Քնարիկ Մխիթարյանի բոլոր հրապարակումները

qnarik mkhitaryan aragacotn

«Աստղերն առավոտյան անհետանում են»

Մի մարդ, ով ասում է. «Անհատը պիտի ունենա ճիշտ մասնագիտություն, շնչի, ապրի դրանով, իմանա լեզուներ, այդպիսի գիտակից և խելացի մարդուց կարող ենք ստանալ լրագրողներ»: Քաղաքագետ, ռոքի սիրահար, լրատվական մեկնաբան Աբրահամ Գասպարյանը իր կյանքի և լրագրության աշխարհում հայտնվելու մասին:

-Բարև Ձեզ: Կպատմե՞ք, թե ինչպես ստացվեց, որ Սիրիայում ապրող պատանին որոշեց հայրենադարձվել, ուսում ստանալ, այնուհանդերձ ապրել Հայաստանում: 

-Մի շարք գործոններ կան, որ ազդում են մարդու հայրենադարձ լինելու ցանկության վրա: Առաջին հերթին գիտակցական մակարդակն է, երբ ստանում ես լուրջ դաստիարակություն, սեր դեպի հայրենիքը, ամեն ինչ այլ է լինում: Առաջին անգամ պատերազմի ավարտից հետո էի եկել Հայաստան, երբ տասնչորս տարեկան էի։ Դա մարդու գիտակցական տարիքն է:
Ես եկա ուսումնասիրելու, հասկանալու՝ արդյոք իմ սիրած մասնագիտությունը կա Հայաստանում, ի՞նչ հեռանկարներ կան և ի՞նչ կրթություն եմ ստանալու:

-Մասնագիտություն ընտրելիս մենք ունենում են ինչ-որ նպատակ կամ երազանք: Իսկ դուք ինչո՞ւ ընտրեցիք քաղաքագիտությունը: 

-Քաղաքագիտության մեջ եղել եմ դեռ ութ տարեկանից: Տարածաշրջանային և համաշխարհային պայմանները ստիպում էին, որ մենք կամա-ակամա ներգրավված լինենք այդ ամենի մեջ: Գոնե ինֆորմացված լինելու առումով: Դա եղել է պատճառներից մեկը:
Դրանից հետո վրա հասավ Արցախյան պատերազմը, մինչ դա՝ Սպիտակի երկրաշարժը, որի հումանիտար օգնության հարցում ակտիվ ներգրավվածություն է ունեցել մայրս: Եվ այդ ամենը հետագայում մարդու մեջ հետք է թողնում:

1996 թվականին եկա Հայաստան, ուսումնասիրեցի և հասկացա, որ շատ թերի բաներ կան: Իսկ այն ժամանակ միջազգային հարաբերությունների ֆակուլտետ չկար, այլ կար «քաղաքագիտություն» մասնագիտացում, որը հենց իմ մասնագիտությունն է: Այդ իսկ պատճառով որոշեցի գնալ դպրոցն ավարտել, այնուհետև վերադառնալ հայրենիք:
Այդպես էլ եղավ․ ես 1999 թվականին վերադարձա Հայաստան ոչ միայն սովորելու, այլ նաև ապրելու: Ես հայրենադարձվեցի 1999 թ․-ի սեպտեմբերի 1-ին:

-Հե՞շտ էր ընտանիքից հեռու ապրել, և լինել ուսանող օտարության մեջ: 

-Եթե դու ապրում ես հարազատներից հեռու, ծնողներից կտրված, ապա պետք է ստեղծես նոր կյանք, նոր միջավայր, որին պիտի հարմարվես, կամ չհարմարվես՝ թողնես գնաս: Ես որոշեցի գնալ ամենախիստ, ամենադժվար ճանապարհով, այն է՝ ինտեգրումը: Եթե դու ապրում ես մի միջավայրում և այդ միջավայրի օրենքներով չես շարժվում, դու հայտնվում ես լուսանցքում, իսկ ես բավականին հավակնոտ անձնավորություն եմ նպատակների, ծրագրերի և ամեն ինչի առումով: Այդ իսկ պատճառով լեզվի փոփոխությունից սկսած՝ ուղղագրություն, գրագետ խոսք, գիտական կատարելագործում, մինչև մարդկային ընկալումներ, եթե ոչ ամբողջությամբ, ապա մասամբ վերանայման են ենթակա:

Ինչ եմ ուզում ասել՝ ուսանող լինելը ծնողներից հեռու դաժան բան է: Եվ ես երկու տեղ սովորում էի, երեք տեղ աշխատում, որպեսզի կարողանամ հասցնել և օգնել ծնողներիս:

-Ինչպիսի՞ն էր ձեր ուսանողական կյանքը: Դուք դասախոս եք, ըստ ձեզ՝ կա՞ սերունդների միջև տարբերություն և՛ սովորելու, և՛ պահվածքի մեջ:

-Ուսանող լինելը հետաքրքիր է: Մի օր սոված կքնես, մի օր՝ կուշտ: Մի ամբողջ խճանկարի պատկեր է ստեղծվում, որտեղ դու թրծվում ես: Ես միշտ ասել եմ՝ Հայաստանում դժվարություններ հաղթահարած մարդը աշխարհի ամենաբարդ, ամենաառեղծվածային հյուսվածք ունեցող հասարակությունում կարող է շատ հանգիստ ապրել: Կան շատ դժվարություններ, բայց նպատակասլաց մարդկանց համար հաղթահարելի են:
Մեր ժամանակ ինտերնետի այդ մեծ հոսքը չկար, մենք ավելի շատ էինք կարդում, մեր սերունդը ավելի շատ էր հետաքրքրվում: Երբ մի դասախոս մտնում էր լսարան, մենք նրա գիտելիքները լիմոնի պես ճզմում էինք: Իսկ ինչ վերաբերում է սովորել չսովորելուն, ամեն սերնդի մեջ էլ կան գերազանցները, միջակները, որոնց մեջ մոտիվացիա առաջացնելու դեպքում կարող ենք ստանալ հոյակապ մասնագետներ, և կա մի 60%, որի համար համալսարան գալը ուղղակի ժամանակ անցկացնելու համար է: Բայց որ բոլոր սերունդների մեջ կան խելոքները, դա այդպես է: Ամեն սերունդ ունի իր հետքը, որը թողնում է անպայման: Իսկ դասախոսի պարտականությունը ուղղակի գիտելիք փոխանցելը չէ, ուսանողը դրանով չի կարող բավարարվել: Պիտի սովորեցնել՝ ինչպես գիտելիքը օգտագործեն կյանքում, վարքականոն պիտի սովորեն, արժեքային ընկալումները պիտի բարձր լինեն: Ինչո՞ւ, որովհետև այդ ուսանողը տարբերվում է փողոցում կանգնած իր հասակակցից, սա շատ կարևոր հանգամանք է, որը հաճախ չենք գիտակցում:

-Խոսենք Ձեր մասնագիտության մասին: Ինչպե՞ս ստացվեց, որ Դուք, ստանալով քաղաքագետի կրթություն, սկսեցիք աշխատել որպես լրագրող: 

-Ես հիշում եմ՝ այսօրվա համաարաբական և համաշխարհային լսարանում իր ուրույն տեղն ունեցող հեռուստաընկերության՝ «ԱլՋազիրայի» լուրերց մեկի ժամանակ ինձ դուր չեկավ մեկնաբանի վարելու կարգը, և ես ծնողներիս ասացի՝ այսինչ բանը ես այսպես կներկայացնեի: Հայրս ասաց՝ դու դառնաս լավ մասնագետ, կփոխես: Ես ադպես էլ արեցի: Հենց այդ ժամանակից է իմ մեջ սեր առաջացել լրագրության հանդեպ: Նկարագրողական կամ փաստական լրագրությունը ինձ երբեք չի բավարարել, ես անցել եմ երեք քայլ առաջ: Մեկնաբանել սիրել եմ, որովհետև կապված է իմ մայր մասնագիտության հետ:
2003 թվականին ստացա առաջարկ «Նոյյան Տապան» լրատվական գործակալությունից՝ աշխատելու որպես արևմտահայ լուրերի թարգմանիչ և խմբագիր: Ընդունվեցի, բայց վեց ամիս հետո հասկացա, որ դա ինձ չի բավարարում. լրագրության հանդեպ սեր կա:
Զբաղվել եմ հոդվածագրությամբ, մամուլում՝ տպագիր և էլեկտրոնային, ռադիոյում և հեռուստատեսությունում: Այսինքն՝ փորձել եմ ուժերս ամենուր:

2007-ին ստացել եմ առաջարկ Հանրային հեռուստաընկերությունից՝ լուրերը ներկայացնել արբանյակային հեռարձակմամբ՝ արևմտահայերենով: Մեկ տարի աշխատելուց հետո ղեկավարությունը հարմար գտավ, որ ես վարեմ երեկոյան գլխավոր թողարկումը։ Առաջին եթերս 50 րոպե էր, դժվար էր, կար վախ, իսկ վախը զգոն է պահում մարդուն, և ես հաղթահարեցի:

-Ի՞նչ հատկություններով պետք է օժտված լինի լրատվական մեկնաբանը: 

-Դա հարաբերական է: Երբ հետևում ես համաշխարհային լրատվացանցին, չափանիշները տարբեր են: Մարդիկ ձգտում են կատարյալ եթեր ունենալ, սակայն մենք առնչվում ենք տեխնիկայի հետ, իսկ տեխնիկան սխալական է: Այդպես մենք չենք կարող կատարյալ եթեր ստանալ:

Մեկնաբանը առաջին հերթին պիտի լինի լրագրող, մենք՝ մեկնաբաններս, ավելի շուտ ենք ծերանում՝ ի տարբերություն մնացած մարդկանց, իհարկե, եթե ունենք պատասխանատվության զգացում:

Նրանք, ովքեր իրենց հեռուստաաստղ են համարում, պետք է գիտակցեն, որ եթեր դուրս գալուց առաջ պիտի ունենան ինտելեկտուալ հսկա պաշար: Երբեմն, երբ ինձ ասում են հեռուստաաստղ, ես վիրավորվում եմ, որովհետև աստղերը գիշերը կան, առավոտյան անհետանում են:

Եթե աշխատում ես ուղիղ եթերում, ապա պետք է ունենաս խոսքի, մտքի այնպիսի ճկունություն, այնպիսի հսկա պոտենցիալ, որ կարողանաս ցանկացած իրավիճակի տիրապետել: Երկրորդը, պիտի հրաշալի տիրապետես մայրենիին: Դա ինձ համար առաջնային է: Դու չես կարող գրել «խաղալ» բառը, իսկ ես սիրում եմ խաղալ բառերի հետ, որովհետև խոսքը մտքի արգասիքն է, ես սիրում եմ խաղալ խոսքի հետ: Եթե քո լեզուն աղքատ է, դու լրագրության մեջ տեղ չունես: Եվ երրորդը, դու 24 ժամ պիտի լինես տեղեկացված, դա կարևոր է: Ես տասը տարի առաջ աշխատանքի էի գնում երկու ժամ շուտ, որպեսզի տեղեկանամ օրվա լրահոսին, իսկ հիմա ճանապարհին ես արդեն լրատվական կայքերի օգնությամբ տեղյակ եմ լինում:

-Իսկ ի՞նչ տեղական լրատվական կայքերի եք հետևում: 

-Ես ունեմ չափանիշներ, որոնցով առաջնորդվում եմ: Ես ամեն թերթ չեմ կարդում, ուղղակի աչքի տակով անցկացնում եմ: Նախ պիտի հասկանամ՝ այդ գրիչը, որ գրել է, մարդկայնորեն ինչ մակարդակի վրա է գտնվում: Ես ինձ համարում եմ թերթի ընթերցող, և երբեք չեմ վախենում թերթի ծավալից, վերնագիրը հետաքրքիր եղավ՝ կկարդամ ամբողջը: Բայց կոնկրետ կայքեր չեմ նշի, ուղղակի կան թերթեր, կայքեր, որոնց չեմ հետևում, արգելել եմ ինձ ու վերջ, ես չեմ ուզում թույնով ներարկվել:

-Ի՞ նչ գրքեր եք սիրում ընթերցել: 

-Բացի հիմար գրքերից՝ ամեն ինչ: Շատ եմ սիրում գեղարվեստական գրականություն, լատինաամերիկյան գրականություն, իրանական, արաբական, ճապոնական ժամանակակից գրականություն: Գիտեք՝ ինչ, ընթերցանությունը պարտականություն չէ, դա քո հոգևոր ներդաշնակությունն է, և կերպարի ձևավորման համար կարևոր է շատ: Եթե դու կարդում ես, բայց այդ գրքերը քո կերպարի ձևավորման վրա ոչ մի լավ ազդեցություն չունեն, ուրեմն իզուր է:

-Ի՞նչ երաժշտություն եք սիրում լսել: 

-Ես կլասիկ ռոքի սիրահար եմ: Մեկ-մեկ աշխատանքային ծանր իրավիճակներից դուրս գալու համար ընկերներիս, կնոջս հետ գնում եմ բառ՝ այդ երաժշտությունը վայելելու: Այն իրոք ինձ հանգիստ է ապահովում:

-Ո՞ր խումբն եք սիրում: 

-Pink Floyd, դա ինձ համար լավագույնն է մնում միշտ: Իսկ եթե խոսեմ մեր երաժշտությունից, ասեմ, որ ազգագրական երգի սիրահար եմ, եթե լսում եմ այդպիսի երգ, անկախ ինձնից ոտքի եմ կանգնում այնպես, ինչպես հիմնը լսելիս: Ինձ համար ուրույն տեղ ունի հեղինակային երգը: Ես «հախվերդյանամոլ» եմ, «ռուբենամոլ» եմ: Հեղինակային երգիչները առանձին-առանձին իրենց գործում կատարյալ են:

qnarik mxitaryan (aragacotn)

Գեղաձորի լույսն ու մութը

Իմ գյուղում հիմնականում մշեցիներ են բնակվում: Գյուղս շատ գեղեցիկ է, սակայն հոգսերը, ծանր աշխատանքները թույլ չեն տալիս վայելել այդ գեղեցկությունը:
Գյուղի կողքին գտնվում է ռուսական ռազմաբազան: Անընդհատ կրակում են՝ լինի գիշեր, թե ցերեկ: Սկզբում զայրանում էինք՝ ասելով, թե չենք կարողանում հանգստանալ, բայց հետո մտածեցինք, թե ինչպես են սահմանամերձ գյուղերի բնակիչներն ապրում. մենք գոնե գիտենք, որ այդ կրակոցները մեզ չեն ուղղված:
Ինձ չէին բավարարում գյուղացիների պատմածները, և ես որոշեցի մեր թաղամասից ջուր տանող զինվորներին խնդրել, որ մի հայերեն իմացող զինվոր պատասխանի իմ հարցերին: Բախտս բերեց՝ նրանց մեջ կար հայերեն իմացող սպա: Մոտենալով նրան՝ ես հարցրի նրա անունը:
-Իվան,- պատասխանեց նա:
-Ուրախ եմ, ես Քնարիկն եմ: Ես ուզում եմ խոսել ձեր ռազմաբազայի մասին, մի քանի հարց ունեմ, կարելի՞ է: Ինչո՞ւ է հենց այս տարածաշրջանում ձեր ռազմաբազան:
-Տարածքի մի մասը պատկանում է ՌԴ-ին, և հարմար է զինավարժությունների համար:
-Բայց չէ՞ որ այդ կրակոցներն ուղղված են դեպի լեռը:
-Ամեն ինչ հաշվարկված է, և լեռանը վնաս չի հասցվում:
-Իսկ ջուրը, որը մենք խմում ենք, աղտոտված չէ՞ այդ զենքերի թունավոր նյութերով:
-Այո՛, դրանք ազդում են ջրի վրա, սակայն նախատեսված չէ, որ այստեղ մարդիկ պետք է բնակվեն: Կոնկրետ ձեր գյուղում պետք է լինի օդանավակայան, և հարցը քննարկման մեջ է:
-Իսկ բնակչությո՞ւնը, չէ՞ որ այստեղ են նրանց տունը, ապրելու միջոցները:
-Կհատկացվեն տարածքներ, բայց չգիտեմ՝ դա երբ և ինչ պայմաններում կլինի:
Ես նրան շնորհակալություն հայտնեցի հարցերիս պատասխանելու համար ու գնացի տուն:
Այս մարդու հետ զրույցից հետո շատ էի ուրախացել: Երեխաներով պատկերացնում էինք, որ մեր գյուղի մարդկանց մի մեծ շենք կտրամադրեն, և մենք շատ գեղեցիկ կյանքով կապրենք՝ հեռու ծանր աշխատանքից: Չէինք գիտակցում, որ ոչինչ հեշտ չի տրվում: Չէ՞ որ մեր ապրուստի միջոցը այս գյուղում է. մեր տունը, մեր բակը, մեր ամեն-ամեն ինչն այստեղ է: Եվ հիմա մտածելուց անգամ փշաքաղվում եմ, ես չեմ պատկերացնում, որ իմ այս հարազատ օրրանը, պապական տունը կարող է ամայանալ և դառնալ ընդամենը զենքերի պահոց: Դա սարսափելի կլինի բոլորի համար, ինչքան էլ ասեն, որ գյուղում դժվար է, իսկ այդ դժվարությամբ ստեղծածը կորցնելը դժվար չէ՞:
Գյուղում հիմա շատ են լսվում կրակոցներ, սակայն ուրախ ենք, որ դեռ այդ չարաբաստիկ որոշումը չի կատարվել և, հուսանք, չի էլ կատարվի: Հարազատ տունը կորցրած մարդիկ ևս մեկ անգամ այդ ամենը չեն վերապրելու:

qnarik mxitaryan (aragacotn)

Զինվորի քույր եմ

Սրտի թրթիռով էի սպասում  այն պահին, թե երբ եմ ոտք դնելու այդ հողի վրա: Պատկերացնում էի, որ դա հպարտությամբ ու վեհությամբ է լցնելու հոգիս, սակայն հասնելով Արցախ, ոտք դնելով այդ հողի վրա՝ մեջս ամեն բան սառեց, դարձավ միապաղաղ:

Երբ նայում ես չորսբոլորդ, ամեն բան զարմացնում և հիացնում է, աչքի առջև հայտնվում են տեսարաններ, որոնք ասես հեքիաթից լինեն: Բայց հեքիաթը վերջանում է այնտեղ, որտեղ սթափվում, հիշում ես՝ ուր ես գնում և ինչի համար: Ուր էի գնում՝ ես էլ չգիտեի, տեղանքին անծանոթ էի, միայն գիտեի այն, որ գնում եմ հանուն մի նպատակի. տեսնելու, թե ինչպես է զինվոր եղբայրս երդվում հայրենիքը պահել ամուր և անձնազոհ լինել հանուն դրա: Հպարտությունը խեղդում էր ինձ. չէ՞ որ զինվորի քույր եմ… Ճիշտն ասած, սկզբում վախենում էի, մտածում էի սահմանի, կրակոցների մասին, սակայն հասնելով զորամաս՝ տեսա եղբորս, որը մեկ ամսում իսկական տղամարդ էր դարձել, ու մոռացա ամեն վախ. աշխարհն իմն էր: Երջանիկ էի, եղբորս կողքից այն կողմ չէի գնում, չէի ուզում կորցնել րոպես ու ժամս, որ հատկացրել էին մեզ նրա կողքին լինելու համար: Սրտիս հատկացրել էին ժամ՝ բաբախելու համար: Այդ ժամերն այնքան արագ անցան, որ պահն էր նրան զորամաս տանելու: Կարծես նորից սրտիցս մի մասնիկ հանեին ու տանեին ինձանից: Երբ եղբորս հարցրի՝ ինչպես է անցնում ծառայությունը, ասաց.

-Ամեն բան լավ ա, հարմարվում եմ, մենակ կարոտին չեմ դիմանում:

Եղբայրս քայլում էր առաջ, որ մտնի զորամաս, բայց չէր կարողանում, գալիս էր հետ ու ամուր գրկում ինձ ու մորս, և այդպես մի քանի անգամ: Ինձնից շատ նկարներ էր ուզել, տարել էի: Ծածկեց ու դրեց գրպանում. երևի այդպես կարոտն էր ուզում առնել:

Հետդարձին միապաղաղությունը կրկնվեց: Սիրտս, հպարտությունս թողեցի Արցախում ու վերադարձա տուն: