Ճիշտն ասած` Երևան ասելիս ո՛չ ծնկներս են ծալվում, ո՛չ էլ շրթունքս է ճաքում: Չգիտեմ` ինչու է այդպես, բայց ես սիրում եմ Երևանը: Իսկ ամենից շատ` Պուշկինի փողոցը: Այնտեղ շենքերը մթոտ են ու համեստ կռացած` երևի քաղաքի մյուս հատվածների աժդահա կառույցների ճնշմանը չդիմանալով: Մի օր, երբ իմ տունն ունենամ, ուզում եմ հենց այդ փողոցում լինի. շատ է հարմար:

Ես սիրում եմ Ազատության հրապարակը, իսկ ավելի կոնկրետ` Օպերայի «հետևը». ոնց որ երկրորդ տուն լինի, սիրում եմ Սպենդարյանի արձանը` Թումանյանինից ավելի, որովհետև առաջինի մոտ քիչ մարդ է լինում, և կեսօրվա արևին տաքոտ ստվեր կա միշտ` իսկը կարդալու համար:
Երևանը սիրում եմ Չարենցի փողոցի` ԵՊՀ-ին մոտ թերթի կրպակի համար, որի վաճառողուհին ամեն առավոտ ժպիտը դեմքին ողջունում ու հարցնում է` էլի «Հրապարա՞կ»: Երևանը սիրում եմ Մարի և Սարգիս Իզմիրլյանների անվան գրադարանի նիհարիկ կատվի, այդ կատվին սիրող ու կերակրող մարդկանց համար:
Երևանը մարդիկ են. ասենք` Գոհարիկը, ում հետ պատրաստ եմ առավոտից իրիկուն ոտատակ անել «Երրորդ մաս»-ն ու նամակ բաժանել, Հայաստանի դրոշով գլխարկով Սասուն պապիկը, մի ոտքով, հենակներով ցուցարարը, բայց ո՛չ նրան հարվածող ոստիկանը: Երևանը Շահենն է, ամեն օր նույն տեղում նստած մրգավաճառ տատիկը, Երևանը Միքայելն է, «Թիթեռը», գետնանցումում հինգ հարյուր դրամով գիրք վաճառողը, Երևանը Սուսաննան է` եկեղեցու վերջին նստարանին նստած:
Այս` համարյա 2800-ամյա քաղաքը սերերի քաղաք է` ամեն քայլափոխիդ, և այդ սերերին հաճախ խեթ-խեթ նայող տատիկների, այս քաղաքը մայթերին թողած համբույրների, դառը սուրճի ու թունդ ծխախոտի քաղաք է: Երևանը Բաղրամյան, Խորենացի փողոցների սերունդների, տասը տարի առաջ գարնանը կտրված կյանքերի քաղաք է, և ես, մեկ է, սիրում եմ այն:
Երևանը` ծանր ճոխություն, անիմաստ շենքեր, բայց Ռադիոտան մոտ ` քաղցր երաժշտություն, բայց Աբովյան փողոցում` ծաղկած ինչ-որ ծառ ու նստարանին` ճերմակած մի զույգ: Հուսահատության գազելներն էլ են Երևան, ինքնասիրությունը գրպաններում պահած, էդ գազելները մի կերպ խցկվող, խցկված` երկիրը երկիր չի ասող մարդիկ էլ են Երևան: Բայց ես է’դ քաղաքը չեմ ուզում, ես է’դ հայրենիքը չեմ ուզում, և գիտեմ, որ մի օր, երբ պետությունը պետություն կլինի, երբ հուսահատության գազելներ, մահվան վերելակներ, մշակութային քանդվող արժեքներ չեն լինի, պետության ու քաղաքացու հանդեպ գործած սեփական մեղքերը քավելու համար վրա-վրա եկեղեցիներ չեն կառուցվի «փորավորների» կողմից, երբ կլինի արժեքների’ հեղափոխություն, այ ա’յդ ժամանակ չեն լինի «երկիրը երկիր չի» ասողներ, ու Երևանը սիրելը կդառնա անհրաժեշտություն: Եվ, ինչքան էլ որ Անին չսիրի այդ բառը, բայց Երևանը պոեզիա է և զիլ արձակ, բայց, ճիշտ եմ ասում, ո՛չ պաթոս:

Ես ունեմ երկու ինքնություն. մեկը՝ մարդ, մյուսը՝ հայ մարդ: Էսօր կրոնական, փիլիսոփայական ու մնացած բոլոր հայացքներս, թողնում եմ մի կողմ, վերցնում եմ «հայ մարդ» տեսակս, ու գրում եմ, որ կարդաս:

Լսե՞լ ես «Որդան կարմիր» խմբի «Քայլ արա՛» երգը: Եթե դեռ չէ, ուրեմն մի հատով հենց էսօր ավելացրու երգի դիտումների քանակը:

Սովոր ենք, չէ՞, Հայաստանին էս երկիր կամ անտեր երկիր անվանելուն: Չէ, ջա՛նս, մեր երկիրը անտեր չի: Տերը ես եմ, դու ես, ամեն օր ծնվող մանուկներն են տերը, կամ էլ, էն մանուկները, ում չեն թողնում լույս աշխարհ գալ, այ, հենց իրենք են տերը: Սովոր ենք ամեն օր կառավարությանը հայհոյելուն, աշխատատեղերի պակասից բողոքելուն, ամեն ինչից քթի տակ մրթմրթալուն (ոչ միշտ ա, որ քթի տակ): Սովոր ենք երկիրը լքելուն ու «ռուսաստաններում» ապրելուն: Ինչ ուզում ես արա, քո հայրենի երկիրն ուրիշ ա: Հլը մի պահ մի կարդա ու ասա՝ Հայրենի երկիր: Ձեռքի հետ էլ Որդանից հետո «Երազ իմ երկիր»-ը լսի, հզոր երգ ա:

Հա, ի՞նչ էի ասում… Ասում եմ՝ ո՞վ չի ուզում ապահով ու կուշտ ապրի, ոչ մի բանից զուրկ չլինի: Բոլորն էլ սիրում են լավ ապրել: Բայց որ ամեն օր մեկն ասի՝ երկիրը երկիր չի, ու թողնի «խոպանները» գնա, ու՞ր կհասնենք, ջա՛նս: Հա, քո հետ եմ, քեզ եմ գրում, դու, որ մտքիդ դրել ես արտագաղթը:

Որ գնաս, «ես»-դ կորցնելու ես: Դու մե՛ր մշակույթի կրողն ես: Ուրիշ երկրում քեզ օտար ես զգալու: Հիմա Երևանում հենց մի օտարերկրացի ես տեսնում, ասում ես, թե գրավել են քաղաքը, ու տհաճությամբ ես նայում: Բա որ դու գնաս, ինչի՞ ես կարծում, թե քեզ հավասարը հավասարին են նայելու: Չէ, ուրիշ տեղ դու օտար ես: Քո լեզուն չի, քո տառերը չեն, քո ազգը չի:

Բողոքելու փոխարեն պիտի մնալ ու ստեղծել: Պիտի աշխատել: Մի տեղ՝ ես, մի տեղ՝ դու, մի ուրիշ մարզում՝ ուրիշը: Իմացի՛ր, 50-ականների, 60-ականների սերունդը գնալու ա, մաղվելու ա շուտով: Մենք ենք մնալու՝ ջահելներս: Բաղրամյանի ու Խորենացու սերունդն ա մնալու: Էս սերունդը գնացող չի: Ստեղծող ա:

Գիտե՞ս՝ ես ինչի չեմ գնալու: Որովհետև հայրս իմ ու քո համար ա գնացել «թուրքի բերան»: Որովհետև դպրոցական անհոգությունից նոր դուրս եկած պատանին իմ ու քո համար ա կանգնում սահմանին: Որովհետև ամեն առավոտ ԵՊՀ-ի գետնանցումով անցնելիս ես միայն Ռոբերտ Աբաջյանի նկարին եմ նայում: Հասկանու՞մ ես, միայն նկարին: Ես կորցրել եմ իրեն, ու դու էլ ես կորցրել: Դու ու ես Աբաջյանի հետ կողք-կողքի չենք սովորելու: Ես մնալու եմ, որովհետև մենք դարավոր ազգ ենք ու լինելու ենք:

Ամեն անգամ Հրազդանիս քանդված փողոցով անցնելիս ոչ թե հայհոյելու եմ, այլ լուռ առաջ եմ գնալու, որ մի օր փոխեմ իմ ու քո սերունդների ապագան: Դու՛, որ ուզում ես լքել ՀԱՅՐենիքդ, իմացի՛, ասածս մի օրը գալու ա, ու դու կարող ես լինել մնացած ու հենց էդ մի օրվա մեծ մասնիկը: Դու էլ պիտի մնաս, որովհետև քայլը քոնն ա:
Հ.Գ. Ռոբերտ Աբաջյանի անվան տակ խտացնում եմ բոլոր հերոսների ու զինվորների անունները:

Իրար հասկանալու համար շատ բառեր պետք չեն: Պետք է ընկղմվես հայացքի մեջ, սուզվես ներսը: Ոնց Տերյանն էր գրում. «Ձեռքդ կբռնեմ, ցավդ կըմբռնեմ…»: Բռնես ձեռքն ու զգաս ներսի տիեզերքը. Անէ, անգո, անկյանք, բայց լիքը տիեզերքը:

Պիտի ձեռքդ գցես մտքին ու քեզ անջատելով կիսատությունդ լրացնես մոտ լինելով:

Մենք կիսատ ենք: Մեր ամեն ինչը կիսատ է: Մեր կարդացած գրքերն էլ են կիսատ, մեր նայած ֆիլմերը, մեր թաքուն կամ բացահայտ սերերը: Մեր մտքերը, լսած երգերը: Լրիվության համար պիտի տիրապետես մոտ լինելու արվեստին:
-Էլ մի՛ օգտագործի «երբեք», «միշտ» ու «հավերժ» բառերը: Երբեքը երբեք չի, միշտը միշտ չի, հավերժն էլ հավերժ չի…դրանք էլ են կիսատ,- Գևն էր ասում:

-Կհետևեմ խորհրդիդ: Դու բառերին մի նայի, իմաստին նայի: Հայերը սովոր են բառերից կախվել:

-Ես նախ մարդ եմ. ազգը կապ չունի, իսկ բառերը ստեղծված են իմաստի համար:

-Իրար հասկանալու համար բառեր պետք չեն:

-Որ աչքերիս նայեիր, կարող ա առանց դրանց էլ հասկանայի, չաթում աչքեր չկան:

-Չաթում աչքեր չկան, բայց կա ներշնչանք, կապվածություն՝ իրար քաշող:

-Մենք մո՞տ ենք:

-Ի՞նչ ես կարծում:

-Երևի…

-Ուրեմն մոտ ենք:

-Ինչի՞ մասին գրեմ:

-Մոտ լինելու արվեստի…

Մի տարի շարունակ գերլարված օրեր անցկացրինք: Նրանք, ովքեր այս տարի պարապում էին ընդունելության համար, ինձ լավ կհասկանան: Դպրոց, պարապմունք, տուն, էլի նույն շրջանը, հետո արդեն վերջին զանգի փորձեր, ու ժամանակ չկար անգամ ուրիշ բանի մասին մտածելու: Պարապմունքի խմբի երեխաներով մի ընտանիք էինք դարձել, դպրոցում ավելի շատ էինք լինում, քան տանը: Միասին ուտում, թեյում, ամեն ինչ իրար հետ էինք անում: Հետո միայն տուն էինք գալիս` տնայինների ու մի քանի ժամ քնելու համար: Ծանր օրեր էին, բայց շատ լիքն էին:

Մի քանի ամիս առաջ մի նյութ էի գրել, որ անհամբեր սպասում ենք դպրոցն ավարտելուն ու քննություններին: Էդ օրերն էլ շատ չուշացան: Քննություններն «իրենց երախները լայն բացած» մեզ էին սպասում, բայց դե, մենք էլ տակից դուրս եկանք: Արդեն գիտեմ, որ իմ ուզած համալսարանն ու բաժինը կընդունվեմ, արդեն ապագա կուրսեցիներիս էլ գիտեմ: Բայց անցան նաև քննական օրերը: Ու հիմա դատարկություն է:

Ֆիլմերի ցանկը կա, գրքերի ցանկն արդեն կես է դառնում, երաժշտությունն ու ֆեյսբուքը կան, բայց մի բան այնպես չէ: Անորոշություն կամ դատարկություն: Չկան դպրոցի կատակները, եռուզեռը, ընկերները: Չէի սպասում այսքան մեծ բացի: Նոստալգիա… Քաղցր, հետն էլ` տխուր: Չգիտեմ՝ ինչքան ժամանակում կլցվի տակառը: Երևի սեպտեմբերին նոր ընկերների ու համալսարանի միջամտությունը կփոխի ներսումս եղած մթնոլորտը: Անգամ երկար ժամանակ նոր նյութի միտք չէր գալիս:

Ինձ թվում է, այս զգացողությունը միայն ինձ չէ, որ այցելել է: