Բարև, հրեշտակս… Երբեք չեմ մտածել քեզ գրելու մասին, չեմ մտածել, որովհետև ոչ մի անգամ չեմ ցանկացել քեզ պատմել իմ մասին: Գիտեմ, որ ինձ ավելի լավ ես ճանաչում, քան ես ինքս:

Ես գիտեմ, որ հետս ես ամեն պահի, ամեն րոպե ու ամեն տեղ: Հիմա էլ, երբ որոշել եմ քեզ գրել, դու ես ինձ օգնում, մտքեր տալիս, հետևում շարադրանքիս:

Երևի շոյում ես գլուխս, հա, ես զգում եմ քո նուրբ քնքշանքը: Պապ, հրեշտա՛կս, աղջիկդ մեծանում է, բայց ես նույն քո էն պուճուրն եմ, որ վախենում էր սարդերից ու ամեն անգամ տեսնելիս շալակդ էր թռչում:

Պապ, դու հիմա էլ ամեն ինչում կաս, դու ուղղակի ամեն ինչ ես:

Ինձ դրսում ծանոթներդ ու ընկերներդ քո նմանությունն են տալիս: Չկա ավելի լավ զգացում քան այն, որ նման եմ քեզ:

Երջանկություն է քեզ ունենալը: Նկատեցի՞ր` ես չեմ դադարել քո մասին ներկայով խոսելը: Գիտես, պապ, հրեշտակները չեն մահանում: Ուղղակի գալիս է ժամանակ, երբ մենք ուղղակի ֆիզիկապես անորոշ ժամանակով հեռանում ենք իրարից: Մեր մտքերը, հույզերը, հույսերն ու հիշողություններն անվերջ են:

Մենք իրար տված խոստում ունենք` երբեք չհանձնվել, ինչ էլ որ լինի: Հա, գիտես, պապ, ես քեզ տված բոլոր խոստումներս կատարում եմ հերթով:

Դպրոցում շատ էին ասում, որ ափսոս, քեզ մի քիչ չեմ քաշել մաթեմատիկական խնդիրներ լուծելիս: Դպրոցս փոխել եմ, պապ, էլ չեն ասում…

Հա, ամեն ինչ լավ է դպրոցում, ընկերներ ունեմ լավ: Ինձ ոչ մեկը չի նեղացնում, պապ, բայց ես մեկ-մեկ նեղացնում եմ չհասկանալով, ներում ես, չէ՞…

Գիտե՞ս, ես հիշում եմ մեր սիրած բոլոր մուլտերի անունները, մեր ամենասիրած շոկոլադը: Բայց գիտես, էլ չկա դրանից, երևի նեղացել է մեզանից: Վաղուց միասին չենք գնացել իր հետևից ու մեր տուն բերել:

Պա՜պ, Արմենն ու Վարդանն ամուսնացել են, բալիկներ ունեն: Հոպարը տղային քո անունն է տվել, քեզ նման է շատ, պապ, համ տեսքով, համ էլ բնավորությամբ:

Պա՛պ, ես քո կարիքը շատ եմ զգում: Գիտեմ` մենք իրար շատ ենք սիրում: Ժպտում ենք իրար` ամեն անգամ երկնքին նայելիս: Պա՛պ, մեր սերն ու կապվածությունը հավերժ է…

Բացում եմ աչքերս: Զարթուցիչն անվերջ սուլում է: Նորից պինդ փակում եմ աչքերս, փորձում պատկերացնել երազիս շարունակությունը:

Ահ, արթուն եմ: Սովորականի նման վեր եմ կենում, ևս մեկ օր սկսվեց: Արթնանալուց հետո օրս ինձ չի հերիքում: Անկեղծ ասած, ես շատ եմ հոգնում` նույն դասերը, պարապմունքները, անկապ ժպիտով մարդիկ: Ես հոգնում եմ ոչինչ չանելուց:
Բայց ես սիրում եմ ամեն նոր օրը: Երևի այն բանի համար, որ կյանքը նոր գույներ վերցնի էդ նոր օրից, բնությունը ուրախանա, ու մարդիկ մի քիչ երջանիկ լինեն: Ուղղակի պետք է սիրել ամեն բացվող նոր օրը: Այն մեզ ապրելու նոր շունչ է տալիս, թույլ է տալիս սիրել, սիրվել, շրջապատված լինել մեր ընտրած մարդկանցով: Վերջիվերջո, ամեն մի նոր օրը մի նոր հեքիաթ է, որն ուղղակի պետք է վայելել։
Այս ամենը ես մտածում էի առավոտյան խոհանոցի պատուհանից դուրս նայելիս ու մայրիկի պատրաստած թեյը ստիպված խմելիս:
Էլի մտածում եմ, որ դրա փոխարեն կարող էի երկար քնել, գոնե վերջացնել կիսատ թողած երազը, ոչ թե հորինել շարունակությունը: Արթնանալ, սիրելի գիրքը կարդալ, ֆիլմը դիտել կամ պարզապես մնալ վերմակի տակ:
Ես վերջապես խմում եմ թեյն ու դուրս գալիս:
Ճանապարհին հանդիպում եմ ընկերներիս, բարևում կապտադարչնագույն երկնքին ու լավ տրամադրությամբ գնում դպրոց:
Ես քայլում եմ անձրևից հետո մնացած ջրափոսերի վրայով, ինձ փնտրում դրանց մեջ, հետո ինքս ինձ վրա բարձր ծիծաղում: Էլի մտածում եմ անձրևից հետո եկող հոտի մասին, էլի նայում եմ թփերին, ու այդ ամենը շեղում է ուշադրությունս: Ինչպես միշտ ուշանում եմ:
Դպրոցի մոտ մեքենաներն են ինձ գրավում: Կարծես գարնան հանդես են եկել` կարմիր, կանաչ, դարչնագույն: Բայց այլ բան է ինձ հետաքրքրում՝ ինչու են այդքան պինդ փակել պատուհանները, ինչու չեն թողնում, որ բնության շունչը իրենց քթին էլ դիպչի, իրենք էլ զգան այն, ինչ ես, ծառերը, թփերն ու թռչուններն ենք զգում:
Ես նորից շարունակում եմ քայլել ու վերջապես հասնում եմ դպրոց:
Մեր դպրոցում անձրև օրերին պատուհանի այն կողմում էլ են անձրևանոց պահում: Անհետաքրքիր են։

Լուսանկարը՝ Գոհար Հակոբյանի

Այդ օրը այն գեղեցիկ ու լուսավոր օրերից մեկն էր, երբ երազանքս իրականացած եմ համարում: Ամբողջ գիշեր անհամբերությունից աչք չէի փակել, սպասում էի, թե երբ կլուսանա:
Ահա, տեղում ենք, բացվեցին դարպասներն ու իմ առաջ պատկերվեց զինվորական կյանքը:
Երբ կանգնում ես նրանց կողքին, տեսնում դեմքերը՝ ժպտուն ու հարազատ, բայց սպասումով ու կարոտած, ինչ-որ տագնապ ես զգում: Քայլերս տարան դեպի շարքերը: Շուրջբոլորս հարազատ դեմքեր էին, որոնք ժպտում էին իրենց անծանոթ մարդկանց:
Սիրտս լցված էր, ես ուզում էի արտահայտել հուզմունքս, բայց հավատացեք՝ բառերն անգամ անզոր են նկարագրելու զգացածդ, երբ զինվորներին ես տեսնում:
Ես ապրեցի զինվորի հետ, զինվորի կյանքով:

Լուսանկարը՝ Գոհար Հակոբյանի

Առավոտյան շարահրապարակում էինք: Այնուհետև լսարանում ծանոթացանք զինվորի առօրյայի, նրա հոգսերի ու ուրախությունների հետ: Իսկ հետո ականատեսը եղանք փոքրիկ, բայց խորհրդավոր միջոցառման: Անակնկալ էր զինվորների ելույթը: Ես երբեք չէի պատկերացնի, որ օրերից մի օր գնալու եմ, տեսնելու ու զգալու եմ այն, ինչ հիմա եմ զգում:
Ես ամբողջ ընթացքում մուլտֆիլմի հայտնի աղջկա նման բերանս բաց շրջում էի: Կյանքում չէի մտածել կամ պատկերացրել, որ զինվորն էր ինձ օգնելու զենք բռնել, քանդել կամ հավաքել այն:

Լուսանկարը՝ Գոհար Հակոբյանի

Ես շփոթված դեսուդեն էի նայում, փորձում էի կողմնորոշվել: Ճաշարանում զինվորները հավասար իրար մեջ են բաժանում այդ օրվա աղցանը, հաճույքով վայելում են սառը թեյը կամ կոմպոտը:

Նաև նվեր ստացա. աղոթագիրք զինվորից: Սա էլ հպարտություն զգալու առիթ էր ինձ համար:

Սեպտեմբերյան բա՛րև, ընկե՛րս: Հուսով եմ՝ դու էլ ինձ նման ուրախ ես, որ վերջապես նորից դպրոց ենք գնում: Ես ուրախ եմ, որ ամեն առավոտ մոխրագույն երանգ ստացող երկնքին բարև եմ ասելու: Ամեն օր վաղ եմ արթնանալու, բայց մեկ է՝ ուշանալու եմ:

Վերջին շրջանում ահավոր շոգի պատճառով ես շատ էի կարոտում աշունը: Հիմա կմտածես՝ երևի չեմ սիրում աշունը, բայց չէ, սիրում եմ: Չէ՞ որ աշունը սկիզբ է, նոր բանի սկիզբ:
Մի պահ պատկերացրու, որ ժամերով կարող ես քայլել փողոցով, զգալ տերևների խշշոցը կամ սենյակում նստել, տաք թեյ խմել, դիտել ամենասիրելի մուլտֆիլմն ու լսել, թե ոնց է անձրևը թակում պատուհանը: Հը՜մ, հավե՜ս:
Այսօր ուզում եմ քեզ պատմել տպավորություններիս մասին: Հիշո՞ւմ ես՝ ասել էի, որ շատ եմ կարոտել դպրոցս: Գիտե՞ս, երեկ, երբ դպրոց մտա, զգացի, որ ամեն ինչ նույնն էր:
Հա, նույն աղմկոտ միջանցքները, ուսուցիչների նույն բարի դեմքերը, նույն արտահայտությունները. «Լավ անցկացրի՞ք արձակուրդները», «Այսօր դաս չեմ հանձնարարում, բայց մյուս ժամից կլրջանաք ու կսկսեք սովորել», «Բան չմնաց, երեխեք, լավ սովորեք, արդեն մեծ եք»:
Ես էս ամեն ինչն էի կարոտում:
Հիմա համոզված կարող եմ ասել, որ դպրոցական տարիներից լավ բան չկա: Այն մաքրությունն ու պարզությունը, որ կա այդ տարիների մեջ, դու ոչ մի տեղ չես գտնի, ընկերս:
Երբ մի պահ հետ ես նայում, այ, հենց այդ ժամանակ հասկանում ես, թե ոնց մեծացար, երբ կողքիդ կանգնած են փոքրիկ, աչքերը լայն բացած մարդուկներ, որոնք արդեն աշակերտ են: Ու հիմա սրտի թրթիռով ես նայում կրտսեր ու ավագ սերունդներին:
Ամուր պահենք այս տարիները:

Երբևէ ցանկացե՞լ ես լինել Փոքրիկ Իշխանը: Ես ցանկացել եմ: Հա, անհավանական բան է, գիտեմ: Դու էլ ես, չէ՞, մտածել, թե ինչ կանեիր, եթե լինեիր նրա փոխարեն: Ես էլ եմ մտածել: Երբ գիշերը պառկում եմ քնելու, չէ, չեմ քնում, խաբում եմ կոպերիս, իսկ միտքս ու ուղեղս արթուն են մնում: Գիտե՞ս՝ ինչու, ես մտովի քայլում եմ այն անապատով, որով անցել է նա: «Խոսում եմ» աշխարհագրագետի, լապտերավառի, բաոբաբների հետ: Շոյում եմ իմ վարդի գլուխը, չէ՞ որ նա ամենակարևորն է աշխարհում: Նայում եմ վերջալույսին: Փոքրիկ Իշխանն էր ասում. «Մի օր ես քսաներեք անգամ տեսա, թե ինչպես է մայր մտնում արևը»:
Գիտե՞ս… Երբ շատ տխուր ես լինում, լավ է վերջալույսին նայել: Ուրեմն այն օրը նա շատ տխուր էր:
Երևի բոլորն էլ իրենց տխրության ինչ-որ պահի մտովի հիշել են Փոքրիկ Իշխանին, քայլել նրա խոսքերի հետ, մտածել, չէ՞ որ սովորական բառերը խանգարում են լավ հասկանալուն:
Ուրեմն տխրության մեջ էլ գեղեցկություն կա:
Երբ առաջին անգամ էի կարդում գիրքը, անհետաքրքիր էր թվում, դե, այն գիրք է մեծահասակների համար: Բայց հասկացա, որ մեծահասակները երբեք ու ոչինչ չեն հասկանում, իսկ երեխաների համար դժվար է դա նրանց բացատրելը:
Դրա համար սա թող լինի իմ ու քո փոքրիկ գաղտնիքը: Վերցրու, կարդա ու դիր դարակումդ:

Սառն արևի ցոլքերն ընկել էին գյուղի վրա: Օրը հուսադրող չէր, բայց, ինչպես ասում են, հույսը վերջում է մահանում: Դուրս եկա տանից: Մանկապարտեզ պիտի գնայի՝ եղբորս վերցնելու: Մանկուց սիրել եմ անձրևային եղանակը: Ինձ միշտ թվացել է, որ անձրևը մեր վրայից մաքրում, տանում է այն, ինչ մենք խնամքով թաքցնում ենք ուրիշներից: Հիմար միտք է, գիտեմ:

Քայլում էի դեպի մանկապարտեզ, որն այնքան էլ հեռու չէ մեր տնից, բայց անձրևի մանր կաթիլները ճանապարհը կարծես մի քանի կիլոմետրով երկարացրած լինեին:
Նայում էի երկնքին ու ինքս ինձ հարց տալիս՝ տեսնես կա՞ սրանից ավելի սիրուն երևույթ: Կարծում եմ՝ չկա:

Վերջապես հասա, եղբորս հետ սկսեցինք կամացուկ վազել: Անձրևը սաստկանում էր: Դե, վազելն իմ սրտով չէր, բայց երեխան կթրջվեր:
Ինչևիցե, ես վայելում էի անձրևի կաթիլները, անձրևի հոտը:
Երբևէ զգացե՞լ եք անձրևից հետո եկող հոտը: Հրաշալի է, չէ՞:
Դե, յուրահատուկ են ամառային անձրևները: Նկատե՞լ եք՝ ծառերը ոնց են հրճվում անձրևի կաթիլներից: Ոնց է անձրևը խուտուտ տալիս թփերին, շոյում ասֆալտը, պար գալիս անցորդների հետ, երազանքների գիրկն ուղեկցում ինձ ու քեզ…
Ես առաջին անգամ զգացի, թե ոնց անձրևը դիպավ ոսկորներիս, առաջին անգամ վախից դողացի: Ես անձրևն իրապես զգացի առաջին անգամ…