Նախորդ տարի այս օրերին մի դասընթացի էր մասնակցում՝ լրագրությունը ճգնաժամային իրավիճակներում։ Խոսնակների՝ ՀՀ Պաշտպանության նախարարության մամուլի քարտուղար Արծրուն Հովհաննիսյանի, տեղեկատվության անվտանագության փորձագետ Սամվել Մարտիրոսյանի և լուսանկարիչ Ասատուր Եսայանցի ելույթներն այնքան լավ էի մտապահել, որ այս պատմությունը գրելու ժամանակ ձայնագրությունները լսելու կարիք չզգացի։ Չեմ ուզում, որ խնամքով գրած իմ էսսեն չկարդացված մնա․․․

․․․․

Կեսգիշերն անց էր: Վերջին լուսանկարներն ուղարկեցի խմբագրիս և պառկեցի քնելու: Աչքս կպել էր, երբ ցնցվեցի հեռախոսի զանգից. երևի խմբագիրս չէր հավանել նկարները: Երանի թե այդպես լիներ: Զանգը տագնապալի էր. սահմանում պատերազմական, լարված իրավիճակ էր, մեր նկարահանող խումբը պիտի մեկ ժամից ճամփա ընկներ:

Առանց երկար-բարակ մտածելու վեր թռա տեղիցս, հագնվեցի, վերցրի առաջին անհրաժեշտության պարագաներն ու դուրս եկա: Ո՛չ, ես ընտանիքիս անդամներին հրաժեշտ չտվեցի. ինձ համար դա սովորական աշխատանքային գիշեր էր, այնինչ պահի լրջությունը ես դեռ հետո էի զգալու:

Լույսը նոր էր բացվում, բայց օրը բարի չէր լինելու: Գիշերը զոհեր էին եղել, դիվերսիոն խմբեր էին մտել Արցախ: Միայն այս բոթերն ու հեռվից լսվող կրակոցները վերադարձրին իմ զգալու ունակությունը: Միջովս սարսուռ անցավ:

Մի սպա դիմավորեց ու համեմատաբար ավելի ապահով տեղ տարավ մեզ: Մի լքված տուն էր: Դռան դիմաց անկանոն ընկած հողաթափերը դարձան իմ առաջին լուսանկարը: Սպան խստորեն զգուշացրեց տեղեկատվություն տարածելուց առաջ անպատճառ խորհրդակցել: Պարզեցինք, որ դիվերսիոն մի հարձակումը կարող էր կանխվել, եթե լրագրողի լայքեր ու դիտումներ հավաքելու անմտածված ցանկությունը չլիներ:

Ավելի լարվեցի: Գործընկերներիս առաջարկով որոշեցինք լուսանկարներն ու տեղեկատվական ֆայլերը մեյլերով չուղարկել: Բավական քանակությամբ կրիչներ ունեինք, ավելի նպատակահարմար էր անձամբ հասցնել խմբագրություն, որի ժամանակավոր կայանը պիտի լիներ Հայաստան-Արցախ սահմանի մոտ: Պայմանավորվեցինք, որ խմբի անդամներից մեկը ամեն երեկո կրիչը պիտի հասցնի խմբագրին և ուրիշ դատարկ կրիչ բերի: Խմբագրության հետ կապ էինք հաստատում միայն հավելվածների միջոցով, խոսում էինք կարճ ու կոնկրետ, այն էլ այլաբանված բառերով. հաստատ գիտեինք, որ մեզ գաղտնալսում են: Այս տարբերակն ավելի ճիշտ էր: Իսկ իմ մտքում 12-ամյա աղջկա մահվան պատմությունն էր, որի մեղավորն էլի լրագրող էր եղել:

Իմ ֆոտոխցիկը շարունակում էր ֆիքսել արյունոտ կադրեր: Փորձում էի կարմիրը հակակշռել իրենց տունը չլքած մարդկանցով. չէ՞ որ արյունը նրանց համար էր թափվում: Նրանց աչքերում խորունկ վիշտ կար, բայց և կյանքը չէր մեռել:

Մենք լավ էինք հասկանում, որ համացանցում տեղ գտած մեր լուսանկարների ու լուրերի համար պատասխանատու ենք. դրանք չպիտի ծառայեն թշնամուն ու զենք դառնան մեր պետության դեմ: Բացի այդ, չէինք մոռանում նաև էթիկայի մասին: Հասարակությունն էլ գիտակցում էր ինֆորմացիայի ուշացման կամ թերի լինելու պատճառները:

Ստեփանակերտի բակերից մեկում ֆուտբոլ խաղացող տղաներից հետաքրքրվեցինք՝ արդյոք գիտե՞ն անվտանգության կանոնների մասին: Նրանք ոչ միայն գիտեին՝ ինչպես պատսպարվել, այլև ինչպես խաղալ պատերազմի ժամանակ. հրազենը արկերը կրակում է տարբեր ուղղություններով, երբ մի անկյունում արկը ընկնում է, տղաները մինչև հաջորդ արկի ընկնելը այդտեղ խաղալու ժամանակ են ունենում:

Երբ իրավիճակը խաղաղվել էր, և մենք հաջողել էինք ճգնաժամային իրավիճակում ճիշտ աշխատելու մեր հանձնարարությունը և պատրաստվում էինք վերադառնալ Հայաստան, տեսանք, որ Ստեփանակերտի հյուրանոցում ապաստան գտած մի կին նույնպես մեկնում է: Պարզեցինք, որ նա վերադառնում է սահմանամերձ իր տուն: Դա այն տունն էր, որտեղ պատսպարվում էր մեր նկարահանող խումբը, և որի դռան դիմաց անկանոն ընկած հողաթափերը նկարել էի ես: Հասցրի նկարել նաև այդ կնոջ աչքերը․ այնտեղ թախիծ կար, բայց և հույսը չէր մարել:

Պատերազմն ու բնականոն հունի մեջ մնացած կյանքը. ահա սա էր պետք ցույց տալ հասարակությանն ու թշնամուն:

Երբ զգում ես, որ քեզ ինչ-որ բան է պակասում շարքային մասնագետների միջից դուրս գալու, որակապես տարբերվելու, նոր հմտությունների տիրապետելու համար, արդեն լավ է։ Երբ բացը լրացնելու ցանկություն էլ ես ունենում, հրաշալի է։

Ես էլ ունեի այս զգացողությունը։ Ուզում էի ամեն րոպե նոր բան սովորել, այն ինչ դասախոսներից շատերը ջուր էին ծեծում, ժամանակ սպանում, շատ հեռվից գալիս ու պրակտիկ գիտելիքներ չէին տալիս։ 

Հենց սա էր պատճառը, որ որոշեցի ինքնակրթությամբ զբաղվել․ կարդում էի ոլորտի մասնագետների խորհուրդները, անգլերենով դասախոսություններ էի լսում, դասընթացների գնում։

Ունակություններիս մակարդակի բարձրացումը շոշափելի էր, արդյունքը՝ խոստումնալից, ընթացքը՝ ոգևորիչ։

Ձեզ էլ խորհուրդ եմ տալիս ժամանակ գտնել՝ կլինի երթուղայինի մեջ, թե քնելուց առաջ, զբաղվել ինքնազարգացմամբ ու ինքնակրթությամբ՝ չսպասելով, որ անծանոթ մարդիկ երբևէ կհոգան ձեզ գիտելիքներ փոխանցելու մասին։

Եթե դու էլ որոշեցիր մի բան փոխել քո կյանքում ու շատ բան ավելացնել, մի քանի կետերով ներկայացնեմ, թե ինչպես կարելի է նոր բան սովորել։

Ընտրել թեմա

Սա կարող է լինել նոր մասնագիտություն կամ ձեր մասնագիտության ավելի նեղ ճյուղ, որի մեջ ուզում եք հմտանալ։ Կարող է լինել այլ ոլորտ, որին ուզում եք ծանոթանալ, և թեմա, որը պարզապես հետաքրքրում է ձեզ՝ աստղագիտությունից ֆիզիկա, գրականությունից արվեստ։

Կարդալ լուրեր դրա մասին

Կարող եք գտնել տեղեկատվական կայքեր, որ հաճախակի անդրադառնում են ձեր ընտրած թեմային և պահպանել դրանք։ Ֆեյսբուքը հնարավարորություն է տալիս ձեր պատին առաջինը տեսնել այն էջի գրառումները, որին հետևում եք։ Օգտվեք նաև այս ֆունկցիայից։

Լսել TED ելույթներ

TED հարթակ է, որտեղ մարդիկ պատմում են իրենց տեսածի, ուսումնասիրած թեմայի և ստացած արդյունքների մասին։ Դուք կարող եք ներբեռնել նույնանուն հավելվածը, գտնել ձեր ընտրած թեմայի մասին ելույթներ, լսել կամ պահպանել՝ հետո առանց ինտերնետի լսելու համար։

Կարդալ գրականություն

Գրքեր կարդալը միշտ էլ տեղեկացված լինելու, սովորելու թիվ մեկ կանոնն է եղել։ Դուք էլ փնտրեք ու գտեք այն գրքերը, որոնք ձեր ընտրած թեմայի մասին են։ Եթե ժամանակ չունեք կամ չեք սիրում գիրք կարդալ, կարող եք լսել աուդիո տարբերակով։

Օտար տերմիններ սովորել

Արդեն գլուխ եք հանում ձեր ուսումնասիրած ոլորտից, ուրեմն ժամանակն է ծանոթանալ օգտագործվող տերմինների թարգմանություններին։ Այդպիսով դուք ոչ միայն կտիրապետեք թեմային հայերենով, այլև կիմանաք, թե օրինակ համացանցում ինչպես օտար լեզվով նյութեր գտնել։ Սա կօգնի ձեզ նաև հաջորդ կետում։

Լսել դասախոսություններ

Պրակտիկ դասախոսություններ շատ կան համացանցում, դրանց վիդեոներն էլ կարող եք պահպանել, ազատ ժամանակ լսել։ Բայց հայերեն դասախոսությունները քիչ են։ Ուրեմն պիտի կարողանաք լսել ու հասկանալ նաև ռուսերեն կամ անգլերեն։

Մասնակցել դասընթացների

Այսօր մոդայիկ է դասընթացներ կազմակերպելն ու դրանց մասնակցելը։ Դրանք այնքան շատ են, որ կարելի է հանդիպել ցանկացած թեմայով դասընթացների։ Կարող եք փնտրել ֆեյսբուքի իվենթների բաժնում։ Փնտրե՛ք, գտե՛ք, գրանցվե՛ք ու գնացե՛ք։ Չմոռանա՛ք դասընթացի վերջում ուղղել նաև ձեզ հետաքրքրող հարցերը և ստանալ դրանց պատասխանները։

Հետևել բլոգերների, ոլորտի մասնագետներին

Բլոգինգ՝ հաջորդ մոդայիկ բանն այսօր։ Իրականում հրաշալի է, որ կարող եք տանը նստած լսել ոլորտի մասնագետներին, նրանց խորհուրդներն ու անգամ հարցեր ուղղել վեբինարների ժամանակ։ Այդպիսով խնայում եք ձեր ժամանակը և գումարը։ Ուրեմն, յութուբում գտեք ձեր թեմային վերաբերող բոգը կամ մասնագետին, որ հաճախ գրառումներ են անում, խորհուրդներ տալիս, վեբինարներ կազմակերպում կամ վիդեոներ տեղադրում։ Կարող եք բաժանորդագրվել, որպեսզի հերթական վիդեոյի տեղադրման ժամանակ տեղյակ լինեք։ Կան մասնագետներ, ովքեր շատ լավ կապ են պահում իրենց հետևորդների հետ՝ նրանց հետ նամակագրական կապի մեջ են մտնում և ամեն նոր գրառման դեպքում ձեզ անձնական նամակով կամ մեյլով զգուշացնում են։

Նշումներ անել

Իզուր կորչելու է ձեր լսածը, տեսածն ու կարդացածը, եթե գրառումներ չանեք։ Վեբինարի, դասընթացի կամ դասախոսության ժամանակ փոքրիկ նոթատետր ունեցեք և կարևոր բաները նշեք։ Հետո աչքի կանցկացնեք ու ամեն ինչ կհիշեք։

Երևանի պետական համալսարանն արդեն 100 տարեկան է։ Իր թերություններով ու առավելություններով հանդերձ այն եղել ու մնում է մեր մայր բուհը։

Մինչ «հոբելյանական» շրջանավարտները պատվով կամ պատվիրված դիպլոմայինով ավարտեցին համալսարանը, ոգևորված դիմորդներին հիասթափություն է սպասվում, քանզի իրենց ճոխ պատկերացումները չեն համապատասխանելու անշուք իրականությանը։

Նորեկները մտածում են, որ ինչպես ամերիկյան գրավիչ ֆիլմերում, ԵՊՀ ուսանողն ունի իր համար առանձնացված պահարան, որտեղ կարող է պահել գրքերը, տետրերը, պայուսակը կամ սիրային նամակները։ Այնինչ մեր համալսարանում նույնիսկ կախիչներ չկան վերարկուների համար։

Դիմորդները կարծում են, որ ԵՊՀ բակում հաճելի տրամադրություն ստեղծող շատրվաններ կան, բայց կհիասթափվեն, քանի որ դրանք ոչ մի անգամ էլ չեն միացել։ Ասեմ ավելին, նախկին ռեկտորը դեռ մեկ տարի առաջ ասել էր, որ քանդվելու են դրանք։ Ոչինչ չասող այդ անիմաստ խողովակները դեռ կանգուն են։

Ապագա ուսանողները հուսով են, ոմանք էլ ՀՈՒՅՍՈՎ, որ կարող են ազատ ժամանակն անցկացնել խոտածածկ գորգի վրա։ Միշտ քաղցած սովորողները կնստեն կանաչների վրա ու մի բան կուտեն, մյուսները կպարապեն կամ կաշխատեն համակարգչով։ Ցավում եմ, բայց մեր բակի խոտերը միայն շների, կատուների ու ագռավների համար են։

Միակ ոգեշնչող բանը թվում է գրադարանը պիտի լինի՝ մեծ, լուսավոր։ Բայց հույս չունենաք, թե ձեզ կթողնեն ազատ շրջել, գիրքը ընտրել, գրանցել ու դուրս գալ։ Այստեղ ձեզ դիմավորելու են տարեց կանայք, որ անժպիտ դեմքերով պիտի սպասարկեն։

Եվ վերջապես, ի՞նչ համալսարանական օր առանց ԵՊՀ սև փիառի։ Աղջիկները սարսափով են անցնում դալան-պահակակետով, որ հսկում է կառե, գանգուր մազերով, խիտ մորուքով, կեղտոտ շորերով ու անտանելի նայվածքով մի տղամարդ։ Առանց ցածրաձայն հայհոյանքներ կամ հիացական մրթմրթոցներ լսելու չես կարող անցնել, եթե գեղեցիկ հագուստ ես կրում։ Նա մեր համալսարանի կոլորիտ դարձած Բգոն է, ով իրավագիտության ամենահարուստ ֆակուլտետի տղաների հետ թանկարժեք հարաբերությունների մեջ է։ Նրան վտարել չեն կարող․ թվարկածս գործառույթներից զատ նա մաքրում է համալսարանի տարածքը։

Կլինեն հետաքրքիր դասեր՝ միայն հարց ու պատասխանի, քննարկումների ձևաչափով, որ կթարմացնեն ձեզ ու կզարգացնեն ձեր վերլուծելու կարողությունը։ Կլինեն դասախոսներ, որ ձեզ կա՛մ կներգրավեն դասի մեջ, կա՛մ իրենց միապաղաղ ձայնով կքնեցնեն։ Կունենաք հետաքրքիր հյուրեր, հանդիպումներ ոլորտի մասնագետների հետ։ Իսկ ձեր ժամանցը կապահովեն ուսխորհուրդը կամ գիտխորհուրդը․ ուսանողական կառույցներ, որ զբաղվում են մեր իրավունքների պաշտպանությամբ, համալսարանի կառավարմամբ ու միջոցառումների կազմակերպմամբ։

Ահա փոքրիկ տեղեկատու իրական ԵՊՀ-ի նկարագրությամբ, որ կօգնի ձեզ չհիասթափվել ու տեղեկացված լինել։ Իսկ եթե դեռ չես կողմնորոշվել՝ ի՞նչ անել, հիշիր, որ Սթիվ Ջոբսը, Բիլ Գեյթսը, Ցուկենբերգն ու էլի շատերը դիպլոմ չեն ունեցել։ Իսկ եթե դու անգամ նրանց չես ճանաչում, ավելի լավ է զբաղվիր ինքնակրթությամբ կամ ընկերացիր մեր Բգոյի հետ։

Տասներկու տարի մեր կյանքից նվիրում ենք դպրոցին։ Դպրոցը մեր երկրորդ տունն ենք դարձնում, ընկերներ ենք գտնում, ուսուցիչներին սիրում կամ մինչ օրս ատում ենք, առարկաները հետաքրքրությամբ ուսումնասիրում կամ նորից ատում ենք։

Ես խոնարհվում եմ այն ուսուցիչների առաջ, որ անշունչ դասագրքերի թեմաներից զատ ինձ տվեցին կյանքի դասեր ու սովորեցրին առաջին հերթին մարդ դառնալ։ Բայց ավաղ, դասաժամանակն ու հաստափոր տաղտկալի դասագրքերը խանգարեցին մեզ երկար խոսել այն կարևորի մասին, որ պիտի սովորեինք կյանքի դպրոցում։ 

Մեզ դպրոցում չսովորեցրին ճիշտ տնօրինել գումարը, չկուրանալ դրա փայլից, դավաճանելով ու մարդկանց ցած գլորելով չհասնել դրան։ Մեզ հենց սկզբից չասացին, որ փողը կեղտ է, չսովորեցրին զգուշանալ գումարից։ Դրա հետ մեկտեղ դպրոցում չասացին՝ ինչպես գումար աշխատել, ինչպես ինքնուրույն կարիքները հոգալ, ուսման վարձը վճարել։

Մեզ՝ աղջիկներիս, չդաստիարակեցին որպես թագուհիներ։ Գուցե հենց դա է պատճառը, որ հասարակության մեջ հայտնվեցին մարմինը պատահածին նվիրող աղջիկներ, ովքեր զուրկ են ինքնասիրությունից ու նաև խելքից։ Այն, ինչ թագուհուն վայել է` հպարտությունն ու համեստությունը, գեղեցիկ քայլվածքն ու հագուկապը, բարձրակրունկները, կիսաշրջազգեստները, զգեստներն ու դասական տաբատը, Կարմիր գրքում են հայտնվել։

Նրանց՝ տղաներին, չսովորեցրին լինել ասպետի նման: Իսկ աղջիկների նոր հագուկապը՝ բոթասներ ու պատռված ջինսեր, փոխեց նրանց ճաշակը․ նրանք շրջազգեստով ու բարձրակրունկներով աղջիկներին այնքան զարմացած են նայում, որ չեն կարողանում կշտանալ։ Տղաները չսովորեցին հարգել աղջկան, (իհարկե որոշ աղջիկներ իրենք իրենց էլ հարգել չգիտեն) զսպել իրենց ցանկասիրությունը, փոքր ինչ նրբություն, ավելի շատ ուշադրություն ու հոգատարություն ցույց տալ։ Հատկապես տղաներին էր պետք սովորեցնել գումար աշխատել։ Մեր հասարակության մեջ հանկարծ հայտնվեցին աղջիկներ, որ քսան տարեկանում և՛ սովորում են, և՛ աշխատում, և՛ մեքենա վարում։ Ու տղաներ, որ չեն ուզում սովորել, ոչ էլ աշխատել։ Ու եթե հանկարծ այս երկու տիպերի մարդիկ հանդիպեն, սիրահարվեն ու ամուսնանան, ապագան կանխատեսելի է լինելու՝ օրուգիշեր աշխատող կին, հարբեցող տղամարդ ու անուշադրության մատնված երեխաներ։ Եվ միայն այն բանի պատճառով, որ դպրոցում նրանց չսովորեցրին՝ ինչ է ընտանիքը, ինչ պարտավորություն է երեխա ունենալը և ինչ է նշանակում այս ամենը պահելը։

Մեզ չսովորեցրին, որ գունավոր երազներից դուրս կա նաև անգույն դավաճանություն, որ չպետք է ամենքին վստահել հատկապես անձնականի հարցում։ Բայց մեզ չեն ասել նաև՝ ինչ է անձնականը։ Դավաճանություն բառը մենք կարդացինք գրականության գրքում ու լսեցինք տատիկի սերիալներում։ Մենք չհավատացինք, որ մի օր կարող են մեզ էլ դավաճանել, որ դա ֆիզիկական ցավը գերադասելու չափ ցավոտ է լինում։

Դպրոցում մեզ զգուշացրին, որ համալսարանում դասախոսները նույնիսկ մեր անուները չեն հիշելու, մեր գիտելիքը ընկալելու ու վերցնելու վրա ուշք չեն դարձնելու, բայց չասացին, թե ինչպես ինքնակրթվենք, ինչպես համացանցը ծառայեցնենք գործիք՝ հավելյալ կրթություն ստանալու համար։ Դասախոսները աչքի ընկնող ուսանողների անունները հիշեցին։ Նրանք հաճույքով սովորեցրին մեզ այն, ինչ երեք անգամ անցել էինք դպրոցի տասներկու տարիների ընթացքում։ Միակ տարբերակը մնաց ինքնակրթությունը, դասընթացների մասնակցելն ու անգլերեն դասախոսություններ լսելը։ Ավաղ, դասերի ու աշխատանքի հետ այս ամենը դժվար է համատեղել, բայց հնարավոր կլիներ, եթե մեզ դպրոցում սովորեցնեին ժամանակը ճիշտ կառավարել։ Ամեն ինչն էլ կանեինք, նույնիսկ կհասցնեինք գնալ դպրոց ու մեկ անգամ էլ խոնարհվել այն ուսուցչուհու առաջ, ով համարձակվեց խախտել դասի պլանը ու մեզ կյանք սովորեցրեց։

Հիմա ասում եք՝ բա ինչի՞ համար են ծնողները։ Իսկ դուք նրանց հետ այս ամենի մասին խոսո՞ւմ եք, կամ ժամանակ ունենո՞ւմ եք երկար զրուցելու, կամ ֆիզիկան ու մաթեմատիկան չե՞նք կարող ծնողների հետ սովորել։

Ինչի՞ համար են տասներկու երկար տարիները, որ անգլերեն սովորելու համար պիտի առանձին պարապել ու գումար վճարել։ Ինչի՞ համար են կորցրած այդ տարիները, որից հիշվելու են էքսկուրսիաները, բաց դասերն ու քո ձեռքով գրված ռեֆերատները։ Ինչի՞ համար էր պետք ուղեղում տեղ զբաղեցնել այն ինֆորմացիայի համար, որ կարելի է գտնել գրքերում կամ համացանցում։ Ինչի՞ են պետք տասնվեց և ավելի դասագրքեր նույնքան առարկաներից, եթե կարելի է բոլորը տեղավորել երեք միլիմետր հաստության պլանշետի կամ հեռախոսի մեջ։ Ինչի՞ համար էինք ձևացնում, թե այդ պայուսակը ծանր չէ։ Մենք մրցում էինք, թե ումն է ավելի ծանր, առանց մտածելու մեր մարմնի կառուցվածքի ու առողջության մասին։ Վեցերորդ դասարանում դժվար հոգայինք մեր մասին, իսկ ի՞նչ էին մտածում հասուն դասատուներն ու ծնողները։

Դպրոցում մեզ չսովորեցրին մարդկանց հետ ճիշտ շփվել, ներկայանալ օտար միջավայրում։ Մենք չիմացանք՝ ինչպես մեծ շրջապատ ստեղծել, անծանոթին ծանոթ դարձնել, լինել քաղաքավարի ու պահպանել էթիկայի նորմերը, որ միայն ճիշտ ուտելուն չի վերաբերում։

Մեզ ոչ ոք չզգուշացրեց, որ շրջակա միջավայրը փոխել հնարավոր չէ, և պետք է ինքդ քեզ հարմարեցնես այդ միջավայրին։ Մեզ չհուշեցին, որ եթե երթուղայինում կանգնելու տեղ չկա, որ եթե տհաճ է զգալ կողքի մարդկանց մարմնի տարբեր մասերի չափերը, որ եթե տղաները պատահական կամ մեծ ցանկությամբ հպվում են քեզ, պետք  չէ թաքուն լաց լինել ու անվերջ սպասել, թե երբ քաղաքապետը կկարգավորի այս հարցը։ Կարելի է համարձակ լինել, սովորել երթևեկության կանոնները, հանձնել վարորդական իրավունքի քննությունը և հայրիկի մեքենայով գալ դասի։ Հակառակը, մեզ ասացին, որ լավ չէ դասի մեքենայով գնալ․ դասախոսը կտեսնի, կմտածի հարուստի աղջիկ ես ու չի նշանակի։ Մեզ չհասկացրին, որ կողքինների կարծիքը պիտի կարևոր չլինի մեզնից ու մեր հարմարությունից։

Դպրոցում չկարևորեցին մեր սեփական արժեքներն ու ցանկությունները, նպատակներն ու երազանքները։ Ուսուցիչները գնահատեցին անգիր արած տեքստերն ու արտագրված ստուգողականները։ Նրանցից ոչ ոք չհասկացավ, որ աշակերտի խելքն ու գիտելիքները կարելի է ստուգել նրա հետ հինգ րոպե զրուցելով։ Եվ այս դեպքում ոչ ոք չունեցավ այն համարձակությունը, որ գնահատեր՝ կարգը խախտելով։ Սա չհասկացան նաև համալսարանում․ մեզնից վերցնում են հեռախոսները չկանխատեսելով, որ կա երկրորդը, ականջակալը կամ էլ խելացի ժամացույցը։

Ախր, տասներկու տարին պիտի որ բավարարեր այս ամենը նախօրոք սովորելու համար․ չէ՞ որ գրողների կենսագրությունը, ֆիզիկայի օրենքները, երկրաչափական մարմինների անունները, եկեղեցական ժողովների վայրերն ու թվերը, բույսերի կառուցվածքը և անթիվ նման մանրուքներ հետո էլ կսովորեինք գրքերից կամ համացանցից, կկարդար նա, ում իսկապես պետք էր, ով ուզում էր զարգանալ, ինտելեկտ ու լայն մտահորիզոն ունենալ։

Թավշյա, բաց ձեռքերի, սիրո և համերաշխության հեղափոխություն, սպիտակ հաղթանակ: Անվանեք, ինչպես ուզում եք, բայց երբ տարիներ անց հայերին հարցնեք 2018թ. ապրիլ-մայիս ամիսներին Երևանում կատարվող իրադարձությունների մասին, նրանց աչքերը կփայլեն, դեմքներին ժպիտ կհայտնվի, ու դուք կլսեք այս հիշողությունները, որ կպատմվեն մեծ ոգևորությամբ:

«Ես ուսանող էի ու շարժման առաջին օրվանից դուրս էի եկել փողոց, որովհետև ի սկզբանե հավատում էի հաղթանակին»:

«Մենք հենց այսպիսի Հայաստանի մասին էինք երազում, մենք սրա համար էինք պայքարում»:

«Տոտալ դասադուլ և գործադուլ, փակ փողոցներ, երջանիկ դեմքեր ու սպիտակ հաղթանակ»:

«Կանայք իրենց բողոքն էին արտահայտում խոհանոցային պարագաների միասնական չկխչկխոցով»:

«Ինչե¯ր ասես, որ չարեցին սովետ չտեսած, անվախ երիտասարդները»:

«Հայրենիք էին վերադարձել աշխարհասփյուռ հայեր ու արվեստի հայտնի ներկայացուցիչներ»:

«Մենք ամեն օր քայլում էինք տասնյակ կիլոմետրեր ու չէինք հոգնում»:

«Մեր ժողովուրդը նախկինում այդչափ համախմբված չէր եղել, հայը հային այդքան շատ չէր սիրել երբեք»:

«Ես փոքր էի, բռնել էի պապիկիս ձեռքը, ու մենք քայլում էինք մարդկանց բազմության միջով»:

«Պատմաբանները անհանգստություն էին հայտնում՝ մտածելով, որ պատմությունը կարող է կրկնվել, բայց ժողովուրդն անսասան էր ու կորցրել էր վախը»:

«Սա ոչ միայն իշխանական հեղափոխություն էլ, այլև մարդկային. հայերի աչքերում հայտնվել էին հույսն ու հավատը, թագավորում էր բարությունն ու հանդուրժողականությունը»:

«Այդ օրերին մեր գյուղի բնակիչները տեղավորվել էին մեքենայիս բեռնախցիկում. ուղևորվում էինք Երևան: Հրապարակում մեզ դիմավորեցին անասելի ջերմությամբ»:

«Վարչապետի ընտրության օրը Երևանի բոլոր սրճարաների հեռուստաէկրաններին ԱԺ նիստն էր»:

«Մեքենաները հատուկ ազդանշաններով էին ողջունում միմյանց, իսկ մարդիկ ժպտում էին հարազատ անծանոթերին»:

«Մեր մայրաքաղաքում սպիտակն էր իշխում, չկար կարմիրը՝ արյան գույնը»:

«Երեխաս մեկ տարեկան էլ չկար: Տարել էի հրապարակ, բարձրացրել էի նրան, որպեսզի անկախության ու ազատության շունչը զգա»:

«Հաղթանակի օրը հորդ անձրև տեղաց: Այն մաքրեց «մութ ու ցուրտ տարիների», սովետի ու կեղծ ժողովրդավարության հետքերը»:

«Ժողովուրդը ցնծության մեջ էր, ասես ամենուր հարսանիք լիներ»:

«Հիշում եմ ՝ ինչպես էին բոլորը պարում՝ ոմանք բեմում, ոմանք փողոցում, ոմանք մեքենաների վրա, ոմանք էլ շատրվանների ու անձրևաջրերի մեջ»:

«Ծնվեցին մի շարք ոգևորիչ ու տպավորիչ երգեր, որ հիմա էլ լսելուց հիշում եմ ու փշաքաղվում»:

Ուստի բոլոր նրանք, որ գեթ մեկ անգամ մասնակցել են ցույցերին ու նոր հաղթանակի օրերին եղել Հանրապետության հրապարակում, վառ հիշողություններ ունեն հաջորդ սերունդներին պատմելու և հպարտանալու: