Նինա Առուստամյանի բոլոր հրապարակումները

nina arsutamyan portret

«Արմաթի» ճամբարը

2017 թվականին մեր դպրոցում բացվեց «Արմաթ» ինժեներական լաբորատորիան, որի սաներից եմ նաև ես: Իմ ինֆորմատիկայի ուսուցիչ ընկեր Ջանունցն ասաց, որ եթե ցանկանում եմ մասնակցել, ապա պետք է ունենամ մի նորարարական գաղափար: Ես շատ էի ուզում մեկնել ճամբար, ձեռք բերել նոր ընկերներ: Երեք օր մտածեցի, թե ինչ նորարարական գաղափար հորինեմ, և հանկարծ մտածեցի՝ լրագրող ռոբոտ, որը կարող է անել ցանկացած լրագրողի գործ:

Չգիտես՝ ինչու, ցանկացած ճամբար մեկնելուց առաջ սկսում եմ մտածել, որ լավ չի անցնելու: Կրկին նույն մտահոգությամբ էլ գնացի:
Գնացինք Հանքավանի «Զեփյուռ» ճամբարը: Առաջին օրն էր: Սենյակներն արդեն բաժանել էին, մեր սենյակում ինն աղջիկ էինք:
-Եկեք ծանոթանանք, երեխեք ջան, 10 օր իրար հետ ենք մնալու,- սենյակում արդեն բոլորն ընտրում էին իրենց անկողինները, իսկ ես շարունակում էի խոսել:
Ծանոթացանք: Մի օրվա մեջ ես, Արմինեն և Սոֆին դարձանք անբաժան եռյակ: 10 օրերի ընթացքում միշտ իրար կողքի էինք նստում:
Արդեն գնացինք և տեղավորվեցինք տաղավարում: Բոլոր 45 մասնակիցներն էլ ունեին իրենց նախագիծը, որն էլ ներկայացրինք: Երբ ավարտվեց 45 հոգու գաղափարների ներկայացումը, սկսվեց քվեարակությունը: 30 րոպե տևեց քվեարկության հաշվարկը: Ընտրվեցին լավագույն 7 գաղափարները, և ստեղծվեց 7 խումբ:
Ճամբարում դասընթացներ էին անցկացվում տարբեր բնագավառներից՝ «Picsart»-ից մինչև «U!com»:
Վերջին օրը առավել լավ 7 գաղափարներից ընտրվեցին լավագույն 3-ը:
Այդ ճամբարից միշտ կհիշեմ ես, թե ինչպես երկրորդ օրը երկու անգամ ջրվեցի, թե ինչպես էի ամեն օր թրջված գնում սենյակ, թե ինչպես էին տղաները գլխիս լցնում իրենց սափրվելու փրփուրը: Կարող եմ անվերջ թվել մեր չարաճճիությունները:
Մտքումս այնքան հիշողություններ կան, այնքան հետաքրքիր դեպքեր են խճճվել, որ չեմ կարողանում մտքերս լրիվ հանձնել թղթին: Չեմ կարողանում, քանի որ կարոտել եմ բոլորին:

nina arsutamyan portret

Հիշիր և մի ամաչիր

Երբ կյանքից դեռ շատ բան չէի հասկանում, կարծում էի, թե մարդիկ չեն կարող, ինչ-որ քաղաք գնալով, իրենց բնավորությունը փոխել:

Սակայն տարիները ինձ հասկացրին, որ կարող են:
Գյուղում իմ ընկերական շրջապատը փոքր է, բայց լի է սիրով: Իմ այդ փոքր շրջապատում այնպիսի մարդիկ կային, ովքեր մեծ-մեծ խոսում էին, թե որ գնան քաղաք, իրենց բնավորությունը չեն փոխի, ով որ գյուղին կամ գյուղում ապրող ինչ-որ մեկին փնովի, ապա իրենք նրան կարող են ասել, որ գյուղը ուրիշ է, գուղում բոլորը պարզ են և հասարակ, հասարակ են իրենց ապրելու ձևով…
Սակայն վատը գիտե՞ք՝ որն է, որ հենց այդ մեծ-մեծ խոսողը, երբ գնում է քաղաք, միանգամից 180 աստիճանի փոխվում է, սկսում է փնովել մեզ՝ գյուղում ապրող թե երեխաներին, և թե մեծահասակններին: Անգամ այն մարդը, ում հետ շատ մոտ էինք, միանգամից մեզ մոռանում է և չի համարում իր ընկերուհին:
Սակայն ուզում եմ դիմել այս մարդկանց, (անուններ չեմ տա). եղեք այն, ինչ կաք: Երբեք մի ամաչեք, որ ծնվել և մեծացել եք գյուղում, որ կյանքից, այսպես ասած, շատ բան չեք հասկացել: Հիմա գնացել եք քաղաք, ունեք ավելի մեծ շրջապատ, փորձեք հպարտանալ, որ գյուղից եք, երբեք գլուխ մի կախեք, որ գյուղացի եք, որ մեծացել եք հողով ու ջրով խաղալով, այլ ոչ թե հեռախոսը ձեռքիդ կամ էլ…
Ու մի բան էլ, մի մոռացեք այն մարդկանց, ովքեր ձեր կողքին են եղել միշտ: Ու երբ ունեք մեծ շրջապատ, մի փորձեք թաքնվել մեզնից, ընդհակառակը, հպարտացեք, որ ունեցել եք հավատարիմ ընկերներ, ում հետ մեծացել եք, ում հետ մտել եք ուրիշի այգին ու գողացել մորիները, անգամ գազարները, ուղղակի մի մոռացեք, որ գնում էինք ձեր տուն ու հայրիկից կամ մայրիկից թույլտվություն խնդրում, որ ձեզ հետ մինչև ուշ երեկո խաղանք: Այդպես կարող եմ անվերջ թվել:
Ծիծաղս գալիս է, երբ հիշում եմ, թե ինչպես էինք այն ժամանակ իրար հետ, իսկ այժմ…
Ուղղակի ես չեմ կարողանում հասկանալ՝ քաղա՞քն է մարդուն փոխում, թե՞ մարդիկ:

nina arsutamyan portret

Սնկի «բիզնես»

Գուցե հիմա հոդվածիս վերնագիրը քեզ տարօրինակ թվա: Ին՞չ սնկի բիզնես: Հիմա այդպես ես չ՞է մտածում: 

Ես ապրում եմ Սյունիքի մարզի Գորայք գյուղում: Մեր գյուղի թե մեծահասակները, թե փոքրերը, մայիս ամսից վաղ առավոտյան գնում են դաշտերը և բերում են սունկ:

Իմ փորքրիկ եղբայրը՝ Արթուրը, արդեն 2-3 տարի է, ինչ մայիսից սունկ է բերում և վաճառում: Առավոտյան ժամը 6-ին արթնանում է, վերցնում դանակ և մեծ պոլիէթիլենային տոպրակ, և գնում դեպի հեռավոր դաշտերը: Դաշտից դուն է գալիս ժամը 10-11-ին:

-Հը՞, Արթ, ին- որ բան բերե՞լ ես:

-Հա, տես, կոկոմ-կոկոմ սնկեր եմ բերել: Հըլը արագ վեդրոները տուր, ու մեկ էլ խոնավ կտոր, որ մաքրեմ:

-Արթ, մեծ-մեծ սնկեր են, լավ գին կասես:

-Վա՜յ, Նինա, լավ էլի, հո ես վեդրոին չե՞մ ասելու 3000 կամ 4000, ասելու եմ՝ 1000-1500 կամ էլ՝ 2000:

-Բա էժան չի՞:

-Հա, թող էժան լինի, բայց ծախվի:

Եղբայրս բոլոր սնկերը մաքրում է կտորով, կտրում է սնկի ոչ պիտանի մասերը, գեղեցիկ շարում դույլերի մեջ և գնում դեպի ճանապարհը: Այնտեղ ուրիշ շատ երեխաներ կան:

Գիտե՞ք, սնկի ամիսների ժամանակ եղբորս տրամադրությունը կախված է լինում իր աշխատանքից: Եթե վաճառված է լինում սունկը, ապա բարձր տրամադրություն է ունենոմ, իսկ եթե չի կարողանում վաճառել… Այդ օրերին մռայլ դեմքով մտնում է տուն, նստում աթոռի վրա և ոչ-ոքի հետ չի խոսում: Եթե այդ օրվանը չի վաճառվում, ապա հաջորդ օը կրկին գնում է, նորից սունկ է բերում և, չգիտես ինչպես, արդեն «լավ գնով» վաճառում է:

-Ա՜յ ջան, ըհը, էսօր էլ ծախամ:

Երբ մայրս աշխատանքի է լինում, եղբայրս արագ-արագ գումարը հանում է և տալիս է հայրիկիս, որ պահի:

-Պապ, պահի մոտդ, որ մաման գործից գա՝ ես տունը չլինեմ, կտաս իրան:

Մայրս, երբ աշխատանքից տուն է գալիս, իսկ Արթուրը տանն է լինում, արագ-արագ գնում կանգնում է դռան դիմաց, և երբ մայրս դուռը բացում է.

-Մա՜մ, էսօր էլ եմ է ծախել: Փողը տվել եմ պապային, կպահես, որ ես պետք ա հեծանիվիս համար անիվ գնեմ:

Այսօր եղբայրս անտրամադիր մտավ տուն:

-Հը՞, չծախվե՞ց:

-Չէ:

Դե ինչ, ով զբաղվում է սնկի «բիզնեսով», ապա կհասկանա եղբորս:

nina arsutamyan portret

Չգիտեմ էլ՝ որտեղից սկսել

Ութ ամիս է, ինչ արդեն թղթակցում եմ 17-ին: Լինելով թղթակից, ունեմ առաջին հաջողությունը. դա Սևանի մեդիա ճամբարին մասնակցելն է:

Ապրիլի 15-ն էր, երբ ուշ երեկոյան մտա ֆեյսբուք և տեսա, որ ապրիլի 28-ին լինելու է առաջին մրցանակաբաշխությունը և որպես լավագույն թղթակիցներ հրավիրել են մեզ:

Սկզբից զարմացա, որ ինձ նույնպես լավագույն թղթակից են ճանաչել, մտածեցի՝ երևի պատահաբար են ավելացրել ինձ: Բայց հետո հասկացա որ եթե ավելացրել են ուրեմն գիտեն թե ում են ավելացնում: Գնացի խոհանոց և սկսեցի մայրիկիս հետ խոսել.

-Մա՜մ: Ինձ ամսի 28-ին Երևան են կանչել 17-ից, մրցանակաբաշխություն է լինելու, լավագույն թղթակիցներին կանչել են, ես էլ եմ իրենց մեջ մտնում:

-Համբերի, մինչև ամսի 28-ը շատ ժամանակ կա:

Չհասկացա, թե մայրս ինչ նկատի ուներ: Չհասկացա՝ գնալո՞ւ եմ, թե՞՝ չէ: Գնացի հայրիկի մոտ, ով հեռուստացույց էր դիտում և սկսեցի.

-Պա՜պ: Ինձ ամսի 28-ին Երևան են կանչել 17-ից, մրցանակաբաշխություն է լինելու, լավագույն թղթակիցներին կանչել են, ես էլ եմ իրենց մեջ մտնում:

-Դու հենց ճանաչվես լավագույն թղթակից՝ նոր կմտածենք:

Անցավ մի քանի օր: Արդեն ապրիլի 23-ն է, ինձ զանգահարեց Լուսինեն.

-Նինա ջան, դու արդեն երևի տեղյակ ես, որ ապրիլի 28-ին Երևանում կայանալու է առաջին մրցանակաբաշխությանը, դու որպես լավագույն թղթակից հրավիրված ես:

-Հա, կգամ: Այսօր առավոտյան ծնողներիս հետ խոսել եմ, և նրանք համաձայն են:

Այդ պահին, երբ խոսում էի Լուսինեի հետ, միանգամից հիշեցի ճամբարային օրերը, հիշեցի ընկերներիս: Մտքումս ասացի, որ լավ է, կգնամ և կտեսնեմ իրենց:

Ապրիլի 24-ն էր: Դպրոցից եկա տուն, նստեցի համակարգչիս առաջ և սկսեցի խոսել բարձր-բարձր, իսկ կողքիս նստած էին հայրս, տատիկս և մայրիկս.

-Չորս օրից ճամբարի երեխաներով էլի կհավաքվենք, իրար կտեսնենք, շատ եմ կարոտել:

-Նինա, չես գնալու Երևան ,- մի տեսակ ձայնով ասաց մայրս:

-Ի՞նչ, ո՞նց չեմ գնալու:

-Հա, չենք կարողանում հարմարեցնել: Պապադ էս վիճակում (հայրիկիս ոտքը նոր են վիրահատել), ես պետք է չորս օրով գնամ Ջերմուկ՝ դասընթացների, Զաբելն էլ տանը չի, որ ասեմ՝ մնա պապայիդ մոտ, իսկ դու գնաս:

Տխրեցի: Տխրությունս այնքան շատ էր, որ մի օր լաց եղա: Այնքան էի լաց եղել, որ աչքերս ուռել և կարմրել էին: Այդ օրը ոչ ոքի հետ չէի խոսում: Ծնողներս նույնպես ինձ հարցեր չէին տալիս:

Գիտե՞ք՝ ինչու էի լաց լինում: Քանի որ կարոտս այնքան մեծ էր մեր ճամբարի երեխաների հանդեպ, և վատն այն է, որ այն մարդիկ, ում ասում էի, որ չեմ գալու, ինձանից շատ էին տխրում, քանի որ իրենք էլ ինձ էին շատ կարոտել:

Ապրիլի 28-ին դպրոցից շուտ եկա տուն: Անընդհատ ժամին էի նայում: Նայում էի ժամին, հեռախոսին և Երևան տանող ճանապարհին: Որոշեցի մի փոքր ցրվել, մտածեցի, որ ին- որ բան պատրաստեմ, գուցե ժամանակը անցնի, իսկ իմ մտքերը ցրվեմ: Արդեն 16.35 էր, զանգեցի քույրիկիս: Քույրիկս ասաց, որ իմ նվերները վերցրելէ: Հետո անջատեցի և զանգահարեցի ճամբարի երեխաներից մի քանիսին, սակայն նրանք չէին պատասխանում հեռախոսազանգերին:

Հաջորդ օրը մտա 17.am, նկատեցի, որ բոլորը նյութեր են գրել մրցանակաբաշխության մասին: Կարդում էի և պատկերացնում, թե ինչ է տեղի ունեցել: Կարդում էի և տխրում:

Դե ինչ, չկարողացա մասնակցել մրցանակաբաշխությանը, սակայն եթե հաջորդ տարի կայանա երկրորդը, ամեն ինչ կանեմ, որ մասնակցեմ: Իսկ մինչ այդ պետք է պայքարել լավագույնը լինելու համար:

Բակային խաղերի սերունդը

-Էրե՜խեք, ո՞վ ա կյալիս՝ էթանք, փախկվոցի խաղանք:

Երբ փոքր էի, բակի երեխաներով հավաքվում էինք և խաղում տարբեր ժամերի, տարբեր տեսակի խաղեր:

Հիմա թվեմ, թե ինչեր էինք խաղում:

-Ես հեսա մե պան եմ առաջարկելու խաղանք: Մե րոպե հիշեմ,- ասում էր բակի երեխաներից մեկը,- արա, հա է, հիշամ. մկա եկեք՝ անուն գոռոցի խաղանք:

-Հա, ես համաձայն եմ,- բոլորը միասին ասում էին:

-Ես ու մե քյանի հոգի կըլնենք ազատ քաղաքացին:

-Ես կըլնեմ մատ պախոխը:

-Ես՝ անուն գոռացողը:

-Ես էլ անունը կտնեմ…

Արդեն կարող ենք սկսել:

-Հոպ, դու ունես երեք միավոր, պարտվեցիր: Անուն ենք դնում քեզ: Մատ պահող, արի, արի՝ հեսա սրան նայի, ինչ անուններ ենք դնում: Ուրեմն ճկույթը կըլնա գորտը, մատանի մատը կըլնա հոտած նասկի…

-Արա չէ, հոտած նասկին կնեղանա յէ..

-Լավ, կդնենք ագռավ, միջնամատը՝ ուղտ, ցուցամատը՝ ընձուղտ, բութն էլ կդնենք…

-Հա, յանի էդքանը կենդանի ենք տրե, էն մեկն էլ էլի կենդանի կտնենք:

-Բութն էլ՝ ցուլիկ:

-Արի տենամ՝ որն ես ընտրում, մատերից մեկը ընտրի:

Այդ ժամանակ բոլոս շունչներս պահած սպասում ենք, թե որն է ընտրելու:

-Լավ, ես ընտրում եմ բութը:

- Շնորհավորում ենք ցուլիկին:

Եվ այդպես այնքան էինք խաղում այդ խաղը, որ բոլորս էլ ունենում էինք անուններ: Սակայն երբ հոգնում էինք այդ խաղից, ուրիշ խաղեր էինք խաղում, «Որսորդն ու բադերը»,. «Յոթ քար», ֆուտբոլ, պահմտոցի… Այս նույն խաղերը մեզանից առաջվա սերունդը նույնպես խաղացել է:

Սակայն այժմյան սերունդը, ովքեր մեծանում են համակարգչի առջև, դժվար թե կարողանան դրսում կազմակերպել այդպիսի բակային տարբեր խաղեր: Գյուղերում դեռ երեխաները կարողանում են խաղա, սակայն այստեղ էլ խանգարում է օրեցօր քչացող երեխաների թիվը: Իսկ այ պատկերը փոխվում է քաղաքում: Քաղաքում երեխաները անգամ չգիտեն, թե ինչ են բակային խաղերը: Երբ ինձ ասում են, թե ինչ տարբերություն կա սերունդների միջև, ես առաջինը հենց սա եմ հիշում. մեր խաղերը բակային էին:

nina arsutamyan portret

Մուշեղ Կուրեխյանին

Արդեն մի քանի ամիս է, ինչ 17.am-ի թղթակից եմ: Կարդում եմ մյուս բոլոր թղթակիցների նյութերը:

Երեկո է: Ավարտում եմ դասերս: Ընտանիքիս անդամներին թեյ եմ տալիս: Իսկ ես, սովորությանս համաձայն, թեյիս բաժակը վերցնում եմ և նստում համակարգչիս առջև: Առաջինը մտնում եմ 17.am: Մտնում եմ «Հոդվածներ» բաժինը և ժամերով կարդում:

Սկզբից կարդում եմ այն հոդվածները, որոնց վերնագրերը գրավում են ինձ: «Հաջորդ կանգառը՝ 70-ականների Երևան» վերնագիրը ինձ գրավեց:

-Ինչպե՞ս 70-ականների Երևան,- սկսեցի բարձր-բարձր կարդալ:

Հետաքրքրեց: Ամեն մի նախադասությունը կարդալիս սկսում էի պատկերացնել: Հետո մտածեցի՝ տեսնեմ, թե ով է գրել այս հոդվածը: Պարզվեց, որ գրել է Մուշեղ Կուրեխյանը: Սկսեցի կարդալ նրա բոլոր գրած նյութերը: Շատ հետաքրքիր էր կարդալ: Վերջերս էլի մտա 17.am, տեսա, որ տպագրվել է Մուշեղի նյութերից մեկը՝ «Ջնջվող օրացույցի հերթական օրերից»-ը:

-Վա՜յ, փաստորեն ծառայում է Հայոց բանակում:

Ակամա ժպտացի: Որոշեցի, որ պետք է համացանցում փնտրեմ և գտնեմ նրան: Գտա և ընկերանալու հայտ ուղարկեցի:

Սիրում եմ, երբ տղաները պատմում են իրենց բանակային կյանքից, քանի որ նրանց պատմածով կարողանում եմ պատկերացնել, թե ինչ է իսկական ծառայությունը: Դե, գրքերն ու ֆիլմերն այդքան էլ լավ չեն արտացոլում այն:

Ես, անկեղծ ասած, չգիտեմ՝ ովքեր են կարդում իմ գրած նյութերը:

Հարգելի Մուշեղ, քեզ չեմ ճանաչում, սակայն ցանկանում եմ բարի, խաղաղ, անփորձանք ծառայություն: Միշտ հոդվածներ գրիր: Ես կարդում եմ քո գրած նյութերը: Սպասում եմ հաջորդ նյութիդ:

nina arsutamyan portret

Գորայքի «Զանգեր» պարային համույթը

Հաղթանակը մարդու կյանքի ամենալուսավոր էջերից մեկն է: Ես այս տարի ապրիլին ունեցա լուսավոր էջ, այսինքն` հաղթանակ: 

Արդեն մի տարի է, ինչ գյուղում պարի խումբ կա: Ես նույնպես մասնակցում եմ: Երբ լրացավ մեր պարի մեկ ամյակը, մենք մեր պարի ուսուցչին մի փոքր անակնկալ պատրաստեցինք:

-Երեխաներ ջան, նախ ասեմ, որ շատ ուրախացա, որ  ինձ այսպիսի  մեծ անակնկալ արեցիք: Ես նույնպես անակնկալ ունեմ ձեզ համար: Այս ապրիլին Երևանում մրցույթ- փառատոն է լինելու: Գիտեմ, որ առաջին անգամ եք բարձրանալու բեմ, սակայն պետք է հաղթանակած  հետ գանք գյուղ: Այդ օրը կհաղթենք, եթե դուք հիշեք իմ ամեն մի ասածը և պարեք:  Պարելու ենք երկու պար. ժողովրդական պար և ազգագրական պար: Լավ, հիմա շարվեք, որ սկսենք փորձը,- ասաց պարի ուսուցիչ՝ ընկեր Հակոբյանը:

Երբ իմացանք, որ մեր առջև այդպիսի մեծ պատասխանատվություն է դրված, սկեցինք էլ ավելի լուրջ մոտենալ պարերին: Պարում էինք այնպես, ինչպես կպարեինք մեծ բեմում: Երբ երեխաներից մեկն ասում էր, որ վախենում է, մենք սկսում էինք իրենց քաջալերել, որ պետք չէ վախենալ, պետք է հավատալ, որ կհաղթենք:

Մենք, լինելով մեկ տարվա խումբ, վախ ունեինք մեր սրտերում, որ կբարձրանանք բեմ ու լարվածությունից կմոռանանք ամեն ինչ:

Մի քանի օր հետո իմացանք օրը. պետք է ելույթ ունենանք ապրիլի 1-ին Երևանի ճարտարագիտական համալսարանի դահլիճում: Ամեն օր գալիս էինք, երկու ժամ պարում, ուղղում մեր սխալները և հաջորդ օրը արդեն անսխալ պարում էինք: Մարտի 31-ին մեր վերջին փորձն էր: Դպրոցի տնօրենը ծնողներին, աշակերտներին հրավիրել էր, որպեսզի դիտեն մեր պարը: Եկան, դիտեցին, ստացան մեծ բավականություն: Սակայն մինչ պարելը մեր դպրոցի տնօրենը սկսեց մեզ քաջալերել.

-Երեխաներ, դուք արդեն հաղթել եք: Դուք հաստատ սկզբից վախենում էիք, որ պետք է գնաք և մասնակցեք մրցույթին, սակայն դուք կարողացաք հաղթել ձեր միջի  վախը:

Այս խոսքերից հետո մեր ուժերին վստահ սկսեցինք պարել:

Երբ գյուղից շարժվեցինք, երեխաներով ասացինք, որ պետք է, անպայման պետք է գ ոնե մի խրախուսական մրցանակով վերադառնանք տուն:

Երբ հասանք Երևան, սկսեցինք լարվել: Ընկեր Հակոբյանը բոլորիս ասաց, որ պետք չէ լարվել, ուղղակի եղեք հպարտ, պարեք հպարտ: Երբ շարվեցինք  ետնաբեմում, որ մտնենք բեմ, իմ դիմաց կանգնեց մի բարետես արտաքինով պարուսույց.

-Ինչո՞ւ չես ժպտում,- հարցրեց նա ինձ:

-Չգիտեմ,- պատասխանեցի ես:

-Դե հենց հիմա ժպտում ես ու մտնում բեմ: Լավ կպարես: Ես այստեղ եմ,- ժպտալով ասաց նա:

Այդ կնոջ խոսքերից հպարտ կանգնեցի:

1.2.3… Հնչեց երաժշտությունը:  Առաջինը  պարեցինք ժողովրդական պարը, մի փոքր լարված պարեցինք: Դե, երեխաներ կային,  ովքեր շփոթեցին շարժումները: Ըկեր Հակոբյանը, ով կանգնած էր ետնաբեմում, մեզ հուշում էր: Ավարտեցինք առաջին պարը, և իհարկե եղան գնահատականներ: Դահլիճի վերևում նստած էին  ժյուրիի երեք անդամներ: Կատարողականության համար ստացանք 7, 6, 7, բեմադրություն համար նույնպես 7, 6, 7:  Երբ բեմից դուրս եկանք, Արտյոմը մեզ ասաց, որ երազի մեջ նույն գնահատակներն էինք ստացել, ու 3-րդ տեղում էինք:

Երբ կանգնած էինք միջանքում, տեսա, որ երեխաները անտրամադիր են:

-Երեխեք, մի նեղվեք, մի պար էլ կա: Կմտնենք, կպարենք ու լավ կպարենք:

-Երեխեք, եկեք. երկրորդ պարն ենք պարում,- կանչեց ընկեր Հակոբյանը:

Այս անգամ պարեցինք ազգագրական պարը, պարեցինք լավ: Երբ ավարտեցինք պարը, գլուխս  մի փոքր թեքեցի և տեսա, որ ետնաբեմում կանգնած ընկեր Հակոբյանը ժպտում է: Այս պարից կատարողականության համար ստացանք՝ 8, 7, 8, իսկ բեմադրության համար նույնպես 8,7,8: Ուրախացանք: Ուրախացավ նաև ընկեր Հակոբյանը:

Վերջ, մենք համարվում ենք հանդիսատես:

Նստեցինք դահլիճում և դիտեցինք մի քանի խմբերի ելույթներ, և եկավ ժամանակը, որ պետք է հաղթողներին հայտարարեին:

-Առաջին պատվավոր հորիզոնականը զբաղեցնում է Սյունիքի մարզի Գորայք համայնքի միջնակարգ դպրոցի  «Զանգեր» պարային համույթը՝ ազգագրական պարից: Գեղարվեստական ղեկավար Արարատ Հակոբյան, դպրոցի տնօրեն Մարտուն Թադևոսյան:

-Ու՜ռա,  ջան, առաջին տեղ, ապրենք մենք:

Երբ ավարտվեց մրցանակաբաշխությունը, արագ դուրս եկանք դահլիճից:

-Ընկեր Հակոբյան, բա էն մի պարը չհայտարարեցին,- տխուր ձայնով հարցրեցինք:

-Մյուս պարի համար մնացած խմբերն էլ դեռ պետք է ելույթ ունենան: Մենք հիմա հետ ենք գնում գյուղ: Ասացին, որ սարը ձյուն ա գալիս: Գնանք, որ հանկարծ ճանապարհին չմնանք,- ասաց ընկեր Հակոբյանը:

Մենք այնքան էինք  ուրախացել, որ պարելով դուրս եկանք շենքից:

Շարժվեցինք: Անընդհատ հարցնում էինք, թե չե՞ն զանգել, մրցույթը դեռ չի՞ ամփոփվել: Եչբ հասել էինք Վայք, ես և Արմինեն կրկին հարցրեցինք.

-Ընկեր Հակոբյան, չզանգեցի՞ն:

-Այ անհամբերներ, չէ, էլի…

-Վայ, կարողա տեղ չենք բերել:

-Բերել եք, այդ պարից էլ երրորդ տեղ եք բերել:

Մենք շատ ուրախացանք: Սակայն մեզ դեռ անակնկալ էր սպասվում գյուղ: Մեր շատ սիրելի ծնողները տորթ էին պատվիրել և մեզ անակնկալ մատուցեցին:

Մեր հաղթանակը մեծ ուրախություն էր  մեր գյուղի, մեր դպրոցի համար: Իսկ մեր հաղթանակով շատ մարդկանց կարողացանք ապացուցել, որ հեռավոր ու փոքրիկ գյուղում էլ, ինչպիսին Գորայքն է, կարող է նման լավ պարի խումբ գործել:

nina arsutamyan portret

Իսկ դուք ասում եք

Հիմա մի քիչ հետ գնամ:

-5, 4, 3, 2, 1 … Շնորհավոր Ամանոր,- գոչում էին տանեցիներս անցյալ նոր տարվա գիշերը:

Բոլորը վերցրել էին իրենց հեռախոսները և զանգում էին մեր մնացած բարեկամներին և շնորհավորում էին:

Ես… Իսկ ես աչքերս ամուր փակել էի և երազանք էի պահում: Այն երազանքներիցս, որ իսկապես ինձ համար դարձել էր բաղձալի. «Տե՜ր, երանի այս տարի մեր գյուղի դպրոցում պարի խմբակ բացվի»: Գուցե մեր երեխաներից մեկի հոգում թաքնված է հենց պարի տաղանդը, բայց հնարավորություն չկա դրսևորելու ու զարգացնելու: Եթե չեք հիշում, ասեմ, որ ես ապրում եմ Սյունիքի մարզի Գորայք փոքրիկ գյուղում:

Այս երազանքս տարբերվում է այն մյուս երազանքներիցս, որ ամեն ամանորյա գիշեր պահում էի: Այս տարի ինքս ինձ ասացի. եթե այս տարի չլինի, ապա մյուս տարի այլևս չեմ պահելու: Այդ երազանքը անկախ ինձանից այնքան սրտանց էի պահում, որ նույնիսկ պահելու պահին ժպտում էի:

Տոներն անցան: Որ ճիշտ ասեմ, նույնիսկ մոռացել էի, թե ինչ երազանք եմ պահել: Ամանորյա տոների հետ մեկ տեղ ավարտվեցին նաև ձմեռային արձակուրդները (Սակայն հիշում եք, որ մի ամիս մնացել ենք տանը): Երկու շաբաթ հետո հանրահաշվիս ուսուցչուհին դասի ժամանակ մեզ ասաց, որ կարող է պարուսույց գա, և մեր դպրոցում պարի խմբակ բացվի: Անկեղծ ասած, անսահման ուրախացա: Այնպես էի ուրախացել, որ գրատախտակի մոտ կանգնած սկսեցի քոչարի պարել: Ասես պարի առաջին դասին լինեի: Այդ դասաժամից հետո մեզ մոտ փոխտնօրենի դասաժամն էր՝ աշխարհագրություն:

-Ընկեր Հարությունյան, ճի՞շտ է, որ մեր դպրոց պարուսույց է գալու:

-Վայ, դպրոցում ինչ լինում է, առաջինը ձեր դասարանն է տեղյակ լինում,- ծիծաղելով պատասխանեց ուսուցչուհիս,- Հա, ճիշտ է, բայց դեռ չեն պայմանավորվել:

-Ջա՜ն, ես էլ մեծ հաճույքով կմասնակցեմ:

-Բայց հնարավոր է, որ խումբը 4-9-րդ դասարանների երեխաներից հավաքի:

Դե, քանի որ ես այդ տարի սովորում էի 10-րդ դասարանում ապա չէի կարող մասնակցել խմբակին: Տրամադրությունս ընկավ:

-Բայց Նինա, մի տխրի: Հնարավոր է, որ երեխաների թիվը չկարողանա հավաքել և ուրիշ դասարանների աշակերտների էլ կանչի,- մի քանի րոպե հետո ասաց ընկեր Հարությունյանը,- լավ կլինի, մի նեղվիր:

Հենց այդ շաբաթը հայտարարվել էր թումանյանական շաբաթ: Վերջին կազմակերպած միջոցառումն էր, բայց այս միջոցառումը տարբերվեց նրանով, որ սկզբից ընկեր Թադևոսյանի կողքին կանգնած էր մի անծանոթ տղամարդ:

-Երեխաներ, ծանոթացեք, ընկեր Հակոբյանն է: Մեր դպրոցի պարուսույցն է լինելու,- ժպիտը դեմքին ներկայացնում էր տնօրենը:

-Ինչպես ներկայացրեց ինձ ձեր տնօրենը, ես ընկեր Հակոբյանն եմ, ձեր պարուսույցը: Պարի խմբակին կարող են մասնակցել 4-11-րդ դասարանի երեխաները: Առաջին պարապմունքը կլինի մարտի 4-ին, ժամը 3-ին: Առաջին պարապմունքի համար ցանկալի է պարի համար նախատեսված մասիկներ: Պահանջում եմ պարի չգալ շատ կիպ ջինսե տաբատներով, այլ ավելի հարմարավետ հագուստով:

Միջոցառման ժամանակ չէի նկատել, որ իմ հետևում նստած է փոխտնօրեն ընկեր Հարությունյանը: Նա ժպտաց ինձ և ասաց.

-Տեսնո՞ւմ ես, որ ասում էի՝ լավ կլինի: Հիմա գնալո՞ւ ես պարի, թե՞ չէ:

-Վա՜յ, բախտս հազիվ բերել ա: Հա գնալու եմ, բա ինչ եմ անելու:

Հենց այդ ժամանակ հիշեցի, թե Նոր տարվա գիշերը ինչ երազանք եմ պահել:

Դե, արդեն այդ դեպքից անցել է մեկ տարի: Պարի խմբակում առաջատարներից մեկն եմ համարվում: Իսկ մեր շատ՜ շատ սիրելի ընկեր Հակոբյանը մեր խմբից նույն պես գոհ է: Իսկ մենք իրեն սիրում և հարգում ենք որպես մեր ավագ ընկերոջ:

Եվ այդ հարգանքի, սիրո և մեր նվիրված աշխատանքի շնորհիվ այս տարի ապրիլի 1-ին Երևանում տեղի ունեցավ <<Նազանք>> պարային համույթների մրցույթ-փառատոնը: Մենք մեր փոքրիկ համայնքի երեխաներով նույնպես ելույթ ունեցանք: Մենք առաջին անգամ էինք ոտք դնում մեծ բեմ: Ունեցանք երկու հաղթանակ. առաջին պատվավոր տեղը զբաղեցրեցինք ազգային պարից, իսկ երրորդ տեղը՝ ժողովրդականից:

Դուք դեռ կարծում եք, թե երազանքները չե՞ն կատարվում:

nina arsutamyan portret

Ձմե՞ռը, գարո՞ւնը, ամա՞ռը, թե՞ աշունը

Բոլորիս շրջապատում էլ կան մարդիկ, որոնք ամեն մի չնչին բանից սկսում են բողոքել: Մեր գյուղացիների համար էլ շատ հեշտ է բողոքել տարվա չորս եղանակներից:

-Ո՜ւֆ, էլի ձմեռ, էլի ցուրտ, էլի ձյուն: Դե, հիմա էլ արի՝ մի քանի պարկ աթար բեր վառարանի համար, վառիր: Ե՞րբ պիտի գա գարունը, որ արև լինի, տաք լինի, այգիներում շատ գործ անենք, օրներս մի կերպ անցի: Գարնանն ապրելը ավելի հեշտ կլինի: Գարուն ենք ուզում:

-Ո՜ւֆ, գարուն, գիժ մարտ: Հեսա կսկսվեն անձրևները, ձյունը կհալվի, էլի ցեխ կդառնա, ու մեզանից անպակաս կլինեն «ռեզինե սապոգները»: Դե, արի ու այս ցեխին այգում մի գործ արա: Ամառ եմ ուզում, տաք եմ ուզում, չոր փողոցներ եմ ուզում, որ գոնե ամռանը կարողանանք մի գործ անել:

-Ա՜խ, այս շոգը, դե, արի ու այս շոգին գնա այգի ու կարտոֆիլդ ջրի, գնա բանջար բեր (նկատի ունեմ՝ ավելուկ, սպիտակ բանջար, սոխուկ), աթար կտրի, աթարը չորացրու, տեղափոխի ավելի ապահով տեղ, գնա դաշտից խոտ բեր: Վայ, Աստված, ե՞ րբ պետք է աշունը գա, մի քիչ հանգստանանք:

-Աշուն, մառախուղ, անձրևներ, էլի ու էլի ցեխ: Դե, հիմա էլ արդեն պատրաստվիր ձմռանը: Կարտոֆիլը հանիր, տեղավորիր, գնա այգի, հանիր այն ամենը, ինչը որ ցանել էիր ամռանը: Այս աշունն էլ մի բան չի: Ձմեռը գա՝ մի լավ հանգստանանք:

Ես շատ երջանիկ մարդ եմ, որովհետև սիրում եմ տարվա բոլոր եղանակները: Ձմռանը՝ 19:30-ին արդեն դրսում մութ է և ձյուն է գալիս: Կարելի է ձնագնդի խաղալ, կամ ձնեմարդ պատրաստել: Արդեն պատրաստ եմ հագնել տաք վերարկուս, գլխարկս, շարֆս, ձեռնոցներս և նետվել դուրս: Գարնանը երեխաները սկսում են դրսում խաղալ: Նրանց նայելը ինձ միշտ ժպիտ է պարգևում: Ամռանը, ինչպես միշտ, երեխաներով հավաքվում ենք և գնում մորի ուտելու: Դա մեր սովորությունն է դարձել: Անցնում ենք մի քանի փոքր սարերը, ևս երկու բլուր, և տեղ հասանք: Նստում ենք խոտերի մեջ, և ամեն մեկը սկսում է ուտել իր քաղած մորին: Իսկ ով քիչ է քաղել, կողքից բոլորը նրան տալիս են: Աշնանը բոլոր ընտանիքները հավաքում են իրենց կարտոֆիլը, և ինչպես ընդունված է մեր գյուղում, կարտոֆիլը փուռ ենք դնում (խորովում ենք փռի մեջ): Դե, հիմա ասեք, ո՞ ր եղանակը ավելի շատ սիրեմ՝ ձմե՞ռը, գարո՞ւնը, ամա՞ռը, թե՞ աշունը:

Թեև երեխաների հոգսերը բոլորովին տարբեր են մեծահասակների հոգսերից:

nina arsutamyan portret

Չենք հանձնվելու

Երբևէ մտածե՞լ եք, թե ձեր դասարանն արդյոք «պատմություն» ունի՞: Ես ապրում եմ գյուղում՝ Գորայքում, իմ դասարանն ունի մի մեծ ու խառը պատմություն: Այնքան խառը, որ հնարավոր է, որ ես ինքս խառնեմ այդ պատմությունը: Կսկսեմ ամենասկզբից:

Առաջին դասարանում ընդամենը մեկ աշակերտուհի է եղել մեր դասարանում՝ Ամալյան: Իմ հերոսությունից հետո (եթե ընթերցած լինեք «Թե խելքս շատ էր կտրում» հոդվածս, ապա կհասկանաք ինչի մասին է խոսքը) մեր դասարանը դարձավ 2 հոգի: Մեզ միացավ նաև Աղավնին, սակայն Աղավնին 2-րդ դասարանից տեղափոխվեց Եղեգնաձորի դպրոց: Ես և Ամալյան միասին սովորեցինք մինչև 4-րդ դասարան: 4-րդ դասարանից մեզ միացավ մեր համագյուղացին՝ Գարիկը, սակայն Գարիկը ապրում էր Սիսիանում: Դարձանք 3 հոգի: Այնուհետև, 5-րդ դասարանից մեզ միացավ Անին, սակայն 2-րդ կիսամյակից մեզ հետ չսովորեց: Մենք՝ երեքով, ամուր «պատնեշի» պես կանգնած էինք և ցանկություն չունեինք հեռանալու իրարից:

7-րդ դասարանում էինք, երբ մեզանից 3 տարի մեծ Արկադին, ով եկել էր Ռուսաստանից, նույնպես եկավ մեր դասարան։ Հիմա կմտածեք, թե ինչպե՞ս կարող է 3 տարով մեծ լինել և ընդունվել մեր դասարան: Մեր տնօրենը, մտածելով Արկադիի ապագայի մասին, ընդունեց մեր դասարան: Տնօրենը մտածում էր, որ Արկադին կկարողանա կարճ ժամանակահատվածում հասնել մեզ: Դե, մեր տնօրենի երազանքը մեծ մասամբ չիրականացավ: Արկադին կարողացավ միայն գրել-կարդալ սովորել, և վերջ: Նա ընդհանրապես դաս չէր կարողանում պատմել, միայն ուշադիր լսում էր: Շատ սիրեց հասարակագիտություն և հայոց պատմություն առարկաները, գրականությունից լավ հիշում էր «Սասունցի Դավիթ» էպոսը: Նա անընդհատ մտածում էր, թե դասերն ավարտելուց հետո տանն ի՞նչ նոր, հետաքրքիր զբաղմունք գտնի:

2016 թվականի մարտի 29-ին լրացավ Արկադիի 18 ամյակը, և արդեն պետք է ծառայության անցներ հայկական բանակում, սակայն դպրոցը խանգարում էր: Մեր համառ Արկադին որոշեց, որ պիտի անպայման ծառայի և գնաց, դիմում գրեց, որ գնա բանակ։ Մի քանի ամիս հետո զինծանուցում եկավ այն մասին, որ պետք է հուլիսի 19-ից ծառայության անցնի հայկական բանակում: Արկադին ծառայում է Լեռնային Ղարաբաղի Ջաբրայիլի զորամասում: Ես հպարտանում եմ, որ մեր ավագ ընկեր Արկադին իր նման խիզախ զինվորների հետ հսկում է մեր երկրի սահմանը:

Արկադիի հեռանալուց հետո դասարնում դարձյալ մնացինք 3 հոգի՝ ես, Ամալյան և Գարիկը: Ամալյան 16 տարեկան է և երազում է դառնալ թարգմանչուհի։ Գարիկն արդեն 17 տարեկան է: Գարիկը սեպտեմբերից արդեն որոշել էր, որ պետք է դառնա ճանապարհային ոստիկան, սակայն չգիտեմ ինչու, կամ ինչպես, փոխեց իր որոշումը և որոշեց դառնալ հայ ազգին պիտանի սպա: Դե, մնացի ես: Ես 15 տարեկան եմ և մասնագիտության ընտրության հարցում ամենաշատը ես դժվարացա։

-Վե՛րջ, դառնում եմ ուսուցիչ, չէ՛ դեսպան, հըմմ․․․ Վարսահարդա՛ր,- և այսպես ամեն օր:

Մի օր վերջապես հասկացա, թե որն է իմը, իմը տուրիզմն է: Երազանք և նպատակ է դարձել դառնալ տուրիստական գործակալության մի անդամ, մի մասնիկ:

Մեր դասարանն այս համաճարակներից զերծ չմնաց։ Հիվանդացել են Ամալյան և Գարիկը: Դե ես էլ դեռ դիմադրում եմ, որ մեր դասարանի դուռը չփակվի: «Գլուխս կախ» գնում եմ դպրոց, միայնակ 7 ժամ դաս անում և գնում տուն:

Ես ցանկանում եմ, որ մեր այս փոքրիկ դասարանը ավելի չփոքրանա, որ 12-րդ դասարանում դեռ դասարան մնացած լինի․․․