Նարեկ Բաբայանի բոլոր հրապարակումները

Ճանապարհ դեպի անմահություն

Լուսանկարը՝ Սերյոժա Բաբոյանի

Լուսանկարը՝ Սերյոժա Բաբոյանի

Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին Հայաստանի տարբեր անկյուններից մարդիկ մեկնել են ռազմաճակատ` կռվելու ֆաշիստական Գերմանիայի դեմ։ Նրանց թվում բացառություն չէին նաև Մալիշկայի տղամարդիկ։ Այդ զինվորների շարքում էր նաև իմ պապիկի հայրը՝ Ռաֆայել պապը։
1941 թվին Ռաֆայել պապը մեկնել է պատերազմ, կռվել Ուկրաինայում։ Տատիկիս պատմելով նա կռվել է մինչև պատերազմի ավարտը։ Նա բազմիցս վիրավորվել է։ 1945 թիվն, դեռ պատերազմը չէր ավարտվել, նրանից այլևս նամակներ չեկան: Երբ ռազմաճակատից վերադարձան մեր համագյուղացիները, հայտնեցին, որ նա անհայտ կորել է։ Նրանք իրենց հետ բերել էին մեդալներ, ռազմական հագուստ և իրեն պատկանող այլ իրեր։

Լուսանկարը՝ Սերյոժա Բաբոյանի

Լուսանկարը՝ Սերյոժա Բաբոյանի

Ես միշտ հետաքրքրվել եմ Ռաֆայել պապից։ Հարցրել տատիկիս նրա մասին և ցանկացել եմ միշտ ավելին իմանալ նրա մասին։ Մի օր ամեն անգամվա պես տատիկիցս հարցրեցի նրա մասին։ Այս անգամ նա ասաց մի բան, որն ինձ ցնցեց։ Նա ինձ ասաց, որ այդ տարիներին լուրեր էին պտտվում նրա ողջ լինելու մասին։ Չգիտեմ, իրական էր այդ լուրը, թե չստացած «սև թղթի» պատճառով պապիս ընտանիքը դեռ նրա վերադառնալու հույսը չի կորցրել, ինչևէ, անցածը հետ չես բերի։ Բայց ես հպարտ եմ և միշտ էլ հպարտացել եմ նրանով։ Նրա նկարն այժմ կախված է դպրոցի միջանցքի պատից, իսկ անունը գրված է գյուղի Հայրենական մեծ պատերազմի հիշատակին նվիրված պատվանդանի վրա։

Սերյոժա Բաբոյան

***

Ողջու՛յն, եղբա՜յր

Լուսանկարը՝ Նարեկ Բաբայանի

Լուսանկարը՝ Նարեկ Բաբայանի

Դպրոց հաճախելու պրոցեսից ամենաշատը սիրում եմ գնալն ու գալը։ Սիրում եմ, երբ գնալիս ընկերներով կիսվում ենք իրար հետ զանազան նորություններով, հետաքրքիր պատմություններով և այլն։ Իսկ գալիս՝ քննարկում ենք անցած օրը, գնահատելով այն 10 բալանոց համակարգի միջոցով։
Բայց մեր ճանապարհին կա մի բան, ինձն ամենից շատն է հետաքրքրում և դուր գալիս։ Դա՝ անհայտ զինվորի հուշարձանն է, որին մենք ուղղակի հուշարձան ենք անվանում, իսկ ոմանք, ալարելով գործի դնել լեզվի մկանները, պարզապես «հուշ» են ասում։ Ճիշտն ասած, ես դեմ եմ այդպես դիմելուն։ Ինչպես կարելի է հայրենիքի ազատության համար զոհված ազատամարտիկների պատվին կանգնեցրած հուշարձանը ժարգոնային, կրճատ բառով անվանել։ Լավ, ինչևէ․․․

Լուսանկարը՝ Նարեկ Բաբայանի

Լուսանկարը՝ Նարեկ Բաբայանի

Այդ արձանի մեջ կա մի բան, ինչն ամենից շատն է ինձ գրավում։ Դա նրա վեր պարզած ձեռքն է։ Այդ անհայտ զինվորը կարծես թե ուրախանա մեր հայրենիքի ազատության ու անկախության համար, այդ ուրախությունը միշտ փոխանցվում է ինձ, և ես, միշտ ուրախ եմ մտնում դպրոց։ Ամեն անգամ այդ հուշարձանին նայելիս, ես պատկերացնում եմ հայրենիքի պաշտպանի ուրախ, պարզ, հպարտ ու երջանիկ դեմքը։ Նա կարծես թե անգամ իբրև քարե արձան, պահպանում է մեր խաղաղությունը և ամեն անգամ բարևում ինձ։ Ես էլ իմ հերթին, հպարտությամբ լի, մտքիս մեջ պատասխանում եմ նրան․
-Ողջու՛յն, եղբա՜յր։

Լուսանկարը՝ Նարեկ Բաբայանի

Լուսանկարը՝ Նարեկ Բաբայանի

Նարեկ Բաբայան

նարեկ բաբայան

Չպլանավորված օր

Նստած էի իմ շատ սիրելի համակարգչի առաջ, ամբողջ օրս այդպես էլ կանցներ, եթե չլսեի․

-Նարե՜կ,- ընկերս էր՝ Ռոբերտը։

Լուսամուտից նայեցի դուրս։

-Ի՞նչ ա եղել։
-Արի՛, գնում ենք Վերի թաղ:

«Վերի թաղ», կամ պարզապես «թաղ» մենք անվանում էինք այն փողոցը, որտեղ մեր ընկերների մեծ մասն էր ապրում։

- Վերի թաղն ի՞նչ կա։
-Գնում ենք ծար դնենք,- ծարը աղվեսների ու գայլերի համար նախատեսված թակարդ է։
-Արա, մեկ ա, չենք կարա ոչ մի բան բռնենք, ինչի՞ եք իզուր տանջվում։
-Մարդ ես էլ, կարող ա բռնում ենք։
-Լավ, իջա։

Համակարգչի առջևից չհասցրեցի ելնել, երբ քույրս մորս հետ գրավեցին այն ու սկսեցին նայել իրենց «Կակ նազվատ էտու լյուբով»-ը։ Ատում եմ այդ սերիալը։ Ինչևէ, մայրիկիս ասացի, որ գնում եմ թաղ, բայց նա արդեն լիովին խորասուզվել էր իր սերիալի մեջ ու երևի չլսեց ինձ։ Վազելով դուրս եկա տանից։ Քայլում ենք դեպի թաղ:

-Գիտես, չէ՞, գնում ենք գյուղի տակ։
-Գյուղի տակ ի՞նչ եք կորցրել։
-Եսիմ, տղերքն են ասել։

Մի կերպ, «ցեխային» փորձությունները հաղթահարելով հասանք տղաների մոտ։
-Տղերք, ինչի՞ ենք եկել ստեղ։
-Պետք ա։ Լավ, գնացինք։

Բոլորով, արդեն ոչ այդքան ցեխոտ ճանապարհով գնում էինք թաղ, երբ տղաները շեղվեցին ճանապարհից։

-Էդ ո՞ւր։
-Գնում ենք խանութ, «տռոս» առնենք,- այդ, այսպես կոչված «տռոսով», մենք թակարդն էինք պատրաստում։

Դա էլ արեցինք։ Հասանք թաղ, որտեղ մեզ սպասում էր աղվես բռնելու «վարպետ» Հարութը։ Նրան ցույց տվեցինք մեր գնած մետաղալարը։

-Հըն, մի բան դուրս կգա՞:
-Հենց ամենալավն էլ առել եք, կլինի։

Գնացինք մեր տղաներից մեկի՝ Սարմենենց տուն։ Մինչ Հարութը թակարդներ էր պատրաստում, ես Արտյոմի ու Դավիթի հետ գնացի Դավիթենց։ Դավոն «ձնադիմացկուն» կոշիկներ հագավ, մի զույգ էլ ինձ տվեց։ Մի քիչ կերանք  ու վերադարձանք տղաների մոտ։ Հարութը դեռ չէր ավարտել։ Դե քանի որ 7 հոգու օգնության կարիք չկար, մենք մի քանի հոգով գնացինք նախորդ օրվա թակարդները ստուգելու։ Դե իհարկե, ոչինչ չկար։ Բացի այդ էլ, Մհերը, ով նույնպես լավ որսորդ էր, ասաց, որ ամբողջը սխալ ենք արել։ Դե, ինչ արած։ Վերադարձանք տղաների մոտ։ Էլի նույն պատկերը։ Հարութը թակարդ է սարքում, մի քանի հոգի օգնում են նրան, մի քանիսն էլ պարապության դեմ պայքար են մղում խաղեր խաղալով։

Մի 15 րոպեից թակարդները պատրաստ էին։ Մարտական տրամադրվածությամբ, մեզնից գոհ գնացինք հին թակարդների մոտ՝ նորերը տեղադրելու։ Այդ ամբողջ ոգևորությունը ջուրն ընկավ, երբ Հարութն ասաց․

-Տաղ ոչ մե պան էլ չեյ նը պռնել։
-Լավ, բը ի՞նչ անեյ:

Իրականում բոլորս էլ գիտեինք` ինչ անել, ավելի կոնկրետ՝ ուր գնալ։ Ուղղալի այդ տեղը շատ հեռու էր, ու ոչ մեկը չէր ուզում այդքան քայլել։ Վերջապես Մհերն ասաց․

-Էլայ Գռավ։
-Դա լավ, հեռու ի,- լսվեց տրամաբանական պատասխանը։
-Խա դը մըկը, մեկ ա տաղ չէյ նը պռնել։

Դե, ինչ արած, ուրիշ տարբերակ չկար։ Ես ու Ռոբն ասացինք, որ ճանապարհին կգնանք տներով, քան որ մեր տները ամենահեռուն էին։ Ես արագ մտա Դավիթենց ու փոխեցի կոշիկներս։ Սարմենը երկու երկաթե խողովակ բերեց, որոնցով պետք է թակարդները ամրացնեինք գետնին։

-Էս մեկը ծուռ ա, բանի պետք չի։
-Գիտեմ, էդ վերցրել եմ, որ գայլերին ծեծեմ։

Ինչքան էլ Սարմենը կատակեր, իրոք այդպիսի վտանգ կար։ Գռավում երեկոյան գայլեր են հավաքվում։

Արդեն հասնում էինք այն խաչմերուկին, որտեղից ես ու Ռոբը պետք է գնայինք տուն։ Այդ պահին մեզ ընդառաջ եկան մեզանից մեծ տղաները՝Վահեն, Աշոտն ու Արմենը, որոնց հետ մենք նույնպես մոտ ենք։

-Էն ու՞ր։
-Եթաս էյ Գռավ` ծար տնեյ։
-Խո տուք գյեժ չե՞ք, ես վախտ ի՞նչ Գռավ։
-Լավ, բը տուք ո՞ւր եք եթալ։
-Եթաս էյ փուչիկ առնեյ։

Մի քիչ ծիծաղելուց հետո Աշոտն ասաց․

-Արա, բայց լուրջ, չեթա՞յ խետիքերը։
-Ես նաղդ իկյացող եմ,- ասաց Վահեն։
-Հա լավ, ես էլ եմ իկյալ,- Արմենի համաձայնությունը ստանալուց հետո շարունակեցինք քայլել։

Ես մոռացա տուն գնալու մասին, ու շարունակեցի քայլել նրանց հետ։ Մենք ուրախ, զվարթ քայլում էինք, և ոչ ոք մեր դեմքի արտահայտությունները տեսնելով չէր կարող ասել, որ գնում ենք գայլերի մոտ։ Արդեն մթնում էր։ Հասանք մի տեղ, որտեղից պետք է որոշեինք՝ ճանապարհո՞վ գնալ, թե՞ ձորով։ Մենք իհարկե ընտրեցինք ձորը։ Այստեղ ամեն մեկը մտածեց ձնոտ լանջը իջնելու իր տարբերակը։ Դավիթը պարզապես վազեց ցած, քանզի հագել էր 43 համարի ռետինե կոշիկներ, Վահեն կրունկներով աստիճան կառուցեց ու իջավ, և այլն։ Այդ ժամանակ ես ուղղակի կանգնած էի վերևում ու սպասում էի, որ բոլորն իջնեն։ Մի քիչ սպասելուց հետո ես պարզապես նետվեցի ու սկսեցի կայծակնային արագությամբ սահել ներքև։ Եթե Աշոտն ինձ չբռներ, ես 3 մետր բարձրությունից կընկնեի ցեխերի մեջ։ Իջնելուց հետո շարունակեցինք քայլել։ Երբ արդեն ահագին հեռացել էինք գյուղից, Մհերն ասաց։

-Տղներ, տենց հաշամով չէյ եթալու, կեսդ մնացեք տաղ։
-Ելավ,- Ես, Վահեն, Դավիթը, մյուս Դավիթը, Արմենն ու Աշոտը մնացինք այնտեղ։

Որոշ ժամանակ անց զանգեց Սարմենն ու ասաց, որ իրենք ուրիշ ճանապարհով գնում են տուն։ Մենք նույնպես գնացինք։ Մի ժամից հասա տուն ու արժանացա մայրիկիս կողմից «գովեստի խոսքերի», ինչ է թե` առանց զգուշացնելու տանից դուրս եմ եկել…

Հ․Գ․ Հիմա ո՞նց չասեմ՝ էն Ռաջահիցդ ու Մեհխաբա ալիլիցդ որ կտրվեիր մի րոպեով, կլսեիր ինձ։

նարեկ բաբայան

Ժպտալով

Արձակուրդները վերջապես ավարտվեցին։ Հիշում եմ արձակուրդային վերջին օրս։ Արթնացա գրեթե կեսօրին ու անցա գործերիս։ Գործեր ասելով իհարկե նկատի ունեմ համակարգիչս։ Համակարգչի մոտ նստած էի, երբ լսեցի այս խոսքերը․

-Նարեկ, իջի աստիճանների տակից պայուսակդ բեր, որ մաքրեմ,- այս խոսքերից հետո, ես, ինչքան էլ կարոտած լինեի դպրոցը, միանգամից հիշեցի դպրոցիս 9 տարիները, ու էլի արձակուրդ ուզեցի։

-Իջա։

Բերեցի պայուսակս, այն անսովոր թեթև էր։ Նետեցի հատակին ու վերադարձա «գործիս»։ Դե, ես իհարկե գիտեի, որ այդ «գործս» երկար չի տևի։ Այդպես էլ եղավ։

-Գնա գրքերդ դասավորի։

Գնացի, նստեցի հատակին ու տեսա այդ գույնզգույն ու միաժամանակ գույնը կորցրած գրքերը։ Վերցրի առաջին գիրքը, երկրաչափությունն էր։ Մի պահ ինձ հնէաբան զգացի, կարծես մտած լինեի մի մեծ քարանձավի մեջ ու պեղումներից հետո հինավուրց գիրք գտած լինեի։ Վրան ինչ-որ անհասկանալի բաներ, նշաններ և այլն։ Էսպես, խորհրդավոր վերցրեցի ձեռքս, վրայի փոշին փչեցի, ինչպես ֆիլմերում է, ու բացեցի։ Ինչպես կազմի վրա, այնպես էլ գրքի մեջ։ Ոչինչ չհասկացա։ «Ո՞ւր ենք հասել», «Սա ի՞նչ է», «Վայ, ծանոթ թիվ»։ Մոտավորապես այսպիսի իրադրություն էր։ Այդպես աչքի տակով անցկացրի, դասավորեցի բոլոր գրքերս։ Մինչև երեկո զբաղված էի իմ կարևոր «գործով»։ Քնելուց առաջ որոշեցի չար կատակ անել հաջորդ օրվա ինձ հետ։ Զարթուցիչը դրեցի ժամը 7-ի վրա։

Ինձ համար սավառնում եմ երկնքով, հանկարծ մի թռչուն եկավ մոտս ու սկսեց ծնգծնգալ։ Զարթուցիչս էր։ Նկատելով, որ չեմ լսում իրեն, մտել էր երազիս մեջ։ Աչքերս բացեցի ու ոչինչ չտեսա։ Մութ էր։ Մի կերպ շոշափեցի հեռախոսս ու անջատեցի այդ չարախինդ ծնգոցը։ Արթնացա 7։30-ին։ Անկախ ինձնից տրամադրությունս չափից ավելի բարձր էր։ Դեռ մութ էր, մի կերպ գտա շորերս, հագա ու դուրս եկա սենյակիցս։ Այդ պահին, չգիտես որտեղից, չգիտես ինչու մտքիս եկավ հնդկական երգի մի անհասկանալի բառ։ Այդ բառը անիմաստ կրկնելով գնացի խոհանոց։ Ժպիտը դեմքիցս անպակաս էր։ Ժպտալով մտա լողասենյակ, ժպտալով նախաճաշեցի, տան դուռը ժպտալով բացեցի, ժպտալով մրսեցի ու ժպտալով գնացի դասի․․․

Հ․Գ․ Մինչև հիմա ժպտում եմ: Արդեն երկու շաբաթ է: Ձեզ էլ խորհուրդ կտամ։ Ախր, շատ լավ բան է։

նարեկ բաբայան

Վերցնել ափի մեջ

Ընդհանրապես ես շատ եմ սիրում ամեն ինչ «վերցնել ափի մեջ»։ Հիմա բացատրեմ, թե ինչպես է դա աշխատում։ Օրինակի համար, ահա ավտոմեքենան՝ մարդկության հրաշալի գլուխգործոց։ Ոմանց համար ուղղակի փոխադրամիջոց։ Նստեցիր, գնացիր, հասար, և վերջ։ Ոմանց համար այն ավելին է, քան հասարակ փոխադրամիջոցը։ Ոմանք դրանով գումար են վաստակում, ոմանք ուղղակի վայելում են այն, ոմանց էլ բաժին է հասել մեքենան պատրաստելու կամ վերանորոգելու գործը։ Դրա համար պետք է իմանալ, թե այն ինչերից է բաղկացած, և որ մասն ինչի համար է։ Ես այնքան էլ չեմ սիրում ավտոմեքենաներ։ Մեքենաներ չսիրելուց բացի, իմ մեջ մի հատկություն էլ կա, դա՝ տարբեր իրեր, երևույթներ ու, ինչու չէ, նաև շնչավոր արարածներին հասկանալն է։ Հիմա հարց կառաջանա, թե ի՞նչ է նշանակում հասկանալ իրը կամ երևույթը։ Իրականում, ինչ-որ բան հասկանալը ամենաբարդ գործերից մեկն է։ Ինչպե՞ս է աշխատում ավտոմեքենան, ինչո՞ւ և ինչպե՞ս է համակարգիչը գրավում մարդկանց, անգամ՝ ինչո՞ւ են մարդիկ պատերազմում։ Այդպիսի հարցերի պատասխանները գտնելու համար ես մտովի դնում եմ ափի մեջ։ Ես հենց այնպես չնշեցի ավտոմեքենան։ Ինքան էլ ես չսիրեմ այն, ինձ հետաքրքրում է դրա կառուցվածքը։ Այն հասկանալու համար ես վերցրեցի ավտոմեքենան ձեռքիս մեջ։ Այսինքն՝ պատկերացրի մեքենայի փոքր տեսակը ափիս մեջ։ Ահա այն։ Սկզբից նայում եմ արտաքին տեսքին՝ հասարակ երկաթե տուփ։ Բացում եմ նրա այսպես կոչված «կապոտը» ու սկսում եմ ուսումնասիրել։ Հետո հանեցի, դրեցի, անգամ մեքենան կիսեցի երկու մասի ու մոտավորապես հասկացա նրա կառուցվածքը։ Այսպես «սքան արեցի» տարբեր իրեր, երևույթներ և այլն։ Միայն պատկերացրեք, ձեր ձեռքի մեջ մոլորակի մի հատվածն է, որի վրա ամպ է։ Դուք տեսնում եք անձրևի մինի տեսակը ձեր ձեռքի ափի մեջ։ Դրանից հաճելի բան կա՞։
Մի օր փորձեցի ուսումնասիրել մի արարածի, որն իմ կարծիքով աշխարհի ամենաբարդ ու միաժամանակ ամենապարզ բանն է։ Եվ այսպես՝ մարդ: Ի՞նչ է արել մարդն իր գոյության ընթացքում։ Պարզապես պատասխանել է իրեն հուզող հարցերի։ Ինչպե՞ս արագ տեղափոխվել, ինչպե՞ս հասնել երկինք, անգամ մեզ համար հասարակ թվացող՝ ինչպե՞ս չմրսել։ Միաժամանակ մարդն ամենաբարդ ու անկանխատեսելի արարածն է։ Ինչո՞ւ են մարդիկ ընկերանում, ինչո՞ւ են բաժանվում, դավաճանում և այլն։ Այս ամենի մասին մտածելուց հետո հասկանում եմ մի ոչ այդքան հաճելի փաստ։ Ես էլ այդ պարզունակ ու հասարակ արարածներից մեկն եմ։ Ու եթե ինձանից հարյուր անգամ խելացի գիտնականները չգիտեն այդ հարցերի պատասխանները, ապա ես դեռ շատ մեծ ճանապարհ պետք է անցնեմ դրանք իմանալու համար։

նարեկ բաբայան

Հե՞շտ է արդյոք լինել աշակերտ

Հե՞շտ է արդյոք լինել աշակերտ։ Լինել աշակերտ, նշանակում է՝ ամեն օր սովորել ու բացահայտել նոր ու նոր բաներ, բացահայտել տարբեր գիտությունների գաղտնիքներ։ Այս հարցին կա միայն մի պատասխան՝ դժվար է։ Իհարկե դժվար է ամեն օր սովորել, հիշել, վարժվել։  Հնարավոր է, որ որոշ առարկաներ դժվար տրվեն, այդ դժվարությունները հաղթահարելու համար պետք է աշխատել, աշխատել ու աշխատել։ Ամենակարևորը՝ պետք չէ վհատվել, պատրաստ եղեք, քանզի դուք սխալվելու, սխալվելու ու էլի սխալվելու եք։ Առանց սխալվելու ինչ-որ բան սովորելն անհնար է։ Եթե նույնիսկ հնարավոր է, ապա առանց սխալների սովորածը դուք շատ շուտ կմոռանաք, քանզի այդ սխալների միջոցով է ձեր սովորածը տպավորվում ձեր մեջ։ Իմ կարծիքով, սովորելն այդքան դժվար չէր լինի, եթե ուսումնական օրերը միօրինակ չլինեին։ Դե իհարկե, սովորելն ավելի հեշտ է դառնում, երբ ուզելով ես սովորում։ Ստիպված ինչ-որ բան սովորելուց դժվար բան չկա։ Սակայն դա չի նշանակում, որ եթե սիրում ես՝ ապա պետք չէ շատ աշխատել։ Աշխատել միշտ էլ պետք է։

Ինչպես սպորտում կամ ուրիշ բնագավառներում, հաջողությունների հասնելու համար պետք է շատ ջանքեր գործադրել, նույնն էլ ուսման մեջ է։ Պետք է հաղթահարել այդ դժվարությունները, «մարիոյի» փուլերի պես, քանզի խաղի վերջում դուք կստանաք խոշոր մրցանակ, տվյալ դեպքում՝ լավ ապագա։ Մի ռուսական ասացվածք կա. «Ուսման արմատը դառն է, բայց արդյունքը՝ քաղցր»։

Մի խոսքով, աշակերտ լինելն ամենևին էլ հեշտ բան չէ, սակայն, անկասկած, կարևոր է։ Լավ կամ վատ աշակերտ լինելն է որոշում ձեր ապագան։

նարեկ բաբայան

ՄԹՋ. Հիմա կասեմ, թե ինչու

Փոքր տարիքում, երբ Ռուսաստանում էինք ապրում, մայրս հաճախ էր հեռախոսով խոսում Հայաստանում ապրող իր ընկերուհու հետ։ Խոսակցությունից հետո միշտ պատմում էր նրա, նրա տղայի մասին։ Ես արդեն պատկերացում էի կազմել վերջինիս մասին: Անունը` Արտյոմ, իմ տարիքին, իմ խելքին և այլն։ Որոշ ժամանակ մտովի ընկերություն էի անում պատկերացրածս Արտյոմի հետ։

2007-ին եկանք Հայաստան, մեր հարազատ գյուղը` Մալիշկա։ Երեկվա պես հիշում եմ դպրոցում անցկացրած առաջին մի քանի օրը։ Մայրս ինձ վերջապես ծանոթացրեց իր ընկերուհու և իհարկե, Արտյոմի հետ։ Մորս ընկերուհին էլ իր հերթին ծանոթացրեց ինձ առաջին Դավթի հետ, ներկայացնելով որպես Արտյոմի լավագույն ընկեր։ Այդպես ես ծանոթացա երկրորդ ընկերոջս հետ։  Թե ինչու ես ասացի առաջին Դավիթ, կիմանաք քիչ հետո։

Այդ ժամանակ մեր դպրոցն այնքան էլ լավ վիճակում չեր, ուստի մենք որոշ ժամանակ դասերը պարապում էինք միջանցքում։ Հիմա այդ միջանցքը տեսնելիս միշտ հիշում եմ մի տղայի, որը գժի պես ծիծաղում էր ամեն ասածիս վրա։ Եվ քանի որ նա մի քիչ գժի նման էր, նա իմ լավագույն ընկերներից է, անունը՝ Ռոբերտ։ Ամենից լավ հիշում եմ մի «Գագոյի» , ում անունը ամենևին էլ Գագո չէր։ Այդ ժամանակ մի թյուրիմացություն էր տեղի ունեցել։

Երեխաներ.

-Դավո, հլը նայի՛: Դավո, արի ստեղ:

Ուսուցրուհի.

-Դավիթ, կանգնի՛ր։

Ես այդ ժամանակ այնքան էլ լավ չէի տիրապետում հայերենին և չգիտեի, որ Դավոն Դավիթ անվան կարճ տարբերակն է, ամենահավանական անունը, որը կարող էր ունենալ այդ տղան, ինձ համար Գագոն էր։ Եվ ես միանգամից վեր թռա։

-Մի րոպե՜, բայց իրա անունը Գագո չէ՞ր։

Այդ թյուրիմացությամբ ես ծանոթացա մյուս ընկերոջս՝ երկրորդ Դավթի հետ, ում հետագայում Կոստանյան ազգանվան պատճառով կնքեցինք Կոստո անունով։ Նա ինձ ծանոթացրեց իր հորեղբոր տղայի՝ Հայկի հետ, ում հետ ես նույնպես ընկերացա, սակայն հիմա նա այնքան էլ չի մտնում մեր ընկերության մեջ, դրա մասին հետո։

Արդեն նշեցի, որ առաջինը ճանաչել եմ Արտյոմին, բայց մոտիկ եմ եղել Սարմենի հետ։ Հիշում եմ, թե ինչպես էինք ուշանում դասերից և ստիպված նստում վերջում, կամ իրար հետ դասերից հետո ուրախ-ուրախ վազում տուն և այլն․․․ Նա նույնպես հիմա իմ գիժ ընկերներից է։

Աստիճանաբար սկսեցի ծանոթանալ և շփվել բոլորի հետ։ Մեր առաջին «սխրագործությունը» եղավ այն, որ ես, Արտյոմն ու Կոստոն սարից մի մեծ քար գլորեցինք հարևաններից մեկի տան վրա։ Մենք արդեն սողեսող փախուստի էինք դիմում «դեպքի վայրից», երբ Կոստոն վեր կացավ և ներողություն խնդրեց։ Մենք «գեղեցիկ գովեստի խոսքեր» լսեցինք։ Գլուխներս կախ, բայց հանգիստ սրտներով գնացինք տուն։

5-րդ դասարանում ես ծանոթացա Վահեի և երրորդ Դավթի հետ, ովքեր եղբայրներ էին։ Վահեն՝ ինձանից մի տարի մեծ, Դավիթը՝ փոքր։ Ցավոք, այդ նույն տարում Հայկը մեկնեց Ռուսաստան։ Ուստի մենք համեմատաբար ավելի քիչ ենք շփվում նրա հետ։

Մի գեղեցիկ օր, երբ մենք մեր սիրելի գործով էինք զբաղված, ավելի կոնկրետ՝ ուրիշի այգու ելակներն էինք ուտում, Կոստոն ասաց․

-Տղեք, մենք ՄԹՋ ե՜նք։
-Այսի՞նքն։
-Դե, այսինքն Մալիշկայի թալանչի ջոկատ։
-Հահ, լավ ասացիր,- ասացին մեզնից մի քանիսը։

Մենք, իհարկե, հասկացանք, որ Կոստոն այդ ժամանակ կատակ արեց, բայց այդ կատակի հիման վրա էլ մենք մեզ մինչև հիմա էլ  անվանում ենք ՄԹՋ, դե իհարկե, էլի կատակով։

Ցավոք, 8-րդ դասարանում Վահեն ու Դավիթը տեղափոխվեցին Երևան, ուստի նրանց հետ նույնպես ավելի քիչ ենք շփվում։

Այսպիսով, ՄԹՋ-ի հիմնական «հերոսներն» են՝ Նարեկ, Դավիթ, Դավիթ (Կոստո), Արտյոմ, Ռոբերտ, Սարմեն։ Մեր «աչքերն ու ականջները» դրսում՝ Վահե, Դավիթ, Հայկ։

Էհ, ցուրտ եղանակին ինչ ասես կհիշես… 

Ռուբիկի խորանարդը առաջիկա շաբաթվա համար

Լուսանկարը՝ Նարեկ Բաբայանի

Լուսանկարը՝ Նարեկ Բաբայանի

2013 թվականի ամառն էր։ Այդ ժամանակ ես տարված էի մարդկության մի հրաշալի գլուխգործոցով, ավելի կոնկրետ, Ռուբիկի խորանարդով, կամ ինչպես շատերն են ասում՝ «կուբիկ-ռուբիկով»։ Ընդհանրապես, ինչ որ բանով տարվելը ինձ մոտ սեզոնային է։ Եթե ինչ որ բանով տարվեցի, առ ու փախի։ Էնքան կզզվացնեմ բոլորին, մինչև նոր թեմա չգտնեմ։ Լավ, ինչևէ, չշեղվեմ կուբիկից։ 

Առաջին հայացքից հասարակ խաղալիք, կարծես թե իրենից ոչ մի դժվարություն չներկայացնող, բայց հենց որ վերցնում ես ձեռքդ և փորձում ես հավաքել, այդ հասարակ խաղալիքը միանգամից դառնում է անհնարին մի բան։ Ի դեպ, այդ անհնարին թվալու շնորհիվ ես բազում գրազներ եմ հաղթել։

«Կուբիկով» սկսեցի հետաքրքրվել այն ժամանակ, երբ մեր մոտի խանութներից մեկում գտա օրիգինալ «կուբիկ», որը ի տարբերություն չինական կեղծիքների, երկրորդ շարժումից չէր կոտրվում։ Օգոստոսն էր, Ռուսաստանից եկած եղբորս հետ, ում նույնպես հետաքրքրել էր այդ խաղալիքի անվան տակ թաքնված, չգիտեմ էլ ինչպես անվանեմ, իրը, սկսեցինք տակն ու վրա անել համացանցը, մինչև որ չսովորեցինք հավաքել։ Կյանքում չեմ մոռանա առաջին անգամ հավաքելս։ Չգիտես ինչ շարժումներից հետո իմ ձեռքում էր հավաքված «կուբիկը»։ Դա ինձ համար իրոք մեծ ձեռքբերում էր։ Ի դեպ, այդ «չգիտես ինչ շարժումները» կոչվում են ֆորմուլաներ։ «Կուբիկը» լրիվ հավաքելու համար պետք է իմանալ դրանցից առնվազն տասը։ Բոլորը իմանալու և վարժվելու դեպքում «կուբիկը» կարելի է հավաքել 14 վայրկյանում։

Մենք մի շաբաթ ման էինք գալիս այդ ֆորմուլաների հետ, այդ թերթիկը, որի վրա գրած էր մեր  պարծանքը, տանում էինք գրեթե ամեն տեղ։ Մի շաբաթից մենք իհարկե սովորեցինք հավաքել «կուբիկն» առանց թերթիկի։

Լուսանկարը՝ Նարեկ Բաբայանի

Լուսանկարը՝ Նարեկ Բաբայանի

Համացանցում այդ հրաշքի գաղտնիքը ման գալու ժամանակ մենք ծանոթացանք տասնյակ ուրիշ գլուխկոտրուկների հետ։ Իհարկե, ինչպես իսկական «քանքանչիներ», մենք փորձեցինք դրանք գտնել մեզ մոտ։ Ցավոք, մենզ հաջողվեց գտնել դրանցից մի քանիսը միայն, որոշ մարդկանց մոտ մենք ուղղակի տարօրինակների տպավորություն էինք թողում։ Դե ո՞ւմ ասես «Կներեք, կարո՞ղ ա դուք «կուբիկ-ռուբիկի» եռանկյուն տեսակը ունենաք: Էն որ սենց ֆռռացնում ես, խառնվում ա, հետո պիտի մի կերպ էլի գույները դնես իրանց տեղերը», չի զարմանա։ ճիշտն ասած, ես շատ էի նախանձում եղբորս, քանի որ գիտեի, նրանց մոտ՝ Ռուսաստանում, հաստատ կան այդ բոլոր գլուխկոտրուկները։

Քանքանչի ասացի՝ հիշեցի։ Չգիտեմ որտեղից, իմացել էինք, որ «կուբիկը» պետք է յուղել, որ լավ պտտվի։ Այդպես ես հրաժեշտ տվեցի իմ առաջին «կուբիկին»։

Հիմա, երբ անցել է 3 տարի, ես կարողանում եմ հավաքել միայն ստանդարտ խորանարդը, չնայած ունեմ 5 տեսակի գլուխկոտրուկ։

Լուսանկարը՝ Նարեկ Բաբայանի

Լուսանկարը՝ Նարեկ Բաբայանի

Եվ վերջում, կիսվեմ Ռուբիկի խորանարդի մասին մեկ-երկու հետաքրկիր փաստով։

1. Եթե աշխարհի բոլոր խորանարդները դնենք իրար հետև, կստանանք մի գիծ, որը կձգվի հյուսիսային բևեռից մինչև հարավայինը

2. Ռուբիկի խորանարդը կարող է գտնվել 43 252 003 274 489 856 000 տարբեր դիրքերում։ Այդ դիրքերը հերթով ստանալու համար, պտտելով խորանարդի կողմերը 1 պտույտ/վայրկյան արագությամբ, մարդուց կպահանջվի 1400 տրիլիոն տարի։

Հասկացա՞ք, թե իրականում ինչ մեծ բան է այդ հասարակ խաղալիքը։

Արձակուրդները մեկ շաբաթով էլ են երկարացրել, իսկ դրսում ցուրտ է: Ի՞նչ եմ առաջարկում. Փորձեք հավաքել այս կախարդական խորանարդը: Ոչ միայն շատ լավ ժամանց է, այլև իսկական մարզանք է մեր արդեն բթացող ուղեղների համար:

նարեկ բաբայան

Հավերժ հակամարտություն

Դպրոց, դաս, կրթություն։ Այս բառերը բոլոր աշակերտների մոտ մի տեսակ հոգնածություն են առաջացնում։ Բոլորը մի անգամից դառնում եմ ծույլ ու քմահաճ։ Սեփական փորձիցս կարող եմ մի օրինակ բերել։ Արձակուրդների ժամանակ, երբ պետք է լինում վաղ արթնանալ, թեկուզ ժամը 6ին, դա շատ լավ ստացվում է։ Բայց դպրոցական օրերին․․․դե չի լինում էլի էդ անտերը, չենք կարողանում, հո զոռով չի։ Ինչքան էլ բողոքեմ դպրոցից, մեկ է, չեմ կարող չհամաձայնել, որ դպրոց չհաճախած մարդը լիարժեք մարդ լինել չի կարող։ Եվ այսպե, ուսումը մեր հավերժ հակամարտության մեջ մտած անդամներից մեկն է։ Այն անշուշտ կարևոր է, բայց ոչ այդքան հաճելի։

Երկրորդ անդամը, դե իհարկե, համացանց ու համակարգչայնին խաղեր։ Ի սկզբանե կասեմ՝ ես կտրականապես դեմ եմ համացանցին չարիք անվանելուն։ Դա նույնն է, որ գրքերը նույնպես չարիք անվանենք։ Եթե դուք չեք կարողանում ֆիլտրել ձեր համար օգտակար ինֆորմացիան, ապա ամբողջ օրը գիրք կարդալն էլ չի փրկի։ Դե իհարկե, գրքերն էլ իրենց տեղն ունեն, բայց եթե դուք մի բան չեք սիրում, պետք չէ վատ բաներ ասել դրա հասցեին։ Դա նույնն է , որ ես երկրպագեմ մի ֆուտբոլային ակումբին ու անպատվեմ մյուսին։ Ախր չի՛ կարելի, չէ, որ այդ ակումբն էլ  ֆանատներ ունի։ Ինչ վերաբերվում է խաղերին, ասեմ, կրթությունից բացի, երեխայի վրա իր չափազանց մեծ ազդեցությունն է թողում նրա հոգեբանությունը։  Հենց այստեղ են առաջ գալիս խաղերը։ Ես չեմ ասում, որ խաղերը մարդուն գիժ են դարձնում, չնայած որ այդպիսի խաղեր էլ կան։ Պետք չէ երեխային զրկել խաղերից։ Դա կարող է ավելի վատ հետևանքներ ունենալ։ Ուղղակի փորձեք ճիշտ խաղեր ընտրել։ Ես ինքս խաղերի մեծ սիրահար եմ, բայց դե հասկանում եմ, որ դա էլ իր սահմանները պետք է ունենա։ Մի խաղ կար, որով ես 2 տարի վարակվել էի։ «Մտել էի» մեջն ու դուրս չէի գալիս։ 2 տարի անց ես վերջապես հասկացա, որ դա այդքան էլ լավ բաներ ինձ չի սովորեցնում։ Հիմա, ցավոք, այդ խաղով վարակվել է իմ փոքր եղբայրը, և ես էլ չգիտեմ էլ ինչ անեմ, որ նրան հանեմ այդ խաղից։

Մի խոսքով։ Այս հավերժ հակամարտության մեջ հաղթող ու պարտվող չկա։ Ուղղակի փորձեք և՛ գրքերից, և՛ համացանցից ճիշտ դասեր ստանալ։

նարեկ բաբայան

Էլի նույն օրը սկսվեց․․․

Առավոտ, ժամը` 8։00: Էլի արթնանում եմ զարթուցիչի տհաճ ձայնից… Լավ, կատակեցի։ Իրականում այնքան խորն եմ քնում, որ զարթուցիչի ձայնն անգամ չեմ լսում։ Սովորաբար արթնանում եմ «Վե՛ր կաց, կուշանաս» խոսքերից կամ ոտնաթաթերիս շրջանում խուտուտ զգալով։ Առաջին հերթին գնում եմ բաղնիքին բարևելու։ Բարևվելուց հետո գնում եմ խոհանոց՝ նախաճաշելու։ Սեղանի մոտ նստած կիսաբաց աչքերով տեսնում եմ ինձ արդեն ծանոթ տեսարանը՝ դատարկ բաժակս, որը կարծես ինձ ասի. «Ես էլ քո պես մրսում եմ, արագ տաք թեյ լցրու իմ մեջ», ինձ ախորժալի հայացքով նայող խաշած ձուն, ի դեպ, չգիտես ինչու, միշտ, երբ ձուն շատ տաք է լինում, տաք է լինում նաև թեյի գույնը: Ատում եմ, երբ այդպես է լինում… Փորձում եմ լավաշ վերցնել, որպեսզի բրդուճ անեմ։  Եվ կարծես թե հատուկ ինձ համար, վերևի մասում արդեն չորացած հացերն են։ Այդպես քնաթաթախ փորձում եմ գտնել ավելի փափուկ հաց, և ամբողջ հացամանը տակն ու վրա եմ անում, ինչն ինձ վրա բարկանալու առիթ է դառնում։ Ճիշտն ասած, դրան էլ եմ արդեն սովոր։ Նախաճաշից հետո վերցնում եմ պայուսակս ու աստիճաններով իջնելիս անպայման նայում եմ դեպի խոհանոց։ Շատ եմ սիրում այն պահը, երբ տեսնում եմ խոհանոցը, և իջնելուս հետ մեկտեղ աչքերիս առաջ խոհանոցը փոխվում է առաջին հարկի հյուրասենյակի։ Առաջին հարկում մի բազմոց կա։ Այդ բազմոցը նույնպես շատ եմ սիրում, քանի որ կոշիկներս հագնելու ժամանակ նրա վրա մի քիչ ննջում եմ։ Տան դուռը բացելով շատ արագ զգում եմ այդ ցուրտ քամին, որն ուղիղ դեմքիս է փչում։ Այդ պահին ուզում եմ ետ վազել դեպի տաք անկողինս և պառկել, հասկանալով, որ քունս էլ չի տանի։ Մի խոսքով, դուրս եմ գալիս տանից և վազում հարևանությամբ ապրող ընկերոջս կանչելու։

-Հովո՜,-կարճ եմ կանչում, քանի որ ալարում եմ ամբողջ անունն ասել։

-Հովո՜,- կրկին պատասխան չկա։

-Արա, Հովո՛…

-Վա՜յ, ապեր, էս եկել ե՞ս, հեսա պայուսակս վերցնեմ ու գամ․․․

Քայլում ենք դեպի դպրոց։ Արդեն հասնում ենք մյուս ընկերոջս տուն։

-Երանի արդեն պատրաստ մեզ սպասելուց լինի:

-Բախտավար, թե էսքան շուտ հելած լինի…

Ես լուռ համաձայնելով շարունակեցի քայլել։ Հասանք ընկերոջս տուն։

-Ռո՜բ,- կրկին ալարեցի ամբողջ անունն ասել։

-Հաջաա՜ն։

-Հա ջան ու ջան, արագացրու՛։

-Էկա՜…

Երեքով քայլում ենք դեպի դպրոց: Ի դեպ, ինչքան շատ մարդու հետ ես քայլում, և ինչքան հաճելի է նրանց հետ զրուցելը, այնքան ավելի կարճ է թվում ճանապարհդ։ Եվ այդպես, արագ-արագ մենք անցանք այդ կարճ ճանապարհը՝ հասնելով դպրոց։

Դպրոցում, ինչպես միշտ, ամեն ինչ միապաղաղ էր: Էլի նույն մուննաթով պահակն ու հավաքարարները, որոնք բարևս չեն առնում: Էլի նույն աստիճանները, որոնց վիճակից ենթադրեցի, որ նրանք էլ ուրախ չէին ինձ տեսնել, բայց դե, ինչ արած։ Բարձրացանք մեր դասարան, էլի Կարենի շնորհիվ չմնացինք միջանցքում: Նա միշտ իր մոտ է պահում դասարանի երկրորդ բանալին։ Ներսում կրկին ամեն ինչ նույնը՝ մեզնից հոգնած գրատախտակը, ուսուցչի վերանորոգած սեղանը, (այո, մեր «շնորհալիները» դրան էլ են հասել), աթոռս, որը հոգնել էր սեղանի վրա հակառակ դիրքում կախված մնալուց և այլն․․․

Զանգը տվեց։ Առաջին ժամի 15-րդ րոպեն էր, երբ դռնից ուշացած մտան մեր հերոսները՝ իմ լավագույն ընկերները՝ Արտյոմը, Դավիթը, Դավիթը, Սարմենը։ Ի դեպ՝ Դավիթներից մեկին մենք Կոստո ենք անվանում, նրանց տարբերելու համար։ Թե ինչու Կոստո, հիմա կասեմ։ Պատասխանը շատ պարզ է, նրա ազգանունը Կոստանյան է։ Հենց նա էլ, իր վրա վերցրեց ուշանալու պատճառաբանություն հորինելու բարդ գործը։

-Ընկեր Իսրայելյան, կներեք էլի, ուղղակի ճանապարհները սառած էին,  գնացել էինք «զիմնի պագրիշկա» առնելու։

-Նստեք հա՞: Հավեսներդ չունեմ․․․

Դասերից հետո, միայն ուտելու մասին մտածելով ցրվեցինք տներով։ Հասա տուն։ Տան դուռը բացելուն պես լսեցի արդեն ծանոթ ձայնը․

-Նարե՞կ…

-Հա, մամ, ես եմ։

Այս կարճ զրույցն այնքան է կրկնվել, որ երբեմն դռնից մտած արդեն ասում եմ, որ ես եմ։ Արագ ճաշելուց հետո վազեցի իմ սիրելի համակարգչի մոտ և մտա վիրտուալ իրականություն։ Արդեն այդ իրականության խորքերն էի սուզվել, երբ լսեցի․․․

-Նարեկ, դա․․․

-Հեսա մամ, մի բան եմ անում, արագ վերջացնեմ ու անցնեմ դասերիս,- իրականում, ես էլ, մայրս էլ գիտենք, որ այդ մի բանը կարող է տևել մինչև ուշ գիշեր։ Վերջիվերջո, ես անցա դասերիս։ Դասերս վերջացնելուց հետո, ուրախ, զվարթ, ոչինչ չնկատելով վազում էի համակարգչիս գիրկը, երբ լսեցի․

-Դա, դը բոլի էլ էդ տները հարամես, գյինաս ես, խերդ տանջվելով մե կերպ շինե-շթլե, ընչե՞ս ուզել մե օրում սաղ ավըրես։

-Լավ, տատի, էլ չեմ անի։

Ես, արդեն մի քիչ դանդաղ, գնում էի դեպի համակարգիչս, երբ լսեցի այս «ողբերգական» խոսքերը։

-Նարեկ, տու ժամին ըշկացի՞ր ես, շոշոտ ընցար տեղերդ։

-Լավ, պապ, հեսա կոմպը անջատեմ` գնամ։

Իրականում, ինչքան էլ չուզեի քնել, շատ հոգնած էի և արջի պես ընկա անկողնուս վրա․․․

…-Վե՛ր կաց, կուշանաս։

նարեկ բաբայան

Բողոք, բողոք ու նորից բողոք

Ոնց էլ չլինի, ձեր կյանքում գոնե մի անգամ ինչ-որ բանից բողոքած կլինեք։ Ու չփորձեք հակառակը համոզել, ես գիտեմ, որ հաստատ բողոքած կլինեք։ Մենք ապրում ենք մի երկրում, որտեղ քարերից հետո բողոքն է իշխում։ Բոլորը միշտ, ինչ-որ բանից բողոքում են։ Կրակն ես ընկնում՝ մեկին հարցնում ես. «Ո՞նց ես»։ Լավագույն դեպքում դուք կստանաք` «Էլ ո՞նց պիտի լինեմ, ինչպես միշտ»։ Իսկ վատագույն դեպքում դուք մի երկու ժամով «ընկղմվում եք» այդ մարդու կենսագրության սև էջերի մեջ։ «Էս վատ ա, էն վատ ա, երկիրը երկիր չի», և այլն։ Հիշում եմ, երբ հայրս իր ծանոթներից մեկին հարցրեց. «Ո՞նց ես»։

-Ի՞շթար ես է, պատմի` շկամ…

-Էն ընչի՞ խարցուցիր, մկը լալը-շիվանը կտնեմ՝ կմնաս ծեռս շիվար։

Իրոք, ես արդեն հոգնել եմ։ Դպրոցականները դասերից են բողոքում, մեծահասակները՝ աշխատանքից, ծերերը՝ թոշակից։ Դե ես էլ սկսեմ բողոքել, տեսնեմ` դուրներդ գալի՞ս է, որ այդքան բողոք եք լսում։

«Գարունը ցեխ ա, ամառը շոգ ա, աշունն անձրև ա, ձմեռը` ցուրտ։ Սենց ո՞նց ապրենք»։ Այս խոսքերով սկսելու եմ բոլորին զզվացնել, որ հասկանան՝ ոչ ոքի հաճելի չի բողոքներ լսել, հերի՛ք է։  Վերջերս մի հետաքրքիր բան եմ տեսել համացանցում։ Հզոր մեքենայի վարորդը ուղղաթիռ էր ուզում, որ առանց խցանումների այստեղ ու այնտեղ գնար։ Ավելի համեստ մեքենայի վարորդը ավելի լավն էր ուզում։ Հեծանվորդը մեքենա էր ուզում, թեկուզ ամենավատը։ Հետիոտնը հեծանիվ էր ուզում… Եվ այդ ամենին հետևում էր մի հաշմանդամ, ով ուղղակի քայլել էր ուզում։ Ասածս ի՞նչ է։ Շուրջներդ նայեք, ուրախացեք նրանով, ինչ կա։ Հետևեք եղբորս օրինակին։ Նա «Ո՞նց ես» հարցին միշտ պատասխանում է` «Շատ լավ»։ Եվ ես նրան դեռ տխուր վիճակում չեմ տեսել։ Լավատես եղեք, ու ամեն ինչ լավ կլինի… էհ, հոգնել եմ նյութեր գրելուց։ Ուզում եմ տնօրեն դառնալ։