Անուշ Դավթյանի բոլոր հրապարակումները

anush davtyan

Խ-ի փոխարեն՝ գրական հ

«Ալիաս» կամ «Այլ կերպ» խաղից սկսվեց ամեն ինչ։ Ես էի, ու մաման էր հետս։ Իմ հերթն էր բառերը գուշակելու։ «Խարազան» բառի վրա էր կանգնել մայրս, փորձում էր բացատրել։

-Հարազատ, բայց խաղողի տառով։

-Խարազա՞տ։ Հա՜, խարազան,- լավ էր, հեշտ գլխի ընկա։ Խարազատից սկսվեց, էլի։

Մաման դեպք հիշեց իր՝ հիվանդանոցի կյանքից.

-Էս քյավառցիները, որ ուզում են՝ իբր գրագետ թվան, բոլոր խ տառերի տեղը հ են ասում։ Էսօր մեկն ասում էր. «Բժշկուհին ասաց՝ գնա երկու շաբաթ հմի, արի»։

Դու մի ասա, էդ «հմի»-ն խմելն էր։

Հետո էլի մի դեպք հիշեց, թե ոնց էր մի հիվանդ իր սկեսուրից պատմում.

-Ինքը, ճիշտ ա, հորթ ա, բայց շատ լավ կին ա, էնքան լավ անձնավորություն ա։

«Հորթ»-ն էլ, բնականաբար, «գրական» ասված «խորթ» բառն էր։

Ու հաջորդ տասը-քսան րոպեն ծիծաղում էինք էս ամեն ինչի վրա։ Մենք էլ մեր կողմից էինք ավելացնում.

-Էս ճանճին պիտի հփեմ ես, որ նոր հանգստանամ։

-Էդ ջո՞ւր ես ուզում հմես։

-Լավ դե, արի հաղանք, որ գնանք վերև։

Վերջում բայց էլ «չհաղացինք», միանգամից քնելու գնացինք. «հաղալու» հավես չէր մնացել, մենակ ծիծաղելու։

Ամեն դեպքում՝ քնելուց առաջ լավ «հոսեցինք», ուրախացանք:

anush davtyan

Երբ ժպիտը դիպչում է շուրթերիդ

Վերջերս անընդհատ մտքումս «губы тронула улыбка» արտահայտությունն է պտտվում։ Ինչ հետաքրքիր բառախաղ է ստացվում։ Ժպիտը դիպավ շուրթերին։ Դե, բոլորն էլ հասկանում են, որ ժպիտը դիպչելու համար ոչ մի հարմար վերջույթ չունի, բայց երևի բոլորին էլ ծանոթ զգացում է։ Գիտե՞ք՝ ոնց է լինում։ Էն որ մեքենայի մեջ գիշերով գնում ես, պատուհանից դուրս ես նայում, ու քեզ թվում է, որ գովազդի միջի «Coca-Cola»-ի մեքենաներն ես տեսնում։ Էն որ ձմռանը միշտ ցույց են տալիս, Ձմեռ պապի նկարով երկար մեքենաներ են, է՞։ Հետո մոտենում եք կամաց-կամաց, ու պարզվում է, որ բենզին տեղափոխող բեռնատարներ են, ուղղակի կարմիր լույս էին կպցրել հետևից։ Էդ պահին աչքիդ առաջ են գալիս կոլայի մեքենաներն ու սկսում ես երգել. «Տոներն են մոտենում, տոներն են մոտենում…»։ Հետո էլ շատ զգույշ, որ հանկարծ կողքիդ նստածը չզգա, ինքդ քեզ համար ժպտում ես, ու ոնց որ դու էլ զգաս, թե ոնց ինչ-որ մեկը նուրբ ձգեց բերանդ մի կողմից, երկու վայրկյան պահեց, հետո էլ միանգամից թողեց։ Այ, էդպես է ժպիտը դիպչում շուրթերիդ։

Կամ էլ պատկերացրու, որ քո քեռու տղայի քեռու տղան, այսինքն՝ բավականին հեռու մեկը, մոտ տասը տարեկան երեխա է, ու ինքը քեզ տեսնելիս ամեն անգամ էն չափով է ուրախանում, ինչքան իր հարազատին տեսնելիս։ Հետո դու նստում ես ծառերի տակ՝ մի առանձին տեղում, ու հիշում, թե ոնց էր սեղանի մոտ հաց ուտելիս նա փաթաթվում քո ձեռքին։ Ու կապ չունի, որ դու աջլիկ ես, իսկ նա հենց էդ ձեռքդ էր բռնել։ Ու կապ չունի, որ էնպես էր գրկել, որ անգամ ձախով էլ չէիր կարողանում բան վերցնել։ Հիշում ես էդ պահը, ու շուրթերիդ ժպիտ է դիպչում։

Չգիտեմ՝ ով ինչպես, բայց ես պարբերաբար ուզում եմ էդ անկնթարթային ժպիտը հետ բերեմ։ Մի օր կարող է դու էլ ձեռքդ տանես շուրթերիդ, կամաց կպչես ու զգաս էն տեղերը, որտեղ ժպիտն էր եղել։ Հետո փորձես ժպտալ դիպածդ տեղում, բայց զգաս, որ մի քիչ կեղծ է ստացվում։ Ուղղակի դու ես քեզ դիպչում։ Դու, ոչ թե ժպիտը։ Էսքանը կարդալուց հետո երևի դու էլ մի օր մի տեղ նստած լինես, հիշես կամ տեսնես մի բան, ու ժպիտը գա, դիպչի շուրթերիդ։ Ու էդ պահին միգուցե հիշես կարդացածդ տողերը։ Հետո դանդաղ ձեռքդ տանես շուրթերիդ, որ հետ բերես էդ պահը:

anush davtyan

Զգուշացե՛ք, կանայք են

-Քեզ 15 օր ժամանակ։

-Հը՞, ո՞նց թե 15 օր, հլը մի հատ եմ արել, չեմ հասցնի։

-Ոչինչ, սովորի՛։

«Տասնհինգ օրը» առաջ երկու ամիս էր, իսկ օրվա վերջում ընդհանրապես տասը դարձավ։ Խոսքը վարել սովորելու դասընթացների մասին է։ Դե, հայրիկս անհամբեր սպասում է, որ գնանք վարորդական իրավունք ստանալու քննության։ Ես էլ եմ սպասում, բայց ինչքան ուզում եմ, երկու էդքան էլ՝ ոչ։ Հիմա, որ պաշտոնապես վարորդ լինեմ, պիտի ավելի շատ խոսեն վրաս։ Առանց էդ էլ ամեն օր դրա մեջ եմ.

-Շատ ռիսկով ես քշում, ջա՛նս։ Քուր ու ախպեր ոտը դնում են գազին։ Հանգիստ քո համար գլվլացրո՛ւ, հիմի սովորի՛ պավառոտ մտնել, նորմալ քշել, արագությունը ինքն իրան կգա,- էսքանը լսել եմ միայն տան ճանապարհին։ Էլ պապիկի հետ մեքենա չեմ քշի, շատ է խոսում վրաս։

Փողոցում շատ հետաքրքիր են նայում ինձ։ Օրինակ՝ հայրիկիս ընկերները միշտ ասում են. «Յա՛, էդ աղջկա՞դ ես սովորացնում», «Էս եզդայի՞ եք հելել, պռավա հանե՞լ եք արդեն»։ Դասարանիս տղաների մեծ մասն ամեն օր ղեկի է նստում, հանդիպում ենք իրար հաճախակի։ Մի անգամ էլ լսեցի. «Ա՞ն, էդ անցնում ես ու սիգնալ էլ չես տալի՞ս»։ Անկեղծ ասած՝ ամաչում եմ։ Դե հերիք չէ՝ աղջիկ է ղեկին, մի բան էլ տարիքով փոքր եմ։

Որ հարմար պահ եմ գտնում, սկսում եմ կողքերս նայել.

-Էն մեր դպրոցից ա, էն ձախի աղջիկը։ Նորվա նիվան էլ «իրավներից» մեկինն էր, համարների մեջ լիքը ինը կար, չէ՞։

-Աղջի՛կ ջան, էդ դու հասցնում ես կողքերդ էլ նայե՞ս,- ծիծաղում էր հայրս,- չգիտեմ, ուշադիր չէի։

Հիմա ավելի հաճախ եմ ղեկին կին տեսնում։ Առաջ ինձ թվում էր, թե շատ չեն, բայց պատկերացրեք՝ Գավառ էլ են հասել։ Երևի շատ խորն է մեր մեջ նստած, որ կինը չի կարող վարել։ Միշտ անսովոր մի բան եմ զգում, որ նկատում եմ։

Ընդհանուր հաշվով՝ վատ չեմ վարում։ Ամեն անգամ, որ տուն եմ գալիս հերթական «դասընթացից», տատիկս հարցնում է.

-Հը՞, ո՞նց քշեցիր։

Միշտ անորոշ պատասխան եմ տալիս.

-Կարևորը՝ չեմ խփել։

Ես էլ չգիտեմ, թե ոնց եմ վարում։ Հայրս շատ չի մեկնաբանում, ոչ էլ գոռում է շատ։ Ուղղակի մեկ-մեկ ղեկն է բռնում, ճիշտ ուղղություն տալիս, մեկ-մեկ էլ զգուշացնում է, որ արգելակեմ ճիշտ պահին, բայց դե միշտ ուշացնում եմ։

Երբ շտապելու առիթ չունեմ ու ուղղակի ինչ-որ տեղ եմ գնում տրանսպորտով, միշտ հետևում եմ երթևեկությանը։ Պատկերացնում եմ, որ էդ երեք գծերից մեկով իմ փոքր կարմիր մեքենան է գնում, իսկ հետո պատկերացնում եմ, թե ոնց են բոլորը նյարդայնանում իմ՝ 20 կմ/ժ արագությամբ վարելուց։ Հա, մեկ էլ վթար է աչքիս առաջ գալիս։ Ու պարտադիր ձախ կողմից։

Ասում են, որ սկսնակ վարորդները մինչև երեք տարի պիտի մեքենայի ապակուն զգուշացման նշան փակցնեն, որ մնացածը իմանան՝ ղեկին «խամ» վարորդ է, զգույշ լինեն։ Ես երևի չհանեմ էդ նշանը։ Տեսե՞լ եք, որ բարձրակրունկ կոշիկ են պատկերում կարմիրով եզրագծված եռանկյունու մեջ։ Էդպիսի մի բան էլ կփակցնեմ անպայման։ Ես ինձ համար չեմ ասում, է։ Դուք եք դիմացողը։ Ինչպես ասում են սիրածս ֆիլմում. «Երջանիկ խաղ ձեզ, և թող հաջողությունը միշտ ձեր կողքին լինի»:

Հ. Գ. Առավոտյան 5 օր դարձավ։

anush davtyan

Օրիորդներին ինչի՞ համար են շնորհավորում

Ընկերուհիս՝ Անին, արդեն համալսարանի ուսանողուհի է, ու մեր՝ մտերիմների կարծիքով՝ այդ տարիքում ընկեր ունենալն ընդունելի է։

Մի առավոտ՝ երևի ժամը տասի մոտ, հեռախոսը զանգեց։ Քնաթաթախ, դեռ լրիվ չհանգստացած՝ Անին նայեց հեռախոսին ու տեսավ ընկեր Մուրադյանի՝ մեր դասղեկի ու նաև իր հետ քիմիա պարապող ուսուցչի համարը։ Հոգնած գիտակցությունը միանգամից Անիին մի տարի հետ տարավ, երբ դեռ քիմիա էր պարապում և ուշանում էր առավոտյան նշանակված պարապմունքից։ Զգաստացավ ու միանգամից պատասխանեց.

-Ալո՞։

-Անի՛ ջան, ալո, բարի լույս,- լսվեց ընկեր Մուրադյանի ձայնը։

-Բարև Ձեզ, ընկե՛ր Մուրադյան,- կամաց-կամաց Անին հասկացավ՝ ինչը ինչից հետո է,- ո՞նց եք։

-Լավ եմ, Անի՛ս, դու լավ լինես։ Զանգել եմ՝ շնորհավորեմ։

Ապրիլ ամիսն էր։ Մարտի 8-ն անցել էր, ապրիլի 7-ն էլ, խելքը գլխին տոն էլ չկար։

-Ինչի՞ համար, ընկե՛ր Մուրադյան։

-Ո՞նց ինչի։ Ինչի՞ համար են շնորհավորում օրիորդներին։ Նշանվել ես, չես էլ ասում։

Ու էստեղ Անիի բերանը բաց մնաց։ Դե երբ ընդամենը մի քանի ամիս ես մեկի հետ ընկերություն անում, իսկ ամբողջ Գավառը մտածում է, որ թաքուն նշանդրեք եք արել, տհաճ երևույթ է, չէ՞։

-Չէ՛, ընկե՛ր Մուրադյան, ի՞նչ եք ասում, ի՞նչ նշանվել։

-Էդպես էին խոսում, Անի՛ս։

Ու մոտակա երկու-երեք րոպեն Անին ակտիվ բացատրում էր իրականությունը։

Էլի դեպքեր եղան, որ Անիի աչքից հեռու մնացին։ Օրինակ՝ դասարանի աղջիկները ինձ էին գրում անգամ. «Բա չիմացա՞ր՝ ով ա նշանվել մեր դասարանից»։ Անկեղծ ասած՝ հենց հարցնողն էլ մտքիս էր գալիս, բայց դե մարդն ինքն իր մասին էդպես չի խոսի։ Իսկ երբ Անիի անունն էին տալիս, մեղմ ասած՝ ապշում էի։

Հարազատությունն էլ էր նեղանում, որ իրենց տեղյակ չէին պահել նշանդրեքի մասին։ Իսկ Անին, էլ ի՞նչ Անին։ Անին գլուխը կախ բացատրում էր ամեն մեկին՝ ինչն ինչոց է։

Ու հիմա, երբ պատահաբար Անիին տեսնում եմ գիշերային Երևանով իր սիրած տղայի հետ զբոսնելիս, առաջին բանը, որ մտքիս գալիս է, նրանց սուտ նշանդրեքն է։ Իսկ երկրորդը, թե ոնց է մեծ քաղաքը թաքցնում իրենց փոքրիկ սերը անախորժ պատմություններից։

anush davtyan

Ես քեզ ազատ եմ թողնում

Երբ հոգեբանական թեստ ես անցնում, ութսուն տոկոս հավանականությամբ քեզ կասեն, որ խոր ընկճախտ ես ապրում, բոլոր գույները «փախել» են նկարներիցդ, իսկ դու ապշած կանգնած ես, դեռ լրիվ չես հասկանում՝ ինչ է կատարվում, ու անհույս փորձում ես հոգեվիճակդ կայունացնել։ Իսկ ինչո՞ւ։ Որովհետև ոչ մի ուրախ, երջանիկ ու կյանքից գոհ մարդու մտքով չի անցնի գնահատել իր հոգեկան վիճակը. նա առանց էդ էլ վստահ է, որ ամեն ինչ հիանալի է, ու փոփոխությունների կարիք չկա։

Իսկ որ կասկածում ես, վստահ չես որոշմանդ վրա, որ ամեն մեկի ասածը արդեն սրտիդ մոտ ես ընդունում ու անվերջ, անընդհատ փորձում ես վերանայել մտքերդ, բոլոր կողմ ու դեմ ասածները, համացանցից գտած ամեն տեսակի նյութ, տատիկի՝ թերթից կարդացած ամեն հոդված, որ էս կամ էն ձևով առնչվում են քեզ հուզող հարցի հետ… Այ, էդ պահին արդեն, իրոք, թեստը կասի, որ ընկճախտի մեջ ես։ Ու արդեն դու էլ կհավատաս, որ սևից ու սպիտակից բացի՝ աչքիդ առաջ ուրիշ գույն չկա։

Բայց ինտերնետային թեստերը չեն, որ պիտի որոշեն մեր հոգևիճակը մեր փոխարեն, ուրիշների ոգեշնչող կամ փնովող խոսքը չէ, որ պիտի կարծիք ձևավորի: Ու այս ամեն ինչը չպիտի ուղղորդի մեզ ու թելադրի, թե ով լինենք ու ոնց գործենք։

Պատասխանելով այն հարցին, թե ինչն է ինձ հուզում՝ կասեմ, որ անորոշությունն է ինձ հուզում։ Երևի ամենասարսափելի բանն է, որ չես կողմնորոշվում՝ ինչ է կատարվում հետդ, ու դրա պատճառով ամեն տեսակի թույլ կամ ուժեղ ճնշումից միանգամից հուզվում ես, սկսում կասկածել։ Անտանելի վիճակ է, երբ չգիտես, թե դու ով ես։ Չեմ ասում որպես մարդ էակ, չէ՛, ուղղակի պահ կա, որ դու էլ չես հասկանում արածիդ նպատակը։ Ու հենց այդ ժամանակ խորհրդի կարիք ունես, բայց թարսի պես ում հարցնում ես, ամեն մեկը մի բան է ասում։ Դե արի՛ ու հասկացի՛ր, թե որ մեկին լսես։

Օրինակ՝ անցյալ տարի չէի կողմնորոշվում, թե ուր դիմեմ, որ բուհ գնամ ու ինչ անեմ կյանքիս հետագա տարիներին։ Շատ շփոթված էի, ուզում էի միանգամից ամեն ինչ դառնալ, բայց միևնույն ժամանակ ոչ մի բան սիրտս չէր գերում։ Տանը վեց հոգով ենք ապրում, ու այդ վեցից հինգը ինձ լրիվ տարբեր առաջարկներ էին անում, թե ուր դիմեմ։ Շատ թե քիչ, մի բան որոշեցի, գնացի մի ուղղությամբ, որը ինձ չէր համապատասխանում։

Վախ կա, որ սխալվել եմ, որ էս ճանապարհն ինձ էդպես էլ նորմալ տեղ չի հասցնի, ու պարբերաբար հիշում եմ դրա մասին։ Ու էսպես, վախը սրտում, առաջ եմ գնում, բայց նույն ժամանակ ինձ ուրիշ տեղում էլ չեմ պատկերացնում։

Ու էսպիսի մտքերով ինտերնետ ես մտնում, հոգեբանական թեստ գտնում, անցնում ու հասկանում, որ էն աստիճանի տառապյալ էակ ես, որ անգամ թեստն է դա հասկացել, դեռ մի բան էլ քեզնից լավ։ Այդ զգացումը մեջդ է ապրում անընդհատ, միտք էլ չունի գնալու։ Բայց ամեն ինչն էլ ավարտ ունի, չէ՞. «Happy end» են ասում։

Իմ ու անորոշության ուրախ ավարտն էլ բաժանումը կլինի։ Չէ՛, մենք իրար չենք սազում։ Ես քեզ ազատ եմ թողնում։