Շուշան Ներսիսյանի բոլոր հրապարակումները

Shushan nersisyan

Մեկերը

Մեծ քաղաքների ժխորը քեզ խլացնում է, ու դու զգում ես կարիքն այն միակի, որ կստիպի այդ ժխորում լսել ամենակարևոր լռությունը, որ բարձր կլինի բոլոր տեսակի ամբիոններից հնչող ու հնչելիք խոսքերից։ Լռություն, որ կխլացնի…

Մեծ քաղաքների ժխորը, եթե այդպես էլ չես համակերպվում դրան, ի վերջո մեկուսացնում է քեզ, աշխարհը քեզ քչություն է անում, ու դու ուզում ես՝ մեկը լինի, որ երբ ժխորի ժամանակ աշխարհում չտեղավորվես, աշխարհից խռովես, գլուխդ թեքես այդ մեկի ուսին ու առանց ամաչելու լաց լինես:

Գիտակցությունդ սկսում է մթագնել կամ ընդհանրապես չգործել, ու դու ենթագիտակցաբար ուզում ես կողքիդ մեկը լինի, ում հետ կխենթանաս՝ մոռանալով, որ գժերը նորից չեն գժվում… Ենթագիտակցությունդ ուզում է՝ այդ մեկը լինի ամենուր, ասենք՝ շուկայում, որտեղից գլորելով տուն կբերեք ամենամեծ ձմերուկները, կամ սրճարանում, ուր մի բաժակ դառը սուրճը կհերիքի հարբելու համար: Փողոցներում լինի այդ մեկը, ում հետ դիտմամբ սխալ համարի երթուղայիններ կնստես, սխալ հեռախոսահամարներ կհավաքես, սխալ դռներ կծեծես, ու դրանք կլինեն քո կյանքի ամենագեղեցիկ սխալները: Տանը մեկը լինի, ում հետ կփոխվեք վերնաշապիկներով ու առանց ամաչելու տնից դուրս կգաք, ում հետ տանիքներով շենքից շենք կթռչեք՝ գիտակցելով, որ ընկնելու հավանականությունը մեծ է: Այդ մեկը քեզ հետ միշտ հերթերում լինի, որ չձանձրանաս: Արևոտ օրերին կողքիդ մեկը լինի, ում հետ պաղպաղակ ուտելիս առանց վախենալու այն կմոտեցնես դեմքին ու կպաղպաղակոտես ժպիտը: Մեկը լինի, ով քո բոլոր սխալներից հետո մեկ բաժակ թեյով մի ամբողջ գիշեր քեզ հետ կլուսացնի, իսկ թեյի բաժակը կպահի իր ձեռքում, որ դու շփելով տաքացնես քո ձեռքերը: Մեկը, որ չթողնի՝ հոգնես, որ երկար քայլելուց հետո քեզ դնի ուսերին կամ երկու ձեռքով ամուր գրկի, ու ինքն էլ չհոգնի: Միակը, որ խարույկներ կնվիրի քեզ՝ պատրաստ ծխոտվելու, ու վստահ, որ չես խեղդվի ծխի մոխրագույն պտույտներում: Այդ մեկը լինի քո միակը, ում հետ կգնաս դաշտային ծաղիկներ փնջելու, հետո ծաղիկներն էնքան ամուր կգրկես, որ բույրն անգամ չլքի քեզ: Լինի միակը, ում հետ անձրևի տակ կվազես՝ գիտակցելով, որ հիվանդանալու ես: Միակը, ում գալուն կսպասես, ում գնալը չես ուզի, ում հետ երեկոները աստղերը կհաշվես ու չես ձանձրանա: Մեկը կլինի, որ ների ուշացումներդ, որ խելագարվի թերություններիդ համար: Մեկը լինի, ում պատճառով ու ում համար կհետաձգես բոլոր հանդիպումներդ, ում ձեռքը բռնած բոլոր հոսանքներին հակառակ կքայլես… Այդ մեկը ցավդ ու ուրախությունդ չի կիսելու, ցավդ վերցնելու է իրեն, իսկ ուրախությունդ ամբողջովին թողնելու է քեզ: Այդ մեկի հետ դու վերջապես աշխարհն իրարահան անող լռություններ ես ապրելու:

Սովորաբար աշխարհը քչություն է անում մեծ քաղաքների ժխորում ապրող մարդկանց: Մարդիկ շարունակում են գոյատևել ժխորում առանց այդ մեկերի, առանց նրանց ներկայության, գոյատևում են մենակ, որ մեկերի արժեքն իմանան, գոյատևում են մենակ, որ հերքվեն բոլոր մաթեմատիկական չափումներն ու ապացուցվեն, որ մեկն ավելի մեծ է հարյուրներից, որ մեկն ավելի ծանր է կշռում, քան հազարները:

Մեծ քաղաքի ժխորում դու էլ ես շարունակում ապրել քեզ բաժին հասած մի բռաչափ կյանքը՝ զգալով, որ չես տեղավորվում, որ աշխարհը քեզ էլ է քչություն անում: Շարունակում ես ապրել մենակ, որովհետև ոչ միայն աշխարհն է քչություն անում, այլև էդ բռաչափ կյանքդ: Չի հերիքում, չես կարողանում էդ անտերում տեղավորել մեկին, միակին, որ երբ զգաս՝ աշխարհը քչություն է անում, գլուխդ դնես ուսին ու առանց ամաչելու լաց լինես:

Այդ մեկերին ու միակներին տրված է մի ինչ-որ գեղեցիկ պատահականությամբ հայտնվել մեր այդ բռաչափ կյանքում, զգալ, որ չեն տեղավորվում ու հեռանալ՝ հավերժ ուրվագծելով այն տեղը, որ հետո չեն լցնելու հազարավորները: Այդ մեկերը չկան, որ հարյուրավորներն ու հազարավորները փորձեն նմանվել իրենց ու չկարողանան: Այդ մեկերը մեր կյանքում չկան, որ մենք գնահատենք նրանց, ովքեր տեղավորվում են մեր բռաչափ կյանքում, գնահատենք, բայց սպասենք, որ մի օր անպայման մեկերը գալու են…

Այդ մեկերը կամ լինում են մեր կյանքում կամ մենք ապրում ենք՝ այդ մեկերի կորուստը ողջ կյանքում թանկագին իրի նման փայփայելով…

Shushan nersisyan

Տանիքում

Եթե ինչ-որ բան հիշելու կամ ինչ-որ մեկին կարոտելու կարիք ունես, ապա տանիքն ամենահարմար տեղն է…

Ինչ-որ խորհրդավոր անբացատրելիություն կա տանիքներում, հատկապես` բարձրահարկերի: Եթե դու որոշել ես կտրվել երկրից, դու պիտի սպասես ինչ-որ կարմիր մայրամուտի ու հայտնվես ինչ-որ բարձրահարկի տանիքում: Վե՜րջ, քեզ էլ ոչինչ պետք չէ, մնում է՝ նստես, ձեռքերով գրկես ծնկներդ, աչքերդ փակես ու սկսես ինչ-որ բան հիշել կամ ինչ-որ մեկին կարոտել…

Տանիքներում են հյուսվում մոլորակի ամենագեղեցիկ հեքիաթները, որոնք երբևիցե չեն պատմվում մարդկանց: Տանիքների հեքիաթները հյուսվում են պահի համար ու պահի արագությամբ անհետանում են, խառնվում օդին: Եթե այնպես ստացվի, որ մայրամուտներից մեկի ժամանակ տանիք բարձրանաս ինչ-որ մեկի հետ ու այլևս այդ հեքիաթը կրկնելու հնարավորություն չունենաս, հետո պիտի ինչ-որ կորցրած թանկություն գտնելու հույսով անընդհատ միայնակ բարձրանաս, որովհետև տանիքներն իրենց գիրկը կանչող առեղծվածային հատկություն ունեն: Ու երբ չես գտնի ոչինչ ու կմնաս մենակ, երբ կզգաս, որ մրսում ես, կնստես, ձեռքերով կգրկես ծնկներդ, աչքերդ կփակես ու կսկսես հիշել կամ կարոտել…

Հորիզոնում կարմրին է տալիս մայրամուտը, ու դու որոշում ես կորցրած ինչ-որ թանկություն գտնելու հույսով բարձրանալ տանիք: Չես պատկերացնում՝ ինչ է քեզ այնտեղ սպասվում, որովհետև միայնակ դու երբեք տանիքներ չես բարձրացել: Ու երբ առաջին անգամ միայնակ կհայտնվես այնտեղ, ու երբ կհասկանաս, որ բղավոցներդ անարձագանք են մնալու, ու երբ կզգաս, որ լռությունը խլացնելու է, կսկսես մրսել…

Միայնությունի՜ց:

Դու բարձր ես, շա՜տ բարձր, դու բարձր ես բոլորից ու ամեն ինչից, դու երկնքի՜ն ես մոտ ու եթե ձեռքդ բարձրացնես, կարող ես ձեռքերով աստղերը խառնել: Դու երկնքի ու երկրի սահմանագծում ես, որ թվում է՝ շուտով կլանելու է քեզ, կամ դու ինքնակամ ես կլանվելու: Աստիճանաբար սկսում ես զգալ սրտիդ աշխատանքը, օդդ չի հերիքում, դու երկնքին այդքան մո՞տ: Առաջ չես գնում, որովհետև վախենում ես, չէ՜, որովհետև մենակ ես: Աչքերդ փակում ես, որ բարձրությունը չտեսնես, բայց չի օգնում, որովհետև բարձրությունները զգալու համար են, ու դու անգամ աչքերդ փակ զգում ես այն: Այդ սարսափեցնող բարձրությունը քեզ կանչում է իր գիրկը: Ուզում ես տրվել նրան, դառնալ նրանը, բայց մի ինչ-որ սառը քամի քո ուղղությամբ պտույտներ է անում, մազերդ խառնում ժպիտիդ ու փաթաթվում է քեզ, իսկույն սթափեցնում: Երբ աչքերդ բացում ես, դու քեզ գտնում ես տանիքի եզրին: Քեզ մի՜ քայլ էր մնացել, որ դառնայիր նրանը, բայց քամին ձեզ բաժանեց: Հետ ես գնում, որ… Երևի որ չընկնես…

Աջ ու ձախ ես նայում, որ կորցրածդ գտնես, բայց իզուր: Շրջվում ես, աչքիդ առաջ տեսլանում է քո՝ այդտեղ երբեք չկայացած ընթրիքն ու գինու այն բաժակը, որ ինքնավստահ կնոջը բնորոշ հպարտությամբ երբեք այդպես էլ չդատարկեցիր, այն տաք հագուստը, որ ձեզ տանիքում չմիավորեց ցրտից պաշտպանվելու համար, այն ծաղիկները, որ այդպես էլ երբեք քոնը չդարձան, այն խոսքերը, որ այդպես էլ երբեք չասացիր… Որովհե՜տև, որովհետև, քո հեքիաթը տանիքում կիսատ է մնացել, որովհետև հերոսներից մեկը ժամանակից շուտ է լքել տանիքն ու երկիր վերադարձել:

Հետո, երբ կզգաս, որ փնտրածներդ իրական չեն, տեսիլքներ են, դու կհասկանաս, որ ավելին ես կորցրել: Ու երբ չես գտնի ոչինչ ու կմնաս մենակ, երբ կզգաս, որ մրսում ես, կնստես, ձեռքերով կգրկես ծնկներդ, աչքերդ կփակես ու կսկսես հիշել կամ կարոտել:

Մայրամուտն անհետանում է երկնքի ինչ-որ անկյունում, վերջին կարմիրները դանդաղորեն սուզվում են, ու սկսում է մթնել: Քո բարձունքից գրեթե ոչինչ չի երևում, բացի բարձրահարկերից, որոնց պատուհաններն աստիճանաբար լուսավորվում են: Ամեն լուսավորված պատուհան իր արտացոլումն է գտնում երկնքում՝ աստղերի տեսքով: Գեղեցիկ գիշեր է:

Առաջին անգամ տանիքում մնալով մենակ՝ կհասկանաս, որ քո իմացած աշխարհից դուրս գոյություն ունի այլ աշխարհ, բոլորից հեռու մի տանիքային կյանք, ու գիտակցումը, որ դու արդեն ապրում ես այդ կյանքով, մեջդ տեղավորելու համար երկար ժամանակ է պահանջելու: Առաջին անգամ մնալով տանիքում ինքդ քեզ հետ, կհասկանաս, որ նրանք, ովքեր հիմա միայնակ են մնացել տանիքներում, ժամանակին այնտեղ մենակ չեն եղել: Կհասկանաս նաև, որ երբեմն կորցրածն այնքան թանկ է լինում, որ չի փոխարինվում, այն չեն փոխարինում՝ ո՜չ ժամանակը, ո՜չ մարդիկ, ո՜չ տանիքներն ու ո՜չ էլ կարմիր մայրամուտները:

Դու չես ուզում իջնել, որովհետև նեքևում՝ մարդկանց աշխարհում քեզ չեն հասկանալու, որովհետև այսուհետ դու նրանց նման սովորական կյանքով չես կարողանալու ապրել, քոնը այդ սովորական կյանքի լուսանցքում ստեղծված ու հասունացած տանիքային կյանքն է, որ չի ընդունվելու ներքևում՝ մարդկանց աշխարհում:

Բայց երբ զգաս, որ մենակությունդ աստիճանաբար անտանելի է դառնում, ու որ կորցրածդ թանկությունը տանիքում չես գտնելու, կշտապես իջնել, որ քեզ էլ չկորցնես: Իջնելուց առաջ մի վերջին անգամ կժպտաս, հետո ժպիտդ կթողնես տանիքում, նոր կվերադառնաս երկիր:

Չմոռանա՜ս ժպիտդ թողնել, որովհետև գուցե ինչ-որ մեկն էլ քո ժպիտն է կորցրել, ու մի օր անպայման բարձրանալու է տանիք՝ այն գտնելու անսասան հավատով:

Shushan nersisyan

Բարձրակրունկներով աղջիկը

Մի քանի րոպե անշարժ նստած ես հայելու դիմաց: Նայում ես աչքերիդ, հետո՝ քեզ, հետո էլի աչքերիդ. տեսքդ արսափելի է, պիտի շպարվես։

Դիմացդ՝ հայելու պահարանի վրա, անփութորեն մեկը մյուսի վրա են ընկած շպարիդ պարագաները, որոնք պիտի օգտագործես արդեն որերորդ անգամ թաքցնելու համար սարսափելին: Դրանք քեզ միշտ փրկել են անելանելի իրավիճակներից, ընկերակցել ամենատխուր պահերին, հատկապես, երբ տրամադրություն չես ունեցել:

Դու լուրջ փոփոխություններ չես նախատեսում, միայն մի քանի շտկումներ: Սկսում ես հյուսել սարսափելին թաքցնելու գեղեցիկ հեքիաթը: Շպարվում ես թեթև, առանց ավելորդ ջանք գործադրելու, շպարվում ես մակերեսորեն, անփույթ: Ձեռքդ ես վերցնում առաջին պատահած դիմափոշին ու նույն անփութությամբ լցնում ես դեմքիդ: Թարթիչներդ ներկում ես ամենասև ներկով, որ աչքերիդ սառնությունն ավելի արտահայտիչ լինի, որ չթողնի՝ կրակ փնտրեն աչքերիդ մեջ: Հանկարծ այդ սառնության միջից մի կաթիլ արցունք, առանց թույլտվության, գլորվում է դեմքիդ վրայով ու փչացնում շպարդ՝ սև հետք թողնելով այտիդ վրա: Չես շտապում մաքրել արցունքը, որը հասել էր շրթունքիդ, որի դառնությունն արդեն հասցրիր զգալ: Հետո մաքրում ես, կատարում վերջին շտկումները: Ուզում ես ժպտալ: Չի ստացվում: Նմանվում է ծամածռության: Ինչ-որ բան է պակասում, հա՜, ամենակարևորը՝ շրթներկը: Հիմա կանգնած ես կարևոր ընտրության առաջ. քեզ մնացել է ընտրել ամենակարևորը՝ էլեգանտ կարմիր, թե եթերային վարդագույն: Երևի կարմիրը թողնես հետոյի համար, երբ կողքիդ տղամարդ կլինի, հիմա դու մենակ ես, շուրթերդ ներկիր բաց վարդագույնով, որ ժպիտդ հեքիաթային լինի: Հիմա կրկին փորձիր ժպտալ: Ժպտո՜ւմ ես: Կարծես թե ստացվում է։

Հագուստի ընտրության հարցում չես երկմտում, եթե կարմիր շրթներկ չկա, ուրեմն բացառվում է նաև սև զգեստը: Պիտի ընտրես շրջազգեստներից ամենաթեթևը, որ պարելիս պտտվի, քեզ բարձրացնի երկինք, դու էլ աչքերդ փակես ու ժպտաս, իսկ երբ պտույտը դադարի, կարողանաս դանդաղորեն իջնել երկնքից: Բլուզդ պիտի լինի թափանցիկ, որ սրտիդ աշխատանքը երևա, որ երբ պարելիս աչքերդ փակես, պտտվես ու բարձրանաս երկինք, սիրտդ տեղից դուրս թռչի, իջնելիս էլ քամին ներսուդուրս անի, որ սրտիդ հետ վերնաշապիկդ էլ թրթռա քամուց: Բարձրակրունկներից՝ ամենահարմարները, որ պարելիս չշփոթվես, ոտքդ չսայթաքի, որ թռչունի նման պարես՝ դանդաղ, թեթև: Ընտրելու ես ամենահարմար բարձրակրունկները, որ ժպիտդ ավելի ինքնավստահ լինի:

Տնից դուրս գալիս քեզ օծում ես ունեցածդ ամենաթանկարժեք օծանելիքով, որ գրավիչ լինես, որ կարողանաս ուրիշ աղջիկներին վերևից նայել, հատկապես, որ բարձրակրունկներով ես: Դուրս գալուց առաջ մի վերջին անգամ հետ ես դառնում, կանգնում հայելու դիմաց, մի քանի աննպատակ շարժում ես անում, պտտվում ես։

Վերջ, դու պատրաստ ես։

***

Նստած ես մենակ: Չես ծիծաղում: Միայն թեթևակի ժպտում ես, որ գան, հարցնեն՝ ի՞նչ է եղել, ինչո՞ւ ես տխուր: Չեն գալիս: Մի տարբերակ էլ կա. արհեստական մի քանի արցունք ես գլորում: Տեսնում են: Էլի չեն գալիս, չեն հարցնում, բայց չես ընկճվում, հիշում ես, որ բարձրակրունկներով ես ու թանկարժեք օծանելիքով:

Մեկ էլ զգում ես, որ երաժտությունն իր իշխանությունը տարածում է: Առաջին անգամ աչքերդ փակում ես ինքնաբերաբար, կտրվելու համար իրականությունից, մտքով հարյուրավոր կիլոմետրեր հեռու տեղափոխվելու համար: Սկսում ես երաժշտության ձայնը այլևս չլսել, մտքումդ հեծկլտում ես, մտքումդ ինքդ քեզ սպանում, մտքումդ բարձրակրունկներով չես, շրթներկդ մաքրվել է, մտքումդ ինքդ քեզ հետ ես, ավելի հանգիստ, ոչ ոքի ապացուցելու ոչինչ չունես, մեկ էլ հանկարծ զգում ես քեզ պարզված օտարի ձեռքը.

-Պարե՞նք…

Չես ուզում, բայց ստիպված ես, որովհետև բարձրակրունկներով աղջիկները պիտի պարեն: Փորձում ես փախցնել մատներդ, հետո չես նկատում, թե ինչպես ձեռքդ հայտնվեց օտարի ձեռքում: Չմերժեցիր, էլի՜: Թեթևակի ժպտում ես (դե հա, նման դեպքերում այդպես են անում): Վայրկենական հայտնվում ես պարահրապարակում: Սկսում ես շարժվել, ու ձեռքդ հանգչում է օտարի ուսին: Չես նայում նրա աչքերին. այդպես ազնիվ չէ: Գլուխդ թեքում ես մեկ աջ, մեկ՝ ձախ: Չես նայում շուրջդ պարողներին, որ ոչինչ չհարցնեն, որ չսխալվես, որ արցունք չգլորվի, չէ՞ որ դու բարձրակրունկներով ես: Մեղեդին չես զգում, երաժշտությունը չես լսում: Պարում ես անհաղորդ, պարում ես ստիպված, բայց ախր, ստիպված չեն պարում: Շարժվում ես մի կերպ, քարշ ես տալիս ինքդ քեզ: Դե հա՜, օտարը էդքանը չի հասկանում, պետք էլ չի, բայց դու հո գիտե՜ս, գիտե՜ս, որ այդպես չեն պարում, դու հո գիտե՜ս, որ պարելիս պիտի աչքերդ փակես ու ժպտաս, պիտի պտտվես ու բարձրանաս երկինք, պիտի պարդ վայելես, բայց զգում ես, որ չես կարողանում:

Երաժշտությունը չի վերջանում: Օտարի ձեռքը քեզ մի քանի անգամ պտտում է, բայց երկինք չի բարձրացնում: Հանկարծ զգում ես օտարի ձեռքի հպումն իրանիդ. սարսափելի է: Էդ մղձավանջից կտրվելու համար աչքերդ փակում ես, որովհետև աչքերդ պիտի փակ լինեն, որ ուզածդ պատկերները կարողանաս տեսնել: Փակում ես, հայտնվում միլիոնավոր կիլոմետրեր հեռվում: Փակ աչքերով տեսնում ես քեզ ժպտալիս: Ա՜յ, ա՜յ, պտտվում ես, բարձրանում երկինք, քամին ներսուդուրս է անում մարմնովդ: Չես բացում աչքերդ: Պատկերներն իրար հերթ չտալով գալիս են, գնում: Զգում ես հարազատիդ ձեռքի հպումը, դու նրա գրկում ես, հարազատիդ ժպիտները պարուրում են քեզ, դու պտտվում ես մի քանի անգամ խելագարի նման, ֆիլմերի ցնորված հերոսուհիների նման, գլխապտույտ առաջանալու աստիճան շատ ես պտտվում ու հասկանում ես, որ արդեն երկնքում ես, որ քամին արդեն թափանցիկ բլուզիդ մեջ է: Ու չես իջնում երկնքից:

Մի վայրկյան կտրվեցիր էդ երանությունից, իսկույն իջնում ես երկնքից, ժպիտդ ցնդում է, ու նորից շարունակվում է ընդհատված թվացող մղձավանջը: Սկսում ես նորից ստիպված շարժվել, ինչը պար անվանելը սխալ կլինի:

Ախր, պարելը խաղ ու պար չի, էդ անտերը վայելք է, պիտի տրվես էդ վայելքին, պիտի թափանցիկ բլուզիդ տակից սրտիդ թրթիռը երևա, ոչ թե զգացվի, այլ երևա, պիտի պարը ապրվի, որ ավարտից հետո դու երկնքից չիջնես, որ հետո՝ գիշերը, երբ գլուխդ թեքես բարձին, չուզենաս քնել, աչքերդ փակես ու դրանից հետո դեռ շարունակես պարել։
Բայց ախր, դրա համար օտարի հետ պիտի չպարե՜ս…

Քեզ պիտի հարազատդ գրկի, որ հետո, երբ պարն ավարտվի, քեզ երևակայելով ասես, որ ուզում ես մենակ մնալ: Չթողնի, հետևիցդ գա, քայլի կողքովդ, որ էդ թափանցիկ, բարակ շորով սկսես մրսել, որ ինքն էլ իր շորը հանի գցի վրադ, որ բարձրակրունկներիդ տված ինքնավստահությունը զրոյանա, որ հարազատիդ շորը քեզ ավելի ինքնավստահ դարձնի, ավելի, քան կարող էին դարձնել բարձրակրունկներն ու օծանելիքը միասին: Հա՜, հարազատների հետ դու բարձրակրունկների, թանկարժեք օծանելիքների կարիք չունես: Քեզ բավական է քո թափանցիկ բարակ բլուզը ու նրա շորը, որ չես հագնելու, այլ գցելու ես ուսերիդ, որ սրտիդ թրթիռը ոչ թե զգացվի, այլ երևա:

Երաժշտությունն աստիճանաբար դանդաղում է: Քեզ ուղեկցում են քո տեղը, միաժամանակ ավարտվում է և՛ հեքիաթը, և՛ մղձավանջը: Աչքերդ արդեն բացել ես…

Հետո քեզ այլևս չեն օգնում ո՛չ բարձրակրունկները, ո՛չ թանկարժեք օծանելիքը, ո՛չ եթերային շրջազգեստդ: Ժպիտների հրավառության մեջ աչքերդ հարազատ հայացքներ են որոնում ու չեն գտնում, ստիպված նորից ես փակում, որ գտնես: Անիմաստ է…

***

Քեզ չեն ուղեկցում, որովհետև չեն ուզում, իսկ դու ձևացնում ես, որ կարիք չկա, որ դու ինքդ կհասնես, որ ուզում ես մի քիչ մենակ մնալ, որովհետև սովորաբար այդպես են անում բարձրակրունկներով աղջիկները:

Դու արդեն դրսում ես: Երկնքին ես նայում: Իսկական պարահանդես. աստղերը զույգեր են կազմել ու գլուխները կորցրած պարում են, պտտվում են խելագարի նման, ֆիլմերի ցնորված հերոսուհիների նման, գլխապտույտ առաջանալու աստիճան շատ են պտտվում: Նրանցից շատերն օտարի հետ են պարում, շատերը՝ հարազատի: Մեկը, միայն մեկը՝ քո աստղը, պարում է միաժամանակ և՛ օտարի, և՛ հարազատի հետ:

Իսկ այդ աստղային պարահանդեսից հեռու, հարյուրավոր կիլոմետրեր հեռու՝ երկնքի ուրիշ անկյունում, պարում էին ուրիշ աստղեր: Պարում էին մի աղջիկ ու մի օտար տղա, որ երևի ինչ-որ մեկի հարազատն էր: Այդպիսի դեպքեր հաճախ պատահում են: Օտարներն ու հարազատները տեղերով փոխվում են, խառնվում ու նորից բաժանվում մարդկանց միջև: Ու դու չգիտես՝ հերթական բաժանումից հետո քեզ հարազատդ բաժին կհասնի, թե ինչ-որ օտար, ում հետ նորից ստիպված ես լինելու պարել միայն նրա համար, որ դու բարձրակրունկներով ես…

Shushan nersisyan

Նստարան

Մեր թաղը գտնվում էր քաղաքի ծայրում՝ ամենավերջում, դրանից հետո չգոյությունն էր: Էն, ինչ կար էդ թաղում, դրանից ոչ մի տեղ հաստատ չես գտնի: Եթե ուզենաս գտնել, պիտի փնտրես չգոյության մեջ՝ էն լեռների, որ չգիտես՝ որտեղ են խառնվում երկնքի կապույտին, էն ծաղիկների, որ կարոտ են փունջ դառնալու, էն անհունությանը, որին երբեք չհասանք, որովհետև մարդն էդտեղ հազվադեպ էր լինում… Սահմանափակվեցինք մեր թաղով, էդ մի թիքա աշխարհով, էդ աշխարհի մի թիքով…

Անձրևոտ քաղաքիս բոլոր թաղերում մի յուրահատուկ անկյուն կա, մի տեղ, ուր էդ թաղի ջահելները իրենց զգում են սեփական աշխարհում, մոլորակում, տիեզերքում, ես շատ գիտե՞մ որտեղ, մի տեղ, որից էն կողմ էլ կյանք չկա… Էդ անկյուններում սովորաբար մի նստարան ու մի սեղան է լինում, ու դրա շուրջը կյանք է պտտվում…

Մի էդ ձևի կյանքով լիքը սեղան-նստարան էլ մեր թաղում կար: Հիմա էլ կա, բայց չի շնչում, իսկ չշնչողները դադարում են գոյություն ունենալուց, մեռնում են, հոգիները մեջներից դուրս ա գալիս, կյանքն ա մեջներից դուրս գալիս, իսկ անհոգի, անկյանք մարդը, առարկան, երևույթը ու՞մ են պետք: Հարյուր տարի էլ անցնի, իրենց ոչ հիշում են, ոչ էլ…

Մեր թաղի սեղան-նստարանը կանաչ էր, կյանքիս ամենապայծառ կանաչ գույնը: էդ կանաչի մեջ խորհրդանշական բան կար: Կանաչը սկիզբ ա, թարմություն, երիտասարդություն, կյանք… Նստում էինք առավոտից իրիկուն ու երազում: Շնչում էինք առավոտվա սառը քամին, կեսօրի տաք արևը, երեկոյի աստղազարդ երկինքը, կյանքն էինք շնչում, էնքան էինք շնչում, որ շնչահեղձ լինելու աստիճան սերը շատանում էր մեր մեջ: Սեր շնչելով քանի անգամներ ենք աստղերը հաշվել, կեսից հոգնել ու տենց էլ կիսատ թողել: Սեր շնչելով էնքան էինք ծիծաղում, քրքջում, հռհռում, ձեններներս գլուխներս գցում: Սեր շնչելով իրար էինք սիրում, կյանքն էինք սիրում: Էդ նստարանին նստած, որ երկնքին էինք նայում, երկինքը միշտ կապույտ էր, անձրև էլ գար, էդտեղից երկինքը միշտ կապույտ էր: Էդ նստարանի մոտ միշտ նետված էին մեր գնդակները, պարանները, մեր թաղի միակ հեծանիվը, որ բոլորինս էր, մեր երազանքները, ժպիտները, մեր չասված բառերը: Էդ նստարանի մոտ ամեն ինչ կարող էիր գտնել, ամեն ինչ: Մենք էդտեղ երբեք մենակ չէինք: Էդ նստարանի մոտ բոլորս գրողի ծոցն էինք ուղարկում սուտը, դավաճանությունը, կեղծիքը, մեկս մեկիցս սովորում էինք իրար լսել, հաց կիսել, իսկական ընկեր լինել, ճիշտ ապրել, մեկս մեկիս սովորեցնում էինք վստահել, նվիրվել, իրար պաշտպանել, իրար համար բոլորին դեմ դուրս գալ, գողանալ, նվիրել, իրար համար կյանք տալ: Անհաջողությունը չէր համարձակվում դուռդ թակել, որովհետև գիտեր՝ մենակ չես, կողքիդ սարի պես ընկերներ ունես, էնպես հետ կուղարկեին, ճանապարհը կմոռանար: Էդ նստարանի մոտ սեր ենք խոստովանել ու հիասթափվել, իրար պինդ գրկել ենք, ամուր սեղմել մեր կրծքին, որովհետև տենց ուժեղ էինք, տենց մեզ ոչ մեկը չէր հաղթի, մեզ չէին բաժանի:

Գոռն ասում էր՝ երկնքում իր աստղն ունի, ու միշտ գտնում էր էդ աստղը: Մեզ ցույց էր տալիս, մենք էլ, հա՜, իբր տեսնում էինք: Հրաչն ասում էր՝ չհոգնեցի՞ք, եկեք ման գանք, ցուրտ ա, իրիկուն ա, հավես ա, ու բոլորս միահամուռ գոռում էինք՝ էէէ՜, Հրա՜չ, նստած ենք, էլի:

Կարենը երեկվա բաղչագողի խնձորներն էր բերում, որ բոլորով ուտենք: Մի խնձորը տասը հոգով ուտում էինք, մի բաժակ ջուրը կիսում բոլորով: Մերին խոսում էր իր երազանքներից, ասում էր՝ ընդունվելու է համալսարան, ասում էր՝ տեղափոխվելու է, գնալու է էդ մի թիքա աշխարհից: Փաստորեն մենակ Մերին չգնաց, բոլորը գնացին՝ իրենց հետ էդ աշխարհից մի պատառ պոկելով, տանելով ու հետ չբերելով, էդ տեղը հավերժ դատարկ թողնելով…

Ամեն ինչ էնքան պարզ ա վերջանում…

Չես նկատում սկիզբը, բայց վերջը տեսնում ես, ավելին՝ զգում սեփական մաշկիդ վրա: Գիտե՞ս ոնց: Մարմինդ սկսում ա մենակությունից փշաքաղվել, ձեռքերով շփում ես, բայց չի օգնում, ախր, ո՞նց օգնի: Շփելով հո մենակությունը չի՞ կորչում…

Ամենազարհուրելին էն էր, որ մի օր տեսա՝ նստարանը ներկել են, էն կանաչից հետք չի մնացել, կանաչը ծածկել էին, վերացրել՝ կանաչի հետ վերացնելով այդտեղ ապրած տարիները:

Անցնելիս նստում ես, հիշում, արցունքախառն ժպտում, հետո ժպիտը ցնդում ա հիշողությունների հետ, ու մնում ա էդ մի կաթիլ արցունքը, որի պարզության մեջ դեռ աչքիդ առաջ կանաչ գույնն ա, կողքիդ նետված հեծանիվը, ընկերներիդ ժպիտը, Կարենի բերած խնձորները, Մերիի երազանքները…

Հիշում ես, որ բոլորով կյանք եք կառուցել, ստեղծել եք, արարել: Հետո հասկանում ես, որ գնալով բոլորն իրենց հետ տարել են սարքածդ կյանքը: Քարերը խառը տեղերից հանել են, ու էդ կյանքը փլվել ա: Էդ քարերով հետո իրենք ուրիշ տեղ պիտի փորձեն մի բան կառուցել ու էդ քարերն անպայման էդ կառույցի հիմքում պիտի դնեն, որովհետև էդ քարերը իրենց էությամբ ընկերությունոտ են, տեղով նվիրվածություն, կյանք տեսած քարեր են, սեր տեսած, շնչող, ապրող քարեր են: Դրա հիմքին կառուցվող ոչ մի բան երբեք չի քանդվի, չեն քանդի…

Մերն էլ չի քանդվել, հա՜, քարերը տարել են, կեսը փլվել ա, բայց հիմքը կա, իսկ հիմքի վրա մեզնից յուրաքանչյուրը կարող է տաճարներ կառուցել, տաճարներ, որտեղ առ Աստված ընկերության համար մոմեր պիտի վառվեն: