Սուրեն Կարապետյանի բոլոր հրապարակումները

Moving ideas forward, Մոնտենեգրո. օր 5-րդ

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Եկավ հինգերորդ օրը՝ հիշեցնելով, որ այսօր հերթը իմն է։ Բոլորը նյութ արդեն հասցրել են գրել, մնացել եմ ես։ Եվ հիմա, սրճարանից հետո, երբ մնացածը քնած են, կսկսեմ օրագիրը գրել․․․

Օրը սկսեց ակտիվ նախավարժանքով, որը այս անգամ անցկացնում էր Էլիան (Իտալիա)։ Նրան հետո միացավ Դավիդը (Բոսնիա), ով չափից շատ ակտիվ էր (ի դեպ, նա սենյակակիցս է)։ Այս օրը տարբերվում էր մնացածներից նրանով, որ հենց մասնակիցներով էինք կազմակերպում ընդմիջումները։ Երեկ իրականացված «կազմակերպությունների նորաձևության ցուցահանդեսին» փոխարինելու եկավ կազմակերպությունների պաշտոնական ներկայացումը։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Ներկայացված ՀԿ-ները Շվեդիայից, Իտալիայից, Պորտուգալիայից, Ֆրանսիայից Մոնտենեգրոյից, Բելառուսից, Սերբիայից էին։ Յուրաքանչյուր ՀԿ համառոտ  ներկայացնում էր իր գործունեությունը, տեսլականը և առաքելությունը, ինչպես նաև սեփական SWOT անալիզի արդյունքները։ Կարևոր էր նաև «մասնակցություն» և «ներդրում» հասկացությունների տարբերակմանը նվիրված կարճ քննարկումը։ Հաջորդ հետաքրքիր  թեմաներից էին`  դրամաշնորհները, ծրագրեր գտնելու համար ներկայացված գործիքները, կայքէջերը։ Օրը շատ ակտիվ էր․ անընդհատ հարց-պատասխան, փորձի ներկայացում և փոխանակություն։ Նաև Լիլիթը հասցրեց հոգեբանական թեստ իրականացնել, որը կօգներ կամավորներին մոտիվացնել։ Ամենաարդյունավետ թեման ինձ համար այն էր, թե ինչու են ՀԿ-ները գրեթե միշտ ունենում երիտասարդների ներգրավման խնդիրներ, և որն է պատճառը։ Բնականաբար փորձեցինք լուծումներ և տեսակետներ առաջարկել։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Ընթրիքից հետո, երբ սովորաբար ազատ ենք լինում, այսօր նշանակված էր քննարկում, սակայն արդեն նախօրոք բաժանված խմբերով։ Ես ընտրել էի «թղթակիցների», Հովնանը՝ «ինչպես մոտիվացնել կամավորներին», Անուշը և Լիլիթը՝ «ինչպես ներկայացնել նյութը կամավորներին», իսկ Աննան՝ «դրամահավաքների» թիմերը։ Մեկ ժամ քննարկումից հետո գիտելիքներով հարստացած անցանք հագստի:

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Երեկոն շարունակեցինք արդեն մտերմիկ շրջապատում․ ծովի ափին՝ մեղմ քամու առկայությամբ և կիսալուսնի շողերի ներքո(շատ գեղարվեստական ստացվեց, բայց դե ուրիշ ձև հնարավոր չէր նկարագրել )․․․

Նիկարագուան, System of a down –ը և հեղափոխությունը

Հարցազրույց նիկարագուացի Համիլտոնի հետ (խնդրեց բացի անունից ոչ մի ինֆորմացիա չհրապարակել), ով ինձ պես Բելգիայում անցկացվող «18-ը 18-ում» ծրագրի մասնակիցներից էր։ Կարճ ժամանակում իմացա Նիկարագուայում տիրող իրավիճակի մասին և փորձեցի ավելին իմանալ հարցազրույցի օգնությամբ։

-Կնկարագրե՞ս այսօրվա իրադրությունը Նիկարագուայում։

-Իրավիճակն իմ երկրում բավականին ճգնաժամային է։ Ամեն ինչ սկսվեց սոցիալական ռեֆորմից, որի համաձայն, թոշակները կրճատվում էին հինգ տոկոսով։ Ընթացքում կառավարությունը բազմաթիվ սխալներ էր թույլ տալիս։ Իրավիճակը շարունակվեց մինչև այն պահը, երբ մարդիկ ասացին՝ բավական է, սա արդեն չափն անցնում է։ Նրանք սկսեցին խաղաղ ցույցեր անել, սակայն բախվեցին կառավարության ճնշումներին։ Նրանք թալանվեցին, ծեծի ենթարկվեցին, նունիսկ եղան զոհեր: Սա էլ ավելի բորբոքեց ցույցերի ալիքը։

-Ինչպե՞ս սկսվեց ցույցերի երկրորդ փուլը։

-Այս անգամ երկրի բոլոր ուսանողները սկսեցին իրենց ձայնը բարձրացնել, բոլոր քաղաքներում մասսայական ցույցեր էին, և ոչ ոք այլևս չէր ցանկանում ճնշումների ենթարկվել։ Սակայն կառավարությունը կրկին գործի դրեց իր «մսաղացը»։ Սպանվում էին ուսանողներ, ովքեր պարզապես դեմ էին կառավարությանը և ցանկանում էին ազատություն։ Նրանք սկսեցին արգելափակել փողոցները՝ փորձելով կաթվածահար անել կառավարական ուժերը։ Նույնիսկ որոշ ոչ պետական կազմակերպություններ գործադուլ հայտարարեցին։ Բայց կառավարությունը՝ նախագահ Դանիել Օրտեգայի գլխավորությամբ, չէր ցանկանում հեռանալ, որովհետև Օրտեգաների ընտանիքին պատկանում են խոշոր ձեռնարկություններ, և իշխանությունից հեռանալը հավասար է ամեն ինչ կորցնելուն։ Չեմ կարող չնշել, որ այդ ընտանիքում իմ կարծիքով առավել կարևոր դեր ունի նախագահի կինը՝ Ռոզարիո Մուրիլիոն, ով պարզապես շահարկում է նախագահին։

-Իսկ հիմա նորից նույն ձևո՞վ եք արտահայտում ձեր բողոքը։

-Այո, մենք կրկին շարունակում ենք մասսայական ցույցերը, ստեղծում ենք բարիկադներ, արգելափակում ենք փողոցները։ Նոր երևույթ է ազգային բանակցությունը։ Այստեղ բանակցությունների սեղանի առջև են կառավարությունը և քաղաքացիական ակտիվիստները։ Սակայն սա արդյունք չի տալիս, որովհետև կառավարություն ոչ մի զիջման չի գնում և շարունակում է ամեն ինչ իր ուզածի պես հարմարեցնել։

-Ովքե՞ր են շարժման առաջնորդները։

-Առաջնորդները «Ապրիլի 19-ի ուսանողական շարժում»-ի անդամներն են: Անունից հասկանալի է, որ այս շարժումը ուսանողական է և սկսվել է ապրիլի 19-ին։

Կարևոր դեմքեր են՝ Լասթեր Ալեմանը (ուսանող), Ժոզե Ագուերին (անհատ ձեռներեց, հիմա բանտում է), Կարլոս Թյուներմանը:

-Ի՞նչ ես կարծում, «դրսից» օգնության կարիք ունի՞ նիկարագուացին։

-Ես կարծում եմ՝ այո։ Մեր պարագայում միայնակ պայքարելը կարծես հավասարազոր է մահվան։ Կառավարությունը հանգիստ սպանում է մարդկանց, նետում բանտերը։ Իմ ժողովուրդը ցանկանում է, որ մեծ պետությունները իրենց ուշադրությունը հրավիրեն մեզ վրա։ Այն, ինչ տեղի է ունենում մեր երկրում, ես կանվանեմ եղեռն․․․

-Առանց բռնության հնարավո՞ր է իրականացնել հեղափոխություն։

-Մենք սկսել ենք նույն սկզբունքով և փորձում ենք հավատարիմ մնալ դրան։ Ես տեղյակ եմ ձեր Թավշյա հեղափոխությունից, այնպես որ, այն ամենևին էլ անիրատեսական չէ։

-Ես գիտեմ, որ System of a down-ի երկրպագու ես և Հայաստանի մասին նրանցից ես իմացել։ Նրանք որևէ կերպ քեզ «աջակցո՞ւմ» են այս ճգնաժամային պահին։

-Ես նրանց սկսել եմ լսել յոթ տարեկանից։ Սկսեցի ուսումնասիրել խմբի անդամների կենսագրությունները և հենց այդ ժամանակ էլ բացահայտեցի Հայաստանը։ Նրանք փորձում են մարդկանց սովորեցնել ունենալ ազատ միտք, չմտաշահարկվել, լինել վերլուծող և հեշտորեն չհիմարանալ։ Երբ ես մասնակցում եմ ցույցերին, ընթացքում լսում եմ նրանց երգերը, և կարծես նույն իրավիճակի մասին են երգում, որը հիմա իմ երկրում է։ Ես կարծում եմ, որ մենք և դուք չունենք մշակութային նմանություններ, բայց գաղափարները շատ նման են։

Բելգիա. «18-ը 18-ին». օր չորրորդ

Հարցազրույց «Խաղաղության ավան» կազմակերպության տնօրեն Մատի Վանդեմաելի հետ

-Ինչպե՞ս է կոչվում ձեր կազմակերպությունը և ինչո՞վ է զբաղվում:

-«Կազմակերպությունը կոչվում է «Խաղաղության ավան»: Մենք հյուրատուն ենք Բելգիայում: Երիտասարդների համար, ովքեր խմբերով են ժամանում Բելգիա, ճանաչողական ճամբարներ ենք կազմակերպում Առաջին համաշխարհային պատերազմի վերաբերյալ:

-Ինչու՞ «18-ը 18-ին»:

-Մենք կարծում ենք հիանալի գաղափար է մեկ վայրում հավաքել երիտասարդների 45 տարբեր երկրներից: Մենք փորձել ենք ընտրել մասնակիցների, որոնք 18 տարեկան են կամ մոտ են դրան: 18 տարեկաններ, 1918-2018… Խորհրդանշական է:

-Ինչո՞ւ որոշեցիք այս ծրագիրը իրականացնել:

-Մեր գլխավոր նպատակը ժամանակակից «խաղաղության հուշագիր» ստեղծելն է: Նաև պատերազմներին նվիրված արարողակարգերում հիմնականում մասնակցում են մեծահասակները, ավանդական զինվորական հագուստներով, երկար ճառերով. մենք փորձեցինք լինել կրեատիվ և փոխել կարծրատիպերը:

Լուսանկարը` Անուշ Դավթյանի

Լուսանկարը` Անուշ Դավթյանի

-Առաջին անգա՞մն է, որ իրագործում եք այսպիսի ծրագիր: 

-Մենք ունեցել ենք նմանատիպ ծրագրեր, սակայն երկու, երեք կամ չորս երկրների ներկայացուցիչների հետ: Սա առաջին անգամն է, որ հրավիրել ենք մասնակիցներ քառասունհինգ երկրներց:

-Ո՞րն է ձեր դերը կազմակերպության մեջ:

-Ես կազմակերպության տնօրենն եմ և աշխատում եմ տասնչորս հոգու հետ:

 -Ո՞րն է խաղաղության ձեր սահմանումը:

-Ես կարծում եմ, որ խաղաղությունը միասին ապրելու հիանալի միջոց է: Մենք հաճախ ենք փորձում բռնությամբ լուծել մեր խնդիրները: Շատ ժամանակ մենք փոքր խնդիրը դարձնում ենք անհաղթահարելի կոնֆլիկտ: Սա գալիս է նրանից, որ մենք տարբեր կերպ ենք վերաբերվում խնդրի լուծմանը: Եթե ինչ-որ տեղ իրոք խաղաղություն է տիրում, ապա մենք բռնության կարիք հաստատ չենք ունենա: Մյուս կողմից՝ խաղաղությունը հնարավոր է, երբ բոլոր մարդկանց իրավունքները հարգված են: Այսպիսով, եթե ամփոփեմ, ապա խաղաղության դեպքում չկա բռնություն, և կա իրավունքի գերակայություն:

