Հանդիպում «Միհր» պարային թատրոնի հետ. Ցոլակ Մլքե-Գալստյան, Պետրոս Ղազանչյան և Շողակաթ Մլքե-Գալստյան

-Կպատմե՞ք «Միհր» թատրոնի մասին:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան – Մեր թատրոնը կոչվում է «Միհր», հիմնադրվել է 2003 թվականին: Մենք չենք փորձում նման լինել եվրոպական պարային թատրոններին: Եվրոպական պարային թատրոնները շատ բարձր որակի են, բայց մի թուլություն ունեն` էմոցիոնալ չեն: Մենք փորձում ենք լինել ոչ թե շարունակողը եվրոպական պարային մտածողության, այլ հայկական պարային մտածողությունը բերենք այդ հարթության վրա: Այսինքն, էմոցիոնալ շարժումային գործողությունները լինեն մեր մենթալիտետին մոտ, բայց եվրոպական որակի:

Քանի որ ժամանակին մենք և պարսիկները եղել ենք հեթանոս, ունեցել ենք նույն աստվածությունը` Միհր: Որոշեցինք թատրոնի անունը դնել Միհր, որովհետև ուզում էինք և մեր ազգի, և ակունքի հետ կապված անուն լինի: Միհրը և հայերեն, և պարսկերեն բառ է: Նաև բացի ռուսերենից, մյուս բոլոր լեզուներով գեղեցիկ է հնչում: Դա շատ կարևոր է, որովհետև մեր թատրոնը հենց միջազգային կառույց է: Հայաստանում տարվա մեջ ունենում ենք երեք-չորս ելույթ, իսկ արտասահմանում` քսան-երեսուն: Միհր նշանակում է Արև, Արեգակ: Մենք ունենք ներկայացում «Ակունք», որտեղ պատմվում է աստվածներին վերաբերող լեգենդների մասին:

Արդեն նշեցի, որ մեր թատրոնը պարային թատրոն է: Ի՞նչ է պարային թատրոնը: Այդ ժանրը պետք է մի քանի ձևով բացատրել: Գոյություն ունի երեք մեծ շարժում թատերական ուղղություն` բալետը, մնջախաղը և պարային թատրոնը, որը տերմին է անգլերենով` contemporary dance, նշանակում է ժամանակակից պար: Անցյալ դարի 60-ականներին մի շարք մեծ անուններ, ինչպիսիք են` Պինա Բաուշը, Ժոզեֆ Նադջը (Josef Nadj), դուրս եկան բալետից, նրանք ուզում էին շարժվել ավելի ազատ, անսահմանափակ: Դրա համար ժամանակակից պարի մեջ մի քանի կարևոր բան կա` առաջինը, որ պարողները չունեն պուանտներ, բալետային մասիկներ, որպեսզի պարողը զգա գետինը, պարելիս հպվի: Ժամանակակից պարում կոնկրետ շարժումներ, ինչպես ասենք բալետում, մնջախաղում, չկան: Յուրաքանչյուր բեմադրիչ յուրովի է ներկայացնում, դրանով էլ այս ուղղությունը այժմ շատ արդիական է: Ժամանակակից պարը ներկայացում է, որը ունի սկիզբ, կուլմինացիա և ավարտ: Պարային թատրոնում յուրաքանչյուր շարժում ունի հստակ նշանակություն, գաղափար, և դա ավարտվում է հանդիսատեսի հստակ գիտակցմամբ, թե ինչ էր կատարվում: Պարն այստեղ չի վերաբերվում ուղղակի շարժումերին, դա շարժումային, թատերական մտածողություն է: Օրինակ` Պետրոս Ղազանչյանը մեր թատրոնի մենակատարն է, նա պարող չէ, պարող-դերասան է, ոչ թե ուղղակի գեղեցիկ շարժվում է, այլ կոնկրետ բան է մեզ պատմում բեմից:

-Ինչպե՞ս առաջացավ թատրոն ստեղծելու գաղափարը:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Ես և քույրս` Շողակաթը, ուզում էինք ստեղծել երիտասարդների հավաքվելու և ստեղծագործելու տեղ, որտեղ երիտասարդները ոչ թե սովորում են իրարից, այլ միասին ստեղծագործում են: Հետո, երբ հավաքվեցինք տասը հոգով, զգացինք, որ միշտ ինչ-որ թատերական ուղղությամբ ենք մտածում, և այդ գաղափարն արդեն վերածվեց թատրոն ստեղծելու  մտքի: Եվ 2003 թվականի կեսերից մենք արդեն կոչվեցինք ոչ թե «Միհր», այլ «Միհր» թատրոն: Ես թատրոնի մարդ եմ, թատրոնը աշխարհի ամենագեղեցիկ արվեստներից է, և հաճելի է դրանով զբաղվել: Երբ զգում ես, որ հանդիսատեսը քո ներկայացումից ինչ-որ բան վերցրեց, դրանից ավելի հաճելի բան չկա: Օրինակ` մենք հիմա վերադառնում ենք Ղարաբաղից, ուր տարել էինք «Հայկական հեքիաթներ» նախագիծը, խաղում էինք գյուղերում` երեխաների համար: Եթե այդ երեխաներից մեկը, կամ երկուսը դրանից ինչ-որ բան վերցնի, կամ հետագայում ինքը կազմակերպի, դա կլինի ամենահաճելի բանը: Դու ստեղծում ես ինչ-որ բան, որ ոգեշնչես ուրիշին, նա էլ ստեղծի, և այսպես առաջանում է արվեստի հավերժ շղթան:

-Ինչո՞վ է Ձեր թատրոնը տարբերվում այլ թատրոններից:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Առաջին տարբերությունը` մենք ժանրային առումով միակն ենք տարածաշրջանում: Պարային թատրոն Կովկասում մեզնից բացի չկա: Հայաստանում կա Մնջախաղի պետական թատրոն, Բալետի և օպերայի թատրոն, փոքր խմբեր, որոնք զբաղվում են ժամանակակից պարերով, բայց մեզ նմանը տարածաշրջանում չկա: Իրանում կան, բայց քանի որ Իրանը բարդ երկիր է, (աղջկան չի կարելի բեմում դիպչել, ամբողջովին փակ պիտի լինի), մրցունակ չեն այնտեղի թատրոնները: Թուրքիայում ու Ռուսաստանում շատ կան ուժեղ պարային թատրոններ, բայց այս տարածաշրջանում մենք միակն ենք:

Մենք չենք աշխատում գումար աշխատելու կամ հայտնի լինելու համար, մենք զբաղվում ենք արվեստով: Մենք ամեն օր ունենք փորձ, բացի կիրակի օրերից, և դա համոզելու, զարմացնելու համար չէ, ուղղակի եթե ամեն օր փորձ չունենանք, մենք չենք ունենա լավ պարողներ, կամ դերասաններ:

-Ձեր ներկայացումների գաղափարները ձե՞րն են, թե՞ ձեզ համար պիեսներ են գրում: 

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Սովորաբար ինչ-որ գաղափար է ծնվում, որից հետո ունենում ենք ներքին քննարկում: Մենք ունենք ընդամենը մեկ աշխատանք, որը գրական հիմքի վրա է, դա «Սանասար և Բաղդասարն» է: Մնացած բոլոր աշխատանքները դրանք պիեսներ են, որոնք գրված են իմ կողմից, բայց այստեղ շատ կարևոր է մեր իմ թիմի մասնակցությունը: Մեր պիեսները մի քիչ այլ են. դրանք պիեսներ չեն, որտեղ կան երկխոսություններ, այլ պիեսներ են, որտեղ կան գործողություններ: Հետևաբար այդ գործողությունների շղթան ես միշտ քննարկում եմ:

-Մի ներկայացման պատրաստման համար ինչքա՞ն ժամանակ է անհրաժեշտ:

Պետրոս Ղազանչյան -Նայած ինչ ներկայացում: Օրինակ` մեր վերջին ներկայացման` «Մենության ձայնի» վրա աշխատել ենք երկու տարի: Եվ դա լրիվ ուրիշ ուղղություն է, ուրիշ ոճ է:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Մենք համարյա ամեն տարի պրեմիերա ունենք: Բայց այնպիսի բարդ ներկայացումները, ինչպես օրինակ «Մենության ձայնը», շատ ավելի երկար աշխատանք են պահանջում: Մենք ստեղծել ենք երկու նոր երաժշտական գործիք, որի վրա նվագում ես շարժվելով (պարային գործիքներ): Այդպիսի բան աշխարհում չկա: Դու շարժում ես անում, գործիքը ձայն է արձակում. մեկը հարվածային է, մյուսը` ձայնային: Մոտավորապես մեկ տարի մենք պատրաստում էինք այդ գործիքները, որոնք և դեկորացիա են, և երաժշտական գործիք: Հետո ևս մեկ տարի արդեն բեմադրական փուլն էր: Բայց մեր մեկ այլ ներկայացման` «Զինվորների» պատրաստման համար պահանջվեց մեկ ամիս: Մենք ունենք ներկայացումներ, որոնց հիման վրա հետագայում ստեղծում ենք թրեյլերներ (trailer): Թրեյլերները նման չեն ներկայացմանը. վերցված են մի քանի հատվածներ, ուրիշ է երաժշտությունը: Դրանք պարզապես փոքրիկ գործեր են, որոնք մենք ուղարկում ենք միջազգային փառատոների: «Զինվորները» և «Մտքերի երկխոսությունը» աշխատանքների թրեյլերները հիմա մասնակցում են ժամանակակից պարային թատրոնների կինոփառատոնին:

Ներկայացման պատրաստման ժամանակը կախված է մարդկանց քանակից, դեկորացիայից, հագուստից, ընդհանուր բեմական ձևավորումներից: Մեր ամենաերկար աշխատանքը «Մենության ձայնն» է, իսկ ամենակարճը` «Զինվորները»: Ինչպես նաև ունենք մահվան մասին մոնոներկայացումների շարք, որոնք նույնպես կարճ են: Բայց ամենաքիչը մեկ ամիս է անհրաժեշտ ներկայացման համար:

-Մինչ օրս ի՞նչ հաջողությունների եք հասել:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Սկսենք այնտեղից, որ 2003-ին մենք ստեղծվեցինք,  2006-ին մտանք միջազգային շուկա և սկսեցինք մասնակցել միջազգային թատերական պրոցեսներին: 2006-ին Պրահայում ես ստացա Եվրոպայի լավագույն երիտասարդ խորեոգրոֆ, այսինքն` պարային բեմադրիչ: Մինչ օրս մենք շատ ունենք մրցանակներ, 2008-ին Մոսկվայում ստացել ենք արվեստում նոր ձևեր գտնելու մրցանակ, Բելգիայում, Մինսկում` փառատոնի լավագույն ներկայացում: Ես և իմ թատրոնը Քեմբրիջ քաղաքի պատվավոր հյուրեր էինք: Մինչ օրս մենք  մասնակցում ենք միջազգային հեղինակավոր փառատոների, ստանում ենք մրցանակներ, բայց դա կարևոր չի, կարևորը ներկայացումների որակն է, որը միշտ պետք է բարձրացնել: Ես մեր որակից դեռևս գոհ չեմ: Մի կարևոր փաստ նշեմ` մենք չունենք հայկական մրցանակ, բայց ես դրանից չեմ նեղվում, որովհետև մեծագույն ռեժիսորներից մեկը` Ֆեդերիկո Ֆելինին, չունի ոչ մի իտալական մրցանակ:

-Թատերագետները ինչպե՞ս են վերաբերվում Ձեր ներկայացումներին:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Մենք ունենք թատերագետների երկու սերունդ` հին սերունդը, որը մեծացել է սովետական արժեքային համակարգով և ընդհանրապես չի հասկանում` մենք ինչ ենք անում, և նոր սերունդը, որը մեծանում է այդ սովետական արժեհամակարգ ունեցող թատերագետների կրթությամբ: Մենք ապրում ենք մի երկրում, որը ունեցել է շատ բարդ շրջան, երբ մեդալ էին տալիս նրանց, ովքեր նկարում էին Լենին, խաղում էին Լենին: Եվ նման մարդիկ այժմ մեր կառավարությունն են, մեր թատերագետներն են, ռեժիսորները: Եվ հիմա մենք ապրում ենք իրականության մեջ, որտեղ դեռ կա այդ սովետական արձագանքը:

-Ինչպե՞ս եք Հայաստանից դուրս դարձել հայտնի:

Շողակաթ Մլքե-Գալստյան -Սկսում ես նրանից, որ մասնակցում ես Հայաստանում տեղի ունեցող միջազգային փառատոներին: Այդպես մենք մասնակցեցինք թատերական փառատոնի, որտեղ մեզ նկատեցին ու հրավիրեցին: Միանգամից հայտնի դառնալ հնարավոր չէ, անդադար աշխատում ես, թղթեր ես լրացնում: Այդ ամենը շատ բարդ աշխատանք է: Եթե առաջ դու արտիստ էիր, և դա քեզ բավական էր, ապա հիմա պետք է իմանաս անգլերեն, լավ շփվես մարդկանց հետ, իմանաս համաշխարհային պատմություն: Դրսում մարդիկ միանգամից ուզում են իմանալ, թե դու ով ես, գիտե՞ս արդյոք աշխարհում ինչ է կատարվում, ներկա գրականությունը ով է գրում, ներկա ռեժիսորներն ովքեր են: Միանգամից ուշադրություն են դարձնում, թե ով ես դու և ինչ ես ստեղծում, որովհետև հիմա դա շատ կարևոր է: Եթե դու վատ մարդ ես, ստոր ես, քո արվեստը ուրիշ է ստացվում: Կան նաև մարդիկ, ովքեր անընդհատ փոխում են իրենց գույնը, քամելեոնների նման: Մեր արվեստում շատ կարևոր է ունենալ հստակ գույն:

-Ներկայացումների ժամանակ պարային շարժումները դոգմատիկ են, թե՞ դուք եք մտածում և բեմադրում: 

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Դոգմատիկ լինել չի կարող, հակառակ դեպքում դա արդեն մերը չի լինի: Բալետը ունի կլասիկ խորեոգրաֆիա, որը պետք է օգտագործել: Եթե չես օգտագործում, դա արդեն բալետ չի: Մենք չունենք կլասիկ խորեոգրաֆիա, մենք ստեղծում ենք մերը: Սկզբում ուղղակի մտածում ենք այդ շարժումների մասին, ես տալիս եմ էտյուդներ, յուրաքանչյուրը կատարում է իր ձևով: Հետո գրվում է պիեսը, երբեմն օգտվում եմ էտյուդներից, երբեմն` ոչ: Իրականում ամենակարևորն այն է, որ ոգեշնչվում ենք իրականությունից: Ամեն ինչ զրոյից է ստեղծում, ընդհանրապես դոգման լավ բան չէ: Մենք անընդհատ փորձում ենք անել այնպիսի բաներ, որ մենք էլ դեռ չենք արել, մեզ էլ է հետաքրքիր:

-Ձեր հիմնական թատերախումբը քանի՞ հոգուց է բաղկացած:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Երեք` ես, Շողակաթը և Պետրոսը: Երկրորդ կազմը բաղկացած է քսան հոգուց: Բայց երկրորդ կազմը ամեն օր փորձերին չի գալիս, գալիս է միայն նախագծերի ժամանակ:

-Ձեր թատրոնի դերասանները  ի՞նչ կարողություններ պետք է ունենան:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Պետք է կարողանան շարժման և դրամատիկ թատրոնի սինթեզը կատարել: Դա շատ բարդ է, որովհետև պետք է լինեն և շարժվող, և դրամատիկ, իսկ այդպես շատ քիչ է լինում, որովհետև շարժվող մարդիկ քիչ դրամատիկ են, և դրամատիկ մարդիկ քիչ շարժվող են:

Շողակաթ Մլքե-Գալստյան -Շատ հաճախ շարժվող մարդիկ դեմքի որևէ արտահայտություն չեն ունենում: Իսկ մեր մոտ ի սկզբանե դրված է, որ ամբողջ մարմնով պետք է արտահայտել էմոցիան: Դա շատ բարդ է, արվեստը մաշում է մեզ հոգեպես: Անընդհատ վախենում ես, որ կդառնաս «դիմակային» դերասան, այսինքն, միայն մի բան կկարողանաս խաղալ: Երբ քեզ մոտ ինչ-որ կերպար ստացվում է, ամենադժվարը այլ կերպար ստեղծելն է: Շատ դժվար է խաղալ հին դերերը, որովհետև դու արդեն այն չես, ինչ առաջ: Եվ երբ հանդիսատեսը քեզ մոտ է նստած, զգում ես նրա շունչը, սկսում ես վախենալ, որովհետև չի կարելի, որ հանդիսատեսը զգա, թե դու ինչ օր ես ունեցել այսօր: Մարդու շարժումները նրա մասին ամեն ինչ պատմում են, այդ պատճառով էլ շատ բարդ է կերպարի մեջ մտնել ամբողջությամբ:

Ժամանակակից պարի առաջին պայմանը ազատությունն է, ընդհանրապես արվեստում չկա «չի կարելի»:  Չկա մի բան, որ ուզում ես անել, բայց չի կարելի:

-Բեմադրելու ընթացքում առաջանո՞ւմ են անհամաձայնություններ դերասանների հետ: 

Շողակաթ Մլքե-Գալստյան -Միշտ առաջանում են: Հատկապես իմ և Ցոլակի միջև: Թվում է, թե մենք շատ համերաշխ պետք է լինենք, միասին ենք ստեղծել թատրոնը, և այլն, բայց չկա մի բան, որ մեզ մոտ ընդհանուր է:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Շողակաթը միշտ խմբագրում է իմ շարժումները: Լսում է ասածս, կրկնում է այնպես, ինչպես ես եմ ուզում, բայց երբ գալիս է բեմադրելու պահը, նկատում եմ, որ նոր շարժումներ է ավելացրել, որոշ դետալներ չի անում: Լավ ռեժիսորի և դերասանի միջև անհամաձայնությունը բնական պրոցես է, որը նաև գեղեցիկ է, բայց միայն այն դեպքում, եթե անհամաձայնությունը կերպարային է:

-Ձեր «Մտքերի երկխոսություն» ներկայացման մեջ օգտագործում եք տարբեր նյութեր` ջուր, ավազ, ալյուր: Բեմի վրա տեխնիկական ի՞նչ  դժվարություններ են առաջանում: 

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Այդ ներկայացումները բացօթյա են: Հանդիսատեսը մեզնից գտնվում է ավելի մեծ հեռավորության վրա, քան բեմի դեպքում: Նյութերը կարող են լցվել դերասանների աչքերի մեջ, խանգարել, բայց այդ ամեն ինչը հաշվարկվում է փորձերի ժամանակ: Ամենադժվար փորձը բոլոր դեպքերում պրեմիերան է, որը ամենավատ ելույթն է: Միակ բանը, որը կանխատեսել և դրան պատրաստվել չես կարող` եղանակն է: Երբ այդ նյութերի վրա անձրև է գալիս, ամեն ինչ շատ է դժվարանում, անընդհատ լարվում ես: «Մտքերի երկխոսություն» ներկայացման մեջ այդ երեք նյութերը ներկայացնում են մտքերի երեք տեսակները. ավազը ծանր մտքերն են, ալյուրը` թեթև, իսկ ջուրը այնպիսի մտքերն են, որոնք չես հասկանում: Եվ այդ երեք նյութերի շնորհիվ կատարվում է մտածողություն: Ներկայացումը տևում է երեսուն րոպե, որոնցից միայն տասն է նյութերով: Նյութերը ցույց են տալիս միայն կերպարների բնույթը, բայց կերպարները ունեն նաև առանց նյութի տեսարաններ ու գործողություններ:

-Որտե՞ղ են տեղի ունենում ձեր փորձերը:

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Հիմնականում վարձում ենք տարածք: Այդ հարցում մեզ շատ են օգնել  Նարեկացի արվեստի միությունը, «Հայարտը»:

Շողակաթ Մլքե-Գալստյան -Մեզ համար կարևոր պայման է միայն, որ ներքևի հարկում մարդ չլինի: Կար ժամանակ, որ ընդհանրապես տարածք չէինք գտնում, փորձ էինք անում տանը` Ցոլակի սենյակում: Բացօթյա փորձեր էլ ենք ունեցել, երբեք չենք դադարեցրել փորձերը:

-Դուք ունենում եք հյուրախաղեր: Ո՞վ է ձեզ հովանավորում:

Շողակաթ Մլքե-Գալստյան -Ղարաբաղ գնալը պատվեր էր: Հովանավորել է Եվրոպական «Ղարաբաղի օպտիմիզացում» կոչվող ֆոնդը: Գնացել ենք հինգ գյուղ, և մեր բոլոր դեկորացիաները թողնում էինք երեխաներին:

-Ներկայացումներից հետո ինչպե՞ս եք իմանում, արդյոք Ձեր ասելիքը տեղ հասավ: 

Ցոլակ Մլքե-Գալստյան -Ներկայացումից հետո փոխվում և դուրս ենք գալիս հանդիսատեսի մոտ, ծանոթանում ենք նրանք կարծիքներին: Բայց հանդիսատեսի կարծիքին մեծ տեղ տալ չի կարելի, որովհետև այդ դեպքում կամ կմտածես, որ հանճար ես, կամ կմտածես, որ տականք ես: Հանդիսատեսի կարծիքին պետք է շատ զգույշ վերաբերվել, որովհետև նա կամ շատ մեծարում է, կամ շատ իջեցնում: Մենք մեծարանքի հետ ենք շփվում մեծամասամբ, որին պետք է շատ զգույշ վերաբերվել, որ չկոտրվես: Բայց լսում ես նաև ինչ-որ օբյեկտիվ կարծիքներ, որոնք անհրաժեշտ է ֆիքսել:

Հարցազրույցը գրի առավ Մարիամ Նալբանդյանը։