Իննա Ազնաուրյանի բոլոր հրապարակումները

Դիմակայություն

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Սա մի շարժում էր, որ արթնացրեց բոլորին: Բոլոր հասարակական խմբերին, երիտասարդից մինչև տարեց մարդկանց, զարթնեցին նույնիսկ ամենահուսահատներն ու անտարբերները:

Ավաղ, ավելի քան տասը ժամ Հանրապետության հրապարակում կանգնած, և այդ ընթացքում ականջս, սիրտս և բարոյականության բոլոր պատկերացումներս ծակող խոսքեր լսելուց հետո, շատ բան չի մնում ասելու…

Նախանձի և վախի չորս փոքրիկ պատերում ապրող 55 ոչ հայ։ Բա իհարկե, նախանձի մեջ կապրեք… Քանի որ ձեզնից որևէ մեկի համար 200.000 մարդ դուրս չի գա հրապարակ, ձեզնից որևէ մեկի համար մարդիկ չեն աղոթի, ձեզնից որևէ մեկի համար չեն զոհաբերի առողջություն, ժամանակ, էներգիա: Ձեզնից որևէ մեկի հետ մարդիկ ցանկություն չեն ունենա պարծանքով նկար ունենալ, կամ նույնիսկ ձեր ձեռքը սեղմել, ձեզնից որևէ մեկի անունով երիտասարդ ծնողներն իրենց երեխաներին չեն անվանի, ու ձեզնից որևէ մեկին մենք Նիկոլ Փաշինյանի պես չենք սիրի…

Սեփական ժողովրդին՝ ձեր երեխաներին, ծնողներին, քույրերին և եղբայրներին, պատերազմ հայտարարելը հանցագործություն է։ Դուք խորհրդարանում գտնվելու և հանդես գալու իրավասություն չունեք:

Ընտրեք..

Եվ արդյո՞ք խորհրդարանում է սկսվում և ավարտվում ձեր գործունեությունը: Արդյո՞ք չունեք ընկերներ, շրջապատ, որոնց աչքերին պիտի նայեք, վերջիններիս հիասթափեցնելուց հետո:

arxiv

Հույսը վերջինն է մեռնում

«Բարև, բարև, երկար սպասված սիրելիս ու թանկագինս… Վերջապես դու բարեհաճեցիր մեր տուն մտնել: Իսկ ես քեզ ամբողջ տարին սպասում էի… Ոչի՛նչ, մենք դեռ իրար հետ շատ-շատ ժամանակ ենք անցկացնելու, որպեսզի ամբողջ տարվա տեղը հանենք… Պատահաբար չի, չէ՞, որ հենց այսօր եկար: Դու եկել ես՝ իմ ծննդյան օրը շնորհավորելու, այնպես չէ՞: Դու ամենալավ նվերը կլինես ինձ համար»,- մտածում էի ես, երբ մեր տանը ինտերնետ էին ակտիվացնում:

-Վերջ, մոդեմը միացրի: Ձեզ մնում է ընդամենը զանգահարել օպերատորին, որպեսզի նա թելադրի հրահանգները,- ասաց աշխատողը:

Ես անհամբեր սպասում էի: Հայրիկս զանգեց օպերատորին: Հեռախոսն անջատելուց հետո ասաց.

-Այսօր շաբաթ ա: Նրանք երկուշաբթի օրվանից են աշխատում: Ոչինչ, մի տարի դիմացել ես, երկու օրն ի՞նչ ա, որ չդիմանաս:

Ասեմ, որ սարսափելի դժվար է ամբողջ տարվանից հետո երկու օր սպասելը:

«Դու ուզում ես իմ համբերությունը փորձել, ինտերնե՛տ: Լավ: Ոչինչ, կսպասեմ»,- մտածեցի ես:

Եկավ երկուշաբթին: Ես զանգեցի օպերատորին:

-Ի՞նչ, էլի՞ չբացեց,- լսվում էր հեռախոսի միջից:

-Չէ՛, ոչ մի կայք չի բացում,- պատասխանեցի ես:

-Լավ, նորից մտեք, նորից հավաքեք նույն կոդը:

Ես հավաքեցի: Արդեն հինգերորդ անգամն էի նույն բանն անում:

-Ըհը, եղավ, բացեց,- հազիվ զսպելով ուրախությունս՝ ասացի ես:

-Դե, լավ: Եթե խնդիր առաջանա, կզանգեք:

Ես առաջին կայքի հասցեն էի հավաքում, երբ ոտքս հանկարծ կպավ համակարգչի լարին: Այն անջատվեց: «Ուֆ» ասելով՝ նորից միացրի համակարգիչը: Այդ երկու րոպեն, մինչ միանում էր համակարգիչը, ինձ համար անվերջանալի էին թվում:

Ահա, վերջապես հավաքեցի կայքի անունը, սեղմեցի «Enter» և… սենյակը մթնեց… Լույսերը անջատվեցին… Եվ անջատել էին ոչ միայն լույսերը, այլև իմ մեկ տարվա և երկու օրվա սպասումները:

Իննա Ազնաուրյան, 15 տ., 2010 թ.

Մարդու «բաղադրատոմսը»

Բարև, ես Իննան եմ: Ու ես կարծում եմ, որ մարդու ամեն փոքրիկ արարք շարունակում է ստեղծել հենց իրեն՝ մարդուն: Ամեն միտք, ամեն խզբզած նկար, ամեն կարդացած գիրք, ամեն քնքուշ խոսք կամ վիրավորանք, ամեն ավտոբուս, տաքսի, մարշրուտկա նստել կամ չնստել, ամեն հագած կամ ժամերով ընտրած շոր, ամեն ծախսած գումար, հեռախոսի կամ համակարգչի desktop-ի նկար, ամեն լավ գործ և օգնություն: Ամեն մի ընկերն ու բարեկամը շարունակում է ստեղծել մարդուն, և անպայման բոլոր-բոլոր նախնիները, որոնք դեր են ունեցել մարդու՝ լույս աշխարհ հայտնվելու մեջ:
Ես արդեն վաղուց հավատում եմ, որ մարդու կերպարի բոլոր փոքրիկ բաղադրիչները իրար հետ շա՜տ սերտ կապի մեջ են, այն է. աչքերի կողքի փոքրիկ կնճիռները, ժպիտը, մազերի ու մաշկի գույնը, նիհարությունն ու գիրությունը, շարժուձևը, որոշումներ կայացնելու առանձնահատկությունները, աշխարհով հետաքրքրվածության աստիճանը, բնավորությունը, փորձը, հիշողությունները, կարծիքները ամեն ապուշ բանի մասին, կրթությունը, ձգտումները, ճաշակը, երազանքներն ու երազները, աշխատելու ու հանգստանալու ձևը, սիրած զբաղմունքները, նախընտրելի խմիչքները ու հազար ու մի բան, որոնց միտքը ընդհատվեց, քանի որ ինչ-որ բան ասաց քույրս:
Եվ դա է պատճառը, որ այլևս վաղուց չեմ հավատում, երբ գեղեցկությունն ու, այսպես կոչված, «ներքին» հատկանիշներն իրար հակադիր են դնում: «Աղջիկը այդքան էլ գեղեցիկ չէ, բայց շատ բարի է», կամ «Սիրուն չի, բայց լավ մարդ ա»: Չկա բայց, կա ամբողջականություն, որ չի մասնատվում, բայց զգացվում է միշտ:
Լավ: Իսկ եթե իմ ամեն մի հատկությունը իմ մասնիկն է, ուրեմն իմ ծուլությունն է՞լ է իմ մասնիկը: Ծուլություն, այսինքն «лень», ու թող անունը լինի Լենա: Լենան շատ լավն է ու տարբեր: Երբեմն անիմաստ ու չվաստակված, որ սկզբից ապուշությամբ է զբաղված, իսկ հետո՝ գլուխը կախում, կարծես, գոյություն ունենալու իրավունք չունի: Իսկ երբեմն՝ շատ տաք, աշնանային, թեյ սիրող, գրել սիրող, մտածել, երազել, ոտքը ոտքին դնել ու… տաքանալ: Երաժշտություն սիրող: Նա է օգնում ինձ երազել, զգալ կյանքիս տարբեր փուլերում կատարվող հոգևոր ու ֆիզիկական փոփոխությունները, նա է ստիպում ինձ գրել, երբեմն խոսել ավել-պակաս, զբաղվել ապուշությամբ, բայց միշտ երազել, ու երազել…

Մշուշը ջրի վրա, կրակը երկնքում

Ես 10 տարեկան էի, երբ առաջին անգամ ծանոթացա իմ երեսունն անց հոր մեծագույն կրքերից մեկին՝ դասական ռոքին: Առաջին անգամ իմացա, թե ինչ խտասալիկներ (CD) են դրված հյուրասենյակի դարակներում, թե ինչքա՜ն հարուստ հավաքածու ունի իմ հայրը:

- Deep Purple. սա ռոք երաժշտության հայրն է, – հպարտ ասում էր  հայրս, ում ամբողջ կեցվածքից զգացվում էր, թե ինչքան է հարգում այդ խմբին:

Դասական ռոքի հավաքածուն ուսումնասիրելով՝ ես ծանոթացա Deep Purple, AC/DC, Metallica, Queen, Pink Floyd, Scorpions խմբերին: Առաջ ընկնելով նշեմ, որ մինչև հիմա երկար մազերով ու AC/DC մակագրությունով շապիկը հագին տղամարդկանց տեսնելիս՝ աչքերս ակամայից փայլում են, իսկ հոգուս մեջ զարթնում է մի հարազատ բան:

Ես շատ սիրեցի դասական ռոքը: Ազատ ժամանակ երեկոները պարտադիր բարձրաձայն միացնում էի Deep Purple-ը, հագնում իմ կողմից ծանր քրտինքով, 10 տարեկան նիհարիկ աղջկա ուժերով վերջապես պատռված ջինսը և սկսում պարել, ավելի ճիշտ՝ ուժգին շարժումներ անել՝ ռոք երաժշտությանը համապատասխան…

Smoke on the water,
A fire in the sky…

Ես 13 տարեկան էի, երբ Deep Purple խումբը եկավ Հայաստան համերգ տալու: Ես ամիսներով էի սպասում այդ օրվան: Հայրիկիս ու քրոջս հետ գնացինք համերգին, ինչը աննկարագրելի հաճույք և անմոռանալի տպավորություններ պարգևեց ինձ: Ես տեսա, որ համերգից հետո իմ հայրիկից ավելի մեծ տարիքով՝ հիսունին մոտ տղամարդիկ, վինիլային ձայնասկավառակները ձեռքին փորձում են անցնել երաժիշտների մոտ:

-Նայիր, նայիր, նրանց մոտ դեռ մնացել են հին ձայնասկավառակները: Պատկերացնո՞ւմ ես, թե դա ինչ է: Նրանք տանում են դրանք Յան Գիլանի, կամ մնացած երաժիշտների մոտ, որ ստորագրություն վերցնեն: Պատկերացնո՞ւմ ես, դա ուղղակի անգին բան կլինի…

Smoke on the water,
A fire in the sky…

Ես 20 տարեկան էի, երբ առաջին անգամ գործուղման գնացի Եվրոպա: Վերադառնալուն պես՝ ներս մտա հյուրասենյակ ու չնայած որ ճանապարհից շատ էի հոգնել՝ արտասահմանից գնված նոր բարձրակրունկ կոշիկներով, կոկիկ, փոքր ճամպրուկով, երջանիկ ժպիտով ու փայլող աչքերով, սկսեցի ոգևորված պատմել Եվրոպայի մասին իմ հիսունին մոտ հորը և մորը: Պատմել ճարտարապետության մասին, մշակույթի մասին, տարբեր ազգերի մարդկանց մասին: Ծնողներս հետաքրքրությամբ ու երջանիկ լսում էին: Ես ճամպրուկից հանում եմ երկու վինիլային ձայնասկավառակ՝ Deep Purple-ի անդամների նկարով գեղեցիկ ու հին կազմերի մեջ. սա իմ  նվերն էր դասական ռոք սիրող հայրիկիս:

Նրա դեմքի արտահայտությունը իսկույն հիշեցրեց ինձ մի վառ պատկեր 13 տարեկանից. դա նույն երջանիկ ու ոգևորված արտահայտությունն էր, ինչպես մի քանի տարի առաջ Deep Purple-ի համերգին…

Smoke on the water,
A fire in the sky…

Ես գնում եմ հայրենիք և վերադառնում հայրենիք

Արդվին… Արդեն հարազատ դարձած հնչյուններ…

Վրաստանից Թուրքիա սահմանին տեղի ունեցած հետաքրքիր ու զվարճալի արկածներից հետո, ինչի ընթացքում ուղիղ մեկ ժամ սպասումների մեջ էինք, մի թուրք և մի ադրբեջանցի շատ կենսուրախ ու գրագետ ձևով մեզ օգնում էին, նույնիսկ մեր ազգությունը իմանալուց հետո… Այդ արկածներից հետո հայտնվեցի օտար երկրում, որը չնայած պատմականորեն իմ հարազատ հողն է, իմ նախնիների երկիրը… Հարազատության կարոտով լցված անհասկանալի սպասումներ ունեի: Անհասկանալի, որովհետև, իսկապես, չգիտես, թե ինչ սպասես… Մի կողմից` գտնվում ես քո ազգի թշնամու երկրում, մյուս կողմից` եկել ես քո ապուպապի հարազատ քաղաքն այցելելու, ինչին այնքան սպասում էիր, հաշվի առնելով նաև այն, որ անչափ կարոտել ես հենց քո սեփական հարազատ քաղաքը ու ընդհանրապես ցանկացած հայկական բան…

Արդվինը փոքրիկ, շատ գեղեցիկ քաղաք է, վեր ու վար ճանապարհներով, քանի որ գտնվում է սարի վրա: Մի սիրուն սարի վրա, որ մեր հայկական սարերից ոչնչով չի տարբերվում…

Արդվին քաղաքի խորհրդանիշը երկու իրար դեմ դիմաց մարտական կանգնած ցուլեր են: Դա մենք հասկացանք հուշանվերներ գնելիս: Ցուլ… Միակ հարազատ ու հետաքրքիր ասոցիացիան ցլի հետ ինձ համար այն է, որ ցլի ամսում եմ ծնվել…

Արդվին… Արդեն վաղուց հարազատ դարձած հնչյուններ… Ինչքա՜ն եմ լսել այս քաղաքի մասին: Ու հավատս չի գալիս, որ ոմանց համար սա ընդամենը մի քաղաք է Թուրքիայում, իսկ տեղացիների համար՝ իրենց հարազատ քաղաքը: Շատ տարօրինակ է այդ հարազատ բառի կողքին տեսնել ինչ-որ անհասկանալի թուրքական բառեր փողոցի ամեն խանութի կամ բանկի վրա:

Իսկ տեղացիները կյանքում չեն պատկերացնի ու չեն հավատա, թե էս մարդիկ ինչո՞ւ են եկել էստեղ ու ի՞նչ են անում… Իրենց համար տարօրինակ է… Զարմացած ու տարօրինակ հայացքներով նայում են, որ մի ընտանիք եկել է իրենց քաղաք ու, չգիտես թե ինչու, լուսանկարում է իրենց տները, փողոցները, քաղաքը, որտեղ իրենք ապրում են, գնում են գործի, առևտուր են անում, հանդիպում են իրենց ծանոթներին ու ընկերներին, որտեղ անցնում է իրենց առօրյան: Չեն հավատա, թե ինչու ենք մենք հուշանվերներ գնում ու այնքան հետաքրքրված ենք, որ ոչինչ չի խանգարում քաղաքն ավելի ու ավելի ուսումնասիրել…

Ու մի պահ իսկապես զգացի այդ ցավը, այդ ողբերգության, դժբախտության հետևանքը, այդ օտարացումը: Քոնը արդեն քոնը չէ, ու ոչ ոք չի էլ հիշում այստեղ, որ սա պիտի քոնը լիներ…

Ես պատկերացրի, որ կարծես թե, զուգահեռ իրականության մեջ լինեմ: Որ ժամանակի մեջ մի բան փոխվել է, ու եթե պատմությունը ունենար այլ զարգացում, Արդվինը կարող էր լինել նաև իմ հարազատ քաղաքը: Սակայն բավական ժամանակ այս քաղաքում անցկացնելուց հետո, կենտրոնում ու տարբեր այլ փողոցներում զբոսնելուց ու սարի վրայից բացվող տեսարանը վայելելուց հետո, նույնիսկ այստեղ ճաշելուց հետո ես, հասկացա… Հասկացա, որ նույնիսկ եթե պատմությունը այլ զարգացում ունենար, ու մենք զերծ մնայինք այսօրվա տխուր իրականությունից, Արդվինը իմ ապուպապի հարազատ քաղաքն է, բայց ոչ իմ: Իմ հարազատը այն քաղաքն է, որտեղ ապրում եմ, որտեղ ապրում է ընտանիքս, սիրելի մարդիկ, որտեղ գիտեմ ամեն ինչ, բայց միևնույնն է՝ միշտ մոլորվում եմ, որտեղ սիրում եմ փողոցները, այգիները, ու որը ես գժի նման կարոտել եմ…

07.08.15 12:00

Ես չգիտեմ, թե ինչպես է արարվել աշխարհը, չգիտեմ, թե ինչպես հայտնվեց մարդկությունը: Ինքս ինձ այդ աստիճան իմաստուն երբեք չեմ համարել որևէ բան ստույգ ու համոզված պնդելու համար: Միշտ կարծում էի, որ քրիստոնեությունն էլ պարզապես կրոններից մեկն է, որ անձամբ ինձ համար լեգենդ է, հանճարեղ մի լեգենդ, բայց լեգենդ այնուամենայնիվ… Այդ իսկ պատճառով, ճիշտն ասած, ինձ լիարժեք քրիստոնյա չեմ համարել: Սակայն երբ տեսա ինձ համար մինչև այսօր անհայտ ու թաքնված աշխարհի մի փոքր մասնիկ… Երբ տեսա ուրիշ կրոն… Մոտիկից, ներսից ու իրականության մեջ… Ու թե ինչ էի զգում ես այդ ամենը տեսնելիս… Ես մի տեսակ զգացի, որ կրոնն էլ ազգության պես արյունով է ժառանգվում…

Մարդիկ խոսում են լուսնի տակ

Երկու սիրահարներ, որոնք միմյանց ականջի անուշ խոսքեր են շշնջում; երկու ընկերուհի, որոնք բամբասում կամ պատմում են իրենց անմոռանալի երեկոների ու հավերժ սերերի մասին: Երկու տղամարդ, որոնք քննարկում են քաղաքականությունը, տնտեսությունը ու կյանքում գոյատևելու համար ամենակարևոր բաները: Տատիկ, որ իր թոռնիկին անգին խրատ է տալիս: Երկու քույր, որոնք գիշերը խոհանոցում իրար օգնելով, բայց չեն էլ խոսում, քանի որ քույրերի իրար անխոս հասկանալն ուրիշ է: Մայր, որ իր դստեր հետ երգում է ժողովրդական մի երգ: Դժվարությունների հանդիպած մի տղա, որ իր հորից խորհուրդ է հարցնում: Կին և ամուսին, որոնք համբերատար ու հասուն քննարկում են որոշ խնդիրներ… 

Մարդիկ խոսում են լուսնի տակ, բայց երբեք չէի մտածել, որ այդ բոլոր ասվածներն ու չասվածները բարձրանում են երկինք ու ստեղծում այնտեղ մի հատուկ մթնոլորտ, որ դառնում է ճակատագիր: Բոլոր ուժեղ զգացմունքները ազդում են տիեզերքի վրա, իսկ տիեզերքը՝ մեր: Ու արարում բոլորիս կյանքը…

Խոսե՜նք անկեղծ…

Կայծը

Աղջիկ մը երջանիկ դեմքով ու առանց կոսմետիկայի, քայլում է փողոցներով, քայլում է երկար ու հեռու, պահի տակ՝ վազելով ու թռչկոտելով, պահի տակ՝ կանգ առնելով ու զգալով օդի ուղղությունը… Ոչինչ պետք չէ երջանիկ լինելու համար: Իսկ քամին խառնում է մազերը, արևը էլ ավելի պայծառացնում աղջկա դեմքը լուսավոր: Քայլում է հեռու ու անհայտ ուղղություններով ու ժպտում ամբողջ ճամփին: Ժպիտը դեմքից չի կորչում… Իսկ անցորդների տարօրինակ հայացքները՝ բոլորը մի դեմքով են, նույնիսկ անդեմ են: Քայլում է մի աղջիկ, որի ծիծաղն ու լացը շատ նման են, նույնիսկ կարելի է շփոթել: Իսկ ընդհանրապես ծիծաղն ու լացը շատ նման են, եթե խորանաս… Երկուսն էլ զգացմունքների ճիչ են: Մանավանդ ուժեղ լացն ու ծիծաղը: Ուժեղ ծիծաղը արցունքների է հասցնում՝ հիշեցի տատիկիս… Իսկ ուժեղ լացը՝ այնքան ուժեղ ու այնքան ճչացող, նրա նոտաները ուժեղ ծիծաղի նոտաների հետ են համահունչ:

Բայց ամենից շատ ես սիրում եմ ժպիտը… Ժպիտը արցունքների միջից: Մի՞թե ավելի գեղեցիկ ու ավելի ուժեղ բան կա: Իմ կարծիքով, երջանկության արցունքների քիմիական բաղադրությունը լրիվ այլ է: Նրանք աղի չեն…

Իսկ այդ առեղծվածային ժպիտը խլացնում է շրջակա աղմուկը: Աշխարհը կորցնում է իր հողն ու հատակը, կա միայն արև, երկինք ու կանաչ գույն… Չէ, շատ գույներ: Ու պահը չի անցնում, կարծես, կողքին կլինի ամբողջ ճանապարհին: Ասում են՝ միայն դժբախտներն են հանճարեղ, բայց ահա տեսեք՝ ծնվում է մի կայծ, երկար անձրևներից հետո… Այդ կայծը ունի միամիտ, բայց շատ ուժգին տենչանք՝ դառնալ անմար կրակ… Իսկ աղջիկը քայլում է անմտորեն ու խելագար, վերջնականորեն ու անվերադարձ սիրահարված կյանքին…

Հասուն կյանքի առաջին ամառը

Մի քանի տարի առաջ ընտանիքով գնացել էինք ծով հանգստանալու: Ես դեռ փոքր էի, շատ էի երազում, լավ հանգստանում էի, իհարկե, նաև ամեն ինչում օգնում էի ընտանիքիս, բայց ամբողջ պատասխանատվությունը և որոշումներ կայացնելու իրավունքր իրենց վրա էր: Այդ ժամանակ ես մեր մասին գրեցի մի պատմվածք «Մանկության վերջին ամառ» վերնագրով: Իսկ այս տարի մենք՝ 6 ընկերուհիներով, որոշեցինք ինքնուրույն քաղաքից դուրս հանգիստ ու արկածներ կազմակերպել: Մեր կյանքի ու ամեն ինչի պատասխանատվությունը մեր վրա էր, և մենք կազմակերպեցինք այնպես, ինչպես թույլ էին տալիս մեր երիտասարդ, մի քիչ մանկական, աղջկական ուղեղները և հնարավորությունները: 

Մենք վեց հոգի էինք. Ամենատարբեր արտաքինով և էլ ավելի տարբեր բնավորությունների տեր աղջիկներ՝ ես, Աննան, Վեներան, Լենան, Իրման ու Սոնան: Գնում էինք ինձ շատ հարազատ, իսկ այս պատմությունից հետո էլ ավելի հարազատ քաղաք՝ Դիլիջան:

Սուսաննայի մոտ

Աննան էր ամեն ինչ մտածել: Շատ շնորհակալ եմ իրեն իր բոլոր ծընգլ անող զանգերի, մուննաթների, առաջնորդության համար, ու նրա համար, որ բոլորիս հավաքեց: Նա պատվիրել էր Երևան-Դիլիջան գազելի տոմսերը, պայմանավորվել էր Դիլիջանում ապրող մի կնոջ հետ, ում տանը պիտի մնայինք:

Առավոտ շուտ մենք բոլորս ժամանակին հասանք Հյուսիսային ավտոկայան, գտանք մեր գազելը, նստեցինք մեր նախօրոք պատվիրած և արդար ձևով վաստակած տեղերը, շարժվեցինք և համերաշխ, առանձ դժբախտ պատահարների հասանք Դիլիջանի ավտոկայան: Այո, Հայաստանում երբեմն պատահում է այդպես:

Այն կնոջ անունը, ում տանը պիտի մնայինք, Սուսաննա էր: Նա իր տանն ընդունում է հովեկների, փող է աշխատում և նրանց հետ էլ ապրում է նույն տանը: Մենք ներս մտանք, բարևեցինք: Ես մի քիչ լարվեցի մթնոլորտից, բայց ինքս ինձ համոզելով, որ մենք նոր ենք եկել, և ընդհանրապես ոչ բոլոր մարդիկ են միանգամից դուր գալիս, մտածեցի՝ դե, ոչինչ… Բարձրացանք 2-րդ հարկ: Պատերը, իհարկե, լավ վերանորոգված պատեր չէին: Համենայն դեպս, պատերի վրա չկային պատռված պաստառներ, այն պարզ պատճառով, որ ընդհանրապես բացակայում էին: Իսկ ընդհանուր առմամբ, տարօրինակ էր: Տարօրինակ էին անկողնու սպիտակեղենի վրա գտնվող երևակայական ինֆեկցիաները, քանի որ միջավայրը մաքրություն չէր խոստանում: Տարօրինակ էին տանից եկող ձայները, իսկ զուգարանի վիճակը ընդհանրապես սարսափեցնում էր մեզ: Մենք խորհրդակցեցինք և որոշեցինք, որ կարելի է ուրիշ տուն փնտրել: Վեներան հավաքեց իր խիզախությունը և փորձեց Սուսաննային բացատրել, որ մենք կուզեինք գնալ մեր «ծանոթների» մոտ, իրենց տունն էլ տեսնել, իսկ հետո որոշել, թե որտեղ կմնանք:

- Դուք չգիտե՞ք` ուր եք մնալու: Դուք որոշեք արագ, ու ինձ ասեք. մնո՞ւմ եք, թե` չէ: Ձեզ տասը րոպե ժամանակ, – վրա տվեց Սուսաննան:

Մենք մտածեցինք, որ կարելի է դուրս գալ, մի քիչ զբոսնել և տեսնել, թե ինչ տներ կան մոտակայքում, իսկ մեր ծանր պայուսակները թողնել Սուսաննայի տանը: Լենան համաձայնեց պայուսակների հետ մնալ տանը:

-Ես հիմա տասը րոպեից տուրիստներ եմ ունենալու, – ասում է Սուսաննան, – եթե դուք մնալու եք, ուրեմն հիմա ասում եք,  որ ես ձեզ տամ սենյակը: Ի՞նչ: Ո՛չ, դուք չեք թողնի ձեր «վեշերը»: Դուք գնո՞ւմ եք: Ուրեմն, հենց հիմա «վեշերներդ» հավաքեք ու գնացեք:

-Բայց դուք կարող եք մեզ մարդկայնորեն հասկանալ: Մենք հիմա կնայենք ուրիշ տներ էլ ու կորոշենք: Մեր մի ընկերուհին կմնա վերևում, մեր պայուսակների հետ: Մենք կգանք, ու եթե չստացվի, կվերցնենք: Դուք ձեր հյուրերին ասեք, թող իրենք հանգիստ գան, – ասում է Վեներան:

-Ի՞նչ: Ուրեմն մարդկային, հա՞: Բա դու մարդկայի՞ն ես, որ իմ գործերը սաղ խառնում ես: Ուրեմն դուք վճարելու եք էս ամենի համար: Հա: Ու ձեր բարեկամին էլ կասեք, որ դուք հելաք ու գնացիք, ինձ մոտ պայմանավորվում եք ու չեք մնում, հա՞: Կասեք` ես ձեր համար պատասխանատու չեմ, եղա՞վ:

-Ոչ, ոչ, էսքանից հետք դուք մեր համար ընդհանրապես պատասխանատու չեք, դուք հանգիստ մնացեք, մենք գնում ենք: Մենք հիմա մեր պայուսակները կվերցնենք ու կգնանք:

-Դե գնացեք: Գնացեք: Առաջինը դու գնա, խառնակի՛չ, – ասում էր` ցույց տալով Վեներային. – Դուք ուրեմն ինձ խաբեք, հա՞: Եկեք տեսեք հլը իմ բաղնիքը: Ասում եք` ես բաղնիք չունեմ, հա՞: Եկեք տեսեք ու գնացեք, եղա՞վ: Եկեք տեսեք, որ իմ մոտ բաղնիք կա: Հետո փորձվեք ասեք, որ Սուսաննայի մոտ բաղնիք չկա, հասկացա՞ք: Ի՞նչ ա իմ տան պատերի ռեմոնտը, հլա մի տեսեք, դուրները չի գալիս: Բա ձեր տանը տենց չի՞: Ձեր տանը ավելի լավ ա՞: Հելեք գնացեք:

Ու մենք թողեցինք, փախանք այդ չար տնից: Ավելի լավ է փողոցում մնալ, քան այդ կնոջ հետ: Ես վախենում էի, որ նա հանկարծ դիմի բռնի ուժի:

Ահա մենք՝ վեց աղջիկներով, թափառում ենք Դիլիջանի ծուռ փողոցներով, Աստված գիտի, թե որտեղ, պայուսակներով և առանց գիշերելու տեղի: Շատ հիմար տեսք ունեինք, գժերի նման ծիծաղում էինք ու երջանիկ էինք…

Մոտենում էինք անցորդներին ու հարցնում.

-Կներեք, այստեղ մի տեղ քոթեջներ չկա՞ն, որ կարողանանք գիշերը մնալ, մենք վեց հոգով ենք, բայց թող գոնե երկու մահճակալ լինի, ոչինչ: Ինչ-որ տեղ գիտե՞ք:

-Դե, ես չգիտեմ: Դուք ի՞նչ տուն եք ուզում: Պայմանավորված էլ չե՞ք: Այ էստեղ մի տեղ կնիկ կա, ինքը տուն ա տալիս վարձով: Գնացեք ըտեղ:

Այո: Անցորդը ցույց էր տալիս հենց Սուսաննայի տան ուղղությամբ:

-Ոչ, ոչ, շատ շնորհակալ ենք, չենք ուզում էդտեղ, Աստված հեռու պահի:

- Է, դե ինչ ասեմ…

Հանկարծ տաքսի է անցնում, Աննան գոռում է.

-Բռնեք, բռնեք դրան:

Տաքսին կանգնում է:

-Կներեք, դուք այստեղ տուն գիտե՞ք վարձով: Որ կարողանանք մնալ: Մեզ երկու մահճակալը հերիք կանի, մենակ մաքուր տեղ լինի, գիշերը չենք քնի:

-Տո՞ւն, մի րոպե, հեսա ճշտեմ:

Ու վարորդը սկսում է զանգել: Ահա և զանգեց մի կնոջ, որը նույնպես հյուրեր է ընդունում:

-Հո անունը Սուսաննա չի՞, – հարցնում ենք մենք:

-Չէ, Նառա ա:

-Իսկ ջուրը ո՞նց ա: Նորմա՞լ տուն ա:

-Հա նորմալ ա, – պատասխանում է մեզ վարորդը, տալով մեր այդ բոլոր հարցերը հեռախոսով Նառային:

-Իսկ կարո՞ղ ա մեզ զեղչ անի,- հարցրեց Աննան:

-Իսկ կարո՞ղ ա զեղչ անես, Նառա: Հա, կանի, 4000-ով կմնաք մարդը:

-Դե լավ, գնացինք, կտանե՞ք մեզ:

 

Նառայի մոտ

Ներս ենք մտնում Նառայի տուն:

-Վայ, բարև ձեզ, ներս եկեք, էս ինչ լավ աղջիկներ եք, եկեք տեսեք իմ տունը:

Նառան շատ հաճելի կին դուրս եկավ, տունը լավն էր, մահճակալները մեզ տվեց, նույնիսկ ծալովի մահճակալ ավելացրեց:

-Ես ձեզ ամբողջ տունը կտամ, եթե պետք ա: Կողքի տունը մամայիս տունն ա, իրա մոտ կմնամ, որ ձեզ հանգիստ լինի: Տղաս էլ առավոտը վեցին գնում ա, իրիկունը իննին գալիս: Բա պիտի հանգստանաք, չէ՞: Ես ձեզ անտառի տեղն էլ ցույց կտամ: Կարամ` ուտելիք էլ սարքել: Բայց դե, ուտելիքը դուք պիտի առնեք: Բայց ես գումարը նախօրոք եմ վերցնում: Թե չէ` ինձ էնքան են խաբել, էնքան են նեղացրել: Մարդ ու կնիկ էին գալիս ստեղ չգիտեմ ինչ էին անում, կարող ա սկի ամուսնացած էլ չէին, խալադելնիկը ջարդեցին: Բայց դուք լավն եք: Ուզո՞ւմ եք, երրորդ գիշերն էլ ձրի մնացեք, էդ էլ ձեզ նվեր:

-Վայ ինչ լավ ա…

-Իմ տղուս թայ աղջկեք եք, ձեզ հարազատի պես կընդունեմ, գնացեք վեշերը բերեք:

 

Քայլելով մանկության հետևից 

Երեկոյան զբոսնում ենք: Դուրս ենք եկել գլխավոր փողոց, և ես նկատում եմ Փոստը: Ու այդ պահին մայրիկս զանգեց:

-Մամ, Դիլիջանում քանի՞ հատ Հայփոստ կա: Ստեղ քաղաքապետարանն ա, «Դիլիջան» կինոթատրոնն ա:

-Հասարակական զուգարան կա՞:

-Հաաա, հեսա էդ հասարակական զուգարանը: Ես ստեղից արդեն հիշում եմ: Աղջիկներ, ուզում եք` եկեք, ուզում եք` սպասեք, ես պիտի գնամ ու տեսնեմ մեր տունը:

Ես մոտենում եմ: Արդեն տեսնում եմ դարպասների հետևից երկու տուն՝ սպիտակ ու սև: Ես հիշում եմ, թե ոնց էր տատիկս ցույց տալիս ու ասում. «Էն սիրուն սպիտակը տեսնո՞ւմ ես, էդ հարևաններինն ա: Իսկ են սև քանդվածը մերն ա, քո պապական տունն ա»: Ու այդ նույն խոսքերով ես դիմում եմ ընկերուհիներիս, այնքա՜ն հպարտ այդ քայքայվող փայտի կտորների համար… Ընկերուհիներիցս երկուսը եկան ինձ հետ, մյուսներին հետաքրքիր չէր: Մարդ չկար, ու դարպասները փակ էին, իսկ մենք թռանք դարպասների վրայով ու մտանք բակ: Այդ բակում կանգնել էի ու տեսնում էի մանկության վառ պատկերներից մեկը. վազվզող փոքրիկ ճուտիկներ…Հերթական անգամ զարմացա, թե ինչպես կարող է տարածությունը ժամանակի հետ փոքրանալ, բայց հիշողության մեջ հսկայական մնալ: Մեկ անգամ էլ հայացքով ընդգրկեցի ամբողջ բակը ու տունը, նայելով և հիշելով, որ այստեղ, օրինակ, առաջ խոզեր էին պահում: Ես մի պահ մտածեցի, արդյո՞ք ես ձանձրացրել եմ Լենային ու Սոնային, բայց նայելով նրանց աչքերի մեջ, հասկացա, որ ոչ…

Ու այո, ես ինքնուրույն գտա այդ տունը:

Party

Դիլիջան, ընկերուհիներ, մենք մենակ ենք և ազատ: Նման միջավայրը պարզապես չի կարող չտրամադրել մի լավ Party անելու: Աննան բերել էր հսկայական ձայնաուժեղացուցիչ սարքեր ու գինի: Մի քիչ խմեցինք ու պարում էինք շատ բարձր երաժշտության տակ, վրեժ լուծելով Նառայի տղայից իր «ռաբիզ» երաժշտության համար: Գինին մի լավ ազդել էր, պարում էի ազատ, առանց մտածելու, աչքերս փակ: Առավոտյան Վեներան ծիծաղում էր, բայց իմ համար դա իսկական պարել էր:

Պարելուց հետո Աննան, Իրման ու Վեներան գնացին ֆիլմ նայելու, իսկ ես, Սոնան ու Լենան նստեցինք ու իբր պիտի փիլիսոփայեինք: Դրա հավեսը ես չունեի, ու միակ բանը, ինչի մասին մտածում էի ու ինչից վախենում էի. «Միայն հանկարծ ես չքնեմ բազկաթոռի մեջ իրենց աչքի առաջ»: Իրականում հենց այդպես էլ եղավ: Հետո ես տեսա, որ Սոնան ու Լենան ինձ վրա ծիծաղում են: Առավոտյան իմացա, որ իրենք քիթս էին խուտուտ տալիս, որ արթնանամ, բայց դա չազդեց: Հետո չալարեցին և իմ սենյակից բերեցին վերմակս ու դրեցին գլխիս, որ արթնանամ: Հետո ինձ քաշ տվեցին իմ սենյակ, գցեցին անկողնուս վրա և «խնամում էին», ինչպես հարբեցողի կխնամեին: Ծիծաղից փորս ցավում էր…

Նառան

Նառան շատ էր խոսում: Շատ բարի ու անկեղծ կին էր, բայց ինչքա՜ն էր խոսում… Լենան հերոսաբար ժպտում էր:

-Դուք շատ լավ, տան աղջիկներ եք: Բայց երևում ա, որ դուք մամայի կարիքը դեռ ունեք: Դուք որ մենակ մնաք, սոված չեք մնա, շատ բան եք կարողանում անել ու շատ բան գիտեք: Բայց նաև լիքը բաներ կա, որ չեք կարողանում: Մեր մոտի աղջիկները 19 տարեկանում արդեն պատրաստի մամաներ են, էլ զակատ են անում, մուրաբա սարքում, էլ թթու են դնում, ամեն ինչ: Իսկ քաղաքում խնդիր ա: Քաղաքի աղջիկները հարսի են գնում ու իրանց կիսուրը իրանց վրա բարկանում ա: Իրանք էլ քնելուց առաջ իրանց մարդուն տխուր-տխուր բողոքելու են, բա, մամադ սենց ասեց: Դե մի անգամ, երկու անգամ, երեք՝ կհասկանա, բայց վերջիվերջո կասի: «Դե հերիք ա, կարո՞ղ ա քո պատճառով մամայիս պիտի բան ասեմ: Չես կարում եփել, էլի»:

Իսկ ես իմ տան ռեմոնտը, ամեն ինչ ես եմ արել, աբոյները ես եմ կպցրել իմ ձեռքերով, իմ տղաս ու ամուսինս խաբար չեն, թե ինչն եմ ես արել: Ամեն օր իմ խոզերին ու կովին կեր եմ տալիս, խնամում եմ: Ջուրը 4 ժամ ա գալիս, ամեն ինչ հասցնում եմ:

Ու սկսեց ինքը իր տղայի, ամուսնու ու սկեսուրի մասին պատմել: Իր մյուս տղայի մասին, իր հարսի մասին, իր տղայի ընկերների մասին…

Մի անգամ Նառան մեզ առաջարկեց, որ իր տղայի ընկերը իր ավտոյով մեզ Պարզ լիճ տանի: Սկզբում ուրախացանք, մտածեցինք. «Ջան, անվճար կտանեն»… Համաձայնվեցինք: Բայց հետո հասկացանք, որ եթե ինքը մեզ տարավ, Պարզ լճում մեր հետ կմնա… Մի կես ժամ չգիտեինք` ոնց մերժենք, որ չնեղանա: Հետո մեզ վիլիսով հարևանը տարավ ու շատ քաղաքավարի էր իրեն պահում, չէր անհանգստացնում, չէր կպնում մեզ: Մենք էլ դրա համար իրեն ձմերուկ հյուրասիրեցինք:

 

Ավտոկայան

Ահա և վերջ: Մեզ ճանապարհեցին դեպի ավտոկայան, և մենք պիտի նստեինք Դիլիջան-Երևան գազելը: Վճարեցինք, տոմսերը վերցրինք, ու գազելը պիտի ժամը 2-ին շարժվեր: Նստելուց պարզվում է, որ մեր տեղերում կանայք են նստած: Մենք ցույց ենք տալիս մեր տոմսերը, իրենք էլ իրենցը: Տոմսերը համընկնում են: Կանանցից մեկն ասում է, որ սա ժամը մեկի գազելն է, բայց արդեն 15 րոպե ուշանում է: Իսկ մեր գազելը ուրիշ է, ժամը 2-ինը: Բայց վարորդը մեզ ասում է, որ նստենք, իսկ այդ կանանց տեղ չի տալիս: Իրենք էլ հակաճառում են.

-Բայց չէ՞ որ սա մեր գազելն ա, ժամը 1-ի գազելը, մենք տոմսերի համար վճարել ենք, ու սրանք են մեր տեղերը:

-Ժամը մեկի գազելը վաղուց գնացել ա, – ասում է վարորդը:

-Ո՞նց թե` գնացել ա: Մենք տոմսերը առել ենք: Ինչի՞ ա գնացել: Ինչի՞ չի սպասում վարորդը ուղևորներին:

Մի խոսքով, ժամերը խառնվել էին: Առաջին գազելը գնացել էր առանց իրենց, իսկ իրենց փոխարեն վարորդը տարել էր ուրիշ ուղևորների: Իսկ այս խեղճ կանայք, որոնցից 2-ը ծեր տատիկներ էին, մնացել էին դուրսը: Իսկ 2-րդ գազելն էլ նստել չեն կարող, քանի որ դրա բոլոր տոմսերը արդեն վաճառված էին: Իսկ այն մարդիկ, որոնք վճարել էին այդ տոմսերի համար, արդեն եկել էին ու կռիվ էին գցել: Մի գոռոց, մի բղավոց… Տոմսարկղի հարբած աշխատողը բղավում է խեղճ կանանց վրա…

-Չեմ դուրս գա ես, կնստեմ ստեղ, ուզում ա մինչև հինգը կնստեմ: Թող նորմալ աշխատեն, նորմալ տեղերը դասավորեն, էդ խմած աշխատողը եսիմինչ ա անում…

-Դու քո ավտոյից ուշացել ես, գնա, թող էս մարդիկ նստեն, իրանք մեղավոր չեն, – բղավում է վարորդը:

-Բա ես ի՞նչ մեղք ունեմ, որ ժամը մեկի ավտոբուսը 15 րոպե շուտ ա շարժվել, ու ուրիշ մարդկանց ա տարել, բա կարելի ա՞:

-Դու էս մի գազելի փողը չես տվել, դուրս արի գնա, թող էս մարդիկ նստեն:

-Ես տվել եմ, ինքը կերել ա: Նորմալ աշխատեիք, նորմալ կտանեիք պասաժիրներին, չի շարժվում, դե ես էլ չեմ իջնի:

Մոտավորապես նույն պատմությունը տեղի էր ունեցել, երբ ես գնում էի Սևան: Էս վարորդները, երբ տեսնում են, ուղևոր է եկել, արդեն ոչ մեկին չեն սպասում: Ու ամենաահավորը այն էր, որ ժամը 2-ի գազելի համար վճարած ուղևորները ստիպված կլինեն նստել ժամը 3-ի գազելը, քանի որ իրենց գազելում նստած են ժամը 1-ի ուշացած ուղևորները: Իսկ ժամը 3-ի ուղևորները կգան ու կհասնեն իրենց պատվիրած, վճարված, բայց զբաղված տեղերին: Եվ այդպես շարունակ… Տարրական մաթեմատիկայի գիտելիք է ընդամենը հարկավոր, որպեսզի կարգավորվի այս հարցը, բայց, ցավո՜ք, դրամարկղի հարբած աշխատողը չունի այդ գիտելիքները:

Եվ հանկարծ այս խառնաշփոթի մեջ մեզ մոտենում է մի բարի արտասահմանցի և անգլերենով հարցնում.

-Wich one of this two minibuses leaves now?

-Oh,- ծիծաղում ենք,- even we don’t know that.

-You know, actually I want to go to Yerevan today, you see.

-Ahahah, We also very very much want to get to Yerevan today. So you go and pay for the ticket, maybe that will help.

-Thank you.

-Good luck,- կարեկցանքով և հույսով լի ձայնով պատասխանեցի ես:

Նման պատմություններ հաճախ կհանդիպես Հայաստանի ավտոկայաններում: Դե, ինչ… Սա Սև ծովը չէ, Եվրոպա չէ, բայց այն է, ինչ մենք ինքներս կազմակերպեցինք և արեցինք: Ես շատ ուրախ եմ, որ նման արձակուրդ անցկացրեցի ընկերուհիներիս հետ: Երբ դու անցկացնում ես քո հասուն կյանքի առաջին ամառը, ինքդ ես պատասխանատու, ինքդ ես որոշում, թե արժե՞ արդյոք մնալ Սուսաննայի տանը, դու բավականին կազմակերպած ես, որպեսզի ժամանակին հասնես միջքաղաքային տրանսպորտին, ու նաև բավական համբերատար, որպեսզի նստես գազազած գազելի մեջ: Դու հասուն ես…