանալու բոլոր հնարավորությունները» թեմայով բանավեճին: Թեման առիթ դարձավ գնահատելու Գավառում կրթություն ստանալու մեր հնարավորությունները: Խոսքն այս դեպքում ֆորմալ և ոչ ֆորմալ կրթության մասին է: Բանավեճի ընթացքում մեր թիմը, որն ուներ «Համաձայն ենք» դիրքորոշումը, բերեց բազմաթիվ փաստեր, որոնք ցանկանում եմ ներկայացնել այստեղ:

Կարծում եմ, որ Գավառի տարածաշրջանում կան այնպիսի հնարավորություններ, որոնք թույլ են տալիս մեր աշակերտներին մրցունակ լինել մայրաքաղաքում սովորող աշակերտների հետ: Իհարկե, մայրաքաղաքում կան այնպիսի դպրոցներ, որոնք, կարծում եմ, դուրս են մրցակցությունից՝ իրենց ունեցած նյութական և մասնագիտական հնարավորություններով: Դրանց թվին կարելի է դասել «Այբ» և «Ֆիզմաթ» դպրոցները, «Քվանտ» վարժարանը, Ֆրանսիական քոլեջը և այլն: Բայց հանրակրթական դպրոցների տված գիտելիքի առումով, կարծում եմ, մեր տարածաշրջանը չի զիջում մայրաքաղաքին:

Եթե կրթության որակի մասին դատենք համապետական մրցույթների արդյունքներով, ապա կարող ենք փաստել, որ մարզերի երեխաները նույնպես հաճախակի հաջողություններ են գրանցում: Այդպիսի մրցույթներից են՝ «Կենգուրու», «Մեղու», «Ռուսական արջուկ», «Պատանի մաթեմաթիկոս» և այլ մրցույթները: Օրինակ՝ այս տարի «Մեղու» մրցույթի 4-րդ դասարանի 5 հաղթողներից 4-ը մարզերից են, որոնցից մեկը՝ Գավառի համար 4 հիմնական դպրոցից: Այս մրցույթներում Գավառի տարածաշրջանից ունեինք «Հատուկ մրցանակի» և «Լավագույն արդյունքի» արժանացած բազմաթիվ աշակերտներ:

Իհարկե, նշված մրցույթներում բարձր արդյունքներ ապահովելը միգուցե բավարար չէ կրթության որակի մասին դատելու համար, բայց դա էական նշանակություն ունի: 

Իսկ ոչ ֆորմալ կրթության հնարավորությունները մեր քաղաքում բազմաթիվ են: Ես և իմ հասակակից շատ երեխաներ մասնակցում ենք նմանատիպ դասընթացների: Մասնավորապես, Գավառում 2008թ.-ից Գեղարքունիքի և Ֆրանսիայի Իզերի մարզի համագործակցության շրջանակներում ամռան ամիսներին դպրոցակաների համար անցկացվում են ֆրանսերենի անվճար դասընթացներ: Դասընթացավարները «Ֆրանս Ֆորմասիոն Ինթերնեյշնել» կազմակերպության Եվրոպայում վերապատրաստված երիտասարդ մասնագետներն են:

2014-2016թթ. Գավառում իրականացվել են անգլերենի անվճար դասընթացներ՝ ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպանատան աջակցությամբ: Գավառում աշակերտների համար բազմաթիվ դասընթացներ են կազմակերպվում «Վորլդ Վիժն Հայաստան» Գավառի ՏԾ-ի նախաձեռնությամբ կամ աջակցությամբ: Դրանք ընդգրկում են «Շահերի պաշտպանություն», «Նորարարություն և ստեղծարարություն», «Բանավիճելու հմտություններ» թեմաները և ոչ միայն:

Իսկ առցանց ուսուցման հնարավորությունները հասանելի են բոլորին: Այս նպատակով ինքս օգտվում եմ edx.org և coursera.org կայքերից:

Ամփոփելով՝ ասեմ, որ մեր տարածաշրջանում կան կրթվելու բազմաթիվ հնարավորություններ: Դրանցից օգտվելու համար անհրաժեշտ են ընդամենը ցանկություն ու աշխատասիրություն:

Արմաղան

Լուսանկարը` Դավիթ Մանուշյանի

Լուսանկարը` Դավիթ Մանուշյանի

Արմաղան լեռը գտնվում է Գեղամա լեռների և Վարդենիսի լեռնաշղթայի միջև՝ Մադինա գյուղից 3.5 կմ հարավ-արևմուտք: Լեռան բարձրությունը 2829 մ է, իսկ հարաբերական բարձրությունը՝ 400մ: Այն գագաթային մասում ունի հրաբխային խառնարան, որը մասամբ լցված է ջրով: Լճակի տրամագիծը 50 մ է, խորությունը՝ 1.5 մ: Լճակը լցվում է անձրևաջրերի հաշվին: Այն ծառայում է որպես ջրլող թռչունների հանգստավայր:

2009 թվականին լեռնագագաթին՝ հին մատուռի տեղում, վերինգետաշենցի գործարար Ռադիկ Մխիթարյանի նախաձեռնությամբ և հովանավորությամբ կառուցվել է Սբ. Հարություն եկեղեցին: Այն 12 մ բարձրությամբ, սրբատաշ, բազալտե, գմբեթավոր եռանավ բազիլիկ եկեղեցի է, որի ճարտարապետն է Գավառ քաղաքի բնակիչ Ռաֆիկ Հերգնյանը: Եկեղեցին օծվել է 2009 թ. հուլիսի 18-ին՝ Վարդավառի տոնի նախօրեին՝ ձեռամբ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ կաթողիկոսի: 2009 թ. -ին լճակի կողքին կառուցվել է նաև սեղանատուն, որտեղ այցելուները կարողանում են հացկերույթ կազմակերպել:

Լուսանկարը` Դավիթ Մանուշյանի

Լուսանկարը` Դավիթ Մանուշյանի

Արմաղանի տեղանքի հետ կապված կան տարբեր ավանդապատումներ: Դրանցից մեկի համաձայն՝ Արմաղանի գագաթը երբեմն-երբեմն պատվում է մառախուղով, որպեսզի փերիներն իջնեն ջուր խմելու ու մարդկանց համար անտեսանելի մնան:

Սակայն ամենահայտնի ավանդապատումը մի հրեա տղայի՝ Աբդլմսեհի մասին է, որն ընկերանալով տեղացի հովիվների ու իր հասակակիցների հետ՝ ցանկացել է դառնալ քրիստոնյա: Նա կնքվել է լեռան գագաթին գտնվող լճակում և ընդունել քրիստոնեություն: Իմանալով դրա մասին՝ Աբդլմսեհի հայրը հենց նույն լճի ափին թրատել է որդուն: Ավանդապատումը գրի է առել Մեսրոպ արք. Սմբատյանցը՝ «Տեղագիր Գեղարքունի Ծովազարդ գավառի» գրքում:

Ավանդության համաձայն՝ Աբդլմսեհի նահատակության վայրում կատարվել են բազմաթիվ հրաշքներ: Մի անգամ առևտրականների քարավանը, կանգ առնելով լճի մոտ, տեսնում է մի անսովոր լույս, որը ճառագել է Աբդլմսեհի գերեզմանից: Վաճառականներից մեկի չբեր կինը այս այցելելությունից հետո հղիանում է և արու զավակ է ունենում: Ապա տեսիլք է ունենում, որ տղային պետք է անվանել Աբդլմսեհ: Ասում են, որ այստեղ է բուժվել նաև նահատակված Աբդլմսեհի հայրը, որը հոգեկան խանգարում էր ստացել որդու մահից հետո:

Ականատեսների վկայությամբ՝ 2009 թ. նորակառույց եկեղեցու խաչի տեղադրման ժամանակ եկեղեցու վերևում մի լուսեղեն գունդ է շարժվել, որից կարելի է եզրակացնել, որ տեղանքի հրաշագործ զորությունը մնայուն է:

Լեռան գեղեցիկ շրջակայքը, գագաթի լճակը և տեղանքի հետ կապված խորհրդավոր պատմություններն այն դարձնում են Հայաստանի լավագույն տեսարժան վայրերից մեկը և հրապուրում են բազմաթիվ զբոսաշրջիկների, որոնց թիվը տարեցտարի աճում է:

Շատերն Արմաղանը բարձրանում են ավտոմեքենայով: Սակայն վերջին շրջանում գերիշխող են դարձել երիտասարդական քայլարշավները: Իսկ Մարտունիում գործող «Ասպ» ձիավարության ակումբը ցանկացողներին օգնում է Արմաղանը բարձրանալ ձիերով:

Vahe_Dabaghyan

Նոր Բայազետի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու պատգամը

Լուսանկարը` Վահե Դաբաղյանի

Լուսանկարը` Վահե Դաբաղյանի

1828 թ.-ին Արևմտյան Հայաստանի Բայազետի փաշայությունից ներկայիս Գավառի տարածք տեղափոխված բնակչությունը համայնքը կոչեց Նոր Բայազետ: 1848 թ.-ին կառուցվեցին եկեղեցի և զանգակատուն: Եկեղեցին երկրաշարժից փլուզվեց, իսկ զանգակատունը կանգուն մնաց մինչև 1930 թվականը: 1905թ.-ին թեմի առաջնորդ (հետագայում՝ կաթողիկոս) Խորեն Մուրադբեկյանի նախաձեռնությամբ, Կոլոտ Հայրապետի (Հայրապետ աղա Խաչատրյան) ֆինանսական աջակցությամբ և Վասիլի Միրզոյանի ճարտարապետությամբ փլուզված եկեղեցու փոխարեն կառուցվեց Սբ. Աստվածածին եկեղեցին՝ 40.2 մետր բարձրությամբ (ներառյալ խաչը):

Շինարարությանը աջակցել են նաև հարևան գյուղերի բնակիչները՝ գլխավորապես նորատուսցիները, որոնք սայլերով անմշակ քարեր են ուղարկել: Կառույցին ծնունդ տվող որմնադիրները եղել են գյումրեցիներ: Գյումրիում ևս կա նմանատիպ եկեղեցի, ինչով էլ պայմանավորված է եղել նրանց մասնակցությունը շինարարությանը: Ամենատարեց վարպետը եղել է Նաջար-Պողոսենց Երվանդը, որը հեղինակել է եկեղեցու գմբեթի մանրակերտը և կամարակապ պատուհանները: Կառույցի արտաքին և գեղագիտական ձևավորումները ևս նրա մտահաղացումներն են և ձեռքի աշխատանքները:

1905 թ.-ին Խրիմյան Հայրիկի ձեռամբ եկեղեցին օծվել է ու այնտեղ մատուցվել առաջին պատարագը: Խորհրդային աստվածամերժության տարիներին՝ 1920-1945 թթ. այն ծառայել է որպես հացի պահեստ: Երկրորդ աշխարհամարտից հետո 12 եկեղեցական հայրեր այնտեղ անցկացրել են ջրօրհնեք:

Եկեղեցու մասին այս տեղեկությունները հավաքել է Գավառի երկրագիտական թանգարանի ավագ գիտաշխատող Հասմիկ Հովեյանը:

Եկեղեցու ուխտի օրը համընկնում է Սուրբ Աստվածածնի Վերափոխման տոնի հետ: 1995թ.-ից Սբ. Աստվածածինը Գեղարքունյաց թեմի առաջնորդանիստ եկեղեցին է, որտեղ կատարվում են կնունքի, պսակադրության արարողություններ և ամեն կիրակի մատուցվում է Սուրբ Պատարագ:

Եկեղեցին, նորակառույց հրապարակը և Լևոն Քալանթարի անվան պետական դրամատիկական թատրոնի նորակառույց շենքը միասին կազմում են Գավառ քաղաքի ճարտարապետական դիմագիծը: Պատահական չէ, որ քաղաք ժամանած հյուրերին հիմնականում հենց այստեղ են առաջինը ուղեկցում, որպեսզի նրանք հաղորդակից դառնան քաղաքի պատմական ոգուն և ստանան Աստվածածնի օրհնությունը:

Լուսանկարը` Վահե Դաբաղյանի

Լուսանկարը` Վահե Դաբաղյանի

Սուրբ Աստվածածինը ոչ միայն հավատի օջախ է, այլև նորբայազետցիների համախմբվածության խորհրդանիշը: Այն իր վեհությամբ քաղաքի բնակիչներին մշտապես հիշեցնում է համախմբվելու և իրենց համայնքը միասին կառուցելու մասին:

Եկեղեցին մեր պապերի՝ միասնական գործելու և քաղաքը շենացնելու պատգամն է՝ ուղղված գալիք բոլոր սերունդներին: