Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

-Անո՛ւշ, որ մի օր հանկարծ որոշես գրասեղանիդ վրայի փոշին սրբել ու գրքերը հավաքել, նախապես ինձ կասես. կփորձեմ դիմանալ այդ մեծ ուրախությանը:

Քեզ ի՞նչ է պետք ուրախ լինելու համար: Պատկերացրու, որ շահել ես անվճար հանդիպում ոսկե ձկնիկի հետ։ Երբևէ մտածե՞լ ես, թե ինչ կխնդրեիր նրանից: Տե՜ս, նոր հարց, որի շուրջ կարող ես մտածել, երբ այսօր պառկես քնելու։ Հը՜մ, իհարկե, եթե մահճակալիդ տակ պառկած հրեշը, օ՜, ների՛ր, թիկնոցավորը թույլ կտա կտրվել քո հորինած հոգսերից ու խնդիրներից։ Հրեշը պառկում էր այնտեղ, երբ փոքրիկ էինք, հիմա նա հեռացել է՝ իր տեղը զիջելով անտեսանելի թիկնոց հագած տխրությանը:

Մի գաղտնիք ասեմ. մայրիկս կխնդրեր ձկնիկից գրասեղանս միշտ մաքուր տեսնել, դրանում վստահ եմ։ Դե լավ, խոստանում եմ՝ այսօր կհավաքեմ այն: Լա՜վ, վրայի փոշին էլ կսրբեմ, որպեսզի մայրիկս ձկնիկին տեսնելիս ավելի լավ բան խնդրի. դե, դա կարող է լինել երբեք չվերջացող շոկոլադե պաղպաղակ ինձ համար։ Պատերացնո՞ւմ ես. անդադար ուտում ես, բայց այն չի վերջանում… Ճիշտ օդում կախված ուրախության նման, որը ի տարբերություն պաղպաղակի՝ պետք չէ խնդրել ձկնիկից, հարկավոր է միայն զգուշորեն վերցնել ու պահել սրտումդ՝ մի փոքրիկ անկյունում։

Երբ փոքր էի, սիրում էի հագնել տոնական մանուշակագույն զգեստս, դու էլ երևի քո կապույտ վերնաշապիկը՝ ձախ անկյունում նարնջագույն գրպանիկ, մազերիս ամրացնել մեծ-մեծ թիթեռնիկներ, նայել հայելու մեջ ու հիացմունքից շողալ։ Իսկ երբ այս ամենին ավելանում էր այն, որ դուրս էի գալիս բակ ու պատահական հանդիպում մեր հարևան Հոռոմսիմին, ով ասում էր․ «Մազերդ ներկա՞ծ են, բալի՛կ ջան, ախր, շատ սիրուն գույն է», ուրախությունս կրկնապատկվում էր։ Ինձ թվում է՝ դու էլ ես նույն ուրախությունը զգացել, երբ ինչ-որ մեկն ասել է, որ աչքերդ գեղեցիկ են, ինչպես աստղազարդ երկինքը։

Հետո, երբ մի քիչ մեծացա, մազերիս գույնն ու մանուշակագույն զգեստս սկսեցին չուրախացնել ինձ: Կարծում եմ՝ դրանք պաշտոնաթող եղան՝ իրենց տեղը զիջելով ավելի կարևոր բաներին: Երբ առաջին դասարանում կարմիր աստղիկ ստացա, ամենաերջանիկ մարդն էի աշխարհում… Երկրորդ դասարանում դա ինձ ուրախություն էր պատճառում այնքան, որքան Ձմեռ պապիկին՝ ամանորյա նրբաբլիթը։

Հետաքրքիր է մարդկային բնավորությունը. այն, ինչն այսօր քեզ ուրախություն է պատճառում, վաղը դառնում է սովորական մի բան, որը հազիվ է նուրբ շրթունքներիցդ մի ժպիտ պոկում։ Տարիների հետ համոզվում ես, որ ուրախությունը նման է երեք սենյականոց բնակարանի՝ քաղաքի կենտրոնում. գնալով թանկանում է: Եթե մեկ շաբաթ առաջ Գվիդոնի հումորը քեզ այնպես էր ծիծաղեցնում, որ աչքերիցդ արցունքներ էին հոսում, ապա այժմ այն հազիվ թե արժանանա ուշադրությանդ: Պատճառն այն է, որ հիմա քեզ ծիծաղեցնելու համար Գվիդոնից պահանջվում է ավելի մեծ սրամտություն, տրամաբանություն, դերասանական խաղ ու պայծառ միտք… Գիտե՞ս՝ այս ամենի մեղավորը մենք ենք՝ կատարելության ձգտող կատարյալներս։ Երբեմն ձգտելով ամենագեղեցիկին, չենք էլ նկատում մեր կողքին եղած ջերմությունը, բարությունն ու տաքուկ ժպիտները… Ես այսօր այնքան ուրախ եմ, իսկ դու դա կնկատե՞ս, եթե ես չասեմ դրա մասին։ Առավոտյան տերևների վրա ցող է լինում, գիշերը լուսնի վրա մարդ է քայլում, անձրևից գինու համ է գալիս, իսկ դրանք երբևէ նկատե՞լ ես։ Ո՛չ, որովհետև դու չափազանց զբաղված ես իրական ուրախություն փնտրելով, դու կրում ես հոգսերի ու խնդիրների գորշասևավուն ակնոց, որը թույլ չի տալիս նկատել մանրուքները: Հանի՛ր դա, տե՛ս, թե որքա՜ն ուրախություն կա օդում։ Երբ սկսես նկատել մանրուքները ու ուրախանալ դրանցից, կյանքը կդառնա ավելի գունավոր, քան ծիածանն է։

Աշխարհին քո ուրախությունն է պետք ու մի մեծ վարդագույն ամպիկ։

Մեր բոլոր նպատակները նման են աստղերի. դրանք մեր հոգու աչքերն են։

Գիտե՞ս՝ Երկիրը պտտվում է իր առանցքի շուրջը։ Կյանքի ամեն մի ակնթարթը հաջորդ վայրկյանին դառնում է անցյալ: Գալիլեյը համառորեն պնդում էր դա, քանի որ գիտեր, որ Երկրի պտույտի նման է կյանքը. երբեք կանգ չի առնում։

Հազարավոր գալակտիկաներից, միլիոնավոր աստղերից ու ինը մոլորակներից այն կողմ՝ մի փոքրիկ ու անտեսանելի անկյունում՝ սրտիս աջ փորոքում կամ նախասրտում, կամ էլ՝ կիսալուսնաձև փականի մոտ, գտնվում է իմ ամենա… Ը՜, այն չի կարելի անվանել «ամենա», քանի որ այն այնպիսին է, ինչպիսին տիեզերքն է, իսկ տիեզերքը ավելին է, քան լոկ «ամենա»-ն: Լավ, ես կհորինեմ մի հեղինակային նորաբանություն, որով կանվանեմ իմ նպատակը: Այն կկոչվի տիեզերագույն։ Առավել գեղեցիկ է այն կամքի ուժը, որի շնորհիվ ի կատար է ածվում նպատակը:

Պատկերացնո՞ւմ ես, եթե երկինքը լիներ առանց աստղերի: Այն նման կլիներ անծայր անապատի՝ դատարկ, տխուր ու մեռելային: Այդպիսին կլիներ նաև մեր հոգին, եթե զրկվեր աչքերից՝ նպատակներից ու երազներից:

Գիտե՞ս՝ եթե վերցնես խոշորացույցը և ուշադիր զննես մարդկային կյանքի յուրաքանչյուր րոպեն, կնկատես, որ կամա թե ակամա, նրանց կյանքի ամեն պահը նպատակով է լի։ Պարզապես նրանք ուշադրություն չեն դարձնում այդպիսի մանրուքներին:

Լսի՛ր, փոքրիկ երեխան լալիս է, որովհետև ցավում է այտը կամ ստացել է վատ գնահատական: Մի րոպե անց նա թավշե թաշկինակով սրբում է արտևանունքից կախված մարգարտե արցունքը և ստիպում իրեն մոռանալ ցավը: Ի՞նչ է սա, եթե ոչ նպատակ և կամքի դրսևորում:

Հաճախ մենք պետք է օժտված լինենք այնպիսի կամքի ուժով, որ կարողանանք հաղթահարել մեր տիեզերագույն նպատակների խորտակումը: Երբեմն մեր նպատակները ծնվում են վշտի ու արցունքի մեջ, իսկ նրանց խորտակումը վրա է հասնում ամենաանսպասելի պահին, երբ մնացել է ընդամենը մեկ քայլ…

Իմ տիեզերագույն նպատակը ծնվել է տարիներ առաջ: Ո՛չ, այնպես չէ, ինչպես ծնվում են փոքրիկ ամեոբաները, այլ այնպես, ինչպես անձրևից հետո ծնվում է ծիածանը:

Արդեն մի քանի անգամ այդ նպատակը խորտակվել է, այնպես, ինչպես խելահեղ ծովում խորտակվում է անպաշտպան նավը: Ավազե ժամացույցը ամբողջովին թափվել է, բայց Երկիրը դեռ պտտվում է… Բայց չէ՞ որ նավը կարելի է կրկին կառուցել՝ առավել ամուր ու հզոր:

Ես գտա այն ուժը, որով կարող եմ հետ պտտել Երկիրը, շուռ տալ ավազե ժամացույցը ու ամեն բան սկսել նորից։ Նորից նույն տիեզերագույն նպատակը, բայց այս անգամ՝ առավել ամուր կամքի ուժով:

Գիտե՞ս՝ ես չգիտեմ, թե ինչ կլինի այս անգամ, գիտեն միայն աստղերը… Բայց մի բան կարող եմ վստահ ասել․ ես սովորեցի, որ երբեք չպետք է հանձնվել, անգամ եթե տիեզերքն է այդպես ցանկանում, և կամքի ուժն առավել ուժեղ է, քան տիեզերքում եղած գրավիտացիոն ուժը։

Եթե դու հավատում ես քո նպատակի գեղեցկությանը, ապա տիեզերքը քո կողքին է:

-Անուշ, վառի՛ր լույսը:

-Լավ, մամ… «Լյու՛մուս»…

-Աստվա՜ծ իմ, կրկին այդ «Հարրի Փոթերը», այս անգամ որքա՞ն եք պատրաստվում Ձեզ Հարրի Փոթեր զգալ ու ամեն վայրկյան «կախարդել»:

-Է՜, մա՛մ, ա՜խր, մագլները ոչինչ չեն հասկանում կախարդական աշխարհից:

Երբ փոքր էի, ամեն անգամ հեռուստացույցով Հարրի Փոթերի ձայնը լսելիս, տան որ ծայրում էլ լինեի՝ հիվանդ կամ տխուր, միանգամից՝ մինչև ականջներս ձգվող ժպիտով ու շողացող աչքերով, վազում էի հյուրասենյակ: (Չնայած՝ մինչև այժմ էլ ոչինչ չի փոխվել):

-Պապի՜կ, Հարրին է, վազի՜ր:

Պապիկիս հետ էի սիրում դիտել. ֆիլմի ամեն վայրկյանը մի աշխարհ էր ինձ համար:

Այսօր, երբ պապիկս հյուր եկավ, դիտում էի Հարրի Փոթերը:

-Անուշ ջան, անիրական հեքիաթ է: Քանի՜ տարի է նույն բանն ես դիտում:

-Պապ, լսի՛ր, օրինակ, «Ձյունե թագուհին» հեքիաթը 7 տարեկանում կարդալիս նո՞ւյնը կզգաս, ինչ, եթե կարդաս այն 67 տարեկանում:

-Չէ՛, ճիշտ ես, աղջիկս, տարիքի հետ փոխվում է մարդու մտածելակեպը, փոխվում են հայացքները: Նույնն է թե՝ դեռ չհասած ծիրանն ու արդեն հասունը ուտելիս նույն համը զգաս:

-Տես, պապ, այդպիսին է նաև Հարրի Փոթերը: Երբ 8 տարեկան էի, ինձ համար ֆիլմի գլխավոր իմաստն այն էր, որ բարին միշտ հաղթում է չարին: Իսկ այժմ… Օ՜հ, բառերով չեմ կարող բացատրել:

Հարրի Փոթերը լոկ մի տղայի մասին պատմող պատմություն չէ: Երբ դու հանդիսավոր երդվում ես, որ «մտքիդ լավ բան չկա» և հրամայում հայտնել գաղտնիքները, քո առջև բացվում է մի ամբողջ կախարդական աշխարհ: (Դե, եթե դիտել ես «Ազկաբանի բանտարկյալը», կհասկանաս, թե ինչի մասին է խոսքը): Այստեղ ամեն մի կերպար՝ ավտոբուսի վարորդից սկսած մինչև Լալկան Միրթլը, իր հոգում ունի յուրօրինակ ու անչափ հետաքրքիր աշխարհ: Երբ դու, ինչպես փոքրիկ նավակ, լողում ես կախարդանքի ծովում, զգում ես՝ որքա՜ն գունավոր ու պայծառ է ամեն բան: Օրինակ, հենց սկզբում, Հարրիի և Ռոնիի առաջին զրույցի ժամանակ՝ աշխարհը քո աչքերում 180 աստիճան շրջվում է… Շոկոլադե գորտեր, որոնք կարողանում են թռչել պատուհանից, կոնֆետներ՝ անհավանական համերով, նկարներում շարժվող մարդիկ… Խոստովանիր, որ չտեսնվա՜ծ է:

Բացի կախարդանքը, այն նաև օգնում է ծանոթանալ բրիտանական մշակույթին: Օրինակ, 16 տարեկան աղջիկը, ով ապրում է Հայաստանում, որտեղի՞ց պետք է իմանար երկհարկանի ավտոբուսների մասին և ողջ հոգով երազեր դրանք մոտիկից տեսնել, եթե չլիներ այս պատմությունը:

Լավագույն պատմությունները նրանք են, որոնք ստիպում են քեզ լաց լինել և ծիծաղել միաժամանակ: Այսպիսին է նաև «Հարրի Փոթերը»: Խենթ Ուիզլի երկվորյակները, ովքեր ցանկացած իրավիճակում չեն կորցնում հումորը. նույնիսկ այն ցավալի պահին, երբ վնասվում է Ջորջի ականջը, նրանք չեն դադարում անել կատակներ ականջների մասին:

Ի վերջո, այս պատմությունն օգնում է քեզ հասկանալ, թե որն է իսկապես կյանքի իմաստը: Հերմիոնայի անսահման խելքը, Հարրիի քաջությունն ու Ռոնիի հավատարմությունը յուրաքանչյուր ակնթարթ հետևում են քեզ, նրանց ընկերությունը դառնում է քո երազանքը:

Ի դեպ, մամ, լույսի հետ կապված, մոռացա ասել. նույնիսկ ամենամթին ժամանակներում կարելի է երջանկություն գտնել՝ հարկավոր է միայն լույս վառել: Դամբլդորի խոսքերն են, մամ, հիմա կվառեմ լույսը:

Երբեք մի դադարեք հավատալ կախարդանքներին…

Ողջո՜ւյն, ես Անուշն եմ: Ապրում եմ Երկիր մոլորակում: Հարյուրավոր գալակտիկաներից, միլիոնավոր աստղերից ու ինը մոլորակներից այն կողմ գտնվում է իմ աշխարհը: Այն լի է ուրախությամբ ու տխրությամբ, սիրով ու ջերմությամբ, հոգսերով ու խնդիրներով, հույսերով ու երազներով: Կարծում եմ՝ արդեն հասկացար, որ այն նման չէ Ալիսայի հրաշքների աշխարհին: Բայց ես սիրում եմ իմ փոքրիկ աշխարհն այնպես, ինչպես դու սիրում ես շոկոլադե պաղպաղակ:

Գիտե՞ս, թե որքան եմ փորձել ուղարկել քեզ այս նամակը, բայց հաջորդ վայրկյանին մտածել եմ, որ քեզ հետաքրքիր չի լինի կարդալ այնպիսի աշխարհի մասին, որտեղ հրաշքներ չեն լինում: Ո՛չ, չմտածես, որ ես հեքիաթային աշխարհներ չեմ սիրում: Անկեղծ ասած՝ եթե ինձ մնար, կուզեի, որ անունս Սպիտակաձյունիկ լիներ, իսկ աշխարհս՝ թզուկներինը:

Լսի՛ր, ես քեզ կպատմեմ մեր աշխարհի մասին: Ուզում եմ այն ներկայացնել իրական գույներով, այնպիսին, ինչպիսին կա: Քո բարության մոլորակից այն շատ է տարբերվում: Կարծում եմ՝ լսել ես, որ մեր աշխարհում կեղծիքն ու չարությունը երբեմն բույն են դնում. նրանք նման են թռչունների: Լսե՞լ ես կետուսի մասին: Նրա մարմնի գարշահոտ ճարպի մեջ գտնվում է անուշաբույր համպարը, որից ստանում են օծանելիք: Այդպիսին է նաև մեր աշխարհը: Այն արտաքինից կարող է վատը թվալ, բայց որքա՜ն բարություն կա ներսում: Քեզ ուզում եմ հրավիրել մեր աշխարհ, կարող ես գալ ընկերներիդ հետ:

Օ՜, մայրս է կանչում…

-Գալի՜ս եմ, մայրի՛կ:

Կներես, ընկեր, նամակս անավարտ մնաց: Ես այն էլի չուղարկեցի քեզ…