-Արդյո՞ք ապագայում պլանավորում եք նմանատիպ ծրագրեր:

-Այո՛, մենք կցանկանանք կազմակերպել, սակայն ցանկանալն ու կազմակերպելը տարբեր բաներ են: Ես չգիտեմ՝ ապագայում հնարավոր կլինի՞ կրկին կազմակերպել այսպիսի ծրագիր, որովհետև այն պահանջում է մեծ ծախսեր: Մենք հիմա շատ բախտավոր ենք, որ բելգիական կառավարությունը ֆինանսավորում է մեզ: Ասպիսով, եթե ապագայում կգտնվեն մարդիկ, կազմակերպություններ, որոնք մեզ կֆինանսավորեն, ապա մենք պատրաստ ենք:

Հարցազրույցը վարեց Սուրեն Կարապետյանը

Բելգիա. «18-ը 18-ին». օր երրորդ

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Օրը սկսվեց փիլիսոփայությամբ. հյուրընկալել էինք դասախոսների: Դասախոսությունը խաղաղության մասին էր. ի՞նչ է խաղաղությունը, արդյո՞ք այն միշտ օգտակար է, և վերջում, ում ընդհանրապես անհրաժեշտ չէ: Իմ խմբում տասնհինգ տարբեր ազգերի ներկայացուցիչներով էինք, սակայն ունենալով տարբեր մշակույթներ, կրթություն կամ մասնագիտություն` բոլորս ունեինք գրեթե նույն պատկերացումը խաղաղության վերաբերյալ: Սակայն մի հարց է ծագում. ո՞ր պահից է խաղաղությունը սկսվում, և ինչու՞ մարդկությանը չի հաջողվում հասնել համընդհանուր խաղաղության: Քննարկումից հետո մենք պետք է ընտրեինք մեկ բառ, որը մեր կարծիքով ամենալավն է բացատրում խաղաղությունը: Վերջում ունեցանք տասնյակ բառեր: Բաժանվեցինք չորս խմբի և սկսեցինք կազմել նախադասություններ յուրաքանչյուրով (հետագայում պետք է քվեարկեինք, ընտրեինք այն նախադասությունները, որոնք լինելու էին մեր «Խաղաղության հուշագրի» հիմնական կետերը):

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Օրը շատ արագ անցավ, և եկավ հեծանվարշավի ժամանակը: Անձրևում էր, բայց դա մեզ ընդհանրապես չէր խանգարում: Մենք վարում էինք, թրջվում, ոմանք նույնիսկ ընկնում: Մեկ ժամ անց հանդիպեցինք «Coming World Remember Me» ծրագրի կազմակերպիչներին: Նրանք հետաքրքիր ֆլեշմոբ էին իրականացրել:

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Ամբողջ աշխարհից կամավորները պատրաստել էին վեց հարյուր հազար արձանիկներ, որոնք նման էին կծկված երեխայի և կոչված էին հարգելու Առաջին համաշխարհային պատերազմում զոհվածների հիշատակը: Յուրաքանչյուրի մեջ դրված էր այն մարդու անունով մեդալիոնը, ում հիշատակի համար այն պատրաստվել էր:
Արդեն մթնել էր, ցրտել, իսկ անձրևը շարունակում էր գալ: Բարեբախտաբար հեծանիվներով չվերադարձանք: Ստիպված էինք մոտ մեկ ժամ սպասել, չնայած դրան` շատ հետաքրքիր անցավ, որովհետև ես և Անուշը ծանոթանում էինք Պերուի մշակույթին (այս անգամ մեր զրուցակիցը պերուացի էր): Մեքենան եկավ, նստեցինք, իսկ մեզ սպասում էին տաք շոկոլադն ու տաք ցնցուղը…

Բրյուսել, օգոստոս, 18-ը 18-ին

 

 

Բրյուսել. օգոստոս

Բելգիա. մեր օրեր։ «Peace Village» կազմակերպությունը տեղում կանգնած չի մնում և Մեսեն քաղաքում կազմակերպում է բովանդակալից ծրագիր՝ խաղաղությանը նվիրված։ Ծրագրի անունն է «18 in 18»: Ի՞նչ 18-եր են, կմտածեք դուք: Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտից՝ 1918 թվականից, անցել է 100 տարի, և մասնակիցները՝ աշխարհի 44 երկրներից Մեսենում հավաքված 18 տարեկանները նշելու են թե 100 ամյակը, թե փորձելու են խաղաղության նոր կամուրջներ կառուցել:

Հայաստանից Խաղաղության ճամբարին մասնակցում ենք մենք՝ «Մանանա» կենտրոնի անդամներ Անուշ Դավթյանս և Սուրեն Կարապետյանը:

Վեց օրերի ընթացքում 44 երկրներից այցելած 18 տարեկան մասնակիցները փորձելու են բացահայտել բոլոր երկրների պատմությունները, հետաքրքիր միջոցառումների մասնակցելով կամ տեղում կազմակերպելով՝ հասկանալ՝ ինչ է խաղաղությունը՝ դիմացինի աչքերով։
Արդյունքում պիտի նոր գաղափարներով լցված վերադառնանք մեր երկրներ ու փորձենք դրանք տարածել, խաղաղության լեզուն սովորեցնել բոլորին։ Մենք ամեն օր ձեզ կպատմենք մեր առօրյայի մասին՝ փորձելով ձեզ նույնպես հաղորդակից դարձնել խաղաղության ճամբարին:

Եվ այսպես. կանգառ առաջին: Մենք արդեն Բրյուսելում ենք:

Անուշ Դավթյան, Սուրեն Կարապետյան

Մոմը՝ հարյուր, Սպունգ Բոբը` երեք

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Exploring the world through the lens of camera ծրագրի շրջանակներում

Երկու օր մեր խմբով մնացինք Արզական գյուղում և երկու օր շարունակ լսում էինք, որ ուխտ է լինելու: Նույնիսկ մեզ հյուրընկալող տան փոքրիկը (ի դեպ, անունը Սուրեն էր), անընդհատ հարցնում էր, թե արդյո՞ք գնալու ենք եկեղեցի ուխտի՝ երթը նկարելու: Հասկանում էինք, որ գյուղը շատ մեծ կարևորություն է տալիս, հետևաբար, հետաքրքրությունն անընդհատ մեծանում էր: Այսպիսով, արդեն գյուղամիջում ենք. հավաքվել են նրանք, ովքեր բարձրանում են եկեղեցի: Ճանապարհը դժվար էր. արև, փոշի, մարդկանց միջով արագ ընթացող մեքենաներ…

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Վերջին բլուրն էլ մնաց հետևում, ու մեր առջև վեր խոյացավ եկեղեցին: Դրա հետ մեկտեղ մեկը մյուսի հետևից երևացին բազմաթիվ վաճառականներ, ովքեր վաճառում էին ամեն ինչ, բացի ուխտի հետ կապ ունեցող բաներից` քաղցր բամբակ, «դուխով» վերնաշապիկ, տարբեր տեսակի խաղալիքներ: Միանգամից այնպիսի զգացողություն եղավ, որ ոչ թե   ուխտի, այլ տոնավաճառի եմ մասնակցում: Մինչև եկեղեցի հասնելս չգիտեմ քանի անգամ մոմ, քաղցր բամբակ կամ ծամոն գնելու առաջարկ եմ ստացել: Հասնելով եկեղեցու մուտքին, ամբողջությամբ համոզվեցի, որ ես «բազառ» եմ եկել: Մուտքի առջևում տարուբերվում էր «Սպունգ Բոբը», իսկ դրա տակ նստած կինը արևածաղիկ էր վաճառում: Եկեղեցին լեփ լեցուն էր, իսկ դրսում շարունակում էր հաչալ խաղալիք շունը…

Եկեղեցում աստիճանաբար խաղաղվեցի: Մարդիկ մոմ են վառում, աղոթում։ Սակայն երբ մոմը վառելու իմ հերթը եկավ, նախկին տպավորությունս էլ ավելի ընդգծվեց։ Մեծամասնությունը մոմը վառելու հետ զուգընթաց «հետաքրքրաշարժ» պատմություններ էր պատմում, սելֆի անում ու Նիկոլից խոսում։

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Ամփոփելով կարող եմ ասել, որ կարծես աստվածաշնչյան հայտնի պատկերում էի, սակայն Քրիստոսն այստեղ պակասում էր։ Եվ ցավալին այն է, որ վաճառականները, կամ ինչպես գյուղացիներն էի ասում՝ «բոշաները», կշարունակեն իրենց գործը՝ ավելի ու ավելի խորացնելով իրենց բազմադարյա սովորույթները, որոնք գնալով համարվում են սովորական և նորմալ ուխտավորների համար:

ՀԱՅ ԲԵԼԳԻԱԿԱՆ “EXPLORING THE WORLD THROUGH THE LENS OF CAMERA” ԾՐԱԳԻՐ. ՕՐ ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ

Լուսանկարը` Էլզա Զոհրաբյանի

Լուսանկարը` Էլզա Զոհրաբյանի

Հերթական առավոտը հայ-բելգիական  ծրագրի շրջանակում։ Օրը սկսվեց Սևան գնալու համար պատրաստություններ տեսնելով։ Բոլորս իրեր հավաքելով էինք զբաղված և արդեն ժամը 10-ին պատրաստ էինք շարժվելու։

Դե իհարկե, երկար ճանապարհ գնալը միշտ էլ հաճելի է, երբ ընկերների հետ ես։ Ճանապարհին պարզվեց, որ իմ բելգիացի ընկերուհու՝ Մորենի հետ, բնավորության ընդհանուր  գծեր ունենք։ Ամբողջ ընթացքում զրուցում ու կատակում էինք տարբեր թեմաներով։ Իսկ քիչ անց սկսեցինք երգեր լսել ու քարտ խաղալ։ Հասցրեցի նույնիսկ Մորենին «դուռակ» խաղալ սովորեցնել։

Ահա արդեն երևում է կապուտակ Սևանը։ Ավտոբուսը կանգնեց, և մենք սկսեցինք բարձրանալ դեպի թերակղզի՝ ճանապարհին լուսանկարներ անելով ու զմայլվելով Սևանի գեղեցկությամբ։ Երբ արդեն հասանք թերակղզու բարձունքին, միասին հավաքվեցինք Սևանավանքի մասին տեղեկություններ հաղորդելու մեր բելգիացիներին, որից հետո սկսեցի պատմել Սևանի մասին, նրա էկոլոգիական խնդիրների, պատմության մասին, ներառելով նաև Սևանի ծովամարտը։ Թերակղզում շրջելուց հետո գնացինք դեպի լողափ՝ հովանալու Սևանի սառն ու թարմացնող ջրով։

Եվ այսպես, բելգիացիներին Հայաստանի զարդերից ևս մեկի հետ ծանոթացնելուց հետո և Սևանի ձկնատեսակներից համտեսելուց հետո ուղևորվեցինք դեպի Դիլիջան, Հաղարծին։  Ճանապարհին մեր առջև բացվեց Դիլիջանի անտառների գեղեցիկ տեսարանը։ Շատ չանցած հասանք Հաղարծին, որտեղ այդ պահին «Հաղարծնի շաբաթ» փառատոնն էր ընթանում։ Եկեղեցում երգչախումբը հայ հոգևոր երգեր էր կատարում, որին բոլորս էլ հետևում էինք՝ ընթացքում մեր բելգիացի ընկերներին բացատրելով և պարզաբանելով, թե ինչ էր տեղի ունենում։ Եկեղեցուց դուրս գալուց հետո մենք նրանց պատմեցինք Հաղարծնի վանական համալիրի մասին, լուսանկարվեցինք, լուսանկարեցինք:

Երևանի շոգ եղանակից հետո Հաղարծինում անսպասելի հորդ անձրևը թե ուրախացրեց, թե զարմացրեց: Մենք շատ արագ թրջվեցինք ու վազեցինք դեպի ավտոբուսը և վերադարձանք Երևան:

Այս հագեցած օրը ավարտեցինք դարձյալ հանրապետական մարզադաշտում ֆուտբոլային հանդիպում նայելով և հայկական կողմին երկրպագելով։

Աննա Անդրեասյան

***

Ներկայացնում ենք ծրագրի մասնակիցներինreduan

Հարցազրույց Ռեդուան Լաչկարի հետ

Ռեդուանը բելգիացի մասնակիցներից, կարելի է ասել, ամենատարբերվողն է։ Առաջին անգամ հենց տեսա, հայերենով բարևեց ու հարցրեց՝ ի՞նչ կա։ Հենց այդ պահից էլ Ռեդուանը դարձավ իմ ամենամտերիմ բելգիացին։

-Մի անգամ դու ասել ես, որ երեք տարի առաջ դու չգիտեիր Հայաստանի գոյության մասին։ Ինչպե՞ս ես իմացել։

-Երեք տարի առաջ քայլում էի փողոցում և հանկարծ բարձր ձայներ լսեցի։ Արագ գնացի դրանց ուղղությամբ և տեսա, որ մոտավորապես 20 հոգի իրար քաշքշում էին։ Այնտեղ կար մի ծանոթ տղա, ում ճանաչում էի դպրոցից։ Ես միացա նրան, և կարճ ժամանակ անց քաշքշուկն ավարտվեց, որովհետև լսեցինք ոստիկանական մեքենաների ազդանշանները։ Պարզվեց, որ նրանց կեսը թուրքեր էին, իսկ մյուս կեսը՝ հայեր (առաջին անգամ լսեցի հայերի մասին): Վեճի կենտրոնում հայերի Ցեղասպանությունն էր։ Հետո մենք ավելի ընկերացանք, և հիմա նրանց ընտանիքը ինձ համար դարձել է երկրորդ տուն։

-Ինչո՞ւ հենց Հայաստանն ընտրեցիր այլ երկրներ էլ կարող էիր գնալ այս ամառ «Թումուլդի» ծրագրով:

-Ես ընտրեցի Հայաստանը, որովհետև հետաքրքրված էի Հայաստանով։ Նաև ունեմ շատ ընկերներ, ովքեր այստեղից են։ Եվ վերջում. ես իրականում ավելի շատ մարոկկացի եմ, քան բելգիացի: Մարոկկոյի և Հայաստանի մշակույթների միջև նմանություն եմ տեսնում։

-Ո՞րն է այստեղ գալու քո նպատակը։

-Ես ուզում եմ բացահայտել Հայաստանը, սովորել հայերեն, իմանալ ավելին հայկական մշակույթի մասին և լավ ժամանակ անցկացնել մասնակիցների հետ։ Իսկ ինչ վերաբերում է մեր ճամբարին, ես ուզում եմ իրոք բարձրաձայնել ու ավելի շատ մարդու տեղյակ պահել այն խնդիրների մասին, որոնք մենք կքննարկենք այս օրերի ընթացքում։

-Բավարա՞ր էր այս մի քանի օրը Հայաստանը բացահայտելու համար։

-Ինձ թվում է, սա իրոք շատ կարճ է։ Ես կարծում եմ, որ մեկ ամիսը բավարար է։ Կարող եմ առաջին տպավորություններս ասել։ Երբ դուրս եկանք օդանավակայանից, ես միանգամից նկատեցի, որ սա եվրոպական երկիր չէ։ Այն ունի միջինարևելյան մշակույթին բնորոշ բաներ։ Կլիման շատ տաք է։

-Նշեցիր, որ մեր և Մարոկկոյի մշակույթների միջև նմանություն ես տեսնում։ Կարո՞ղ ես նշել դրանք։

-Ամենաառաջինը, որ ես նկատեցի, մեր պարերն են։ Եվ՛ պարեղանակը, և՛ շարժումները շատ նման են իրար։ Ինձ թվում է, որ առաջին հայացքից չես կարող ասել, սա հայկական, թե մարոկկական հարսանիք է։ Նաև կան շատ բառեր, որոնք ունեն նույն արմատը։ Երեկ քեզ հետ բացահայտեցինք, որ «տնազ» (ինչ-որ մեկի ձևերն անել) բառը նույն իմաստն ու գրեթե նույն արտասանությունն ունի, ինչ արաբերենում։ Երկուսիս վրա էլ մեծ ազդեցություն է ունեցել արաբական մշակույթը և անընդհատ կարելի է նշել նմանությունները։

-Դու գիտես չորս լեզու՝ հոլանդերեն, ֆրանսերեն, անգլերեն, արաբերեն։ Ինչո՞ւ ես ուզում սովորել հայերեն։

-Առաջին անգամ, երբ ես լսեցի հայերեն, ես իրոք սիրեցի արտասանությունն ու հետևաբար նաև լեզուն։ Բացի այդ, հետագայում Հայաստանում ապրելու պլաններ ունեմ։ Այստեղ մնալու համար լավ կլինի իմանալ հայերեն։ Նաև ցանկանում եմ իմ հայ ընկերների հետ շփվել հայերենով։

-Իսկ ինչու՞ ես ցանկանում ապրել Հայաստանում։

-Ես քրիստոնյա եմ, և դա Մարոկկոյում նշանակում է, որ դու ապահով չես։ Երկրի բնակչության իննսուն տոկոսը մուսուլման է, ինը տոկոսը միայն՝ քրիստոնյա։ Նախկինում և նույնիսկ հիմա, մեր միջև կա լարվածություն։ Իսկ Բելգիան ես այդպես էլ չսիրեցի։ Այսպիսով հայկական մշակույթն ինձ համար երկրորդ ամենահարազատն է։ Եվ դրան ծանոթացնելու համար ես շնորհակալ եմ իմ ամենամտերիմ ընկերոջը՝ Արմանին։

-Մեկ բան, որ սիրեցիր Հայաստանում։

-Ես սիրեցի եկեղեցիներն ու քրիստոնեության հաստատունությունը Հայաստանում։

-Ամենավատ բանը Հայաստանում։

-Սա շատ դժվար հարց է։ Բայց կարող եմ նշել ամենավատ բանը, իմ կարծիքով, հայերի մեջ, ցուցամոլությունն է։ Իմ քաղաքում ապրում են բազմաթիվ հայեր, և նրանցից որոշներն ուղղակի անիմաստ ցուցամոլություն են անում:

Հարցազրույցը վարեց Սուրեն Կարապետյանը

***

9th of August.

Today, as usual, we all woke up at 8, had breakfast and had to be ready at 9h45 to continue our journey in Armenia. The agenda changed yesterday because there was a landslide and we couldn’t do what was original planed. Instead, we had a pretty calm day compared to the days we had before.

So, we had to be ready at 9h45 to get on the bus that would take us to the biggest lake of the Caucasus region, Sevan. When we arrived, we decided to go to visit the churches on the top of the hill first and then take a swim in the lake. So we went up to the churches and on our way there were a lot of stands where citizens where selling souvenirs. There is where I bought my first souvenir in Armenia (a neckless with a cross).

Next, after we had seen the ancient buildings and took some pictures with a beautiful view behind us, we got down and continued our way to the lake. When we arrived, we immediately changed to our bathing suits and plunged into the lake. Honestly, the water was freezing but it was a nice way to cool down. We stayed there for an hour or so an quickly continued our way to have lunch in a restaurant near the lake which gave us a beautiful view while we were enjoying our lunch.

After lunch, we got back on the bus to go to a church in the mountains. When we arrived, it started raining and almost nobody had thought about bringing a waterproof jacket. Conclusion, after a while we were all soaking wet!

Լուսանկարը` Էլզա Զոհրաբյանի

Լուսանկարը` Էլզա Զոհրաբյանի

Near the church, there was a tree. That tree was approximately 2000 years old! It’s said that when you make a wish and you go trough the tree ( there is like a big hole In the tree ), your wish will come true. So everybody made a wish. So next we took some photo’s and it was time to leave. We got on the bus, still soaking wet, and had a quite trip back to the hostel.

There, we had a choice between going to a soccer game or having some rest. A majority went to go get dinner first and stayed in while the others went to the soccer match and had dinner afterwards. Then late in the evening when the people ,who chose soccer, had come back to the hostel, we had to stared making our bags to go to the village where we will stay with a host family.

After it was all done and some people had catches up on some conversation, all went to bed, building enough energy for the next day.

Valeria Koroleva

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Բացի կոճակը սեղմելու կարողությունից (451 աստիճան ըստ Ֆարենհայթի)

Վերջերս կարդում էի «451 աստիճան ըստ ֆարենհայթի» գիրքը և ընթացքում զուգահեռներ անցկացնում այն` հեռավոր 1949 թվականին նկարագրված և մեր` ժամանակակից, զարգացող, արագ, «հուսալի», «անվտանգ» ու «հանդուրժողական» աշխարհների միջև: Եվ եթե կարդացած լինեք այն, երևի կհամաձայնեք, որ դրանք շատ քիչ են տարբերվում:

Եվ հիմա մենք ապրում ենք մի ժամանակաշրջանում, երբ կյանքն առանց նորագույն տեխնոլոգիաների պատկերացնելը կարելի է ասել անհնար է, և այս միտքը հաստատում է Սիլիկոնյան հովտի հսկայի` Apple-ի գովազդային հոլովակը, երբ աշխատակիցը անզգուշաբար անջատում է Apple-ի սերվերները և կարճ ժամանակում մենք ականատես ենք լինում պոստապոկալիպսիստական աշխարհի առաջացմանը: Առաջխաղացումը գիտության ոլորտում պարտադիր կանոն է, սակայն դրա հետ մեկտեղ մենք դանդաղ կորցնում ենք մարդկային դեմքը: Ավելի ու ավելի շատ ժամանակ անցկացնում համացանցում, ժամերով նայում «ծիծաղաշարժ» տեսանյութեր, ուղարկում ծիծաղող գիֆ անիմացիա, բայց իրականում մեր դեմքի սառը արտահայտությունը չի էլ փոխվել:

Այլ խնդիր է ինֆորմացիայի` հատկապես անձնականի, արտահոսքը: ՏՏ ոլորտի հսկաները գրեթե ամեն ինչ գիտեն մեր մասին` որտեղ ենք հաճախ լինում, ում հետ ենք առավել հաճախ շփվում, ինչ նախասիրություններ ունենք, երբ ենք քնում, երբ զարթնում: Չեմ զարմանա, եթե մոտ ապագայում մարդու հետ շփվելիս անընդհատ հարցեր տալու անհրաժեշտություն չի լինի, պարզապես կուսումնասիրենք նրա էջը և վերջ (իրականում ես արդեն որոշ դեպքերում օտագործում եմ այս «հրաշալի տակտիկան»):

Մի օրինակ ևս. ընկերս Սիրիի օգնությամբ որոնել էր իրավաբանական ծառայությունները, և մեկ օր անց նրա ֆեյսբուքյան էջում ակտիվորեն սկսեցին վերը նշված ծառայության գովազդներ հայտնվել: Զուգադիպությո՞ւն: Փորձեցինք հեռախոսի օգտագործման կանոները այս անգամ մանրակրկիտ ուսումնասիրել, և պարզվեց որ ամեն ինչ նորմալ է. նա համաձայնություն էր տվել նաև նրան, որ Սիրին օգտագործելիս հեռախոսը կարող է հրահանգները ձայնագրել և ուղարկել Apple-ի բազա:

Իսկ զավեշտալին այն է, որ, երբ մենք նոր սարքից կամ ծրագրից ենք օգտվում, մեզ միանգամից խնդրում են ծանոթանալ օգտագործման կանոններին: Սակայն մենք ժամանակ չունենք, քլիք, և վերջ` մենք ծանոթ ենք, առանց կարդալու համաձայն ենք…

Հաջորդ քսանմեկերորդդարյան խնդիրը մտածելն է: Այո, մի’ զարմացեք, մտածելը: Մարդիկ հասարակ խնդիրների պատասխանները փնտրում են համացանցում` առանց մեկ վայրկյան իսկ լուրջ մտածելու: Մի դեպք եմ հիշում, երբ չորս տարեկան երեխան կոտրել էր թևը, նրա մայրը երեք ժամ համացանցում փնտրել էր, թե ինչ պետք է անել կոտրվածքի ժամանակ, իսկ այդ ընթացքում երեխան տառապել է ցավից…

Հրաշալի հայտնագործություն էր վիրտուալ իրականությունը (VR): Այն մարդկանց հնարավորություն է տալիս տեսնել անհասանելին, ստեղծել սեփական աշխարհը, անել այն, ինչ իրականում պարզապես ի վիճակի չես: Վիրտուալ իրականությունը ամեն օր կատարելագործվում է և ավելի ու ավելի շատ մարդկանց «հրավիրում» իր աշխարհ: Հիմա վիրտուալի և իրականի բաժանարար սահմանները, կարելի է ասել, որ տարբերակված են: Սակայն մոտ ապագայում…

Նորարարությունները հեշտացնում են մեր կյանքը, ավելի հարմարավետ ու հաճելի դարձնում այն, սակայն այս առիթով Կառլ Մարքսը հրաշալի է ասել. «Ավելի շատ օգտակար իրերի արտադրությունը հանգեցնում է ավելի շատ անպիտան մարդկանց առաջացմանը»…

Ամսվա վերջում ամենասպասվածը` աշխատավարձը

Փոքր ժամանակ բոլորս էլ երազել ենք տիեզերագնաց, բժիշկ, զինվոր, ուսուցիչ, վարորդ դառնալ: Իմը տիեզերագնացն էր: Սակայն տարիներն անցան, մանկությունը մնաց անցյալում` իր հետ տանելով տիեզերագնաց դառնալու ցանկությունը: Եվ հիմա, երբ կարելի է ասել, որ մասնագիտության հարցում կողմնորոշվել եմ (եթե չհաշվենք, որ պարբերաբար այն փոխելու մտքեր են առաջանում), որոշեցի մասնագիտությանս վերաբերող հարցերի մասին առավել խորը մտածել: Նախկինում միշտ մտածում էի, թե ինչու պապս գիշեր ու զօր վարելով մեքենան` ստանում էր զգալի չափով պակաս աշխատավարձ, քան նրա ղեկավարները, և ինչպես ինքն էր ասում` «նաչալնիկ-բեզդելնիկները»: Վերջիններս ստիպված չէին գիշերները արտաժամ աշխատել, արձակուրդի չգնալ (ի դեպ, տարվա մեջ ամենամյա արձակուրդից չօգտվելը համարվում է օրենքի խախտում, էս ուղղակի, իմանանք, էլի), որպեսզի բավարարեին իրենց ընտանիքի պահանջները: Եվ հիմա հարց է առաջանում` ինչպե՞ս է այսպես ստացվել:

Սկսենք ամենասկզբից.

Պապս չի էլ ավարտել 9-րդ դասարանը, և երբ հարցնում եմ` ինչու, նա միշտ պատասխանում է, որ նեղ ժամանակներ էին, դաշտերում աշխատելը ավելի օգուտ էր բերում, քան անհասկանալի գրքեր կարդալը: Նաև նշում է, որ նույնիսկ ավարտելու դեպքում շատերին չէին թողնում գնալ Երևան, թուղթ չէին տալիս, փոխարենը՝ առաջարկում էին կոմբայնավար, տրակտորիստ կամ վարորդ դառնալ: Իսկ միևնույն ժամանակ, կային մարդիկ, ովքեր շարունակեցին կրթությունը, մասնագիտացան այնպիսի ոլորտներում, որտեղ լուրջ մասնագետ դառնալը պահանջում էր հսկայական էներգիա (այս դեպքում, ավելի շատ մտավոր, քան ֆիզիկական), ինչպես նաև ֆինանսական ներդրումներ, իսկ ամենակարևորը` «մարդկային կապիտալի» առաջացումն էր: «Մարդկային կապիտալ»-ը ժամանակակից տեխնոլոգիական զարգացման պահանջներին համապատասխան որակավորում ունեցող մասնագետի կարողությունների ամբողջությունն է, որն ապահովում է բարձր արտադրողականություն: Կարճ ասած, աշխատանքի շուկայում կարևորություն է տրվում արտադրողականությանը: Այսինքն, տվյալ աշխատանքը ինչ օգուտ է բերում: Օրինակ, բանվորները 20 օրում կարող են ավարտել վերանորոգումը, իսկ նույն ժամանակահատվածում ծրագրավորողը կարող է այնպիսի ծրագիր գրել, որը հնարավորություն կտա կազմակերպությանը աշխատողների թիվը կիսով չափ կրճատել: Ակնհայտ է, որ ծրագրավորողի աշխատանքը առավել ձեռնտու է, իսկ վերանորոգումը կարող է սպասել:

Երկրորդ կարևոր «տարբերակիչը» նախկինում կատարված ֆինասնական ծախսերն են: Դատավորը, բժիշկը մինչև մասնագետ դառնալը հսկայական ժամանակ, գումարներ են ծախսել, որն էլ պիտի փոխհատուցվի:

Հաջորդը՝ տվյալ ոլորտում առկա մրցակցությունն է: Էլի օրինակ բերեմ: Հավաքարար կարող ենք դառնալ յուրաքանչյուրս և բայց նյարդաբան…

Հավաքարարների ոլորտում մրցակցությունը կարելի է ասել, կատարյալ է, այսինքն, կան բազմաթիվ աշխատողներ և գործատուներ, ու այստեղ աշխատավարձի չափը որոշվում է աշխատանքի առաջարկի և պահանջարկի հարաբերակցության շնորհիվ:

Այս ոլորտը, ինչպես և մնացածները, ունեն «անարդարություններ»: Ասվածի վառ օրինակ է մարդկային տաղանդը, որը որոշ դեպքերում անհամեմատելի բարձր է գնահատվում: Երաժիշտը մեկ երգ կատարելով կամ հայտնի նկարիչը կտավը աստղաբաշխական գումարով վաճառելով` կարող են հսկայական եկամուտ ստանալ: Իսկ պապս պետք է տասնյակ տարիներ շարունակ մեքենա վարի, որ դրա կեսը վաստակի…

Եկեք պատկերացնենք մի իրավիճակ, երբ ձեր աշխատավարձը բարձրացրել են, սակայն միևնույն ժամանակ, թանկացել է մթերքը: Ինչպե՞ս հասկանանք. մենք օգտվեցի՞նք, թե՞ հակառակը: Սրա համար տարբերենք իրական և անվանական աշխատավարձերը: Անվանականը այն գումարն է, որն աշխատողը ստանում է: Սակայն տնտեսագետներին իրականում չի էլ հետաքրքրում` դուք ինչքան եք ստանում, այլ հետաքրքիրն այն է, որ գների ու ձեր աշխատավարձի փոփոխությունը ունեցե՞լ է արդյոք դրական ազդեցություն թե` ոչ: Հենց այստեղ էլ օգնության կգա իրական աշխատավարձը, այն հաշվվում է այսպես` W/P, որտեղ W-ն անվանական աշխատավարձն է, իսկ P-ն սպառողական զամբյուղի (մեկ ամսում մարդու գոյատևելու համար անհրաժեշտ բարիքների ամբողջությունը, այն հաստատում է կառավարությունը) գինը: Եվ եթե իրականը ավելի մեծ է լինում քան նախորդ անգամ, ուրեմն հանգիստ կարող ենք պլանավորել հավելյալ հանգիստ` օրինակ զով Սևանում…

Տնտեսագիտությունը, իմաստն ու առաքելությունը

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Տնտեսագիտությունը, քաղաքականությունը
և անհատականությունը հաճախ անբաժանելի են:

Չարլզ Էդիսոն

Երկու օրից միկրոտնտեսագիտության քննությանն եմ, կեսգիշեր է, պարապելու իմաստ արդեն չկա, բայց մի տեսակ քնելու էլ չկա… Ու մտքիս եկավ այս հոդվածը գրելու գաղափարը: Դե, գնացինք:

Տնտեսագիտությունը առաջացել է հունարեն oikonomos բառից, որը նշանակում է գիտություն տնային տնտեսության մասին: Յուրաքանչյուրս էլ ունենք պահանջմունքներ և դրանք բավարարելու ցանկություն, իսկ դրանց համար անհրաժեշտ են ռեսուրսներ, սակայն դրանք դժբախտաբար (գուցե նաև, բարեբախտաբար) սահմանափակ են: Ահա և բախվեցինք տնտեսագիտության գերխնդրին, այն է` սահմանափակ ռեսուրսների նվազագույն ծախսով հասնել առավելագույն արդյունքի: Այստեղից կարող ենք հետևություն անել, որ յուրաքանչյուրս էլ ինչ-որ չափով տնտեսագետ ենք, ուղղակի դա հաճախ չենք էլ գիտակցում: Օրինակ, Անին մտածում էր, որ տոնական զեղչեր կլինեն, նոր գնումներ կանի, Գոռը ավելի լավ է ոտքով հասնի, դրա փոխարեն մի հոթդոգ ավելի կուտի: Մենք ամեն օր կատարում ենք վերլուծություններ` առանց գիտակցելու, որ դրանք իրականում տնտեսագիտական հիմքեր ունեն: Բացատրեմ. երբ Անին պլանավորում էր գնումները, չէր էլ մտածում, որ տոներին պատրաստվում են նաև վաճառողները, արտադրողները և, որ բարիքների գները նվազեցնելով, ամենևին էլ վնաս չեն կրի, որովհետև Անիի նման հազարավորները կգնան գնումների և փաստացի շահույթը ավելի մեծ կլինի, քան ներկայում: Իսկ, երբ Գոռը որոշում էր ոտքով քայլել, նա չէր էլ մտածում, որ հոթդոգը ավտոբուս նստելու այլընտրանքային արժեքն է:

Հաճախ շփոթում են տնտեսելն ու ժլատ լինելը: Տնտեսել չի նշանակում անընդհատ կուտակել, անհրաժեշտության դեպքում չօգտագործել, այլ այնպես և ճիշտ ժամանակին օգտագործել ռեսուրսները, որ դրանցից ստացած օգուտը ամենամեծը լինի: Նշեմ, որ օգուտը կամ օգտակարությունը լինում է երկու տեսակի` ընդհանուր և սահմանային:

Ենթադրենք` մենք ծարավ ենք, և առաջին բաժակ ջուրը մեզ համար ունի մեծ կարևորություն (օգտակարություն), սակայն երկրորդից սկսած դրա օգտակարությունը կնվազի: Այսպիսով, ընդհանուր օգտակարությունը մեծացավ, իսկ յուրաքանչյուր լրացուցիչ բաժակինը (սահ. օգ.)` նվազեց:

Իսկ ո՞րն է այդ օգուտը չափող մեծությունը: Այս հարցում տնտեսագետները բաժանվեցին երկու խմբի` կարդինալիստների և օրդինալիստների: Առաջինները՝ Ալֆրեդ Մարշալի գլխավորությամբ, փորձում էին այն չափել դրամական միավորներով, սակայն նրանք ձախողվեցին: Օրդինալիստները փորձեցին ուսումնասիրել, թե սպառողները ինչ նախասիրություններ ունեն տարբեր ապրանքների նկատմամբ: Նման վերլուծության գործիք առաջարկվեցին անտարբերության կորերը: Սրանց ֆունկցիան ցույց տալն է, թե սպառողը «բ» բարիքից օգտվելու համար ինչքան է պատրաստ հրաժարվել «ա» բարիքից:

Սահմանափակությունն ու սահմանային օգտակարությունը այնքան շատ են հիշատակվում տնտեսագիտության մեջ, որ հաճախ կուրսեցինորվ կատակում ենք, թե ինչ էինք անելու մենք, եթե դրանք գոյություն չունենային…

Լավ, գնամ քնեմ՝ շուտով քննության եմ: