Մերի Անտոնյանի բոլոր հրապարակումները

Վանաձորը տոնում է Եվրոպայի օրը

Եթե ինչ-որ մեկը, օրինակ ես, մի քիչ պարապ լիներ, ու որոշեր հեռուստացույցից հնչող բառերի արտաբերման հաճախականության վիճակագրություն կազմել, իմ կարծիքով դիագրամի ամենաբարձր սյունը կզբաղեցներ «Եվրամիությունը»։ Դրան հակառակ շատերը, այդ թվում նաև ես, առ այսօր միգուցե շատ աղոտ պատկերացում ունեն Եվրոպական միության ինչ կամ ով լինելու վերաբերյալ։ Ես միայն այսօր կարողացա մի քիչ ավելի հստակ պատկերացնել դրա էությունը, փորձել պարզել, թե ինչ է իրենից ենթադրում Եվրամիության գործունեությունն ու ինչ օգուտներ կարող ենք մենք քաղել դրանից։

Որևէ երևույթի էությունը լավ ընկալելու, չհասկացվածը պարզաբանելու համար մարդկանց հորինած ամենաբնական ու ամենաարդյունավետ մեթոդը հարցուպատասխանն է, ինչից էլ հենց ցանկանում եմ մեջբերել.

«Ո՞րն է ԵՄ-ի առաքելությունը։

Այն է. խաղաղություն հաստատել իր անդամ պետությունների միջև և պահպանել այն, միասնական գործնական համագործակցություն հաստատել եվրոպական երկրների միջև, ստեղծել Եվրոպայի քաղաքացիների ապահով կյանքի երաշխիքներ, տարածել այն արժեքներ, որոնց կրողն են եվրոպացիները։

Ի՞նչ է անում ԵՄ-ն։

ԵՄ-ի գործունեությունը ներառում է նորարարական քաղաքականությունը, որը ժամանակակից նորագույն տեխնոլոգիաները ներդնում է այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են շրջակա միջավայրի պաշտպանությունը, հետազոտություններն ու զարգացումը, էներգիան։ Մյուս կողմից այն ներառում է միասնության քաղաքականությունը կամ համերաշխության քաղաքականությունը տարածաշրջանային, գյուղատնտեսական և հասարակական գործերում։

 Ի՞նչ է նշանակում լինել Եվրոպայի քաղաքացի։

ԵՄ երկրների քաղաքացիները կարող են ճանապարհորդել, ապրել և աշխատել ԵՄ տարածքում ցանկացած վայրում։ ԵՄ-ն խրախուսում և ֆինանսավորում է ծրագրեր, մասնավորապես կրթության և մշակույթի ոլորտում, որպեսզի ավելի համախմբի իր քաղաքացիներին»:

Հայաստանը դեռևս Եվրամիության անդամ 28 պետությունների շարքում չէ, սակայն այս կառույցի գործունեությունը լայն մասշտաբների է հասնում նաև այստեղ։ Քանի որ ես եվրոպական որևէ երկրի քաղաքացի չեմ, ուստի հակված եմ մտածելու, որ ԵՄ գործունեության նշված ոլորտներից ինձ (կամ էլ քո) հետ առնչություն կարող են  ունենալ կրթության և մշակույթի ոլորտում իրականացվող ծրագրերը։

Այսօր Վանաձորը տոնում էր Եվրոպայի օրը, ինչի առթիվ Հայքի հրապարակում ներկայանում էին ԵՄ աջակցությամբ ու ֆինանսավորմամբ իրականացվող մի շարք ծրագրեր ու պատմում էին իրենց գործունեության մասին, որոնք էլ հիմնականում վերաբերում էին ինձ ու քեզ հետաքրքրող կրթությանն ու մշակույթին։

Այստեղ էին Թումոյի ներկայացուցիչները, ովքեր ունեն համատեղ ծրագիր ԵՄ-ի հետ, որի շրջանակներում ստեղծում են հակակոռուպցիոն խաղ և կոմիքս։ Ոչ խաղը, ոչ կոմիքսը դեռևս հանրայնացված չեն, նախատեսվում է հունիս ամսից սկսած ամեն շաբաթ թողարկել կոմիքսի նոր համար, իսկ խաղի վերջնական տարբերակը թողարկել սեպտեմբերին։ Ըստ հեղինակների՝ թե՛ խաղը, թե՛ կոմիքսը հորինված աշխարհ են, բայց ներկայացնում են իրական խնդիրներ և փորձում տալ այդ խնդիրների լուծումները։ Կոմիքսի գլխավոր հերոսը ձգտում է շարունակել իր պապիկի գործը և պայքարել տեղի ունեցող անարդարությունների դեմ, որոնցից մեկի պատճառով էլ մահացել է իր պապիկը։ «Փորձել ենք մաքսիմալ հետաքրքիր դարձնել, բավականին բարդ պատմություն է. ինչքան երեխան խորանա, այնքան նոր բաներ կբացահայտի։ Բավականին դժվար է նման թեմայով հետաքրքիր, գրավիչ բան ստեղծելը, չնայած որ շատ կարևոր թեմա է»,- ասում է զրուցակիցս։ Տաղավարում հավաքված երեխաներին սովորեցնում էին կոմիքսներ կարդալու ձևը, թույլ էին տալիս փորձարկել խաղի դեմո տարբերակը։

Մյուս տաղավարն զբաղեցրել էր ԿոլբաԼաբ (Kolba Innovations Lab)-ի ներկայացուցիչը, ով պատմեց ԵՄ-ի աջակցությամբ իրականացվող «Նորարար առաջընթաց» ծրագրի մասին, որն իր մեջ նորարարության երեք ուղղություն է ներառում. աջակցություն քաղաքացիներից ստացված ստարտափների գաղափարներին, ստարտափների աջակցություն պետական ոլորտում և հանրային ոչ ֆորմալ միջոցառումների շարքի իրականացում։ Այս ծրագիրը տրամադրում է մասնագիտական խորհրդատվություն, ֆինանսական աջակցություն կամ էլ թիմի մասնագետ-անդամներ այն բոլոր ծրագրերին, որոնք գնահատվում են որպես լավ, օգտակար ու իրականանալի նորարաարկան գաղափարներ։ Քաղաքացիների կողմից ստացվող սթարթափների համար չկան թեմատիկ կամ ժամկետային սահմանափակումներ, չկան հայտադիմումների ստանդարտ ձևեր. եթե կա որևէ սոցիալական խնդիր, ու դու դրա համար լուծում ես գտել, ուղղակի պետք է այցով կամ նամակով պատմես քեզ անհանգստացնող խնդրի մասին ու առաջարկես քո արդյունավետ լուծումը։ Սթարթափների հիմնական կարգախոսը հետևյալն է. օգտագործողն ինքն ամենալավը գիտի առկա խնդրի մասին։

-Ո՞րն է եղել ձեզ հանդիպած ամենավառ գաղափարը։

-Երբ ասում ենք նորարարություն, պարտադիր չի որ դա լինի տեխնոլոգիական ոլորտում։ Երկու տարի առաջ «Տեղական ինքնակառավարման համակարգ» թեմայով մրցույթ էին հայտարարել, Գյումրիում մի տղա առաջարկել էր բակերը լուսավորել արևային լուսասյուներով։ Սա էլ նորարար չէ, ամբողջ աշխարհում կիրառվում է, բայց իրական գաղափարն այլ է. տեղադրված սյուների մոտ թաղապետարանը նստարաններ էր տեղադրել, հետո մարդիկ սկսել էին դրանց շրջակայքը մաքուր պահել, հավաքվել նստարանների մոտ, այդպիսով ամբողջ միջավայրի նկատմամբ վերաբերմունքը փոխվել էր։ Իրականում այս օրինակը ցույց է տալիս, թե ինչպես կարելի է շրջապատն ու մարդկանց վարքագիծը փոխել, իսկ ստարտափը լիովին համապատասխանում է «Աշխարհին խաղաղություն» թեմային, որին, թվում է, ոչ մի կերպ չես կարող հասնել, բայց այսպիսի փոքրիկ միջամտությունը մի քիչ մոտեցնում է դրան։

Ես, իհարկե, ավելի երկար զրուցեցի տեխնոլոգիական ոլորտում իրականացված ստարտափների մասին, բայց դրանք դժվար թե հետաքրքիր գնահատվեն քո կողմից, այնպես որ, արի ուղևորվենք դեպի ԵվրոՔլաբ (EuroClub): Այստեղ միավորվում են Հայաստանի բոլոր ակտիվ երիտասարդները տարբեր մարզերից և, որպես կամավոր, իրենց բոլոր ջանքերն են ներդնում իրենց համայնքների զարգացմանն ուղղված աշխատանքներում։ Ակումբ ինտեգրված երիտասարդները այլևս չեն սպասում որևէ ծրագրի օգտին աշխատելու, այլ սեփական նախաձեռնությամբ կազմում են նպատակաուղղված նոր ծրագրեր ու միջոցառումներ և ձեռնամուխ լինում դրանց կատարմանը։ Ներգրավված յուրաքանչյուր երիտասարդ ունի իրեն հետաքրքրող կամ հուզող հարցերի շրջանակը, որն էլ հիմնականում պայմանավորված է այն մարզում, համայնքում կամ բնակավայրում առկա խնդիրներով, որտեղ ինքը բնակվում է։

Հաջորդ տաղավար գնալուս ճանապարհին ինձ իրենց հատկացված տաղավար տարան մեր քաղաքի ավագ դպրոցներից մեկի աշակերտները, որոնք, ինչպես պարզվեց, ևս կազմում են ԵՄ-ի հետ իրականացվող ծրագրերի մի մասը։ «Ճանաչենք Եվրոպան» ծրագրի շրջանակներում տարբեր դպրոցների ուսումնասիրության առարկան են դարձել Եվրոպայի տարբեր երկրներ, իսկ նրանց բաժին էր հասել Ռումինիան, որի պատմությունը, մշակույթը, ԵՄ-ը անդամակցությունն ու Ռումինիայում ապրող հայտնի հայերին ներկայացրել էին երկրի քարտեզի ձևն ու դրոշի գույներն ունեցող մեծ պաստառի տեսքով։

Հաջորդ կանգառս «Օրգանական սնունդ առողջ կյանքի համար» կարգախոսով մի համեղ սեղանի մոտ էր։ ԵՄ-ի աջակցությամբ իրականացվող այս ծրագիրը նպատակ ունի «օրենսդրական ուժ» տալ օրգանական սննդի սերտիֆիկացմանը։ Օրգանական սննդի սերտիֆիկացումը բավականին ծախսատար է, ինչի արդյունքում Հայաստանում շատ քիչ արտադրողներ են անցնում սերտիֆիկացում, իսկ ներկայումս հայկական շուկայում ապրանքների մինչև հինգ տոկոսն է օրգանական։ Սերտիֆիկացման համար ծախսվող գումարի հետևանքով օրգանական սննդի ինքնարժեքը բարձրանում է, օրգանական սնունդ արտադրող գործարանը կորցնում է ստացված բերքի մոտ երեսուն տոկոսը, քանի որ վնասատուների դեմ պայքարում քիմիական նյութեր չի օգտագործում, իսկ վնասված բերքը դառնում է անպետք՝ արտադրանք կազմակերպելու համար, ինչի պատճառով էլ օրգանական սննդի արժեքը գերազանցում է ոչ օրգանականին (ես կարծում եմ՝ ավելի ճիշտ է ասել չսերտիֆիկացված, քանի որ հնարավոր է, որ սերտիֆիկացնելուց հետո այն ևս արժանի համարվի օրգանական սննդի կոչմանը) մոտ երկու անգամ։ Զրուցակիցս նշում է, որ Հայաստանում ժողովուրդը տեղյակ չէ օրգանական և ոչ օրգանական սննդի տարբերություններից, համարում է, թե ամենամաքուր ու օրգանական սնունդը գյուղացու արտադրանքն է, սակայն իրականում դրանց մեջ քիմիական նյութերի քանակը կարող է գերազանցել թույլատրելի շեմը մի քանի անգամ, ինչպես, օրինակ, կարտոֆիլի ու սոխի դեպքում է։

Մեր կյանքն ու առողջությունը կասկածի տակ դնող փաստեր են, ինչ խոսք, բայց քանի դեռ ամեն ինչ կորած չէ, մենք շարժվենք առաջ ու հանդիպենք Armenian Progressive Youth ծրագրի ներկայացուցիչների հետ։ Ծրագրի նպատակն է՝ Հայաստանի մարզերի գյուղական և քաղաքային համայնքներում բնակվող երիտասարդների հզորացումն ու նրանց կարողությունների զարգացումը։ Դասընթացների, տեղեկատվական հանդիպումների և քննարկումների միջոցով ծրագիրը խթանում է մասնակիցների անձնային և մասնագիտական զարգացումը՝ ծանոթացնելով նրանց ավելի ներգրավված և ակտիվ քաղաքացիներ դառնալու հնարավորությունների հետ և խրախուսելով նրանց ակտիվ մասնակցությունը համայնքի կյանքին։ Ծրագրի շրջանակներում կազմակերպիչներն արդեն հասցրել են աշխատել շուրջ 14.000  հայ երիտասարդների հետ։ Միջազգային ծրագրերի օգնությամբ երիտասարդներին հնարավորություն է տրվում մասնակցել Եվրոպական երկրներում իրականացվող տարբեր ծրագրերի, իսկ ճանապարհածախսն ու կացության բոլոր ծախսերը հոգում է ծրագիրը։

Ամենավերջին տաղավարում փայտիկներից փորձում էին կառուցել Հայաստան-Սփյուռք կամուրջը։ Այստեղ յուրաքանչյուր քաղաքացի հնարավորություն ուներ մտորելու, թե ինչ կտա մեզ՝ հայությանս, Հայաստանի ու սփյուռքի համախմբումը։ Ինչ ասեցի ե՞ս։ Մի քիչ երկար մտածեցի, ինձ համար անսպասելի հարց էր։ Հետո եզրակացրի. թվապես ավելացումն ու մեզնից հեռու մեր հայրենակիցների հետ համախմբումը մեզ միջազգային ավելի նպաստավոր դիրք գուցե ընձեռի, ինչը հիմա Հայաստանին շատ խիստ անհրաժեշտ է։ Երևի միջազգային լայն ճանաչում կբերի։

Ավարտվեց օրվա ճանաչողական մասը, բայց հասցրեց առիթ ընձեռել իրարից տարբեր թեմաների շուրջ զրուցելու իրենց գործի գիտակ մարդկանց հետ, սեփական խղճի հանգստության համար տարբեր հարցերի պատասխաններ բացահայտելու, մտածելու, նոր հետաքրքրություններ գտնելու։ Չգիտեմ, քեզ գուցե շատ էլ ձանձրալի թվաց մինչև այստեղ կարդալ-հասնելը, գուցե այդպես էլ չհասար, բայց իմ էությամբ մարդկանց համար, ովքեր երբեք չեն կարողանում մի բնագավառի, մի ոլորտի պատերի ներսում մնալ ու ամենածայրահեղ հեռու թեման էլ մեծ սիրով են ընդունում ու փորձում տրամաբանորեն ավելի խորքերը գնալ, աննախադեպ հնարավորություն էր։

Ինքս ինձ բացահայտեցի։ Վերջին տաղավարից հեռանալուց հետո հաճելիորեն զարմացա, երբ ինքս իմ մեջ նկատեցի, որ բոլոր թեմաներով էլ կարողանում եմ զրույց վարել, իսկ ես միշտ ուզեցել եմ, որ ամենից առաջ ցանկացած մասնագիտության տեր մարդու հետ լինեմ լավ զրուցակից։ Ամենակարևորը, առանց գոնե նախապես իմանալու, թե ում հետ ու ինչ թեմայով եմ զրուցելու, առանց գոնե մեկ հարց նախապես պատրաստելու լավ էլ տակից դուրս եկա։ Գրածիցս երևի չես էլ զգա, որովհետև  ամբողջը գրել չի լինի, որովհետև հետաքրքիր զրույցները մնացին այնտեղ՝ մեր մեջ ու սփռոցների ծայրերից կախված, մնացին հավաքածս թռուցիկների թղթերի մեջ ներծծված։

Բազմազբաղ օրվանից հետո սպասվող համերգը ծանրացած ուղեղների համար իսկական հանգստություն ու լիցքաթափում բերեց։ Ի՜նչ խոսք, դիջեյը լավն էր։

Վիդեոն՝ Մերի Անտոնյանի, Մարատ Սիրունյանի

Հոդվածից հեռու ու թեմայից դուրս՝ հետգրության կարգով. կարծում եմ մեր կյանքում «Մանանայի» դերի մասին հոդված գրելն արդեն ավելորդ է, որովհետև այդ դերը, մեր հաղթանակներից բացի, մեր  հոդվածներում բացահայտ գրված կամ տողատակերում պատկերված անձնական բացահայտումներն էլ են, մնացած խոսքերն ու շնորհակալություններն արդեն արհեստական են հնչում (ի դեպ, երևի արդեն գիտես, որ «Մանանան» էլ հենց Եվրամիության ֆինանսավորմամբ կարողացավ իրականացնել «Երիտասարդների արտահայտման ազատության խթանումը քաղաքացիական լրագրության միջոցով» ծրագիրը, որի լավագույն արդյունքը Հայաստանի պատանի թղթակիցների ցանցի ձևավորումն էր ու մեր 17.am կայքը)։

Ահ, Գարո՞ւնը, ասաց՝ մի քիչ կուշանա

Լուսանկարը՝ Մերի Անտոնյանի

Լուսանկարը՝ Մերի Անտոնյանի

Գարո՞ւնը։ Դե՜, նա….

Նա շվեյցարացիների մեջ կունենար ամենավերջին անպատասխանատուի համբավը։

Եթե լիներ բրիտանացի աշխարհիկ հասարակության «սերուցք» համարվող ընտանիք ու եթե իր տոհմական ամրոցում պարահանդես կազմակերպեր, կպարզվեր, որ բոլորը ներկա են, բացի իրենից՝ տանտիրոջից։

Նա կլիներ ամենաքիչ ռոմանտիկ ֆրանսիացին, ով հանդիպման է հրավիրել իր սիրուն արժանացած մեկին, բայց ինքը մոռացել է գալ: Կամ էլ այն զբոսաշրջիկը, ով իր միակ ճանապարհորդության ընթացքում անցել է Փարիզի «սիրո պատի» կողքով ու «չափազանց ռոմանտիկ արարք» է համարել իր լեզվով այնտեղ գրել «ես սիրում եմ քեզ»-ը։

Իսկ մենք պարահանդեսի ենք հրավիրված, եկել ենք տանտիրոջից շուտ ու հիմա չգիտենք՝ մինչև նրա գալը մեզ ինչով զբաղեցնենք։ Ու քանի որ մենք էլ քաղաքավարության ու նրբակրթության ոգով դաստիարակված անգլիական ընտանիքից ենք, չենք կարող առանց տանտիրոջ ինքներս զվարճություններ կազմակերպել։ Մեզ պետք է հյուրի պես պահենք։

Իսկ մենք հանդիպման հրավիրված մեկն ենք։ Ու այդ հանդիպումը մեր նախաձեռնությամբ չէ, ժամն ու վայրն էլ մենք չենք ընտրել, մի քիչ էլ ամոթխած ենք։ Ոչ մի բան, բացի սպասելուց, չենք կարող անել։

Մենք փարիզյան այդ պատն ենք, որին մեծ կարևորություն չեն տվել, արհամարհել ու անցել են։

Իսկ Գարունը մոռացել է մեզ, մոռացել է, որ պիտի գա։

Գարունը միայն այս պատի մոտ է իրեն տիրական պահում ու դեռևս միայն այստեղ է գիտակցել, որ իր պարտականությունը ծառերը ծաղկեցնելն է։ Բայց երևի խորհրդանշական է, որ նրան հասնելու համար շորերս կեղտոտեցի, փշերի միջով տեղ հասա, ձեզ նրա տեղն ասելու ժամանակ ապացույց ունենալու համար էլ ժանգոտ ցանկապատ-ցանցից քերծվածքներ ստացա։ Գարունը չի գալիս, եկած տեղն էլ իրեն անմատչելի է պահում։

Ահ, Գարո՞ւնը։ Ասաց՝ քնած էր մնացել, մի քիչ կուշանա։

meri antonyan

Ամենաանհոգ թվացողը

Երեկոյան նոր տուն էի եկել։ Նստած էինք խոհանոցում՝ սեղանի շուրջ, թեյ էինք խմում։ Դրսում մութը դեռ չէր հասցրել այնքան խտանալ, որ իրերը, առարկաներն ու անձինք չտարբերվեին իրարից։ Երկուսս էլ չէինք խոսում, պատուհանից դուրս էինք նայում։

Մեզնից ընդամենը մի քանի մետր հեռավորության վրա գտնվող իրենց տան պատշգամբում գլուխը ձեռքածնկախառնով գրկած նստած էր յոթ կամ ութ տարեկան տղա։

-Ման, դուրս նայի։

-Կյանքում էսքան լուրջ չեմ տեսել իրեն։

-Ըհըն, ես էլ էի հենց էդ մտածում։

-Երևի իրա մամային ա կարոտում…

Իրեն միշտ տեսել ենք իրենց բակում հարևան տղաների հետ խաղալիս, իրար վրա «կրակելիս» ու քարեր շպրտելիս։ Հիմա մի վայրկյանում աչքներիս առաջ մեծացել էր, տխրել ու մտածել էր սովորել։

-Ինչքա՜ն ա փոխվել, մեծացել, լրջացել…. չէ՞։

Մի րոպե տևեց մտախոհությունը, նորից վերկացավ, մի քիչ մոլոր շրջեց պատշգամբում, հետո թռվռալով գնաց իրենց ու հարևան տան միջև կանգնած ցանկապատի մոտ.

-Ա…, դո՛ւս արի, խաղանք, է՜։

Իսկ ինձ ինքն աշխարհի ամենաանհոգն էր թվում։

meri antonyan

Իմ ազատությունը

(Արձագանք կայքում կարդացածս անարձագանք մնացած հոդվածին)

Իմ կարճատև կյանքի ընթացքում արդեն հասցրել եմ շատ անգամներ մտածել ազատության մասին ու իմ պատկերացումների մասին բարձրաձայնել: Ներկա օրերում ազատությունը բոլորին մտահոգող հարց, միևնույն ժամանակ՝ շատերին գործողությունների մեծ ազատություն տվող «պատրվակ» է: Նոր հազարամյակի ու նոր դարի հետ ծնված, շատերը ազատության նոր պատկերացումներ «ստեղծեցին», որոնցով փորձում են արդարացնել ամենաթողություն պահանջող իրենց վարքագիծը:

Չեմ կարծում, թե շրջապատին ու նրա կարծիքն արհամարհելը, վիրավորական արտահայտություններ թույլ տալը, դիմացինի նկատմամբ անհարգալից վերաբերմունքը, բարոյական ու քաղաքավարության նորմերին հակասող վարքագիծը կարելի է անվանել ազատության դրսևորում: Ընդամենը մի քանի տարվա ընթացքում ազատության գաղափարը շատերի մոտ խեղաթյուրվել ու բավականին հաջող կերպով որոշների մոտ սանձարձակություն է հիշեցնում։ Նմանները պատրանք են ստեղծել, իբր իրենք ազատ են, սակայն իրականում մեծամասամբ գերի են դարձել աչքի ընկնելու ու բոլորից տարբերվելու մոլուցքին, որ արտահայտվում է թե՛ հագուստի, թե՛ երաժշտական ճաշակի, անգամ՝ բառապաշարի փոփոխությունների մեջ։ Չգիտեմ՝ ինչ-որ տեղ հանդիպել եմ, թե ես եմ մտածել, որ «բոլորն էլ նման են իրար հենց միայն նրանով, որ ձգտում են անպայման տարբերվել իրարից»։ Հիմա մոդա է մյուսներից տարբերվելը, մոդան էլ լիքը մարդկանց «քթից բռնած պարացնում է»։

Ու, փաստորեն, երբեք էլ հնարավոր չէ հասնել լրիվ ազատության, քանի որ նման ընդհանուր հասկացություն երևի գոյություն չունի էլ։ Բանտարկյալի համար ազատությունը ճաղերի մյուս կողմն անցնելն է, դպրոցականի ու ուսանողի համար՝ դասերից պրծնելը, փոքրիկ երեխայի համար՝ դարակներն անարգել քչփորելը, բակում կապված շան համար՝ շղթան կտրելը, ստրուկի համար՝ մարդկային «չարաշահման» վերացումն ու իր աշխատանքի համար պատշաճ վարձատրվելը, իսկ աշխատողի համար էլ երևի՝ չաշխատելը։ Ամեն ինչ շատ խիստ հարաբերական է։ Եթե նույնիսկ մարդկանց տրվի իրենց ներկա պահին երազած ազատությունը, մի քիչ հետո մարդն էլի իրեն անազատ կզգա, որովհետև մի նոր բան իր «քթով չի լինի», ու կուզենա դրանից էլ ազատվել։ Մարդը երբեք-երբեք ազատ չի լինի, որովհետև գուցե փողոցում անցնող բարեկամին բարևելն էլ մի օր սկսի ծանր ու տհաճ պարտականություն թվալ, ու մարդն ինքն իրեն որոշի, որ դա իր ազատության սահմանափակում է։

Չնայած այս ամենին, ես էլ, ամենքի պես, ունեմ իմ ազատության ներկա պատկերացումները։ Ես ինձ գուցե ազատ համարեի, եթե հենց հիմա ինձ տրվեր աշխատելու ու իմ սեփական տանն ազատ ստեղծագործելու, ցանկացած գեղեցիկ գաղափար կյանքի կոչելու, ինձ հարազատ մարդկանց սիրելու ու ամեն հնարավոր առիթի նրանց ուրախացնելու հնարավորությունը։ Ես ինձ ազատ կզգայի, եթե ես երջանիկ լինեի ու կարողանայի ինչ-որ միջոցներ ներդնել շրջապատող մարդկանց երջանկության մեջ։ Ես կցանկանայի ազատ գործելու հնարավորություն ու միջոցներ ունենալ։

Ես ազատ կլինեմ, եթե լինեմ երջանիկ, ես երջանիկ կլինեմ, եթե կարողանամ իրագործել մտքիս դրած ամեն լավ բան, ես դրանք կիրագործեմ, եթե ունենամ բավական շատ ժամանակ, իսկ իմ մտքին դրած շա՜տ բաներ կան, ու դրանք օր-օրի շատանում են, որովհետև ես էլ սովորական մարդ եմ, ու ամեն ձեռքբերում մի քիչ անց արդեն էլ աչքիս չի երևում, արդեն նորի կարիքն եմ զգում։ Այսինքն՝ ի՞նչ ստացվեց։ Ստացվեց, որ ինձ ազատ զգալու համար գործելու անսահմանափակ ժամանակ է պետք։ Այսինքն՝ ես երևի երբեք էլ չեմ հասնի իմ իրական ազատությանը, եթե օրերից մի օր, օրինակ՝ հենց վաղը, ազատության մասին պատկերացումներս չփոխվեն, ու չպարզվի, որ ես ինձ լրիվ ազատ կհամարեմ ու կբավարարվեմ այդքանով, օրինակ, երբ …. Չկարողացա պատկերացնել, թե երբ։

Մահարու ասած, հարաբերական երջանկությունն ազատության սահմանման մեջ էլ է գործում, ու հենց ինքն է մեղավոր, որ ազատության սահմանում չի ճարվում։ Հենց նոր հասկացա, որ մարդկանց ազատ լինելու համար պակասում է ոչ թե ազատությունը, այլ՝ չափի զգացումը։ Հենց հիմա հայտնաբերեցի, որ մենք չգիտենք՝ ազատությունն ինչ է, հենց հիմա զգացի, որ ազատությունն ամենաիսկական վերացական գոյականն է… Ես հասկացա. բացարձակ ազատություն չկա, ու դրա պատճառներն ավելի խորն են, քան մենք սովոր ենք ենթադրելու։ Մենք անազատ ենք հենց միայն այնքանով, որ չենք ընտրել, ասենք, մեր ծննդյան օրը, ծննդավայրը, անունը, կյանքի տևողությունը ու շատ այլ բաներ։

Դե, մեզնից ո՞վ է ազատ, հը՞ն…

meri antonyan

Ի՞նչ պատահեց մեզ

Ուզում եմ անկեղծ խոսել, թեև անկեղծ գրելու իմ ամեն փորձից մի խառը, անհամ բան է դուրս գալիս։

Մենք, ուզենք-չուզենք, որոշ մարդկանց շատ ենք կարևորում, տոներին անհամբեր սպասում ենք նրանց շնորհավորանքներին ու զանգերին, մենք էլ իրենց ենք պարտաճանաչ կերպով ու լավագույն մաղթանքներով շնորհավորում, ուզում ենք մի երկու նախադասություն շնորհավորանքով մի աշխարհ նվիրել։

Մենք, ուզենք, թե՝ չէ, որոշ մարդկանց նկատմամբ էլ, մեզնից անկախ, մի քիչ անտարբեր ենք գտնվում (ցավոք), մեկ-մեկ մոռանում ենք, կամ էլ՝ ոչ մի կերպ «ժամանակ չենք գտնում» զանգելու կամ գրելու։ Մյուսների շնորհավորելուց էլ զարմանում ենք. էդ մարդուց ամենևին էլ չէինք սպասում:

Մարդիկ կան, ում ծանոթանում ենք, թվում է, թե մտերմանում, հետո որևէ ծրագրի կամ ճամբարի ավարտից հետո գնում ենք տուն, գուցե մի երկու օր էլ իրենց հետ ինչ-որ կերպ շփվում, ու ինչ-որ պահից զգում ենք, որ մեր չաթում իրար հետևից մենակ շնորհավորանքներ են գրվում։  Հետո մի տարի էլ նկատում ենք, որ էս անգամ մեզ չնկատեցին էլ, ու մեր սրտերը շատ են ցավում. աչքներիս առաջ «մոտիկները ձեռքներիցս գնում են»:

Ցավում ենք, բայց մենք էդ սառնության դեմ գրպաններումս կրակ չունենք։ Իրենց «կորստով» մենք տխրում ենք, իրենք գուցե չեն էլ նկատում…

Մարդիկ էլ կան, որ էլի ծանոթանում ենք, մտերմանում, բաժանումից հետո հեռակա կարգով էլի շփվում, ու թեև ինչ-որ պահից սկսած մեր խոսակցությունների հաճախականությունը պակասում է, բայց մենք իրար միշտ մտերիմ ենք համարում, ամեն հարմար առիթի իրար ենք հիշում։ Եթե նույնիսկ շատ երկար ժամանակ կապն ընդհատվում է, մենք էլի նույնն ենք մնում, ու պատահական ամեն հանդիպման ու զրույցի ընթացքում վերագտնում ենք մեզ պակասող հարազատությունը: Զգում ենք, որ թեև կարծում էինք, որ մեր հարազատն արդեն էլ մերը չէ, բայց իր համար գոնե էդ արհեստական հեռացումը նշանակություն չունի, ինքն ինչքան էլ փոխվի, մեզ համար էլի առաջվանն է մնալու։ Խառը ժամանակներին ափսոսում ենք էսպիսի մարդկանցից աստիճանաբար հեռանալու համար, ցավում ենք՝ «օտարացումը» նկատելով:

Ցավում ենք, բայց գոնե գիտենք, որ դրա դեմ մի զանգ, մի հաղորդագրություն կամ մի հանդիպում ունենք, գիտենք, որ մի խոսակցության ընթացքում հետ կբերենք մեր շփման ամբողջ ջերմությունը։ Էս մարդկանց կարոտած ձայնը լսելով մենք երջանկանում ենք…

Մենք այդպիսին ենք, ուզենք, թե՝ չէ։ Ու թե կա մեկը, որ երբեք չի զգացել էս ամեն ինչը, թող ձեռք բարձրացնի, ես իրենից անտարբերություն եմ ուզում սովորել։

Երևի սկզբում պիտի ասեի. մի կես ամիս առաջ Նոր տարի, երեկ էլ՝ ծնունդս էր…

meri antonyan

Դու իմ ամենասիրածն ես

-Ես քեզ շատ եմ սիրում։ Ու, գիտե՞ս, դու ինքդ իմ բոլոր սիրած բաներն ես։

-Հա՞, էդ ո՞նց։

-Ահան, ես շատ եմ սիրում երկնքի աստղերը, դու ինձ համար աստղաշատ երկինք ես։ Սիրում եմ ամառվա հով գիշերները, դու դրանցից մեկն ես։ Դու հրավառություն ես։

-Հրավառություն է՞լ ես սիրում։

-Հա, շատ։ Դու փազլ էլ ես։

-Հա, էդ սիրում ես, գիտեմ… Էդպես որ լինի, դու էլ ֆուտբոլ ես։

-Թող ֆուտբոլ լինեմ… Դու իմ ամենասիրած օգոստոսյան արևոտ օրն ես։

-Իսկ ես նաև ձմեռվա վարդագույն ու փափուկ երեկոներն եմ սիրում, ուրեմն դու էլ դրանցից ես։

-Ես համաձայն եմ, ես էլ եմ շատ սիրում։ Կքայլենք իրար հետ էդ երեկոներին, չէ՞։

-Հա՜։ Դու էդ ձմեռների իմ սիրած կպչող ձյունն ես։

-Ես անչափ շատ եմ սիրում նվերներ։ Դու ինձ համար անսպասելի տրված ու սիրուն փաթեթավորված նվեր ես… Դու էն իմ սիրած մենակությունն ես։

-Քեզ համար մենակություն եմ, իսկ դու ինձ համար իմ սիրած ընտանեկան ջերմությունն ես։

-Դու աշխարհում ինձ դուր եկած ամենահամեստը, ամենահասարակն ես ու, ամենակարևորը՝ իմն ես։

-Իսկ դու իմ ամենանրբիկ ու ամենասիրուն աղջնակն ես, իմ տեսած ամենահրաշք էակը։ Դու իմ ամենասիրածն ես։

-Դուրս եկավ՝ դու էլ ինձ ես շատ սիրում, հա՞…

Վանաձոր, իմ գեղեցկուհի

 

Մի անգամ արդեն ֆոտոշարքով անդրադարձել եմ աշնանային Վանաձորին, բայց մեր քաղաքում չկա լուսանկարելու ավելի հարմար ու գեղեցիկ բան, քան հենց ինքը՝ քաղաքը, դրա համար էլ, ուզած-չուզած, այս մի շարքիս հերոսուհին էլ դարձավ Վանաձորը տարվա տարբեր եղանակներին, օրվա տարբեր ժամերին։ Սիրում եմ քաղաքիս պարզ ու մռթնած, արևային ու ամպամած երկինքները, որ, երևի, նրա տրամադրությունն արտացոլող աչքերն են։

Նկատե՞լ եք, քաղաքիս միշտ «-ուհի»-ով եմ դիմում։ Գուցե նրանի՞ց է, որ այստեղի բնությունը, իրոք որ, շատ գեղեցիկ է, իսկ դարերով արմատացած է կանանց գեղեցիկ սեռ կոչելու սովորությունը։ Չգիտեմ, ինքնաբերաբար է ստացվում, ես էլ նոր նկատեցի…

meri antonyan

Շոր տուր` շնորհքի գամ

Մեր քաղաքում կարիքավոր մարդկանց առավել հաճախ հանդիպում ենք եկեղեցիների բակերում, որտեղ նրանք, հույսները դնելով մարդկանց գթասրտության ու Աստծո ողորմածության վրա, սպասում են մեր օգնությանը։

Վերջերս մի խոսակցություն լսեցի, որն ուզում եմ պատմել՝ խոսքս հնարավորինս նմանեցնելով լսածիս։

«Հարսանիքներից մեկի ժամանակ, երբ որ պսակն ավարտվել ա, հարսանքավորները դուրս գալուց են եղել եկեղեցուց, մի անապահով մարդ՝ թափով, բոյ-բուսաթով, դրա հետ էլ՝ մանկամիտ, հարսանքավորների դեմը կտրել ա, որ քավորից փող ուզի, տենց սովորություն կա, որ քավորը փողը տվել ա, քավորին ասել ա.

-Ախպեր, իմ բոյի-ջանի ես, կարո՞ղ ա իմ հագի շոր ունենաս, որ էլ չես հագնըմ։

-Ունեմ, խի՞ չունեմ։

Հաջորդ օրը քավորը բերել ա, ավտոն կանգնացրել եկեղեցու մոտ, բագաժնիկը բացել, մեջն էլ՝ լիքը թազա-թազա շորեր, դաժե եղել ա, որ մի շորից մի քանի գույն ա եղել։ Դե ո՞վ կպատկերացներ, որ էդ դիրք ու պաշտոն ունեցող մարդը նրա ասածը բանի տեղ կդնի ու իրա խոսքի տերը կլնի…»

Կարիքավոր մարդը չի մոռացել նույնիսկ իր բախտակիցներին, հագուստներից մի քանիսն էլ վերցրել է, տարել իր ծանոթ ծաղկավաճառին, ասել.

-Ա՛ռ, էս էլ մարդուդ տար, թող հագնի, իրա ռազմերով ա»։

Լսելուցս շատ չանցած, ոնց որ խոսքին օգնության եկած ապացույց, փողոցով անցավ պատմության հերոսը՝ լրիվ նոր հագուստներով, եկավ, կանգնեց ծաղկավաճառի մոտ.

-Լավն եմ, չէ՞, քիրիկ, ոնց որ մեծահարուստի տղա էղնեմ,-ինքնագոհ տեսքով ոտքից գլուխ մի հատ էլ իրեն զննեց, ու գնաց։ Քայլվածքն էլ էր փոխվել, ավելի էր զգաստացել, կարծես թե իր երկու մետր բոյին մի մետր էլ էր ավելացել…

«Ստե են ասել. շոր տուր՝ շնորհքի գամ…»

Հիմա չգիտեմ՝ ում մեծահոգության վրա ավելի շատ զարմանամ ու ում արարքի համար ավելի շատ ուրախանամ. որ ունևորը չի արհամարհում կարիքավորին, թե՞ կարիքավորն իր ուրախությունից չի մոռանում բաժին հանել իր բախտակիցներին։

Իհարկե, դրանից էս մարդու կենցաղն ու ծանր կարգավիճակը շատ չփոխվեց, բայց գոնե իրեն մի քիչ լավ զգաց, գուցե մի քիչ էլ հո՞ւյս ավելացավ, մարդկանց նկատմամբ էլ հավա՞տ ծնվեց, չգիտեմ։ Միայն թե ուրախ եմ, որ մեր քաղաքում կա մեկը (գուցե մի քանիսը, երանի՜), որի պաշտոնի հետևում մարդ արարածը դեռ ապրում է։

meri antonyan

Բողոքի ակցիա

Նախօրոք ներողություն եմ խնդրում բոլորիցդ, եթե նյութիս որևէ մասը ինչ-որ կերպ կվիրավորի որևէ մեկին։ Ինչպես Վահեն էր ասում. «Նախ զգուշացնեմ, որ այս նյութը կարող է շատ երկար ստացվել: Ինքս էլ չգիտեմ դեռ: Այսինքն, եթե դու հավես չունես ու համոզված չես, որ կկարողանաս մինչև վերջ կարդալ, ավելի լավ ա` մի սկսիր: Փակիր էջը ու կբացես, երբ մի քիչ ազատ ժամանակ ունենաս և ուզես մի հետաքրքիր բան իմանալ»:

Գրելիս ուղղակի կերպով նկատի չեմ ունեցել կոնկրետ անձանց, հավատացեք՝ բոլոր նյութերի հեղինակներին անուն առ անուն չեմ մտապահել։ Միայն ուզում եմ կիսվել ամեն օր կայքի հոդվածները կարդալուց հետո ունեցած տպավորություններովս։ Գիտակցում եմ, որ շատերն են իրենց մեջ «ընդվզելու» ասածներիս դեմ, բայց ուզում եմ նշել, որ սա լրիվ իմ անձնական կարծիքն է ու դիտարկումների արդյունքը։ Իհարկե՝ կարծիքս մի օր առավոտյան հետս չարթնացավ ու որոշեց, որ պիտի լինի իմ կարծիքը։ Բավական ժամանակ եմ հետևել ձեր բոլոր նյութերին, անխտիր կարդացել բոլորը, ուզեցել եմ մի որևէ կերպ արտահայտել մտածածս, բայց անտեղի եմ համարել ամեն հոդվածից հետո ընդամենը 1-2 «հաստափոր» նախադասություններով հոդվածներ գրելը։

Էդ հարցերն էնքան են ինձ մտահոգել, որ նույնիսկ ցանկացել եմ «Մանանա» թիմին առաջարկել, որ կայքում հնարավորության դեպքում ամեն նյութի տակ տեղ հատկացվի ընթերցողի մեկնաբանությունների համար։ Կարճ ասած՝ հենց էնպես չեմ կարծիք կազմել, էս էլ չեմ գրում ուղղակի հոդված ունենալու համար։ Մի խոսքով, նախաբանի համար այսքանը, անցնենք բուն թեմային։

Երևի արդեն հասկացաք, որ ասելիք ունեմ կայքում տեղադրվող, նույն ինքը՝ ձեր գրած նյութերի բովանդակության վերաբերյալ։ Զգուշացում. հնարավոր են սրտաբուխ շեղումներ գրական հայերենից։

Հարգելի՛ 17.am-ի ժողովուրդ, ինձ արդեն խիստ անհանգստացնում են նախաքննական բողոքները։ Ամենաշատը խառնվում եմ իրար, որ դրանցից սկսում են բողոքել իններորդ դասարանցիները։ Ամենից շատ հանդիպում եմ այնպիսի մտքերի, որ դպրոցում ինչ-որ միջոցառման համար ընտրել են միայն եզակիների, ու նրանց մեջ եղել եք նաև դուք, որովհետև լավ սովորող, օրինակելի աշակերտ եք, ուրախանում եմ ձեզ համար, ու մեկ էլ հոդված եք գրում, թե ինչքան եք փշաքաղվում քննության մասին լսելիս։ Բա եթե դպրոցի օրինակելիները վախենում-դողդողում են, ի՞նչ են անելու մյուսները։ Վերջապես, ի՞նչ կապ ունի՝ քննությունը գրավո՞ր, թե՞ բանավոր կլինի։ Սրա հետ իմ մեջ ասոցացվում են նաև ավագ դպրոց գնալուց առաջ ձեզ քայքայող վախերը։ Գիտեք, ես ավագ դպրոցի նման մի դպրոց տեղափոխվել եմ յոթերորդ դասարանում, ձեզնից երկու տարով փոքր եմ եղել։ Իմ նախկին դպրոցից հետո շատ ծանր գրաֆիկ էր ինձ համար ստեղծվել, որովհետև խորացված ուսուցմամբ դպրոց էի գնացել, էնտեղ մենք հա՛մ ընդունվելիս, համ էլ ամեն տարվա վերջում էինք քննություններ հանձնում, ընդ որում՝ մեր քննություններն ուղղակի թեստեր չէին, քաշում էինք հարցատոմսն ու երկու տեսական հարց էինք շարադրում, երկու հատ էլ խնդիր լուծում, ու մեր ժամանակ կարևորը ոչ թե հարցաթերթիկի մեջ ճիշտ պատասխանը նշելն էր, այլ ստուգվում էր խնդրի լուծման ամբողջ ընթացքը։ Բայց չեմ հիշում, որ երբևէ նյութերիցս որևէ մեկում տրտնջալով հիշատակած լինեմ էս օրերը։ Բայց հարցն ավելի շատ ձեր վախենալը չի, այլ՝ թե ի՞նչ նպատակով եք գրում նմանատիպ հոդվածներ։ Ձեր ցանկացած հոդվածից հետո ես փորձում եմ գտնել մի բան, որ ինձ համար նորություն էր, ես սովորեցի, մի միտք, որ ինձ դուր եկավ ու համարեցի էդ պահին «գրչի հրաշալի լուծում», որ հիացա ձեր նկարագրողական արվեստով։ Ձեր նմանատիպ հոդվածներում էդպիսի բաներ չկան։ Ձեր հոդվածները կարդում են մարդիկ, ովքեր անցել են կյանքի էդ փուլը, ու մարդիկ, ովքեր նոր պիտի հասնեն դրան։ Ովքեր արդեն հանձնել են էդ քննությունները, վաղուց գիտեն, որ դրանք դատարկ բաներ են, ու ձեր հոդվածները մի քիչ էլ քմծիծաղով են կարդում: Ով էլ դեռ չի հասել, պետք չի հոգեբանորեն ներազդել իրենց վրա, իրենք գուցե ուզում են իրենց կյանքի էդ փուլը դիմավորել մարտականորեն տրամադրված, նախօրոք ներշնչել պետք չի։

Հիմա չեմ բացառում ձեր էս միտքը. «Ես ուղղակի օգտվում եմ իմ իրավունքից և ազատ արտահայտում եմ իմ կարծիքը, պետքդ չի՝ մի կարդա»։ Լավ, բայց դուք չեք գնում, չէ՞, փողոցում պատահական մեկին կանգնեցնում ու սկսում ձեր կարծիքն արտահայտել ինչ-որ թեմայի շուրջ, որի հետ էդ մարդը կապ չունի։ Դրա համար պետք է հասկանալ, թե որտեղ, երբ և ում մոտ է պետք կարծիք արտահայտել, ու արդյո՞ք ձեր կարծիքը կարող է օգտակար լինել դիմացինի համար։ Իրականում շատ մտահոգիչ է, որ դեռ այդ տարիքում, ընդամենը իններորդ դասարանի քննությունների համար, արդեն նվնվում եք, որովհետև իրական կյանքում նվնվալու ավելի շատ տեղեր են լինելու, ու նման տրամադրվածությամբ դուք ուղղակի կկործանվեք մի թեթև բարդությունից։

Կամ սերիալներին վատաբանող հոդվածները… Ոչ մեկին էլ դուր չի գալիս, որ իրենց շրջապատում շատ են սերիալասերները, բոլոր խոսակցությունները դրան են ուղղված։ Մի անգամ կարդացինք դրա վերաբերյալ նյութ, ուրախացանք, որ ժամանակակից երիտասարդության մեջ մարդիկ կան, որ այլ են շատերից ու քննադատաբար են մոտենում ազգուտակով սերիալադիտումներին, հետո էլ՝ սերիալաքննարկումներին, բայց էդ նույն բովանդակությամբ ու նույն մտքերով հոդվածներից մի հատը, կամ՝ ամենաշատը երկու հատը, հերիք էին։ Մի որևէ նյութ գրելուց առաջ ես մի քանի օր մտքերս հետս տանում-բերում եմ, մեջս հազար տակ շուռ եմ տալիս, որ մի քիչ ամբողջանա, բայց հենց որ կայքում կարդում եմ մոտավոր նույն գաղափարն արտահայտող մի որևէ հոդված կամ մի նախադասություն, վերջ, էդ նյութը միանգամից գնում է մտքիս Recycle Bin: Ու կապ չունի՝ ինչքան մայրս կասի, որ ես դա կարող եմ յուրովի ներկայացնել, որ իմ մտքերը կարող են ուրիշ լինել, նման նյութ չեմ գրի։ Իսկ եթե հանկարծ նյութն արդեն ուղարկած լինեմ, մեկ էլ կայքում տեղադրվի նույնիմաստ մի բան, հետո նոր՝ իմը (ի միջի այլոց, արդեն երկու անգամ պատահել է), ինձ շատ վատ կզգամ, որ կարդացողը կմտածի, թե գաղափարներ եմ «թխել»։

Շատ եմ սիրում գիրք կարդալ ու շատ եմ ափսոսում, որ հիմա ժամանակս չի հերիքում ընթերցանության համար։ Հոդվածների հեղինակներից շատերը, ովքեր հատկապես դեմ են արտահայտվում համակարգիչներին ու հեռախոսներին և իրենց հոդվածներում վերամբարձ տոնով են խոսում գրքի մասին, կքարկոծեին ինձ, եթե մի օր կողքս լինեին։ Վերոնշյալ մարդկանց համար ուզում եմ նշել, որ համակարգիչները չէին ստեղծվի, եթե դրանց անհրաժեշտությունը չլիներ, իսկ համակարգիչն ի վնաս ծառայեցնելու մեղավորությունը միայն դրանից օգտվել չկարողացողներինն է։ Եթե դուք համակարգիչը կօգտագործեք միայն խաղերի, ընկերների հետ շփման ու սոց. ցանցերում նկարներ տեղադրելու, մեկնաբանություններում ընկերուհիներին քծնելու, երաժշտություն լսելու, ֆիլմ կամ հենց սերիալ դիտելու համար, ես համակարգիչս կօգտագործեմ շատ մասնագիտական գրքեր կուտակելու համար, որոնք ցավոք, մեր սուտ ընթերցասերների մեղքով Հայաստանում չեն տպագրվում կամ առհասարակ նույնիսկ չեն ներկրվում, որովհետև մի քանի, կամ առավելագույնը՝ հարյուր օրինակից ավել չեն վաճառվում, իսկ գրադարանները չեն էլ փորձում էդ գրքերը ձեռք բերել, որովհետև բավականին թանկ են, մասնավորապես՝ իմ ուզած գրքերի գները կարող են անցնել տասը հազար դրամի սահմանը։

Եթե Դուք գիրք կարդալով հինգ հարյուր էջից մի պարբերություն ձերը կդարձնեք, ես ձեզնից արագ իմ ձևերով ավելի շատ ինֆորմացիա կյուրացնեմ։ Այնուամենայնիվ՝ շատ հաճախ եմ գրքի պակաս զգում, բայց պետք եկածներն էլեկտրոնային տարբերակից դուրս չեմ գտնում, ես ստիպված եմ լինում օգտվել համակարգչից, բայց գոնե օգնության համար շնորհակալ եմ լինում։ Հեռախոսս էլ բարի նպատակներով եմ օգտագործում. հիմա կան շատ լավ հարթակներ ու հավելվածներ, որոնցով կարողանում եմ ցանկացած բան սովորել։ Ամեն անգամ համակարգիչը միացնելիս մի բան սովորելու կամ ժամանակն սպանելու ընտրությունը ձերն է, նույն իրավունքն էլ ունեն մյուսները: Դուք եղեք ռացիոնալ օգտագործողներ, մյուսներին էլ թողեք ընտրության իրենց իրավունքը։

Խոսեմ մի փոքր այլ բանից։ Երբ որ որևէ մեկը կարդում է որևէ հոդված, ակնկալում է սկզբից տեսնել հոդվածի գրման նախադրյալները, նախապատմությունը կամ շարժառիթները, հետո ծանոթանալ բուն պատմությանը, բայց ամենավերջում, անկախ նախորդ մասերից, ուզում է կարդալ եզրակացությունը։ Այսինքն՝ ընթերցողն ուզում է տեսնել նախնական որևէ պրոբլեմ, զարգացման ընթացքը, իսկ վերջում՝ ձեր լուծումը կամ որոշումը պրոբլեմը վերացնելու համար։ Ընթերցողի համար ամենակարևորը ձեր եզրակացությունն է, որ նման է առակի բարոյախրատական մասին։ Հոդվածներ եմ հանդիպել, որ չեմ հասկացել՝ որտեղ սկսվեց ու որտեղ վերջացավ, կարդացել եմ ու մտքումս ասել` «հետո՞»։ Այսինքն որոշ հոդվածներում անավարտություն է եղել։ Իսկ իմ կարծիքով, հենց ավարտական մասն է ամենաշատը բացահայտում հեղինակի էությունը, դիրքորոշումը, մտածելակերպը։ Եթե պահպանվի հոդվածի ճիշտ կառուցվածքը, ամեն դեպքում հոդվածը սահուն կկարդացվի, կընկալվի որպես պրոֆեսիոնալ գրվածք։

Կարճ ասած՝ ախպոր պես, մի՛ արեք էդպես։ Թե չէ՝ ես էլ կսկսեմ համալսարանում ամեն անելիքիս մասին գրել, ու մի կիսամյակում կստացվի տասնհինգ հատ հոդված քննությունների մասին, ութ հատ` լաբորատոր աշխատանքների, երկու հատ` կուրսայինների, հինգ-վեց հատ էլ՝ ստուգարքներս ստանալու պատմություններ։ Իսկ որ պատկերացում կազմեք, թե ինչքան անհետաքրքիր կլինի դրանք ձեզ համար, ներկայացնեմ մի լաբորատորի պատմության մի հատված. «Իմացա, որ պետք է գրեմ ֆունկցիաների վերաբեռնավորման ամենաբարձր մակարդակից մի հատ խնդիր… Գրելուց հետո, որ կոմպիլյացիա արեցի, սխալ տվեց, պարզվեց՝ մի տեղ մի հատ ստից կետ-ստորակետ էի մոռացել, մի հատ բլոկ չէի փակել ու main-ի return-ը մոռացել էի։ Դրանք որ ուղղեցի, աշխատանքի ընթացքում exception գցեց, իբր թե զանգվածի սահմանից դուրս էր եկել ինդեքսը։ Էդ էլ ուղղեցի, սիրուն աշխատացրեցի, կոնսոլային պատուհանը նկարեցի, լաբորատորս տպեցի, հանձնեցի, ու լավ եղավ»։

Լավ չի, չէ՞։ Գիտեմ։

Որ չմտածեք, թե ես ամեն ինչ շատ լավ եմ անում, ուզում եմ մի քիչ էլ անկեղծանալ իմ վատ հոդվածների մասին։ Մինչև հիմա գրածս հոդվածներից ունեմ երկու ամենաչսիրածներս, որոնցից մեկն առաջին հոդվածս է՝ «Կարևորը ճիշտ ընտրությունն է» վերնագրով, որ մասնագիտական ընտրության մասին է։ Գրել եմ ավելի քան մի տարի առաջ, իսկ էդ ժամանակ դեռ կարգին պատկերացում էլ չունեի 17.am-ի մասին։ Այս տարի կարդալուց շատ ուժեղ ամաչեցի, որ ես դա գրել եմ, որովհետև երևի էն ժամանակ էլ դա դիտվել է որպես շաբլոն նյութ, որի մասին գրել են ավարտական դասարանների բոլոր աշակերտները, Բայց ես չգիտեի դրա մասին, ու եթե հիմա ինչ-որ մեկն ինձ դիմի իմ վերոնշյալ մտքերով, ես հաստատ կհասկանամ իրեն… Իրոք, կարևորը ճիշտ ընտրությունն է, միայն թե այս անգամ՝ նյութի լավ թեմայի ու ներկայացման ձևի ընտրությունը։

Որպես վերջաբան՝ ուզում եմ ներողություն խնդրել բոլոր վիրավորված անձանցից. ես չէի ուզում։ Կներեք, որ ինձ իրավունք վերապահեցի քննադատել ձեր հոդվածները, առավել ևս՝ ինչ-որ խորհուրդներ տալ։ Ես էլ լավ չեմ գրում, դուք էլ ինձ ուղղություն, խորհուրդներ տվեք, քննադատեք, ես շատ կուրախանամ։ Կրկնակի կուրախանամ, եթե ինձ նման «նորեկներից» որևէ մեկը, կարդալով բողոքս, պատկերացնի, թե ինչ բնույթի հոդվածները չեն վայելի լայն շրջանակների հետաքրքրությունն ու համակրանքը, ու մի տարուց հետո էլ իրեն ինձ նման վատ չզգա։

Այսքան երկար գրեցի, որովհետև վաղուց շատ բան ունեի ասելու, ուզեցի բոլորը հիշել, միանգամից ասել, որ էլ երկրորդ անգամ նման բան գրելու առիթ չունենամ, որ հանգիստ խղճով գնամ իմ անշառ հոդվածները գրելու, հուսալով, որ ամեն օր կասեմ, որ «էսօր 17.am-ում լավ հոդվածների օր էր»։

meri antonyan

Կես

Չեմ սիրում կիսատությունները, կիսատ մարդկանց, կիսատ սերը, կիսատ վերաբերմունքը, կիսատ ընկերությունը, կես ընկած ներկայությունը։ Ես պահանջում եմ, որ ինչ լինելու է, լինի լրիվ, անթերի, ամբողջական։ Հա՛, ինձ համարեք ագահ, եսասեր, մեկ է՝ չեմ հանդուրժում որպես ողորմություն նետված կիսատ-պռատությունը։ Ավելի լավ է՝ չլինի, քան թե լինի անբավական, չհերիքող։ Չեղածից լավ ինձ համար գոյություն չունի։ Եթե կա, ուրեմն, պարտավոր է լինել ճիշտ քանակով, չափով։ 

Եթե ես լինեի մի բազմություն, կգերադասեի սոված մնալ, քան բազմությանս մեջ կիսել մեկի բաժինը։ Կգերադասեի մենակ մնալ, քան թե երրորդի հետ կիսել իմ սերը։ Կգերադասեի գիտակցել անազատությունս, քան թե ինձ ազատ հայտարարել մեկ-մեկ ձայնս լռեցնելու համար ինձ նետված ազատությունովս։

Միշտ էլ գերադասել եմ գիշերն ուշ քնել, քան թե առավոտյան քունս կիսատ թողած շուտ արթնանալ։ Միշտ գերադասել եմ դասը չպատասխանել, քան թե կիսատ-պռատ կմկմալ։ Միշտ մտածել եմ, որ ավելի լավ է՝ գործը չսկսեմ, եթե պիտի անավարտ թողնեմ, իսկ սկսածս գործը երբեք կիսատ չեմ թողել։ Գուցե ծիծաղեք՝ ավելի լավ է ուտելիքը քիչ լցնեմ, հետո ավելացնեմ, քան թե ափսեումս կիսատ թողնեմ։

Չեմ սիրում իմ քաղաքի կիսատ շինությունները. քաղաքին անշուք տեսք են տալիս։ Տեսնելիս ուզում եմ քանդել, որ էլ չլինեն, կամ էլ՝ հնարավորություն ունենալ, վերցնել ու սարքել, մի լավ բան դարձնել։

Չեմ սիրում միջակ ուսանողին կամ աշակերտին, ով կիսատ սովորելու արդյունք է։ Սարսափելի է կիսատ մասնագետը։ Պատկերացրեք՝ կիսատ բժիշկ, որ իր կիսատ հմտություններով դեռ շատ կյանքեր է կիսատելու։ Կամ՝ կիսատ ուսուցչին, ով աշակերտի մտահորիզոնն է կիսատելու։

Չեմ սիրում կիսատ վեճերը, որ միայն փչացնում են երկուսի հարաբերությունները, բայց գոնե չեն ձգվում այնքան, որ կիսատ մնացած հարցերը պարզաբանվեն, ու ամեն ինչ առաջվանը դառնա։ Դրանից հարաբերություններն էլ շատ հաճախ կիսատ են մնում ու հետո ամբողջ կյանքում երկուսին էլ ցավեցնում։ Համոզված եմ՝ ձեզ էլ է նյարդայնացնում կիսատ ասած խոսքը.

-Եսիմինչ… Այ, Եսիմինչ…

-Հը՞:

-Հա, լավ, հեչ։

-Թո՛ւհ։

Բա կես-կատակ, կես-լուրջ ասա՞ծը։ Չգիտեմ՝ ոնց ընդունեմ, ասածից ինչ հետևություն անեմ։

Չեմ սիրում երեկոյան ճնշող կիսախավարը, ամպամած օրերը. Ես արև եմ սիրում, որն արդեն իսկ լրիվություն է։

Չեմ սիրում, որ տնային կենդանուն դուրս են շպրտում տնից, որովհետև ձանձրացել են։ Եթե պահելու եք, պահեք մինչև վերջ, ոչ թե կյանքի կեսին անպաշտպան դուրս թողեք, երբ նա ծնված օրից սովոր է ձեր հովանավորությանը։

Քանի չեմ մոռացել. միշտ էլ չեմ սիրել, որ մի բան խոստացել ու չեն արել, իրենց խոստումը կիսատ են թողել։

Եթե քեզ չի բարկացնում կիսատությունը, մի պահ պատկերացրու կիսաեփ ճաշը, խոնավ մնացած լվացքը, դեռ չհասած քո սիրած միրգը, թաց ձյունը, որ կես-անձրև, կես-ձյուն է, կիսատ մնացած հաճելի երազդ, որ ընդհատվեց զարթուցիչի ձայնից, լողանալուդ կեսից ջրերի կտրվելը, աշխատանքիդ կեսին համակարգչի անջատվելը, դու դեռ փողոցի կեսում՝ լուսացույցը կարմիրի փոխվելը, աշունը կիսատ մնացած՝ արդեն ձմեռնանալը, աշխատանքից ուշանալիս կես ճամփին մեքենայի փչանալը…

Զզվում եմ, ախր, ես էդ անտեր կիսատ էություններից, միջակություններից։ Ախր, կիսատությունն ինքնին ողորմելի է։ Ինչո՞ւ դառնանք կիսատ, երբ մենք ծնվել ենք ամբողջական։ Կիսատից ոչ մի օգուտ չկա, է՜։