Լաուրա Սեկոյանի բոլոր հրապարակումները

laura sekoyan

Հետադարձ հայացք

Երկար ժամանակ է, ինչ չեմ գրել 17-ին։ Խանգարող պատճառը երևի տոներն էին։ Բայց այժմ 2017 թվականն է, ու տոները ամսի 13-ին ավարտվեցին, այնպես որ, արժե նոր թեմաների շուրջ զրուցել։ 2017-ին Սոլակ գյուղում բացի ճանապարհամաքրման աշխատանքներից, ոչինչ չի արվել։ Ավելի լավ է հետադարձ հայացք ուղղել դեպի 2016 թվականը։ Անցյալ տարի մինչև գարուն կատարվել են միայն ճանապարհամաքրման աշխատանքներ։ Եղանակի տաքանալու հետ, սկսվեցին նոր ջրագծեր կառուցելու աշխատանքները։ Հին, մետաղյա խողովակները փոխարինվեցին նոր, պլաստմասե խողովակներով։ Այդ աշխատանքների նպատակն ավելի որակյալ ջուր մատակարարելն էր։ Քանի որ հին խողովակները ժանգոտվել էին և պատճառ էին հանդիսանում ջրի մեջ քլորի քանակն ավելացնելուն, ինչից էլ գյուղացիները դժգոհում էին։ Այդ գործի արդյունքում վնասվեց նաև գյուղի ասֆալտը։ Հետևաբար ևս մի դժգոհության առիթ առաջացավ։ Այս երկու աշխատանքները սկսեցին զուգահեռ իրականացվել։ Աշնան սկզբին նոր ջրագծերի կառուցումն ավարտվեց։ Իսկ ասֆալտապատման աշխատանքները շարունակվեցին մինչև խոր աշուն և մնացին անավարտ։ Այդ աշխատանքները պետք է շարունակվեն այս տարի։ Գյուղում խնդիր էր նաև լուսավորության հարցը, որին վերջին տարիներին մեծ ուշադրություն էին հատկացնում։ Այդ խնդիրը անցյալ տարի լուծվեց, բայց գյուղի շատ հատվածներ մնացին առանց լուսավորության։ Այդ հարցը ևս ավարտին կհասցվի այս տարի։ Գյուղի նրբանցքների ճանապարհները ևս անբարեկարգ էին։ Այս խնդիրը լուծելու համար միջին չափի քարն ու ավազը միասին բերեցին և նրբանցքների խորդուբորդ ճանապարհներին լցրեցին։ Ճանապարհը մի փոքր հարթեցվեց, և այդ նրբանցքներից արդեն երեխաների խաղի ձայներ են գալիս։

Բացի այս ամենը, մշակույթի տանը բացվեց ժամանցի կենտրոն, որտեղ երիտասարդները սեղանի թենիս էին խաղում։ Այժմ դրան փոխարինելու է եկել բիլիարդանոցը։ Մշակույթի տանը գործում է նաև տարեցների ժամանցի կենտրոն, որտեղ գյուղի պապիկները իրենց ժամանակն անց են կացնում նարդի, շախմատ, շաշկի և թղթախաղ խաղալով։ Հաճախ կազմակերպվում են նաև օլիմպիադաներ, և հաղթողները պարգևատրվում են։ Տարիներ առաջ խնդիր էր նաև տարեցների ժամանցի վայրի ջեռուցումը, իսկ այժմ ջեռուցվում է։

Այսպիսինն էին նախորդ տարվա կատարված բարեփոխումները, հուսանք, որ այս տարի ավելի շատ բարեփոխումներ կլինեն։

Փայտը բերեցին

Լուսանկարը` Լաուրա Սեկոյանի

Լուսանկարը` Լաուրա Սեկոյանի

-Հա, Արշ ջան, մենք էլ ուզում էինք զանգել քեզ, որ ցախ բերեիք:

Այսպես էր խոսում մորեղբայրս իր աներձագի հետ, ով զանգել և առաջարկում էր, որ փայտ բերեն մեզ համար։ Արշակը ապրում է Դիլիջանում և զբաղվում է փայտի գործով։ Մորեղբայրս` Ռուդիկը, խորհրդակցեց տատիկիս հետ և վերջնական պատասխան տվեց Արշակին:
Նոր էի դասից եկել, և տան դռան առջև ասեղ գցելու տեղ չկար։ Հինգ խորանարդ մետր փայտ էին բերել մեզ համար, և բոլորը հսկա կոճղեր էին:
-Ապրեք, տղերք ջան, դե, եկեք տուն` մի բաժակ սուրճ խմեք, հետո կզբաղվենք փայտի գործով:
Տղաները եկան տուն, սուրճ խմեցին, հանգստացան, և փայտը դասավորելու համար տեղ պատրաստեցին։ Տեղը պատրաստ էր, և մեզ մնում էր միայն կոճղերը մի քանի մասի բաժանել ու դասավորել։ Կացինը սուր էր, իսկ տղամարդկանց բազուկը` ուժեղ։ Այդ պատճառով էլ երեք ժամվա ընթացքում փայտը կոտրեցին։ Դիլիջանի փայտը լավ է վառվում, տատիկս հավանում է։ Երբեմն փայտի որակը ստուգելու համար, երբ փայտը գցում ենք վառարանի մեջ ժամ ենք պահում, փորձելու համար, թե որքան ժամանակ է փայտը կրակ պահում։ Արդյունքում փայտը իրեն արդարացնում է։ Արդարացնում է այնքանով, որ երեկոյան հաճախ տալաշ ենք անում։ Մինչև հիմա էլ, կեսօրից հետո, բոլորի այգիներից փայտ կտրող սարքի ձայնն է գալիս, ովքեր չեն հասցրել փայտ գնել բավարարվում են իրենց ունեցածով, մինչև որ կգնեն։ Գյուղի բնակչության մեծամասնությունը վառարան է վառում, շատ քչերն են, որ բնական գազ են վառում: Թանկ է:

Լաուրա Սեկոյան

***

Տարվա եղանակները հերթափոխում են միմյանց, և ամեն եղանակ իր հետ գյուղացու համար նոր հոգսեր է բերում: Հատկապես հոգսաշատ են ամռան վերջը և աշունը`մրգերի պահածոյացում, խոտհավաք, պարենամթերքի պահեստավորում և այն: Բոլոր գյուղացիները ձմռանը տաքանալու համար մերձակա անտառից փայտ են հատում: Որոշ բնապահպաններ անընդհատ հորդորում են գյուղացուն` չհատել ծառերը, խնամքով վերաբերվել մայր բնությանը: Առաջարկում եմ այդ բնապահպաններին ձմռանը` ցուրտ սառնամանիքին, գալ և բնակվել գյուղի չջեռուցվող տներում:
Հաճախ եմ լսում, որ գյուղացիք տեսնելով կտրված փայտը, ափսոսանքով ասում են. «Մեղք էին», վերջում էլ ավելացնում. «Բայց այլ ճար չկա»:

Լուսանկարը` Լաուրա Սեկոյանի

Լուսանկարը` Լաուրա Սեկոյանի

Ոչ ոք չի ցանկանում վնասել այն բնությանը, որը սնում է իրեն: Սրանք միայն հարկադրված քայլեր են, սեփական գոյությունը պահպանելու, բնական երևույթներին դիմակայելու համար:
Իհարկե, կան որոշ լուծումներ…
Առաջինը, այնքան էժանացնել գազի գինը, որ գյուղացին ավելի շահավետ համարի օգտագործել գազով ջեռուցում:
Երկրորդը. ծառահատումները կատարել միայն հիվանդ ծառերի հետ, իսկ առողջները հատելիս, դրանց փոխարեն նորերը տնկել: Սա ամրագրված է Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքով, բայց ինչպես ասում են, օրենքները շրջանցելու համար են, և ոլորտը վերահսկելու համար մեծ հետևողականություն է պետք: Ներկայումս անտառածածկ տարածքները կազմում են հանրապետության տարածքի միայն 11.2 տոկոսը:
Նախկինում Հայաստանի «թոքեր» անվանում էին Տավուշը, անտառահատումների արդյունքում` արդեն Լոռին: Իմ ցանկությունն է, որ Հայաստանը տասը «թոք» ունենա, տասն էլ լիարժեք գործող:
Հաճախ մենք մեր ուշադրությունը հրավիրելով ավելի մեծ խնդիրների վրա, ինչպիսին է, օրինակ, երկրագնդի գլոբալ տաքացումը, մոռանում ենք ուշադրություն դարձնել ավելի փոքր ու աննշան թվացող խնդիրներին, մինչդեռ մեկ տնկված ծառը, մեկ խնայված թուղթը, շատ բան կարող է փոխել:

Անի Ղուլինյան

Շուտով

Դե, ինչից սկսեմ: Գիտեք, արդեն աշուն է, ու գյուղացիների գործը մի փոքր շատացել է։ Գրեթե բոլոր գյուղերում բերքահավաք է։ Ամեն առավոտ, երբ դասի էի գնում, տեսնում էի, թե ինչպես են տատիկները վաղ արթնացել ու ընկույզ հավաքում, որ դպրոց գնացող երեխաները «չթռցնեն» դրանք։

Դպրոցից գալիս էի տուն, ու մեկ ժամ անց լսվում էր ընկուզենու թափահարվող ճյուղերի ձայնը։ Բոլորի այգիներում տան երիտասարդ տղամարդիկ կամ թոռները մի ճյուղից մյուսն էին ցատկում ու թափ տալիս ընկույզը։ Իսկ կանայք սրտի թրթիռով սպասում են, որ տղամարդիկ իջնեն ծառից ու անցնեն իրենց գործին։

Լուսանկարը` Լաուրա Սեկոյանի

Լուսանկարը` Լաուրա Սեկոյանի

Հավաքում են ընկույզը ու կեղևազատում։ Այն ընկույզները, որոնք մանր են, կամ միջուկը սև է, տատիկները պահում են ձմռանը սուջուխ սարքելու, ինչպես նաև Նոր տարվա աղցանների մեջ օգտագործելու համար։ Եթե անգամ սուջուխ չեն պատրաստում, ընկույզը կեղևազատում են, դնում վառարանի վրա, հետո ուտում։ Կան մարդիկ, ովքեր վառարանի վրա դրած ընկույզը ուտում են աղի հետ:

Հետո տատիկները կշռում են ընկույզը ու սկսում «պոպոքի բիզնեսը»: Զանգում են իրենց մշտական հաճախորդներին ու վաճառում։

Լուսանկարը` Լաուրա Սեկոյանի

Լուսանկարը` Լաուրա Սեկոյանի

Աշունը այն եղանակն է, որի ընթացքում բոլորը իրենց հեռախոսների միջի կորած համարներն են ման գալիս, որ զանգեն գնորդներին ու վաճառեն իրենց խնձորը։ Բայց այս տարի խնձորի «բիզնեսը» չստացվեց, որովհետև շուտ եկած ձյունը իր չար գործը արեց։

Բացի այդ, աշնանը տատիկները խառը թթու են դնում, որ խոր աշնանն ու ձմռանը չոր ուտելիքների հետ ուտեն։ Թթուն համեղ է այն ժամանակ, երբ ծաղկակաղամբը իր մեջ է քաշում բազուկի ողջ կարմրությունը:

Հիմա բոլորը մաքրել են իրենց այգիների տերևները, ինչպես ասում են դիլիջանցիները` «կյուտուկ»են արել և այրել։ Մի ամիս անց կգա նոր տարին, իսկ դա նշանակում է, որ «խոպանչիները» ևս կգան տուն…

Սևան մեդիա ճամբար. Վարպետության դաս

Այսօր օրակարգում հետաքրքիր հանդիպում ունեինք: Բոլորս անհամբերությամբ սպասում էինք մեր առաջին վարպետության դասին։ Դասը վարելու  էր հանրային ռադիոյի մանկապատանեկան հաղորդումների գլխավոր խմբագիր Կարինե Գևորգյանը։ Նախաճաշից հետո եկանք ու որոշեցինք, թե ով պետք է գնա այսօրվ անկարահանումներին, իսկ հետո դիմավորեցինք մեր այդքան սպասված հյուրին։ Տիկին Կարինեն պատմեց հանրային ռադիոյի, ռադիոլրագրողի աշխատանքի մասին: Մենք զարմանքով իմացանք, որ մեր ռադիոն արդեն 90 տարեկան է: Նա պատասխանեց մեր հարցերին, իսկ հետո միասին պատրաստեցինք մեր առաջին ռադիոռեպորտաժը: Բանից պարզվեց, որ ռադիո ռեպորտաժ վարելը շատ բարդ ու հետաքրքիր գործընթաց է։ Ռեպորտաժն ամբողջովին վերաբերվում էր ճամբարին, թե ինչպես մենք եկանք ճամբար, ինչ տպավորություններ ունենք և ինչ ենք ակնկալում ճամբարից։ 

Տիկին Կարինեն շատ ազատ ու անկաշկանդ էր և մեզ բազում նորանոր գիտելիքներ տվեց։ Սակայն մեր ժամանակը անսպառ չէր, և մենք տխրությամբ ճանապարհեցինք տիկին Կարիներին` հուսալով, որ միշտ կհամագործակցենք, իսկ եթե ոչ, ապա լավ հիշողություններ կունենանք մեր առաջին վարպետության դասից։ Հուսամ, մեր մեդիա ճամբարի օրերին դեռ շատ կլինեն նման հետաքրքիր ու հաճելի օրեր: Այստեղ ներկայացնում ենք հանդիպման համառոտ շարադրանքը:

Հանրային Ռադիոն այս տարի դարձավ 90 տարեկան, 1926 թվականի սեպտեմբերի մեկին եղավ առաջն ռադիոազդակը` «Երևանն է խոսում»: Երբ ռադիոն ի հայտ եկավ և սկսեց իր գործունեությունը, դա հավասարազոր էր համացանցի մուտքին, կարելի է ասել նույն հարթության վրա են: Այն մարդկանց կյանքում մեծ հեղաշրջում առաջացրեց:

Մինչև 90-ական թվականները բացի հանրայինից, ուրիշ ռադիոկայաններ չկային: Միայն անկախությունից հետո ի հայտ եկան նոր ռադիոներ: Կան խոսող ռադիոներ, կան «երգող» կամ այլ ժանրերի ռադիոկայաններ: Մենք խոսող ռադիո ենք, ասեմ դրա էությունը. մենք ներկայացնում ենք Հայաստանում և սփյուռքում տեղի ունեցող բոլոր դեպքերը: Քանի որ 24 ժամվա ռադիո ենք, մեր աշխատանքի ծավալը շատ մեծ է: Մենք պարտավոր ենք բոլոր շերտերի համար հաղորդում պատրաստել: Հենց սրանով է տարբերվում հանրային ռադիոն այլ ռադիոներից: Ասեմ, որ անցյալ տարի ունեինք նաև երաժշտական ծրագրեր, սակայն այս տարի սեպտեմբերի մեկից այն չի գործում:Հանրային ռադիոն ֆինանսավորվում է պետության կողմից: Մենք շատ անուններ ենք ունեցել` «Հայկական ռադիո», «Հայաստանի հանրային հեռուստառադիոընկերություն», «Կոմիտե», բայց այս վերջին 13 տարիներն ներկայանում ենք «Հանրային ռադիո» անվանումով: Հանրային ռադիոյով երաժշտություն գրեթե չի հնչում, եթե դա երաժշտական հաղորդում չէ և այդ հաղորդման շրջանակներում չկան երաժշտական կատարումներ:

Իսկ հիմա այն մասին, թե ինչ է նշանակում խոսող ռադիո: Խոսող ռադիոյի նպատակը խիստ տարբեր է, հատկապես, երբ մենք խոսում ենք Հանրային ռադիոյի մասին: Այ, երբևէ մտածե՞լ եք, թե ինչ է նշանակում Հանրային ռադիո: Տեսեք, կա «Ռադիո Ջան», «Ռադիո Ավրորա», «Ավտոռադիո», և ես կարող եմ թվարկել: Խնդրում եմ դուք էլ մտածեք: Հանրային ռադիոն, քանի որ ֆինանսավորվում է պետության կողմից, հանրության բոլոր շերտերի համար պարտավոր է հաղորդումներ պատրաստել. փոքրերի համար, միջին տարիքի և տարբեր նախասիրություններ ունեցողների համար: Մենք ֆինանսավորվում ենք ձեր իսկ միջոցներով, բյուջեից մեզ հատկացվում է որոշակի մաս, իսկ բյուջեն գոյանում է ձեր իսկ հարկերից, ուրեմն պարտավոր ենք ձեր բոլորի, հասարակության բոլոր շերտերի համար պատրաստել հաղորդումներ:

Հանրային ռադիոն մնացած ռադիոներից տարբերվում է հենց դրանով, սա հիշեք մեկընդմիշտ: Մենք պատասխանատու ենք ձեր առաջ: Սա նշանակում է, որ մենք ոչ թե ձեր հաճույքի հետևից պետք է վազենք, այլ ձեզ ուղղված հաղորդումներ պատրաստենք: Մանկապատանեկան խմբագրությունը հենց դրա համար էլ գոյություն ունի: Կարո՞ղ եք որևէ ռադիո հիշել, որ մանկապատանեկան հաղորդում ունի: Ես չգիտեմ, գուցե կա, գուցե որևէ ռադիոյում կա, բայց ես խիստ կասկածում եմ: Գուցե որոշ հեռուստաընկերություններ ունեն մանկապատանեկան ծրագրերի բաժին, չգիտեմ, սակայն Հանրային հեռուստաընկերությունն ունի, որովհետև իրենք նույնպես ունեն այնպիսի պարտավորություն, որն ունի Հանրային ռադիոն:

Մի փոքր պատմեմ մեր` մանկապատանեկան հաղորդումների խմբագրության մասին: Նախ, շատ լավ կլիներ, եթե դուք լսեիք հաղորդումներ, որովհետև մեր խոսակցությունը ավելի առարկայական կլիներ: Մեզ գտնելը դժվար չի, հատկապես մարզերում մեզ որսալը շատ հեշտ է: Ես գիտեմ, որ Երևանում 107.7 հաճախությամբ ենք, իսկ մարզերում դրանից մի փոքր այս կողմ կամ այն կողմ: Այնպես որ, խնդրում եմ մեր հանդիպումից հետո սկսեք լսել մեզ, քանի որ հնարավոր է 17.am-ի միջոցով մենք դառնանք գործընկերներ: Եթե հասկանանք, թե ի՞նչ է ռադիոհաղորդումը, ռադիոլուրը, ի՞նչ կարևոր դետալների վրա մենք պետք է կենտրոնանանք ռադիոհաղորդում պատրաստելիս, գուցե հնարավոր լինի, որ ձեզնից նրանք, ովքեր ասացին, որ կուզենային ռադիոյում աշխատել, աշխատեն ու դառնանք գործընկերներ, որովհետև ցանկությունը մի բան Է, իսկ աշխատել, պատկերացնել, թե դա ինչ բան է, լիովին այլ բան: Պիտի ուսումնասիրեք նյութը մինչև ձեզ հասնելը: Ռադիոյում երկու հոգի նստեցին, ուղղակի խոսեցին, ցանկացած բանի մասին ուզեցին, խոսեցի՞ն: Էդպիսի հաղորդումներ էլ կան, բայց մենք մի քիչ այդ դաշտից դուրս ենք: Մենք այդ իրավունքները մեզ չենք վերապահում: Մենք ոչ թե ավելի դաստիարակչական հաղորդաշարեր ենք ստեղծում, իհարկե, դա էլ է շատ կարևոր, բայց հավատացեք, եթերը շատ թանկ արժի, որ մենք այն ծախսենք միայն ժամանցի, միայն զվարճանքի վրա, որովհետև մարդիկ ամեն օր իրադարձային, մշակութային, կրթական տեղեկատվության անհրաժեշտություն ունեն: Ու շատ դեպքերում ենք մենք որոշում, թե ինչ ենք ցանկանում հանրությանը հասցնել: Հիմա դուք շատ կարևոր գործ եք անում: Դուք ամեն օր կամ ամեն շաբաթ շատ տարբեր շարադրություններ էիք գրում դպրոցում, ձեզնից ոմանք շատ լավ էին գրում հավանաբար: Հետո դուք ծանոթացաք 17.am-ի հետ և հասկացաք, թե ընդհանրապես ի՞նչ պետք է գրի լրագրողը, որ կետերի վրա պետք է ուշադրություն դարձնի: Պիտի ուղղակի շարադրությո՞ւն գրի, թե՞ այլ տեսանկյունից պիտի նայի:

Ռադիոյում ամենակարևորը ձայնն է, և սա ուղղակի բառեր չեն: Ռադիոհաղորդավարի ձայնը պիտի բարեհունչ լինի: Ռադիոլրագրողը պիտի միշտ իր հետ տանի ձայնագրիչ, որը ստուգված է, ունի լավ որակ և այլն: Ռադիոյում ամենակարևորը ձայնն է, մենք ռադիոյով պիտի ստեղծենք պատկեր, այ, դա հեռուստատեսությամբ շատ հեշտ է, որովհետև դիտողը իր աչքով տեսնում է, իսկ ռադիոյում այդ ամենը միայն նկարագրվում է:

Ռշտա ենք սարքում

Գյուղում բոլորը գիտեն, որ ավանդապաշտ ընտանիքների կանայք աշնանը պետք է արիշտա պատրաստեն։ Պատրաստմանը պետք է միայն կանայք մասնակցեն։ Արիշտան ունի իր պատրաստման ուրույն եղանակը։ Նախապես տան մեծը` տատիկը, պետք է օր որոշի, որպեսզի նախoրոք ջահել հարսներն ու թոռները պատրաստվեն։ Պատրաստելուց մեկ օր առաջ շաղում են արիշտայի խմորը։ Ըստ տան անդամների թվի, տատը պետք է ասի, թե քանի փութ խմոր շաղեն կամ հենց ինքն էլ շաղի։

Լուսանկարը` Լաուրա Սեկոյանի

Լուսանկարը` Լաուրա Սեկոյանի

Ալյուրը լցնելուց հետո տատը պետք է սպասի, որ հարսները դույլերով ջուր բերեն։ Խմորը պնդացնելուց հետո, հաստ սավան են փռում խմորի վրա, և հարսները հերթով տրորում են այն։ Այս գործընթացը տեղի է ունենում արիշտայի պատրաստման նախօրեին։ Գիշերը թողնում են, որ խմորը հանգստանա։ 

Առավոտ շուտ տատը արթնանում է և արթնացնում հարսներին։ Պատրաստում են սարքավորումները, պատշգամբում կապում պարանները և անցնում գործի։ Թոռներից մեկը կտրում է խմորը և տալիս տատիկին։ Տատն էլ գրտնակում է խմորը և փոխանցում հարսին։ Հարսը զգուշորեն խմորը դնում է սարքավորման վրա և պտտակը պտտելով կտրում խմորը։ Կտրելուց հետո տալիս է մյուսին, ով էլ տանում է կտրած խմորը փռելու։ Այս գործընթացը շարունակվում է այնքան, մինչև խմորը վերջանա։

Լուսանկարը` Լաուրա Սեկոյանի

Լուսանկարը` Լաուրա Սեկոյանի

Վերջացնելուց հետո, կիսաչոր խմորը թողնում են մի գիշեր դրսում, որպեսզի չորանա։ Հաջորդ առավոտյան տատը հավաքում է արդեն չորացած արիշտան և օրվա ընթացքում սկսում է բովել այն։ Արիշտան բովում են այնքան, որ այն գեղեցիկ կարմրավուն գույն ստանա։

Ըստ կարգի, եփած արիշտան պետք է համտես անեն տան տղամարդիկ և տան իրենց գնահատականը։

Արիշտան համարվում է գյուղական տան սեղանի ամենահամեղ ու պատվավոր ուտեստներից մեկը:

 Լաուրա Սեկոյան

***

-Տատ ես ինչ ես անում
-Ռշտի խմոր եմ անում բալես:
-Ո՞նց հիմա ես անելու ռշտա     ( ուշ ժամ էր)
-Հա ձևը ըտենցա իմ աղջիկ
-Տատ կպատմես ո՞նց  ես սարքում ռշտան:
-Ասեմ, ուրեմն իրիկվա կողմ սարքում ենք խմորը նույն հացի խմորի նմանա ուղակի մի  քիչ պինդ:

Լուսանկարը` Լաուրա Սեկոյանի

Լուսանկարը` Լաուրա Սեկոյանի

-Ու վերջ՞
-Չէ՛ խմորը անելուց հետո պետքա թողնենք հասունանա,հետո երբ արդեն հասունացելա գետնին շոր ենք        փռում, շորի վրա լցնում խմորը ,խմորի վրա նորից շոր ենք փռում ու սկսում ոտքերով տրորել մինչև փափկի խմորը, հետո գնդեւ ենք անում ու թողնում մինչև առավոտ:
-Առավոտյան ինչ էք անում
- Առավոտյան գրտնակում ենք կտրում ու կախում պարանից որ չորանա:
-Դանակով եք կտրում
-Սովորական դանակ չի այլ հատուկ ռշտի դանակ :

Ռիտա Մինասյան

laura sekoyan

Ծերերի օրը

Հոկտեմբերի սկզբին նշում են ծերերի տոնը։ Այս տոնը մեր դասարանի աչքից չվրիպեց։ Դասղեկի օգնությամբ գումար հավաքեցինք և որոշեցինք գնալ գյուղում միայնակ ապրող Ասյա տատիկին այցելության։ Քանի որ ամսի մեկը շաբաթ էր, մենք որոշեցինք չխանգարել Ասյա տատիկի հանգիստը ու այսօր` դասերից հետո, ուղևորվեցինք նրա տուն։ Ճանապարհին ասում-խոսում էինք, և ես առաջարկեցի հարցազրույց անցկացնել տատիկի հետ։ Գնացինք մոտակա խանութներից մեկը, մի քանի բան գնեցինք Ասյա տատիկի համար ու շարունակեցինք ճանապարհը։ Խանութից դեռ դուրս չեկած, արդեն հասանք տատիկի տուն։ Հիմնական մուտքի դարպասը փակ էր, և մենք մյուս դարպասով մտանք ներս։ Տատիկը տունն էր մաքրում, երբ մենք ներս մտանք, և նա, մեզ տեսնելուն պես, շտապեց հյուրասիրել։ Մենք առաջարկեցինք մեր օգնությունը և շտապեցինք տունը մաքրել։ Հետո դասղեկս ասաց.

-Ասյա տատիկ, երեխաները ուզում են, որ մի քիչ պատմեք ձեր ուսումնական տարիների մասին։

-Ի՞նչ պատմեմ, երեխեք ջան: Ես ըստի աղջիկ չեմ, երևանցի եմ։ Երկու կրթություն եմ ստացել` հայկական ու ռուսական։ Հիշում եմ, որ փոքր էի` երևի մի տասը տարեկան, տնեցիքով գնացինք Ռուսաստան։ Էնտեղ ընդունվեցի դպրոց, սովորեցի, եկանք Հայաստան։ Էստեղ էլ էն ժամանակ կենտկոմի մոտ դպրոց կար, էդտեղ էլ սովորեցի ու տասնութ տարեկանում ամուսնացա։ Եկա գյուղ` տանջվեցի, տառապեցի, բայց իմ կյանքը ապրեցի։

-Բոլոր գյուղացիներն էլ տանջվում են, դա բոլորը գիտեն,- ասաց դասղեկս։

Ասյա տատիկը պատմեց իր թոռների մասին, բայց հետո մի պահ լռեց։ Քիչ հետո պարզվեց, որ նա որդեկորույս մայր է։ Թեկուզ տխուր, բայց հպարտությամբ էր պատմում, թե ինչպես է որդին զոհվել հայրենիքը պաշտպանելու ժամանակ։ Խոսքն ավարտելուց հետո տատիկը սուրճ առաջարկեց, բայց քանի որ ուշ էր, մենք էլ դեռ դաս պետք է սովորեինք, հրաժարվեցինք սուրճից և հրաժեշտ տալով Ասյա տատիկին` գնացինք տուն։

laura sekoyan

Ամփոփ առաջին շաբաթների մասին

Նորից եկավ սեպտեմբերը, նորից դպրոց ու քաոս է ողջ դպրոցում: Ինչպես յուրաքանչյուր սեպտեմբերի մեկը, այս տարի ևս ողջունեցին առաջին դասարանցիներին: Տվեցին գովասանագրերը, Սոլակի գյուղապետը տվեց դրամական խրախուսանք լավ սովորողներին:

Բայց այս սեպտեմբերը յուրահատուկ էր, քանի որ այս տարի մեր դպրոցի հիսուն ամյակն էր նաև նշվում: Միջոցառումից հետո բոլորը գնացին իրենց դասարանները: Եվ ինչ էր տիրում դասարաններում… Բոլորը շնորհավորում էին միմյանց գիտելիքի օրվա կապակցությամբ, իսկ երկրորդ բառը, որ հնչում էր յուրաքանչյուրի շուրթերից, դե ավելի ճիշտ աղջիկների,  դա այն էր, թե ով որքանով և որտեղից  է գնել իր հագուստը: Հարցնելուց հետո ոմանք զարմանում էին, ոմանք ոչ մի արձագանք չէին տալիս, բայց վերջում բոլորն էլ շնորհավորում էին, հավանության արժանացնում հագուստները և շարունակում զրույցը: Սա սովորաբար առաջին շաբաթն է համարյա բոլոր դպրոցներում, չէ՞:
Երկրորդ շաբաթը շատ խառն էր: Բոլոր ուսուցիչները տետրեր էին ուզում, իսկ տղաները, բնականաբար, առանց գծելու էին բերել ու նրանցից ոմանք` Նարեկն ու Հրայրը, նայում էին ինձ ու ասում.

-Լաուր, մի հատ տետրս որ տամ, կգծե՞ս:

Դե ես էլ, ինչ արած, ասում էի, որ կգծեմ ու գծում էի։ Երբեմն էլ իրենք չէին ասում, բայց ես տեսնում էի, որ գծած չէին տետրերը, ու առաջարկում էի գծել: Չեմ հասկանում` ինչու տետրերը լուսանցքները գծած չեն արտադրում, մի՞թե դժվար է:
Այս ամենից բացի, երբ ուսուցիչները գալիս էին ու դաս էին բացատրում, դասամիջոցին նրանց գնալուց հետո բոլորը ասում էին.

-Ախր, էս առաջին օրով, ի՞նչ դաս, ի՞նչ տնային։ Ոնց որ իրենք երեխա չեն եղել ու չեն ուզեցել, որ տնային չտան։
Ու էլի նման լիքը դժգոհության խոսքեր,նայած, ասացի, որ արդեն երկրորդ շաբաթն էր դասերի…

Դա դեռ ոչինչ: Աղմուկ-աղաղակ, իսկական դժգոհությունն սկսեց, երբ ասացին, որ այս տարի մենք քննությունը բանավոր ենք հանձնելու… Բոլորիս դեմքին այնպիսի արտահայտություն էր, կարծես աշխարհի վերջի մասին հայտարարեցին, մենք էլ չէինք հասցնելու փախչել։ Ուսուցիչների տված միակ սփոփանքն այն է, որ մենք առաջինն ենք, ու մեզ մի քիչ կզիջեն։ Բայց դա մեր գիտելիքները ամրապնդելու միջոց է։ Մեր դասղեկն ասում է, որ մենք միասին կհաղթահարենք բոլոր դժվարությունները։

Սա էլ ուսումնական տարվա առաջին իրադարձություններն էին: Տեսնենք` ինչ կլինի հետո։

Մեր նապաստակները

Լուսանկարը՝ Լաուրա Սեկոյանի

Լուսանկարը՝ Լաուրա Սեկոյանի

Իրականում մենք երբևէ այդքան շատ նապաստակներ չենք ունեցել, որքան այս երկու տարիների ընթացքում:

Նապաստակներ պահել ենք վաղուց: Ունեցել ենք տարբեր ծագում ունեցող նապաստակներ, բայց նրանք այդքան երկար չեն ապրել և ձագեր չեն ունեցել: Եթե անգամ ունեցել են, ապա ցավոք սատկել են:
Իսկ թե ինչպես ձեռք բերեցինք այդ մայր նապաստակին, շատ հետաքրքիր է:

Բացի նապաստակներից մենք պահում էինք նաև շներ և ունեինք շատ ձագուկներ: Մի անգամ եղբորս դասարանցին եկավ մեր տուն և շան ձագ ուզեց, իսկ եղբայրս փոխարենը նապաստակի ձագ ուզեց իրենից: Երբ բերեց նապաստակին, շատ փոքրիկ էր, և կարծում էինք, թե արու է, բայց երբ մեծացավ, պարզվեց, որ իրականում էգ է: Մեզ մնում էր միայն որևէ մեկից արու նապաստակ գտնել և բազմացնել մեր նապաստակներին:
Մեր թաղում ոչ մեկը չուներ նապաստակ: Ես ու եղբայրս` Վոլոդյան, գնացինք նրա դասարանցիներից մեկի տուն, և բախտի բերմամբ, նա ուներ արու նապաստակ ու յոթ օրով տվեց մեզ: Տալուց առաջ մի պայման դրեց նապաստակի տերը, որ եթե նապաստակը հետ տանք իրեն, ու մեկ օր հետո սատկի, մենք պիտի վճարենք նապաստակի դիմաց: Սակայն նման բան չեղավ, ու իրենց նապաստակը չսատկեց, իսկ մեր նապաստակը քսանութ օր հետո ունեցավ երեք ձագուկ` երկու արու և մի էգ:

Լուսանկարը՝ Լաուրա Սեկոյանի

Լուսանկարը՝ Լաուրա Սեկոյանի

Ու այդպես մինչև օրս մենք բազմացնում ենք նապաստակներ, և այժմ էլ մեր նապաստակը սպասում է իր ձագուկներին, և ըստ մեր հաշվարկի, նա պետք է ձագուկներ ունենա մեր գյուղի ուխտի օրը: Արդեն առանձնացրել ենք մայր նապաստակին մյուսներից, և նա արդեն պոկել է իր մազիկները ու տեղ պատրաստել իր ձագերի համար: Հիմա ունենք տասներեք նապաստակ ու սպասում ենք նորերին:

Աշխարհի ամենահարուստ մարդը՝ տատս

Այսօր որոշեցի հարցազրույց անցկացնել տատիկիս` Ֆատիմա Սարոյանի հետ:

-Տա՛տ, պատմիր մի քիչ քո ծնողների մասին: Ո՞վքեր են եղել և ինչո՞վ են զբաղվել:
-Ես ծնվել եմ ավանդապաշտ, բայց սովորական մի ընտանիքում: Հայրս` Զասլավ Սարոյանը, սովորական գյուղացի տղա էր, ով աշխատում էր գյուղում որպես տրակտորիստ, և միշտ զբաղված էր այդ գործով: Իսկ մայրս`Ժենյա Սաֆարյանը, իր կյանքի ողջ ընթացքում աշխատել է մանկապարտեզում:

-Գիտեմ, որ ձեր տան առաջին երեխան դու ես եղել: Պատմիր, թե ինչպե՞ս են դրել քո անունը, և բացի քեզնից քույր կամ եղբայր ունեցե՞լ ես:
-Հա, բալե՛ս, տան առաջին երեխան ես եմ եղել: Ծնվել եմ հազար ինը հարյուր վաթսուն թվականի հոկտեմբերի իննին: Նախքան իմ ծնվելը ծնողներս դեռ անունս չէին որոշել, և երբ ծնվեցի, մի օր առանց անունի մնացի: Հաջորդ օրը, երբ եկել էին մորս տեսնելու, մեր հարևանը` Անժիկ տոտան, առաջարկել էր իմ անունը դնել Ֆատիմա՝ մի թուրքական կինոյի հերոսուհու անունով, ասելով՝ այդ աղջիկը լավ դեր է խաղում էդ կինոյում:

Ինձնից բացի մեր ընտանիքում ծնվել են ևս երեք երեխա` երկու աղջիկ և մի տղա, բայց եղբայրս քսանութ տարեկանում մահացավ, հիմա մենք մնացել ենք երեք քույրերով:

-Տատ՛, իսկ ձեզ գյուղում ճանաչո՞ւմ են:
-Էդ քեզ կճանաչե՞ն, մեզ չէ՞: Բա ճանաչում են, բա ոնց: Անբողջ գյուղում մեզ ճանաչում են որպես «Սարոյան լալաներ»:

-Դե ինձ ուրիշ բանի համար են ճանաչում, ձեզ՝ ուրիշ: Լավ, տատի՛, շարունակենք: Հիմա ինձ պատմիր քո կյանքի մասին:
-Ի՞նչ պատմեմ: Էն թվերին բոլորը շուտ կպսակվեին, իսկ հիմա՝ չէ: Պսակվել եմ տասնութ տարեկանում: Իմ մարդը եղել ա մեր թաղից՝ Ճռոյի Վազգենի տղա Նորիկը: Առաջնեկս եղել ա քո քեռին, հետո մորքուրդ, նոր վերջում քո մաման: Ամենափոքրը քո մաման ա եղել, բայց առաջինը ինքն ա ամուսնացել: Տասնյոթ տարեկանում ունեցել ա քեզ: Դու եղել ես իմ առաջին թոռնուհին: Երկու տարի հետո ծնվեց քո եղբայրը` իմ երկրորդ թոռը: Քսանհինգ տարեկանում ամուսնացավ մորաքույրդ, իսկ քեռիդ` իմ երեխեքից ամենաթամբալը, ամուսնացել ա երեսունհինգ տարեկանում: Անցած տարի էլ ծնվեց քեռուդ երեխեն` իմ երրորդ թոռը`Ժենիս: Ու սենց անցնում են իմ կյանքի տարիները երեխեքիս ու թոռներիս հետ:

-Տատի՛, իսկ դու գո՞հ ես քո ապրած կյանքից:
-Հա, գոհ եմ: Ճիշտ ա, ես շատ փող չունեմ, բայց աշխարհի ամենահարուստ մարդկանցից եմ:

-Էդ ո՞նց:
-Մեծանաս, երեք երեխա ունենաս, երեք թոռ` նոր ես քեզ կասեմ, թե ոնց:

laura sekoyan

Պետք է մի քիչ համբերել

Այսօր ես հարցազրույց եմ վարելու մայրիկիս` Գոհար Ղազարյանի հետ: Ի դեպ, ասեմ, որ երկար ընդմիջումից հետո նա արդեն երկու տարի է, ինչ աշխատում է:

-Մա՛մ, դժվար չէ՞ր ութ տարի դադարից հետո նորից աշխատել:

-Իհարկե դժվար է, բայց արդեն ընտելացել եմ:

-Շաբաթվա ընթացքում ընդամենը երկու օր ես տուն գալիս,  աշխատում ես Երևանում, ու այդ երկու օրն ես տեսնում հարազատներիդ: Այդ ամենին է՞լ ես ընտելացել

-Աղջի՛կս, պարզ է, որ դժվար է, և դրան ընտելանալ հնարավոր չէ: Իսկ ինչ վերաբերվում է հարազատներին, ապա կասեմ, որ դա իմ աշխատանքից դժվար է: Մայրը, ինչքան էլ հեռու լինի իր զավակներից, միևնույն է,     հոգով, սրտով ու մտքով այնտեղ է, որտեղ իր ձագերն են: Գիտեմ, որքան ինձ համար է դժվար, այնքան էլ ձեր` քո  ու եղբորդ:

-Լավ, մա՛մ, հերիք է տխուր բաներից խոսենք, արդեն հարց տալս էլ չի գալիս: Ինչևէ, շարունակենք: Պատմիր մի քիչ քո աշխատավայրի մասին:

-Իմ աշխատավայրը գտնվում է Մալաթիա թաղամասում, մի գողտրիկ վայրում: Գործընկերներս հիմնականում աղջիկներ են, միայն մի երեք-չորս տղա կա: Աշխատակիցները բարեհամբույր են միմյանց նկատմամբ:

-Շատ լավ է, մա՛մ, որ  գոհ ես քո աշխատանքից: Իսկ այժմ պատմիր, թե ինչպիսի՞ն է քո աշխատանքի բնույթը և ի՞նչ եք անում այնտեղ:

-Աշխատանքը բարդ չէ: Ասեմ, որ  մենք պատրաստում ենք բրենդային խանութների տոպրակներ, կոնյակի կամ գինու տուփեր և այլն: Որպեսզի աշխատողը իր աշխատանքը լավ կատարի, պետք է պարզապես ընդունակ լինի, որ նախագծողի տված գծագիրը կարողանա վերածել տուփի կամ տոպրակի:

-Իսկ ի՞նչ կարծիքի ես տնօրինության մասին:

-Նախ ասեմ, որ բավականին պահանջկոտ մարդիկ են: Ընդանուր առմամբ, ընկերական են վերաբերվում աշխատողներին և ապահովում են ամենաանհրաժեշտ իրերով` գոգնոցով, ձեռնոցներով և այլ պարագաներով:

-Ուրախ եմ, որ այդպիսի մարդկանց հետ ես աշխատում: Իսկ այժմ մի հարց պիտի տամ քեզ և կխնդրեմ, որ անկեղծ պատասխանեսԿցանկանայի՞ր չաշխատել և մնալ տանը`մեր կողքին:

-Միանշանակ կցանկանայի, բայց մենք այնպիսի երկրում ենք ապրում, որն իր բնակիչներին չի ապահովում, և իմ նման շատ ու շատ մարդիկ տուն-ընտանիք թողած աշխատում են չնչին կոպեկների համար:Առաջին իսկ հնարավորության դեպքում դուրս կգամ այդ աշխատանքից ու կմնամ ձեր կողքին:Միայն թե` պետք է մի քիչ համբերել: