Մարիամ Պապոյանի բոլոր հրապարակումները

Առանց լուսնի լույսի

Ես գրում էի: Դե, եթե դու հիմա նյութս կարդում ես, կամ թեկուզ աչքի տակով անցկացնում, հաստատ հասկանում ես, որ ինչ-որ պահի ես գրել եմ։ Ես նստած չեմ մութ սենյակում։ Պատուհանի մի փեղկը կիսաբաց չի։ Լուսնի լույն էլ սենյակ չի ներթափանցում, ու ես, տեսողությունս վտանգելով, էս նյութը չեմ գրում։ Որովհետև ինձ համար Լուսինը Երկիր մոլորակի միակ և Արեգակնային համակարգի մեծությամբ հինգերորդ բնական արբանյակն է, ոչ թե ռոմանտիկայի սիմվոլ։

Շատ էլ հարմար է տեղս։ Լույսն էլ նորմալ է. ի՞նչ անենք, որ լուսնի չի։ Մեծ հաշվով դա քեզ պետք է, որ չհետաքրքրի։ Բայց տեսնես, որ հինգ րոպե տրամադրես նյութիս, ի՞նչ կփոխվի։ Ես չգիտեմ՝ քո մեջ ինչ կավելանա, կպակասի կամ ոչ մի էական բան էլ չի փոխվի երևի, բայց օրինակ՝ ես, գրիչը թղթին հպելիս բացի թանաքից, նաև էներգիա եմ ծախսում։ Ծախսում եմ բացասական, անպետք, մի քիչ ինձ ջղայնացնող ու «վատ» էներգիան։ Էներգիան լինում է… Չեմ գրելու պոտենցիալ և կինետիկ։ Լինում են «լավ» ու «վատ» էներգիաներ: Երկու տեսակներից էլ բոլորիս մեջ կան։ Քանի որ ես հիմա լուսնի լույսի տակ չեմ, ես քեզ չեմ ասի՝ «Կատարյալ ոչ ոք չկա, եղիր այնպիսին, ինչպիսին կաս»։ Ես կասեմ՝ երկու տեսակներն էլ մեր մեջ կրելով, էսպես թե էնպես, երկուսն էլ պիտի ծախսենք։ Հո չե՞ն մնա էնտեղ հնանան ու փչանան:

Այ հիմա, հասանք կարևորին: Ծախսելու ձևեր կան: Եթե ասենք՝ առավոտյան ինձ պես գնում ես դասի, ու մետրոյում քեզ ողջունում է ժետոն վաճառող «պայծառաշող» կինը (էս կնոջ մասին էնքան պիտի գրեմ, մինչև դեմքի արտահայտությունը փոխի), ուրեմն, հաստատ, իր միջի «վատին» չի պահեստավորի ու մի քիչ քեզ կտա։ Դե քանի որ դու էլ այն չես պահի մինչև պիտանելիության ժամկետի լրանալը, դու էլ անպայման մեկին կտաս։ Հետո քո մեջ վատ էներգիայի տեղը կազատվի։ Մի պահ կթվա՝ «վատը» գնաց. վերջ։ Բայց չէ։ Իրականում «վատի» տեղը պիտի լցվի, որովհետև բնության մեջ ամեն բան պիտի հավասարակշռվի։ Ու ինչքան էլ փորձես վատին որոշ ժամանակ «լավով» հիմարեցնել ու բերանը փակել, մեկ է՝ տեղն ազատ է։ Օրինակ, եթե օրգանիզմդ ունի վիտամին C-ի պակաս, ու սիրտդ թթու հաղարջ է ուզում, եթե ժամերով կանգնես արևի տակ ու վիտամին D-ն ավելացնես, մեկ է, դու էլի ունես վիտամին C-ի պակաս, ու սիրտդ էլ հաղարջ է ուզում։

Գրեթե նույն սկզբունքով՝ մեր էներգիաներն են փոխանցվում։ Ու որպեսզի շղթան հավերժ չկրկնվի, ես արդյունավետ լուծում եմ առաջարկում։ Քանի որ պետք է «վիտամին C-ի պակասը լրացնես» ու ներքին բնությունդ «հավասարակշռես», միաժամանակ նաև չանես դա ինչ-որ մեկի նյարդերի հաշվին, պարզապես վատ էներգիան տուր անշունչ բաներին։
Չգիտեմ՝ հինգ րոպեն ինչ փոխեց քո մեջ, բայց օրինակ՝ ես, գրիչը թղթին հպելիս, բացի թանաքից նաև էներգիա եմ ծախսում…

Ժետոն վաճառող կնոջ բարկության ենթադրելի պատճառի ու բրիտանական մտածողության պակասի մասին

Մարտի երեսունմեկն էր: Դե, եթե աշակերտ ես կամ ուսանող, երջանիկ ուրբաթները երբեք չես մոռանա: Դասարանին ուղղված` «Երեխե՛ք, ո՞վ կա մետրոիստ» հարցիս, ոչ ոք դրական չպատասխանեց: Հասկացա, որ մենակ եմ տուն գնալու այդ օրը: Քայլերս ուղղեցի դեպի Զորավար Անդրանիկ մետրոյի կայարան: Հինգ րոպեից այնտեղ էի: Մոտեցա ժետոն գնելու: Հա, ի դեպ, ժետոն վաճառող կինը կրկին բարկացած էր: Դեռ հետո պիտի եզրակացնեի, որ գուցե նրա ջղայնության պատճառն էլ «բրիտանականի» պակասն էր հենց: Շարժասանդուղքի վերջին աստիճանին լսում եմ.

-«Զորավար Անդրանիկ»: Զգուշացե՛ք դռները…,- սկսում եմ վազել, որ հասցնեմ: Լավ է, երբ հասա, դեռ ասում էր,- դը նեքսթ սթեյշն իզ «Սասունցի Դավիթ»:

Անգամ թվաց, թե հատուկ ինձ համար այդ օրը դանդաղ էր կրկնում արդեն հարյուր անգամ կրկնած արտահայտությունը: Մտա: Սովորականի պես կանգնեցի: Կողքիս երկու կին էին նստած: Դե, ինչ արած, փողոցում ականջակալներ դնելու սովորություն կամ, գուցե, համարձակություն չունեմ (թվում է՝ ինձ կարող են վրաերթի ենթարկել, կամ որ ավելի վտանգավոր է՝ առևանգել: Թե ասա՝ մետրոյի վագոնից քեզ ո՞վ պիտի առևանգեր): Ուրեմն, ստիպված էի շիկահեր տիկնոջ և ընկերուհու զրույցն ունկնդրել: Էսպես ակամա լսում եմ: Մեկը՝ թե բա.
-Լսի, ձեզ փող տվե՞լ են ընտրությունների համար:
Մյուսն էլ, ավելի եռանդով ու մի քիչ ձայնը բարձրացնելով, պատասխանում է.
-Չէ, ու չեմ էլ գնալու ընտրության, եթե չտան:
Գործարանայինում պիտի իջնեի, բայց երկու կանանց թեժ քննարկումն էնպես հետաքրքրեց ու բարկացրեց ինձ, որ որոշեցի գնալ մինչև «Գարեգին Նժդեհ» կայարան, որ տեսնեմ՝ վերջը գնալո՞ւ են ընտրության, թե՞ չէ: Թեման բացող շիկահերը քմծիծաղ տալով շարունակեց.

-Ճիշտ էլ կանես: Մեկ ա՝ էս երկրում բան էլ չի փոխվի:
Ու ես մտածում էի. «Ախր, ընտրությունը որպես մեղր բաժանելու գործընթաց եք ընկալում և ուզում եք՝ բան փոխվի՞»:

Որոշել էի «Նժդեհ» կայարանում իջնել, ուրեմն ստիպված պիտի երկար քայլեի: Քայլում եմ ու մտածում. «Բայց ինչո՞ւ մեր հասարակությունը էնպիսի սոցիալ-տնտեսական վիճակում պետք է լինի, որ… Չէ՜, Մարիամ, սա իրականում ցածր գիտակցական մակարդակ ունենալու հետևանքն է,- հակադրվում եմ ինքս ինձ,- լավ, ուրեմն ես երկու օր պատմությանս ուսուցչուհու՝ ընկեր Հովհաննիսյանի հետ իզուր եմ վիճում ու պնդում, թե ամեն փոփոխություն պետք է սկսել վերևից, եթե մեր կառավարությունը լավը լինի, մի երանելի պետություն կունենանք»: Փաստորեն, ընկեր Հովհաննիսյանը ճիշտ էր:

-Մարիամ ջան,- ասում էր,- հիշի՛ր, յուրաքանչյուր ժողովուրդ արժանի է այն պետությանը, որն ունի: Շիկահեր տիկինն ու հարևանուհին (ի դեպ, պարզվեց՝ հարևաններ էին, ասաց, որ տուն կմտնի ու մի կես ժամից կգնա սուրճի: Երևի, սուրճի սեղանի մոտ պիտի հստակ որոշվեր՝ արժի՞ գնալ ընտրության, թե՞՝ չէ) ապացուցեցին: Այսուհետև երբեք ընկեր Հովհաննիսյանի ճշմարտացիության վրա չպիտի կասկածեմ:

Հետո էլ մի բան հիշեցի ու մտածեցի, որ երևի տիկին Շիկահերն ու հարևանուհին իրենց ութերորդ դասարանի անգլերենի դասագրքի Unit 3-ի դասը չէին սովորել, թե չէ կիմանային, որ բրիտանացիներն իրար հանդիպելիս հիմնականում եղանակից են խոսում: Անձնական թեմաներ քննարկել չեն սիրում, էլ ուր մնաց՝ քաղաքական ելույթներ ունենան, կամ էլ թե չէ՝ ընտրությունից առաջ «մեղրաբաժանման» արարողության ընթացքը վերլուծեն: Գուցե, որ սովորած լինեին, լավ օրինակ ծառայեր:
Կարճ ասած՝ մի քիչ բրիտանական մտածողությունը մեզ էլ չէր խանգարի: Եղանակից էլ խոսելու շատ բաներ ունենք. այս տարի սարսափելի ցուրտ ձմեռ էր, չէ՞: