Քաղաքային, աղտոտ ու կիսամեռ փողոցներում թափառելը իրենը չէր: Շատ էր սիրում, բայց հազվադեպ էր համարձակությունը ներում դուրս գալ փողոց ու քայլել:
Այսօր, վերջապես, համարձակությունը ներել էր, դուրս էր եկել տնից, հետը վերցրել ականջակալների մեծ հանգույցն ու փորձում էր օվկիանոսի նմանվող մարդկային հորձանուտում գտնել իր տեղը:
Ճանապարհի միայն մեկ քառորդը փորձում էր ականջակալները բացել, մյուս քառորդին արդեն երգի երանգներով քայլում էր փողոցում: Գիտեր, որ եթե աստիճանները բարձրանա, կհասնի կանգառ, ուր ավտոբուսներին կարոտող մարդիկ մի քիչ էլ իրար են կարոտում:
Բայց չհասավ, ընտրեց երկար-երկար ոլորաններն ու շարունակեց համառ թափառել: Երկար ժամանակ չկարողացավ անտարբեր քայլել, իրեն  մոտ գտնվող կրպակից մի քանի հասարակ տետր գնեց, որ հավաքված մտքերով էջերը ներկի: Երկար քայլեց, վերջապես գտավ այն կայարանը, ուր ուզում էր գնալ` մետրոն: Նույնիսկ չգիտեր էլ, թե մետրոյի ամեն կայարանը ուր էր տանում, բայց գիտեր` լավագույն թաքստոցն այնտեղ է:
Այդ հրաժեշտի չխկչխկոցները, մարդկանց շտապող կերպարանքները, սուրճի սեղանից աշխատանքի վազող երիտասարդները, ու սառը պատերի սառը կարոտը ասես իրենը լինեին:
Հենվեց պատին ու քարացավ: Նորից կեղծ զգացողությունները հօդս ցնդեցին: Թվացյալ մոռացված մտքերը հետ եկան, հիշեց և գիտակցության մեջ արթնացնելով անցած ուղին` սկսեց կարոտել, կարոտեց լուսաբացները, հետո` մայրամուտները, հետո` չասված խոսքերը, հետո` չապրած պահերը:
Կարծում էր` մոռացել է, բայց, իհարկե, ոչ, հայոց պատմության երրորդ գլխի հինգերորդ դասը կկարդար 20 անգամից ավել և կմոռանար, բայց այ, իրեն երբեք` մոռանալը դժվար էր, ուր մնաց չկարոտելը:
Եթե ասեին, որ վերցնի և չափի կարոտը սանտիմետրերով, նրան հազարավոր քանոններ չէին բավականացնի: Եթե ասեին, որ նկարագրի կարոտը, նա միշտ կնշեր, որ կարոտը մուգ-մուգ կապույտ է, մեծ խավար անսահմանություն ու կենտրոնում մի հույս, ինչպես գիշերային երկնքում լուսինը, որ լուսավորում ու մի կտոր հույս էր տալիս:
Ոչ անցած օրերը, ոչ էլ ժամանակն էր կարոտում, հիշում էր, բայց մեկ է` վերադարձը չէր ուզում:
Կարոտում էր մեկի ներկայությունը, մեկի պակասը, ինչպես թեյի մեջ շաքարավազի բացակայությունն են կարոտում:
Հետո սկսեց կարոտել մարդկանց: Ամենահասարակ անծանոթի նկատմամբ այնպիսի կարոտ էր տածում, որ բարեկամներն իրար այդքան չէին կարող կարոտել:
Հետո կարոտեց մտքերը, իր այն մտքերը, որ պատռել, ճմրթել ու գցել էր աղբարկղը:
Հետո կարոտեց ինքն իրեն, այն մեկին, ում համարձակությունը մի քիչ շատ էր, այն մեկին, ում աչքերը փայլում էին, այն մեկին, ով միշտ ժպտում էր:
Կարոտն առնելու համար նստեց վագոններից մեկը, բացեց գնված տետրերից մի պատահական էջ և սկսեց գրել.

Ուշացող մարդիկ,
Ավտոբուսներին են կարոտում:
Իսկ ես` քեզ,
Կյանքիս պտտող անիվը դու ես…

Գրեց ու փակեց էջը: Եվ գնաց այդ կանգառը: Օգուտ չտվեց, կարոտը չէր առնում: Երևի, զգացմունքների աղցանը պատրաստելիս կարոտի չափաբաժինը մի քիչ շատ էին գցել:

Ըհըն, անցավ, չէ, չհասցրի անգամ աչքերս թարթել, իսկ նա ուղղակի անցավ, վերցրեց իր 365 օրն ու սլացավ, չհարցրեց՝ ուզո՞ւմ եմ գնալ, թե՞ ոչ: Արդյոք իր արագությունը ինձ բավակա՞ն է։ Իսկ ես կորցրած ինձ գոռում եմ՝ կանգ առ, իսկ ես կորցրած ինձ ասում եմ՝ սպասիր։

Հա, ու էդպես ինձ վրա մի նայիր ու աչքերդ էլ մի ճպճպացրու, 2016, հեչ էլ գոհ չեմ որ գնում ես: Ասեմ ավելին, սկսում եմ կարոտել։ Ավարտիդ մի քանի օր է մնացել: Հիշո՞ւմ ես` ինչքան բան էի պլանավորել, չհասցրի անել, որովհետև վազում ես, որովհետև ժամանակը զիջելու ես 2017-ին: Ախ, այդ ժամանակը, քո նման է, գիտե՞ս. չի սպասում, չի էլ մտածում իմ մասին։

Ներե՞մ քեզ. որ մենակ ես թողնում, երևի ներեմ, արդեն հարյուրավոր օրեր եմ անցկացրել հետդ ու մեղադրել այդքան էլ չեմ կարող։ Քանի այստեղ ես, արի, կանգնիր իմ դիմաց, ու թող հիշենք իրար հետ ապրած ու չապրած պահերը, արի նորից վերապրենք։

Դու նման չէիր ոչ մեկին, այն 15 տարիներին, որ անցել են։ Դու ուրիշ էիր, ոտքից գլուխ տարբեր ու միապաղաղ, ուրախ ու շատ տխուր, դու երջանիկ տարի էր ու մի քիչ էլ դժբախտ, դու սպասված ու անկանխատեսելի էր։

Երբ կյանքդ կառուցված ու ամփոփված է մի շինության մեջ, որի հիմքը անգամ անկայուն է, որի քարերը ծուռ են ու անկարգ, որի պատերը կիսաքանդ ու ավեր են, ու քամին փոթորկում է, անընդհատ ու առանց սահման։ Կիսավեր կյանքդ քանդում ու նորն ես կառուցում։ Ու ես կառուցեցի հենց 16-ին, մեծ դժվարությամբ, հազարավոր քամիների դեմ գնալով, բայց կառուցեցի։
2016-ին շաբաթվա 7 օրվա 24 ժամս լեցուն էր անցնում. ամեն օր դեմքեր, դեպքեր, նոր, հին, տարբեր, կրկին։ Հենց 2016-ին մեդիագրագիտության դասերի գնացի ու բացի այն գիտելիքը, որ ձեռք բերեցի, ձեռք բերեցի ընկերների մի ստվար խումբ՝ բոլորից տարբերվող ու բոլորից ուրիշ մի քանի մարդու։ Գտա իմ անունն ունեցող մի աղջնակի, իմ ուզած մազերն ունեցող մի էակի, մի խուճուճներով արևի ու մի «անջատվածի»։
Թղթակցեցի 17-ին,, կիսվեցի ամենախառը ու ամենատարբեր մտքերով հենց իր հետ։ Ու երբ ոչ ոք չկար, ով կլսեր ինձ, իմ ունկնդիրը դարձավ 17-ը։ Ու ես մի քիչ երջանիկ եմ, մի քիչ էլ հպարտ, երբ փողոցներում անցորդները ասում են՝ հա, դու այն աղջիկն ես 17-ի։

Բացահայտեցի այն մեկին, ով գտնում էր աշխարհի ամենահետաքրքիր «իվենթները» ու ինձ տանում։ Թե 365 օրից քանիսն էլ իրար հետ անցկացրինք, քանի անգամ հոգնեցինք և ուրախացանք, քանի անգամ կորչեցինք Երևանում` դա մենակ մենք գիտենք։

Կյանքումս էական փոփոխություններ էլ եղան: Դե, օրինակ, մինչև այս տարի ատում էի դպրոց գնալը, հիմա ամենամեծ հաճույքով եմ գնում: Միակ տեղն է, որտեղ կարող եմ հանգստանալ: Առաջ չէի հասկանում երթուղայինում քնող մարդկանց, իսկ հիմա, նստելով երթուղային, մտածում եմ երկու րոպե աչքերս փակեմ, մինչև հասնեմ, կամ եթե շաբաթվա օրերը առաջ անվանում էի երկուշաբթի, երեքշաբթի, չորեքշաբթի և շարունակ, ինչպես մյուսները, հիմա այսպես է՝ «հայոց», «անգլ», «անգլ», «հայոց»… շաբաթ ու կիրակի։ Նաև սկսեցի չափից շատ սիրել համակատար դերբայի ալիս վերջավորությունը ( թանկ մարդկանցից մեկի, ում այս տարի եմ գտել, անունը Ալիս է):

Հիշո՞ւմ ես` քանի անգամ եմ երջանկացել, քանի անգամ եմ հասել երկնքին թռվռալիս, քանի անգամ է աշխարհն իմը եղել ու քանի անգամ է թվացել, որ ինձնից ուրախ մարդ աշխարհում չկա։

Բայց չեմ խաբի ու կասեմ, որ անկումներ էլ քիչ չտվեցիր, մենակ թողեցիր շատ պահերի, ուզեցի թռչեմ` կտրեցիր թևերս, երազեցի` բերեցիր իրականություն, կառուցեցի` քանդեցիր, ժպտացի` աչքերս արցունքոտեցիր։

Բայց ես քանդեցի իմ հին տունը, այն տունը, որ պիտանի չէր արդեն ապրելու, այնտեղ ցուրտ էր, այնտեղ մութ էր, ու ես անխնա կոտրեցի այն, բաժանեցի մասերի, քանդեցի ու կառուցում եմ նորը, տաքն ու արևոտը։

Իսկ դու հավաքել ես ճամպրուկներդ ու գնում ես, իսկ դու չես էլ համբերում ավարտեմ աշխատանքս։

Ու ես իմ ամենա-ամենա տարուն արդեն կարոտած գոռում եմ՝ սպասիր, ինձ կորցրած ու կարոտած ասում եմ՝ կանգ առ։

Երեքշաբթի էր, որ ստացա ճամբարի առաջարկը ու ընկա երազանքների մեջ: Երազում էի, գնալ ծանոթանալ, գրել, լուսանկարել բայց…
Բայց… Ախ, այդ բայցերը:
Նախ ծնողներս չթողեցին, ու պարապմունքներս ու դասերս էին ահռելի շատ: Ու ես սկսեցի ատել, սկսեցի ատել հայոց լեզուն ու անգլերենը, սկսեցի ատել դասերն ու պարապմունքները, սկսեցի ատել 12-րդ դասարանը, ընդունելություններն ու քննությունները:

Սկզբում մի քիչ լացեցի, լավ, եթե չխաբեմ` մի քիչ շատ-շատ լացեցի, խառնվել էի իրար, ու եթե հնարավորություն լիներ, կփախնեի տանից ու կգնայի 17-ի հետ: Մյուս օրը ինձ մի կերպ ստիպեցի գրել, որ չեմ կարողանա գնալ, հիշում եմ` ինչպես էին մատներս դողում ու հետ քաշվում գրելիս, բայց դե ինչ արած… Ուրիշ ճար չկար:
Սկզբում մի քանի օր նյութ չէի գրում, ամեն օր տխուր էի, ցանկությունս շատ-շատ մեծ էր, իսկ ես չկարողացա:
Հիմա մեղադրում եմ ինձ, մտածում, որ փչացրի ամեն ինչ, որ ինձ ընտրել էին, իսկ ես… Ես այդպես էլ չգնացի, հիմա կմտածեն` չէի ուզում, իսկ ես չափից շատ կուզենայի հիմա այնտեղ հայտնվել:
Երկար տխրելուց հետո սկսեցի ուժերս հավաքել ու հասկանում եմ` հանձնվելու ժամանակ չկա: Անկախ ամեն ինչից պետք է գրեմ, անընդհատ գրեմ, ու չմտածեմ, որ վերջ, ամեն ինչ բաց եմ թողել:
Հիմա նորից գրում եմ, տառեր կապում, երազում նորից հնարավորություն ունենալ:
17-ին խոսք եմ տալիս, մեկ է` նորից գրել ու մեծ տխուր ժպիտով ու շատ-շատ հույսերով հարցնել.
-Մյուս անգամ, որ գնաք, ու եթե ինձ էլ տանեք, կգամ, հա՞:

Մենք գյուղ չունենք, և եթե մյուսները ամռանը գնում են իրենց տատի տուն` գյուղ հանգստանալու, ապա ես ստիպված եմ կամ մնալ տանը ու էստեղ անցկացնել օրերս, կամ էլ Նոր Նորքից գնալ տատիս տուն ու հայտնվել ավելի աղմկոտ ու փոշոտ Երևանի կենտրոնում: Վերջինս շատ եմ անում, սակայն կան օրեր, որ ցանկություն է առաջանում փախչել Երևանից, ու մի տարբերակ գտել եմ:
Ամեն անգամ, երբ գալիս է ամառը, մի քանի օրով Ապարան եմ գնում:
Ապարանում ապրում են տատիկիս եղբայրերն ու քույրերը: Ի՞նչ վատ տատիկի տուն է որ:
Մանկուց վերցնում էի պայուսակս, մեջը լցնում աշխարհի ամենապետքական ու անպետք իրերը ու վազում:
Գնում եմ ու ընկնում անորոշության մեջ; Այնտեղ ունենք մոտ 4-5 բարեկամի տուն, ու ես տարակուսում եմ ու չեմ կարողանում որոշել, այդ մի քակի օրը որտեղ բնակվեմ և ոչ ոքին էլ չնեղացնեմ:
Բայց այդ տներից մեկը հազվադեպ եմ ընտրում:
Սիրում եմ բնակվել մեկ ուրիշի տանը, մեկ ուրիշի հաճելի ու գույնզգույն միջավայրում:
Իրականում հոդվածս այդքան էլ տների մասին չէ, այլ այն մեկի, ում գտա տներից մեկում:
Տեսնես` հիմա կարդո՞ւմ է, այն մեկը, ում մասին փորձում եմ մի երկու բառ կապել իրար և շարադրանք ստեղծել:
Չէ, չհարցնեք` ով է նա:
Կպատասխանեմ ձեր հարցին, բայց դժվար հասկանաք: Մարիամը` հորեղբորս կնոջ եղբոր աղջիկն է, ով ավելի հարազատ է դարձել, քան ուրիշ շատ ու շատ եղբայրներ ու քույրեր:
Աշխարհում ապրում է մեկը, ում մազերի խուճուճները բոլորից տարբեր է, ապրում է մեկը, ով լիովին այլ աշխարհ ունի իր մեջ, ապրում է այն մեկը, ում հետ չես էլ զգում ժամանակի սահումը:
6-7 տարեկանից, երբ գնում էի Ապարան, օրերով մնում էի նրանց տանը: Չէ, արյունակցական բարեկամներ չենք, բայց մեզ ուրիշ բան է կապում` ավելի հարազատ ու կայուն:
Բակում մի հին տուն ունեին, առաջ էնտեղ էին ապրում, հետո մի նոր տուն էին կառուցել ու տեղափոխվել էնտեղ, տունը մնացել էր, դարձել պահեստ:
Ամեն անգամ տան կողքով անցնելիս մի հաճույք էր համակում` բնակվել այն տանը, նրան մենակ չթողնել:
Ու Մարիամը օգնում էր ինձ: Փայտից փոքրիկ պահարաններ, մահճակալներ ու այլ իրեր ուներ, հավաքում էինք մեր ամբողջ «կահույք»-ը ու մեկնում այդ տանը ապրելու:
Տան մեջ Մարիամի ընտանիքը իրենց կենդանիների համար հավաքած պաշարն էր պահում, քաղած խոտը հավաքում են, մի ուղղանկյուն կապոց պատրաստում ու հարկերով շարում այդ տան մեջ, որ չորանա:
Մարիամը ձեռքս բռնում էր ու վազում խոտերի ամենավերևը` խաղը սկսելու համար: Հույսս դնում էի Մարիամի վրա, բռնվում իրենից և մի կերպ բարձրանում էի այդ 6-7 հարկը: Խոտերը մեկ-մեկ ծակում էին, նույնիսկ մեկ-մեկ ցավեցնում, բայց դա մեզ չէր խանգարում, խաղը երբեք չէինք դադարեցնում ու գնում: Երկար-երկար էնտեղ էինք մնում ու շատախոսում ամենաանպետք ու պիտանի թեմաների մասին:
Պատերը սառն էին ու լքված, բայց մեր ջերմ ծիծաղից, խոսակցություններից ու երևակայական ընտանիքից տունը վերապրում էր, տաքանում և ուրախանում էր:
1-2 տարի էլ մեծացա, ու արդեն հասակս չէր թողնում վերջին հարկին կանգնել: Ստիպված իջնում էի մեկը, երկուսը, երեքը, ու հիմա, եթե փորձեմ հարկերի վրա կանգնել, 3-ից ավել դժվար կարողանամ: Հիմա ընդհանրապես չեմ կարողանում գնալ ու ապրեցնել տունը, Մարիամն էլ արդեն 3-րդ կուրսում է սովորում, ափսոս, մեծացանք:
Բայց այդ տնից ինձ մի մեծ հարստություն մնաց` Մարիամը: Այն ժպտերես և ուրախ աղջիկը, ում հետ օրերս աննկարագրելի լավ են անցնում, ումից չեմ կարողանում կտրվել, ում ուզում եմ երկար-երկար գրկել ու միշտ խոսք տալ, որ իր հետ եմ, իմանալով, որ Մարիամն էլ` քույրս, միշտ ինձ հետ է:
Հիմա չենք կարողանում գնալ մեր սիրելի խոտերի վրա խաղը խաղալ, բայց ամեն տեղ ստեղծում ենք այդ տան գեղեցիկ ու երջանիկ մթնոլորտը:
Հիմա նորից գնում եմ ու օրերով բնակվում իրենց տանը, երջանիկ եմ, որ ամեն անգամ տան կողքով անցնելիս կարող եմ ասել.
-Մար, հիշո՞ւմ ես…

-Չես հիշում, չէ՞:
-Չէ, չէ, չեմ հիշում:
-Բա էն ընկերուհիդ, որ կար, իրան էլ ես, չէ՞, մոռացել:
-Հա, հա, իրան էլ:
-Էն անցած օրերին էլ ուշադրություն չես դարձնում, չէ՞:
-Հա, հա, դրանք էլ եմ մոռացել, չեմ հիշում, ոչինչ չեմ հիշում:
-Իսկ փոխվել ես, չէ՞: Էլ չե՞ս լացել:
Ձայնը դողում է, ձայնը լռում է:
-Ամ, իսկ դու գիտե՞ս, որ թիթեռներին մի օր է տրված ապրելու, ու ինչքան ջանք են թափում նրանք, որ այդ մի օրվա կյանքը երջանիկ ապրեն:
-Իրենք գոնե մեկ օր են ապրում, իսկ մենք, կարելի է ասել, ընդհանրապես չենք ապրում:
Ձայնը շփոթվում է, Ձայնը մարում է:
-Ամ, երանի մենք էլ թիթեռների պես ապրել իմանայինք:
Էսպիսի խոսակցությունների հաճախ եմ հանդիպում, օրվա մեջ 3 կամ 4 անգամ: Տեսնես` իրենք գիտե՞ն, որ ես լսում եմ, երբ երկու իրար հակասող «ես»-երս իրար են հանդիպում, այդքան էլ լավ բան չի ստացվում:
-Ամ, գիտես, չէ՞, բայց ես ապրել եմ սովորում:
-Դա քեզ է միայն թվում, իրականում դու ոչինչ էլ չգիտես: Այ, եթե գոնե կարողանայիր մարդկանց տարբերակել, մի բան կստացվեր:
-Ինչո՞ւ, այդքան փորձը հերիք չէ՞ սովորելու համար:
-Իհարկե ոչ, երանի ապրելը այդքան հեշտ լիներ:

Հիմա, երբ հետ եմ նայում ու հասկանում, ինչքան բան է անցել, ու դեռ ինչքան է անցնելու, մի պահ սկսում եմ երկար մտածմունքների մեջ ընկնել: Կյանքի էջեր կան, որտեղ ծիծաղել եմ, հիմա մի կտոր կարոտը ստիպում է արտասվել, իսկ այն էջերում, որտեղ լաց եմ եղել, հիմա դա հիշելով, միայն ժպտում եմ:
Երբ մի օր ունեցածդ կորցնում ես ու փնտրել չես կարողանում, երբ գտնելու հույսը վերածվում է հուսահատության, դու փորձում ես ունեցածդ նորից ստեղծել: Ու երբ չարչարանքներդ հասնում են եզրակետին, դու հասնում ես մի կտոր երջանկություն:
Երբ վայրէջքներից հետո թևերդ վնասվում են, բայց դու մեկ է, միջոց ես գտնում թռիչքդ կատարելու, հիանալի է, ավելի առաջ ես. հիմա ունես մի կտոր էլ կամքի ուժ:
Երբ չնայած սառը քամուն, դու կարողանում ես միջիդ ջերմությամբ գոյատևել, դու ձեռք ես բերում մի կտոր էլ դիմացկունություն:
Երբ տեղում կանգնելու ու մարդկանց սպասելու փոխարեն գնում ես առաջ ու անցյալում ես թողնում ամեն ինչ, դու ձեռք ես բերում մի կտոր հիշողություն:
Երբ ուժ ես գտնում փոխելու ամեն ինչ, գլխի վայր շուռ տալու կյանքը, կամ ամեն ինչ 10 քայլ հետ տալով ու նորից շարունակելով փորձում ես գնալ, հիմա էլ ունես մի քիչ էլ տոկունություն:
Դու աընդհատ ձեռք ես բերում, անընդհատ նոր կտորներով կյանքի թեորեմն ես փորձում կառուցել, կորցնում ու գտնում ես, բարձրանում ու իջնում ես, բայց արդյո՞ք ապրում ես, արդյո՞ք գիտես, թե ինչպես են ապրում:
Ժամանակ առ ժամանակ ինձ թվում է, որ ես ապրել արդեն գիտեմ, որ արդեն բացահայտել եմ կյանքի կանոնները, բայց մի սայթաքում, ու ես նորից անորոշության մեջ եմ:
Ըստ ամբողջ մարդկության` մենք միշտ ապրում ենք, իսկ ըստ իմ տեսակետի` շատ քչերը գիտեն, թե ինչ է ապրելը:
Սակայն կան մարդիկ, ովքեր իրոք ձգտում են ապրել, ինչպես և ես, և դա ամենաուրախալի փաստն է:
Ֆիզիկական գոյությունը դեռ ապրելը չէ, ապրում ես, երբ ներքինդ լցված խինդով ու երջանկությամբ քեզ ստիպում է շնչել, երբ մութ ու խավար մտքերը, գորշ տրամադրություններն ու տխուր աչքերը վերանան, մարդիկ, երևի թե, կկարողանան ապրել:
Մենք դպրոցում շատ բան սովորեցինք, բայց այդպես էլ չսովորեցինք կյանքին գումարել ուրախություն, հանել տխրություն, բազմապատկել երջանկություն և բաժանել բարության: Մենք դպրոցում այդպես էլ չսովորեցինք ապրել: