Լուսանկարը` Սվետա Մելիքյանի

Օդեսա… Քաղաքի մասին առաջին պատկերացումը սառն էր ու մռայլ։ Շատ ցուրտ էր, անձրևոտ, իսկ ես՝ հիվանդ։ Չէ, չէ հոգեկան չէ, ուղղակի գրիպ էի ու դեռ հիմա էլ։ Շենքերը վանում էին, մարդ չկար փողոցներում, կարծես թափառող հոգիների քաղաք լիներ։ Ժամանակի ու տարածության մեջ ես էլ էի արդեն խճճվել։ Մի պահ ինձ թվաց 90-ականների Գյումրի եմ ընկել։ Տխրեցի։

Լուսանկարը` Սվետա Մելիքյանի

Ձմռանը ամբողջ օրը դրսում դրված երկաթի էր նման էս քաղաքը՝ ժանգոտված ու մոռացված էր: Առաջին օրը սառած էի և՛ հոգեպես, և՛ ֆիզիկապես: Ժամերն էի հաշվում, որ մտնեմ տաքուկ ու ինձ միշտ սպասող անկողինս, որը ինձ ներում էր նույնիսկ, եթե ուշ էի տուն գալիս։ Իսկ Սև ծովը իր համար հանգիստ ննջում էր ինձանից 15 րոպե հեռու։

Ծովը սև էր, երկինքը՝ կապույտ, մարդիկ՝ մոխրագույն, իսկ ես կարմիր կրակ դարձած այրվում էի ինքս ինձ տանջելով, որ Օդեսան էն քաղաքը չէր, որ կարծում էի։ Պատկերացումներս բախվեցին իրականության հետ, ու ժամանակից առաջ ուզեցի հիսաթափվել այն քաղաքից, որը երկար ժամանակ է ուզում էի տեսնել:

Լուսանկարը` Սվետա Մելիքյանի

Վերջին օրը հետ չէի ուզում գալ: Սիրահարվել էի քաղաքի մթնոլորտին: Հիմա մտածում եմ, բայց ինչ տարօրինակ քաղաք է: Կարծես կին լինի. Ուզեց՝ կսիրես, չուզեց՝ քիչ չէ, կտանջի քեզ, մի հատ էլ դու մեղավոր կլինես: Իսկ Սև ծովը վերջում ինձ աչքով արեց ու խոստացավ, որ էլի կտեսնվենք, միգուցե հաջորդ անգամ նրա մյուս ափին:

Լուսանկարը` Անահիտ Գասպարյանի

Երկու օր առաջ քայլում էի փողոցով ու ինչ պետքական ու անպետք բաների մասին ասես մտածում էի: Գլուխս լրիվ լցված էր բառերով, որոնք արդեն հոգնել են իրենց գոյությունից և անտեղի շատ ծեծված լինելուց:

Հանկարծ մի միտք. կանացի անձեռոցիկներ… Տղամարդու թաշկինակներ… Թաշկինակդ ո՞ւր է, Դեզդեմոնա:
Մի հետաքրքիր բան նկատեցի: Առաջ բոլորը միայն թաշկինակներ էին օգտագործում, իսկ այսօր հազվադեպ եմ մեկի ձեռքին թաշկինակ տեսնում: Ի՞նչն է պատճառը: Ինչո՞ւ մարդիկ թաշկինակ չեն սիրում: Միգուցե աղջիկները մտածում են, որ թաշինակների վրա շատ մանրէներ կա՞ն, իսկ տղաները չգիտե՞ն դրա մասին: Կամ թե աղջիկները մտածում են՝ այլևս կանացի և նրբագեղ չէ թաշկինակ պահելը:

Սիրում եմ թաշկինակներ՝ բազմապիսի, բազմերանգ ու բազմանախշ: Մանկուց մի սովորություն ունեի: Միշտ դարակից թաքուն վերցնում էի հայրիկիս թաշկինակները, չնայած մայրս նկատում էր դա, բայց բան չէր ասում: Չգիտեմ, գուցե հայրիկի թաշկինակը գրպանումս ես ինձ ավելի պաշտպանվա՞ծ էի զգում:

Հետո միշտ էի այդպես անում, նույնիսկ ավելի մեծ տարիքում: Միշտ տղամարդու թաշկինակներ էի վերցնում, ու այն հարցին, թե ինչու կանացի թաշկինակներ չեմ օգտագործում, պատասխանում էի. «էս մեկը ավելի հարմար է», «Ավելի փափուկ է», կամ թե՝ «էս մեկի գույները ավելի սիրուն են»:

Հիմա էլ եմ նույն կարծիքին, ուղղակի ես էլ թաշկինակ չեմ օգտագործում: Չգիտեմ պատճառը: Բայց կուղղեմ բաց թողածս, վստահ եմ:

Իսկ դու սիրո՞ւմ ես թաշկինակ:

Նորից եկավ իսկական աշունը, այնքան հարազատ: Իմ աշունը երբեք չի վերջանում, այն իմ սրտում է, թաքուն պահ մտած: Իսկ կյանքը սկսվում է աշնանը զբոսանքի դուրս եկած առաջին տերևից, նրա խորհրդավոր պարից:

Աշունը տարվա էն ժամանակահատվածն է, երբ որ կյանքը ստանում է գունային մի սառը ցնցուղ, որը մեզ բոլորիս էնքան հարկավոր է: Քայլում ես փողոցում, ու թվում է թե աշխարհը լրիվ արվեստի գործ է, երեք ամիս տևող ցուցահանդես, որ վերջին տերևի և առաջին ձյան հետ ավարտվում է:

Դանդաղ քայլիր աշուն, մի քիչ երկար մնա ինձ հետ, պատմիր քո արկածներից, ծիծաղելի պատմություններից կամ թե նրանց մասին, ովքեր քեզ չեն սիրում ու քո գալու հետ իրենց թեյի մեջ շաքարավազի քանակն են ավելացնում՝ աշնան «դառնության համը» մոռանալու համար:

Ուզում եմ հենց հիմա դուրս վազել փողոց, թեկուզ հենց պատուհանից ու գրկել աշունը՝ ամուր-ամուր ու էլ բաց չթողնել: Նրա հետ կինո գնալ, կամ ուղղակի նստել ու նայել փողոցով քայլող մարդկանց դեմքերին, որ հովանոցները պահած՝ փակվել են իրենց ներաշխարհում: Քաղաքում շատ եմ տեսնում գունավոր ու տարբեր նախշերով հովանոցներ: Երևի իրենք էլ հենց իրենց տերերի նման են, բայց ամենահետաքրքիրները սևերն են: Քայլում են այնպես, կարծես իրենց կյանքը չէ որ ապրում են, ոչ ոքի չեն նայում և ընդհանրապես իրանք էս մոլորակից չեն:

Բայց կան և նրանք, ում աշունը ամենաշատն է սիրում, նրանք, ովքեր հովանոցներ չունեն և անձրևի ժամանակ քայլում են երկնքին նայելով ու անձրևի սառնությունը վայելելով: Անձրևի, որ ներթափանցելով ներս՝ նրանց հոգիներն է թարմացնում, ոմանց հոգիներն էլ դեռ սովոր չեն ու միամտաբար հարբուխ են ընկնում՝ բուժվելու միտումով:

Աշու՛ն, մի՛ գնա, տերևաթափի՛ր մեր ուղեղները և մեզ՝ խենթերիս մի՛ մոռացիր…

Ինչ կլիներ, եթե ես լինեի «տրոլիկ»։ Այս հարցը կարող է մի քիչ տարօրինակ թվալ, բայց իրականում շատ անգամներ եմ այդ հարցը տվել ինքս ինձ։ Չէ՞ որ միշտ էլ հետաքրքիր է` եթե ես ես չլինեի, ապա ո՞վ կամ ի՞նչ կլինեի։ Իմ դեպքում ընտրությունը ընկնում է «տրոլիկի» վրա։ Եթե լինեի տրոլիկ, միշտ կլինեի շատ ուրախ ու հավեսով կաշխատեի։ Իսկ ուրիշ տրոլիկներին տեսնելուց կբարևեի ու կանցնեի առաջ։ Չնայած կուզենայի կանգնել ու երկար-բարակ խոսել, բայց խցանումներ կառաջանային, ու բոլորին կխանգարեի։ Ինչքան լավ է՝ ամեն  օր էքսկուրսիա իմ սիրած քաղաքով՝ իմ ծանոթ ու սիրած փողոցներով։

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

Մի քիչ էլ իմ մասին։ Այնքան էլ մեծ չեմ՝ 5 տարեկան, և դե իհարկե՝ գերմանուհի։ Իմիջիայլոց, իմ ծնողներն էլ են գերմանացի, բայց ցավալի է, որ ես այնտեղ շատ քիչ եմ ապրել ու համարյա բան չեմ հիշում, քանի որ կես տարեկան էի, երբ ինձ տեղափոխել են Հայաստան, և դրանից հետո իմ տունը այստեղ է։

Այս աշխատանքն ինձ ստիպում է ապրել այստեղ ու այս պահով: Այս աշխատանքի մեջ ինձ շատ է դուր գալիս, որ ես  տարբեր տարիքի մարդկանց համար էքսկուրսիաներ եմ կազմակերպում: Առաջ մնածում էի, թե ոչ բոլորին են դուր գալիս իմ էքսկուրսիաները ու չէի հասկանում` ինչու են մարդիկ տխուր: Հիմա էլ հաճախ տեսնում եմ, թե ինչպես են մարդիկ լալիս, տխրում, բայց մեծանալով հասկացա, որ կյանքը շատ դժվար է, և շատ մարդիկ, մանավանդ մեծահասակները, այնքան էլ լավ չեն ապրում, կարոտում են իրենց երեխաներին ու թոռներին, որոնք կամ ուշ-ուշ են այցելում նրանց, կամ էլ ընդհանրապես մոռացել են: Բայց կյանքը շարունակվում է, և երբ գալիս է իմ ամենասիրած եղանակը՝ աշունը, ամեն ինչ դառնում է ավելի սիրուն, ուրախ. կյանքը վերածվում է մի հեքիաթի, ու ես կարծես չեմ նկատում բոլոր դժվարությունները: Հանկարծ գլխիս մի տերև է ընկնում, իսկ ամբողջ օրը անձրև է գալիս: Է՜հ, ի՜նչ լավ է: Չեմ պատկերացնում, թե ո՞վ կարող էի լինել, եթե ոչ «տրոլիկ»:

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Շատերն ասում են, որ ձմեռը հրաշքների ժամանակահատվածն է, և իրոք: Ձմեռը իր կախարդանքով մարդկանց ստիպում է հավատալ հրաշքների, հավատալ սիրուն և հավատալ անհավատալիին: Դուրս ես գալիս փողոց այս սառնամանիքին, և հոգիդ լցվում է սառցե կախարդանքով, հույսով, որ բոլոր երազանքներդ կիրականանան: Իսկ երբ ձյուն է գալիս, կարելի է ժամերով շրջել քաղաքով մեկ: Ձյան փաթիլները, կարծես, երկնային ուրախության և երջանկության սառցե մասնիկներ լինեն, որ շաքարավազի հատիկների նման լցվում են կյանքի թեյի մեջ՝ մարդկանց առօրյան ավելի քաղցրացնելու և կյանքի դառնությունները անտեսել ստիպելու համար: Քայլում ես ձյան վրայով և զգում,  թե ինչպես է ձյան ճռթճռթոցը շոյում ականջդ, հանգստացնում հոգիդ ու միտքդ, որ ձգտում էին խաղաղության, սպասում էին ձմռանը, առաջին ձյանը, առաջին ձնագնդիկին: Սպասում էին վերածննդին, նրան, որ ձյունը պետք է մաքրի ու իր հետ տանի այն բոլոր  դժվարություններն ու ցավերը, որ կային մինչև ձմռան գալը: Մանկանում ես ձմռան հետ, դառնում ավելի ազնիվ, մտերիմ, ջերմ ու շփվող: Կարծես ինչքան դրսում ձմեռ է, այնքան  ամառ է ներսումդ՝ այնքան ջերմ ու մտերիմ:  Պետք է վայելել ձմռան ամեն մի ակնթարթը, գնահատել ամեն մի փաթիլի սերը, որը անսահման է մարդկանց նկատմամբ: Նրանք իրենց հետ կյանք են բերում, բայց մնալով այստեղ, իրենք են մեռնում: Մի պահ նայիր դուրս, տես` ինչքան սիրուն է ամեն ինչ: Երանի ձմեռը երբեք չվերջանար: