Ջեմմա Պետրոսյանի բոլոր հրապարակումները

jemmapetrosyan

Իմ հասակակիցներին

Վաղուց չեմ գրել, իսկ հիմա ամենալավ առիթն է, որ մի փոքր ժամանակ տրամադրեմ ու գրեմ այն ամենը, ինչ հիմա հուզում է ինձ։

Ես ինքս ՀՀԿ-ի մի մասը չեմ կազմում։ Այն ժողովրդից եմ, ով այսքան ժամանակ ցույց էր անում, այն մարդկանցից եմ, ովքեր ապրում են գյուղում, այն երեխաների թվին եմ պատկանում, որոնց ծնողները իրենցից հեռու գտնվելով՝ աշխատում են, և այն մարդն եմ, ով այսքան ժամանակ չի նեղվել իր ապրելակերպից։ Ընդհակառակը, միշտ փորձել եմ թեկուզ և շրջապատումս ցույց տալ ավելին, քան եղել եմ։ Ապրում եմ իմ կյանքով։ Չեմ նախանձում այն երեխաներին, ովքեր ինձնից ավելին ունեն։ ՀՀ հպարտ քաղաքացի եմ, որ ունեմ ծնողներ, հարազատներ ու ընկերներ։ Այսքանն էլ ինձ բավարար է, չնայած նրան, որ հայրս ինձանից հեռու է, ու ես նրան չորս ամիսը մեկ եմ տեսնեմ, կամ վեց։

Այսօր ամեն աշխատանք էլ ունի իր դժվարությունը։ Այսքան ժամանակ լուռ հետևել եմ այն ամենին, ինչ կատարվել է հայրենիքումս։ Գիտե՞ք՝ ամաչում եմ ասել, որ այս ընթացքում քաղաքում չեմ եղել, չեմ մասնակցել քաղաքում տեղի ունեցող ցույցերին, որտեղ ամբողջ ժողովուրդը մի մարդ դարձած` պայքարել է ընդհանուր գաղափարի համար։ Փոխարենը, ամեն վայրկյան հետևել եմ սոցիալան ցանցերով, հեռուստատեսությամբ` ինչ-որ բան իմանալու նպատակով։ Հնարավորություն չեմ ունեցել, և բացի այդ` փորձել եմ գյուղում ինչ-որ բան անել։ Գիտեմ` ասածս զարմանալի չի թվա, բայց մենք գյուղի երեխաներով էլ ցույց արել ենք, բայց միևնույն է` ես ամաչում եմ քաղաքում ցույցերին չմասնակցելու համար։

Այսօր բոլորը իրենց անհատական կարծիքը ունեն։ Չի կարելի դիմացինին զրկել իր սեփական կարծիքից, չի կարելի դիմացինին վիրավորել կամ սին տեղեկություն տարածելով` փորձել մեկ ուրիշի աչքին բարձր երևալ։ Մի՞թե լեզվակռիվ տալով, մեկը մեկից հետ չմնալով` հարցին լուծում կտան, երևի որ լավ մտածենք, ավելի լավ ճանապարհներ կգտնենք։

Այսօր ես ժողովրդիս կողքին եմ հոգով և սրտով, բայց չեմ մեղադրում նաև այն մարդկանց, ովքեր ՀՀԿ-ից են։ Նրանք են ընտրել իրենց ճանապարհը, ինչքան էլ մեզ դժվար լինի կամ դուր չգա, դա նրանց ընտրությունն է, մենք պետք է ընդունենք։ Նրանք նույնպես պետք է ընդունեն ու համակերպվեն այն մտքի հետ, որ այսօր, պարոն Փաշինյանի գլխավորությամբ, մենք՝ հայերս համախմբված ենք, ինչի համար ես շատ-շատ ուրախ եմ։ Եվ համակարծիք չեմ, որ այսօր թշնամին ուրախանում է՝ այս ամենը տեսնելով, հակառակը՝ սարսափում է։ Թշնամին ուրախ կլինի այն ժամանակ, երբ տեսնի, լսի կամ կարդա՝ ոնց են հայերը, մեկ ազգ լինելով, «ուտում» իրար։ Ես համարելով ինձ երեխա՝ ուզում իմ մտածելակերպին հասու մի բան ասել. եթե այսօր ուզում ենք պայքարել վաղվա ապագայի համար, ուրեմն պետք է թույլ տանք դիմացինին արտահայտել նաև իր կարծիքը, որքան էլ դա մեզ դուր չգա։ Բոլորս էլ հայ ենք, բոլորիս նպատակը մեկն է՝ ապրել այնպիսի մի երկրում, որտեղ չկա կաշառակերություն, որտեղ ազնիվ մի ճանապարհով մարդը կարող է հասնել իր նպատակին։

Շատ շուտով կգտնենք մեր երկար սպասված խնդրի լուծումը։

jemmapetrosyan

Էս էլ վերջացավ

-Պապի, բարև, էս ի՞նչ ես անում:

-Հեչ, բալա ջան, խոտերն եմ մաքրում։

-Հա, բայց ինչի՞: Կչորանա, համ էլ կփտի, էլ ինչի՞ ես քեզ տանջում։

-Է՜, բալա ջան, որ ասեմ՝ անելու բան չկա. կհավատա՞ս:

-Դե, գիտեմ, սովորությանդ համաձայն մի բան կգտնես, բայց ցրտել ա արդեն, արի գնանք տուն, կմրսես։

-Չէ, դու գնա՝ չմրսես։ Հեսա էս էլ անեմ ու կգամ։

-Դե, սպասեմ՝ վերջացրու, իրար հետ կգնանք, համ էլ քեզ ընկեր կլինեմ։

-Դե, եթե չես մրսի, մնա: Ի՞նչ ասեմ:

-Պապ, հիմա էս, որ մաքրում ես, մեկ ա, գարունն էլ ես մաքրում: Էլ ինչի՞ ես քեզ տանջում:

-Հլը մի հատ ասա՝ ձմեռ:

-Ձմեռ, է, հետո՞ ինչ:

-Հետո էն, որ ինչ կա-չկա, ձյան տակ ա:

Գիտեի, թե ինչ պիտի ասեր պապիս, բայց ուզում էի ևս մեկ անգամ իմանալ, քանի որ հազվադեպ է լինում, երբ զրուցում ենք իրար հետ, ոչ մեկս ժամանակ չի գտնում։

-Դե սկսվավ պարապ գործերի մինիստրությունը։ Փեչ, չայ ու երևի հնդկական սերիալ։

Դե երևի հասկանում եք, որ պապս գործ չունենալու պատճառով պետք է միշտ նստեր վառարանի կողքին, իր սովորության համաձայն տաք թեյի բաժակը ձեռքին ու դիտեր հեռուստացույց։

-Հա, ի՞նչ վատա։ Կհանգստանաս, էլի։ Համ էլ դու չէի՞ր ասում, որ մեջքդ ցավում ա: Էնքան գործես անում էս այգում, որ արդեն մեջքի ցավից ես բողոքում։

-Չէ, ըտենց չի։ Իմ մեջքը նոր ա սկսել ցավել, այսինքն, արդեն անելու բան չկա։

-Հը՜մ, մոռացել էի, որ եթե քո ինչ-որ մի տեղը ցավում ա, ուրեմն անելու բան չկա։ Բա հիմա քեզ համար ի՞նչ գործ գտնեմ, որ չհիվանդանաս, ու քեզ համար անտանելի էս երեք-չորս ամիսը շուտ անցնի։

Կատակի տալով, մի փոքր ցրվեցինք։ Այնուհետև օգնելով պապիս, արագ ավարտեցինք գործը, գնացինք տուն, մի-մի բաժակ տաք թեյ խմեցինք ու անցանք մեր մշտական գործերին. ես՝ դաս, պապս՝ հեռուստացույց դիտելուն։

Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Միշտ՝ գրեթե ամեն շաբաթ, գնացել եմ Էջմիածին, բայց երբեք չեմ փորձել ֆոտոներ անել: Երբ վերջին անգամ նախապատրաստված գնացի Էջմիածին՝ չէի որոշել, թե ինչ պետք է նկարեմ: Մինչ գնալը պապիկս առաջարկեց եկեղեցու բակում գտնվող թանգարանն այցելել: Երբ արդեն եկեղեցու բակում էինք, ինձ հետ եկած աղջիկներից մեկը ցույց տվեց եկեղեցու դռան վրա երեք չանչերի տեղ և ասաց, որ դրանք սատանայի չանչերն են, որոնք, ներս սողոսկելով, չեն կարողացել հասնել իրենց նպատակին ու վառել են դռան վրա գտնվող մատնահետքերը:

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

 

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Եկեղեցին այժմ վերակառուցում են, քանի որ այն կառուցվել է 303 թվականին՝ Գրիգոր Լուսավորչի ու Տրդատ Գ թագավորի կողմից: Ցավոք, չկարողացա գնալ մնացած եկեղեցիներն ու նաև չկարողացա տեսնել պապիս առաջարկած թանգարանը, քանի որ արդեն ուշ էր: Շուտ շարժվեցինք, որ ժամանակին տուն հասնենք:

jemmapetrosyan

Էս խնձորն էլ ստեղ

-Ալլո, Ջե՞մ:

-Հա, Ժեն, ասա, զանգե՞լ էիր:

-Հա։ Կգա՞ս՝ գնանք մեր ներքևի բոստանը. համ միրգ կուտենք, համ էլ խնձոր կհավաքենք:

-Սպասի՝ մամային հարցնեմ, եթե թողեց, ես քեզ կզանգեմ։

-Լավ, դե արագացրու։

Առավոտյան ժամը տասն անց էր, երբ ընկերուհիներիցս մեկը, ինձ արթնացնելով, փորձեց համոզել, որ իր հետ իրենց հողամասը գնամ։ Սկզբից ես ու ինքն էինք։ Մեզ հետ վերցրինք չորս արկղ և գնացինք։ Գիտե՞ք, այդ «ներքևի բոստան» գնացող ճանապարհով անցել ենք նաև «Մանանայի» թիմի հետ, ֆոտոներ ենք արել:

Երբ տեղ հասանք, ընկերուհուս մոտ գլուխ էի գովում, թե՝ աչքդ չես հասցնի բացել, ու ես ծառ բարձրանալով՝ կլցնեմ 4 արկղերը։ Այդ ժամանակ նա լուռ լսում էր՝ ինձ հետ համաձայնելով, բայց երբ ճանապարհին հանդիպեցինք Ժենիկ տատիկին՝ սպասելիքներն անհետացան։

-Երեխե՛ք։

-Ասա, տատ։

-Մանրերը չքաղեք։

-Եղավ, տատ ջան։ Բա դու չե՞ս գալու։

-Ետ կամ՝ Սամսոնից նառդիվան վերցիմ ու գամ։

-Դե, մեր հետ արի, կզանգեմ պապային, կասեմ՝ կբերի։

-Չյե։ Համ էլ մի բաժակ «կոֆե» կխմեմ։

Հը՜մ, հիմա արդեն հասկացանք, թե ինչ աստիճանի մասին էր խոսքը, բայց ամեն դեպքում՝ շատ աշխատող տատիկին չի խանգարի մի բաժակ սուրճը։

Հասանք տեղ, ու մի քիչ միրգ ուտելուց հետո որոշեցինք արագ գործի անցնել, քանի դեռ Ժենիկ տատին չէր եկել ու մեզ չէր նախատել։

-Հը՞ն, Ջեմ, կբարձրանա՞ս ծառը:

-Ո՞վ, ե՞ս։

-Հա, դու, թե՞ դու չէիր, որ խոսում էիր։ Ասում էիր՝ կբարձրանամ ու արագ-արագ կհավաքեմ։

-Չէ, փոշմանեցի։ Ավելի լավ ա՝ ես քեզ ներքևից օգնեմ։ Դու բարձրացի, ես էլ ստեղից կհավաքեմ, համ էլ, որ ամանը տաս՝ դատարկեմ։

Ճիշտ է՝ ես սիրում եմ ծառ բարձրանալ, իմ ձեռքով քաղել, բայց սա այդ դեպքերից չէր. մանր ճյուղերը շատ էին, վախեցա։ Մինչև օգնեցի Ժենին ծառ բարձրանալ, նորից հայտնվեց Ժենիկ տատիկը.

-Մանրերը չքաղեք։

-Լավ:

-Այ Ժենիկ տատի, «կոֆեդ» խմեցի՞ր։ Բա «նառդիվանը» ո՞ւր ա:

-Հա, խմեցի, չկա, իրենք գործ ունեին։

Հիմա համոզվեցի, որ Ժենիկ տատին գնացել էր սուրճ խմելու։ Ամեն քայլից հետո կրկնում էր՝ մանրերը չքաղեք։ Մի փոքր ավելի ուշ, երբ դեռ մի արկղ խնձոր էինք հավաքել, մեզ միացան նաև ընկերուհուս ծնողները, որոնք, բոլոր գյուղացիների նման, դաշտից էին եկել ու դեռ մեկ գործը չվերջացրած՝ անցան մեկ ուրիշ գործի։ Սկսեցինք հինգ հոգով արագ-արագ հավաքել, որպեսզի հասցնեն շուկա տանել։ Մոտ երկու ժամ հավաքելով՝ ես ընդհանրապես չհոգնեցի, քանի որ Ժենիկ տատը մեզ հետ էր՝ իր հրամաններով ու, միևնույն ժամանակ, արկածային ու հետաքրքիր խոսքով։

-Ըհըն, իս խնձյորն էլ՝ ստեղ,- ասաց տատը՝ ձեռքը մեկնելով իր ձեռքով խոզերի համար հավաքած խնձորներին։

jemmapetrosyan

Ակնթարթներ

Երբ առաջին անգամ դպրոց գնացի, շատ ուրախ էի: Հետո դասարանում տեսա կլոր թշերով մի աղջկա, որը լաց էր լինում: Ես էլ սկսեցի արտասվել, մինչ այսօր աչքիս առաջ այդ տեսարանն է գալիս։ Այս ամենից նեղված՝ ես արտասվում էի, մինչ մայրիկը հանգստացրեց ինձ ու կտրեց ձայնս։ Մտածում էի դպրոցը վատն է, քանի որ ստիպում է ինչ-որ մեկին արտասվել։

Տարիներն անցնում են շատ արագ, ու չես հասցնում հասկանալ պահի լրջությունը։ Այսօր, երբ փոխադրվել եմ տասներկուերորդ դասարան, հասկանում եմ, որ կյանքիս մի շրջան մեկ տարի հետո պետք է ավարտվի։

Հիշում եմ դասարանում կատարված բոլոր հետաքրքիր դեպքերը։ Հատ-հատ կարող եմ թվարկել մեր կռիվները, կարող եմ ասել, թե քանի անգամ եմ «անբավարար» ստացել։ Երբ ուսուցչուհիներից մեկը բարկանում էր ինձ վրա, մտածում էի ժամանակի արագ անցնելու մասին։ Բայց հիմա, երբ սկսել եմ կարոտել թեկուզ և այդ ժամանակները, հասկանում եմ, որ պետք է գնահատել դպրոցում անցկացրած ամեն մի պահը։ Չէ՞ որ յուրաքանչյուր մարդու կյանքում դպրոցական տարիները մեկ անգամ են լինում։

Այս տարի էլ պատրաստվում ենք գնալ էքսկուրսիայի: Մտածելով, որ կարելի է չգնալ՝ ինքս ինձ հետ խոսում էի.

-Մեկ ա՝ եսիմ ուր չենք գնում։ Էս տարի չգնամ։ Բայց, եթե չգնամ, էլ ե՞րբ պիտի գնամ։ Էս տարի մեր վերջին տարին է։ Մյուս տարի անելու շատ բան կունենանք ու երևի չենք հասցնի մտածել էքսկուրսիայի մասին։

Ու մտքերիս մեջ խորասուզվելով՝ սկսեցի հիշել դպրոցում անցկացրած լավ ու վատ օրերը: Մտածելիս ժպտում էի: Քույրս, կողքից նկատելով իմ ժպիտը, սկսեց հարցեր տալ.

-Ջեմ, գժվե՞լ ես:

-Հը՜մ:

-Ջե՜մ:

-Հա, հա, ասա։ Ի՞նչ էիր ասում:

-Հեչ, ուղղակի մի տեսակ ուրախ ես։ Ի՞նչ ա եղել՝ սենց ոգևորվել ես։

-Հիշում եմ, որ ձմեռվա կեսին դիպմամբ դասից փախանք ձնագնդի խաղալու, որ հետո էսպես նստենք ու հիշենք մեր դպրոցական օրերը։

-Հա, հետո ի՞նչ։ Կարո՞ղ ա մոռացել ես՝ ոնց էր դասղեկդ բոլոր ծնողներին խառնել իրար։

-Չէ, Էմ, չեմ մոռացել։ Ուղղակի վախեցանք։ Հիշո՞ւմ ես, որ տուն մտա: Մեր մոտի երեխեքին բոլորին հետս բերել էի, որ արդարանալիս բոլորս միասին արդարանանք…

Սպասվում է կարկտախառն անձրև

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Արդեն ժամը յոթն անց կես էր, ու երեք ժամ անդադար պարապելուց հետո ընկեր Հայրյումյանին փորձում էինք համոզել մեզ տուն թողնել: Բայց ամեն ինչ ապարդյուն էր: Ու չհամոզելով՝ մնում էր հավաքվել, սթափվել ու շարունակել պարապելը:

-Մինչև ժամը ութն անց կես կհասցնենք 15 հատ էլ գրել:

-15 հա՞տ:

-Հա, պիտի ամեն ինչ անենք, որ Նարեկը հանգիստ գնա քննության:

-Ախր, արդեն էլ չենք կարողանում շարունակել,- հազիվ լսվեց Լյուբայի հոգնած ձայնը:

-Չէ, գրենք, որ իմ խիղճն էլ հանգիստ լինի:

-Լավ, դե երեխեք, մի հատ թարմանանք ու շուտ-շուտ դա էլ վերջացնենք:

Լյուբան ու Նարեկը ինձ հետ մաթեմ են պարապում: Իսկ ընկեր Հայրումյանը մեր ուսուցիչն է, որին շատ երախտապարտ ենք մեր մաթեմի գիտելիքների համար: 15 վարժություն էլ պիտի հասցնեինք գրել մեկ ժամում մաթեմատիկայի պարապմունքի ժամանակ:

Դեռ ութը չկար, երբ պայծառ ու արևոտ եղանակին հաջորդեց մռայլը: Հեռուստացույցով հաղորդել էին, որ մոտ երկու-երեք օր անձրևոտ, նույնիսկ կարկտախառն եղանակ է սպասվում: Մենք էլ մտածում էինք, որ «այսօրն» արդեն անցավ, և այլևս ոչ մի անձրև չի գա: Ու այդ կուտակված ամպերից համ ուրախացանք, որ վերջացավ այդ օրվա երկար ժամեր տևած պարապմունքը, համ էլ վախենում էինք ու սարսափում մտածել մարդկանց տանջանքի՝ հողերի ու այգիների մասին: Քանի դեռ հորդառատ անձրևը չէր սկսվել, փորձեցինք հասնել տուն: Ճանապարհին պարզ լսվում էին կարկտակայանների՝ կարկուտը ցրելու փորձերը: Այդ ձայներից սարսափած ու վեր թռնելով՝ մի կերպ արագ քայլերով հասա տուն:

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Երբ հասա տուն, հարևան տատիկի խոսքերին հետևելով՝ ես ու եղբայրս որոշեցինք շենքի պատուհաններից մեկի տակ աղ լցնել: Ճիշտ է՝ չեմ հավատում նման բաների, բայց լսելով տատիկին՝ լցրեցի այնպիսի մի վայրում, որտեղ աղը չէր տրորվի:

Եկանք տուն, մոմերը պատրաստեցինք. սպասում էինք լույսերի անջատվելուն: Այնքան մթից չէինք վախենում, ինչքան ամպերի գոռգոռոցից ու կարկուտից: Այսպես անցավ կես ժամ, բայց դեռ անձրև չէր եկել ու չէր էլ գա: Ավելի ճիշտ՝ եկել էր, բայց դա չի կարելի անձրև համարել, քանի որ դեռ չէր հասցրել անգամ գետինը թրջել:

Դեռ լույսերը չէին տվել, երբ դադարեց ամպերի գոռգոռոցը, և անցավ կարկուտի վտանգը: Երբ պատուհանից նայեցի, արդեն մութ էր, ու երկնքում շողում էին բազմաթիվ աստղեր: Մութ սենյակում ուրախության ճիչով բարձր գոռացի.

-Ուռա՜:

-Ջեմ, քեզ ի՞նչ եղավ:

-Մամ, էլ անձրև չի գա:

-Ինչի՞ց ենթադրեցիր:

-Դեռ անձրև չի եկել, ամպերը հանգստացան, դրսում քամի է՝ էլ չի թողնի անձրև գա, համ էլ՝ երկնքում աստղեր կան:

-Դե, արի մի տեղ նստի, մինչև լույսերը տան:

Ուրախությամբ, բայց ոչ թեթևացած սպասում էի լույսերի միանալուն, որ զանգահարեմ տատիկին ու հարցնեմ՝ արդյոք անձրևը հարևան գյուղերին վնաս տվել է, թե ոչ: Ճիշտ է՝ տատիկը հարևան գյուղերից մեկում է ապրում, բայց այդպիսի իրավիճակում բոլորը մեկը մյուսին զանգահարում ու հարցուփորձ են անում:

Օրս ուրախությամբ ավարտվեց, քանի որ շնորհիվ Արմավիրի մարզում գտնվող կարկտակայանների՝ գյուղս, երևի Արմավիրի մարզի բոլոր գյուղերը նույնպես, փրկվեց կարկուտից:

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Հաջորդ օրը հեռուստացույցով լսեցի, որ քաղաքում՝ Երևանում է լավ կարկուտ եկել: Միակ դեպքն էր, որ ուրախացա, քանի որ այդ եթերի տվյալներով ոչ մի մարզում կարկուտ չէր տեղացել: Կարկուտը ցրելու ժամանակ մայրս ասում էր՝ էս մի տեղ խփեց, հիմա հասկանում եմ, թե որտեղ է խփել: Երևանում ապրողները թող ինձ եսասեր չհամարեն, որ ուրախանում եմ Երևանում եկած կարկուտի համար: Պարզապես քաղաքում բերրի հողեր, այգիներ չկան, իսկ գյուղում մշակվող բերքից օգտվում են նաև քաղաքացիները:

Ու այսպես, ամեն եղանակային փոփոխության հետ գյուղացին մեծ տանջանք է կրում: Սկզբում ցանիր ու մտածիր՝ արդյոք լա՞վ կաճի, թե՞ չէ, հետո մտածիր՝ ինչպես պահպանել եղանակային վատ պայմաններից, որ չփչանա բերքը, հետո էլ՝ ձեռքով փորիր, քաղհանիր, որ մոլախոտերը «չխեղդեն» բույսերը:

Խեղճ գյուղացի… Ինչքան հիշում եմ՝ ամեն տարի Հայաստանի տարբեր մարզերում տարբեր ժամանակահատվածներում կարկուտը «հարամում» է գյուղացու բերքը: Այս տարին էլ ցավոք բացառություն չէ:

jemmapetrosyan

Թուփ հավաքելու ճանապարհին

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

-Բարև, տա՛տ։ Զանգե՞լ էիր:

-Հա։ Ասում եմ՝ պիտի հարսիկենց հետ գնանք թփի, կգա՞ս։

-Դե, չգիտեմ, պարապմունքի եմ ու չեմ հասցնում։

-Շուտ ենք գալու, արի՛, համ մի քիչ կցրվես, համ էլ կօգնես։

-Հըմ, հիմա հասկանում եմ՝ ինչի ես ուզում, որ գամ, տա՛տ ջան։

Համաձայնելով ու վստահ լինելով, որ ժամանակը արագ է անցնելու, գնացի նրանց հետ։

Հա, մոռացա նշել. գնալու էինք Արմավիրի մարզի Արևիկ գյուղը։ Ինչպես ասում էր տատս՝ դա իր քաղաքն է։ Հիմա կմտածեք՝ էդ ո՞նց գյուղը դարձավ քաղաք։ Ասեմ։ Տատս բազմիցս պատմել է, որ երիտասարդ ժամանակ թատրոն, կինո գնալիս ոչ թե գյուղից են դուրս եկել, այլ իրենց գյուղում գտնվող ակումբում են հավաքվել: Հաճախ դրսում վրան են խփել ու ողջ գիշեր ուրախացել։ Անցնեմ մեր թուփ հավաքելուն…

Դե, ինչպես գիտեք, ամեն հայ ընտանիքում, մանավանդ՝ գյուղական, ինչպես ասում են՝ իրենք են տեսնում իրենց գլխի ճարը: Այդ իսկ պատճառով ամռանը կամ աշնանը հավաքում ենք ձմռան համար նախատեսված պաշարը, որպեսզի ձմռանը կարողանանք օգտվել այն ամենից, ինչն ունեցել ենք ամռանը, ուղղակի՝ արդեն ոչ թարմ վիճակում։ Ամեն տարի մի 5 հոգով հավաքվում, գնում ենք տատիկիս հայրենի գյուղը, որը հարուստ է խաղողաշատ այգիներով: Երբ մտնում ես գյուղ, քեզ թվում է՝ մի անծայրածիր խաղողի այգի ես մտել։

-Տա՛տ, բա ինչքա՞ն ժամանակ է, որ էս գյուղում խաղողի այգիներ են մշակում։

-Դե, ինչ ծնվել-չեմ ծնվել՝ կար։ Մի վախտ, երբ քո տարիքին էի, էդ հարցը ինձ էլ էր հետաքրքրում: Մամայիցս հարցրի, ասեց, որ ինքը այստեղից չի եղել ու չի փորձել հետաքրքրվել։ Պապայից հարցրի, ասեց՝ ինչ հիշում եմ, կա։ Ես էլ որոշեցի պապիկիս հարցնել, չնայած՝ ջղային պապ ունեի: Ի վերջո, պապս ասաց, որ ժամանակին ծիրանենիներ, տանձենիներ, գիլասենիներ, և այլ մրգերի ծառեր էլ են ունեցել, ձմռան ցրտին ու մութ տարիներին բոլորը կտրել վառել են։ Ու քանի որ ամեն տարի ի վիճակի չեն եղել նորից սերմեր առնելու, տնկել են խաղողի մովեր (թփեր) ու խնամքով հետևել: Էդպես մեկը մյուսից սովորելով՝ կարողացել են բավականին մեծ ու լայնատարած այգիներ սարքել։

-Բա խաղողից բացի ուրիշ բան չէի՞ն կարում դնեն։

-Կարում էին, ոնց չէին կարում, ուղղակի՝ ասեցի չէ, եկամուտ ստանալու լավ տարբերակ էր: Ամեն տարի սերմի, սելափոնի ու նմանատիպ այլ բաների փոխարեն համապատասխան դեղեր գնելը, խաղողի վազերը բուժելը:

-Իսկ խաղողի հետ միասին ուրիշ բաներ էլ են, չէ՞ ցանում։

-Դե հա, ոնց չէ: Ամեն մարդ իրա տան համար ցանում ա ամեն ինչ էլ՝ իրա օրվա հացը վաստակելու համար, հո չի՞ գնալու հարևանից ուզի։ Դու չե՞ս տեսել, որ համ «շեմուշկա» են ցանում, համ վարունգ են դնում, համ էլ մի երկու առու «պամիդոր», բիբար, սոխ, ու ըտենց, էլի։

-Հա, բայց էդ երկու առվով ի՞նչ փող պիտի առնեն։

-Ա՛յ բալա, էդ հո ծախելու համար չեն դնում։ Դնում են, որ համ ուտելու բան ունենան, համ էլ կարողանան «զակատներ» (պահածոներ) փակել, որ ձմռանը իրենց երեխեքը կուշտ փորով ու հանգիստ քնեն:

-Բա դուք էն ժամանակ այդքան մեծ ընտանիքով ո՞նց եք ապրել (տատիկիս ընտանիքում բացի իրենից ևս ութ երեխա են եղել)։

-Է՜, բալա ջան,- նեղսրտեց տատս,- ո՞նց պիտի ապրեինք: Մերս ու հերս, Աստված հոգիները լուսավորի, կաշիներից դուրս գալով աշխատում, տանջվում, պահում էին մեզ: Մենք էլ ինչով կարում՝ օգնում էինք։ Ճիշտ է, շատվոր էինք, բայց խիղճներս հանգիստ, օրվա հացով ապրում էինք։

Տատիկիս տխուր հայացքը նկատելով՝ այլևս չշարունակեցի: Այս խոսակցությունից հետո չհասցրինք նկատել, թե ինչպես անցավ ժամանակը, թե ինչպես թուփ քաղեցինք, այդ անձրևոտ եղանակին հասանք տուն և, ի վերջո, թե ինչքան բան իմացա այդ գյուղի մասին: Երանի թե այս տարի էլի գնանք թփի, այս անգամ ոչ թե ինձ կհամոզեն գնալ, այլ ես կհամոզեմ, որ ինձ հետ գան թփի:

jemmapetrosyan

Ինչպե՞ս օգնեմ

Փորձեցի հարցազրույց վերցնել պապիցս՝ Հենրիկ Պետրոսյանից։ Պապիս արդեն 77 տարեկան է, ու ինձ թվում է, թե այլևս պետք է հող չմշակի, բայց ինչքան փորձում ենք նրան այդ ամենից հեռու պահել, հիվանդանում է, ու մեզ այնպես է թվում, կարծես մենք ենք այդ հիվանդության պատճառը, այդ իսկ պատճառով այլևս չենք փորձում կտրել իրեն իր սիրած գործից։

 Երբ գնացի պապիկիս տեսակցության, արդեն հողամասը ամբողջությամբ մաքրել էր ու պատրաստվում էր առուները քաշել։ Ճիշտ է, պապիկս բավականին մեծ է, բայց շատ ուժեղ ու դիմացկուն է։ Չի կարող մեկ օր ապրել առանց իր այգու և բանջարանոցի։ 

-Պապ ջան, բարև, ո՞նց ես:

-Լավ եմ, բալես:

Չնայած նրան, որ վատ էլ լինի՝ չի ասի, քանի որ գիտի՝ ամեն ինչ անելու ենք, որպեսզի չթողնենք այլևս գործ անի։

-Էս դասի՞ց ես գալիս:

-Հա, պապի ջան, ասացի՝ գամ-տեսնեմ՝ ոնց ես: Համ էլ ինչո՞վ կարող եմ օգնել:

-Բան էլ չկա, Ջեմ ջան։ Սաղ արել եմ: Մնում ա գնամ՝ սածիլ ճարեմ, որ բերեմ սածիլեմ։

-Այ պապ ջան, դեռ շուտ չի՞:

-Դե չէ, հեսա արդեն մարդիկ դաշտերը կդնեն: Էս հողն ի՞նչ ա, որ շուտ չդնեմ: Ամեն տարի ուշ եմ դրել, էս տարի էլ թող շուտ լինի, որ դուք էլ օգտվեք։ Թե չէ՝ էլ ում համար եմ տանջվում։

-Պապ, ինչի ես, հը՞ն, էսքան շատ տանջվում, քո համար կեր-խմի, ֆռֆռա, էլի։

-Է՜, բալա ջան,- ասաց մի տեսակ հոգոց հանելով:

-Հը՞ն, պապ ջան։

-Այ բալա ջան, ես չեմ ուզում մեռնել, ու որ չաշխատեմ՝ հաստատ մեռնելու եմ։

-Պապի ջան, ինչի՞ ես ըտենց ասում, մենք քո կողքին ենք՝ թոռներդ, տղաներդ, աղջիկդ, հարսներդ։ Թող մենք անենք:

-Այ բալա ջան, որ էդ չանեմ՝ ո՞նց եմ ապրելու։ Կամ սաղ օրը տունը նստած՝ ի՞նչ եմ անելու։ Ի վերջո, չի կարելի, չէ, սաղ օրը տունը նստած։ Հա, ինչքա՞ն կինո կամ սերիալ նայեմ։ Հոգնում եմ, չէ՞։

-Բա չե՞ս հոգնում հողերի մեջ տանջվելուց։ Մանավանդ, որ գիտես՝ օգուտ չկա։ Որ գիտես՝ նորմալ ջուր չկա, կամ էլ, որ նորմալ բերք չի տալիս էս անբերքատու հողը։

-Այ բալա ջան, ինչ ունեմ-չունեմ՝ իմն ա։ Կարո՞ղ ա իմ հողը թողեմ, գնամ ուրիշինը մշակեմ։ Եթե իմը կա, էլ ինչի՞ ուրիշի հողը հարստացնեմ, ինչի՞ ուրիշի հողում տանջվեմ: Հենա, էլի իմ հողում կանեմ, հողս կմշակեմ, հայաթներս կկանաչապատեմ ու թեկուզ մի բան էլ, որ դուք ձեր ձեռքով քաղեք, ես արդեն բավարարված կզգամ: Կզգամ, որ անիմաստ չեմ տանջվում, որ իմ թոռները կարողանում են օգտվել իմ արդար քրտինքով ձեռք բերած բերքից։

-Հիմա ի՞նչ, շարունակելու ես կռի՞վ տալ էս հողերի հետ։

-Քանի կամ, քանի դեռ շնչում եմ ու գոյություն ունեմ ու քանի դեռ կարում եմ՝ ոտի վրա եմ, պիտի աշխատեմ։

Էսպես էլ չշարունակեցի։ Մեկ է, անիմաստ է: Ամեն անգամ բոլորս մեր հերթին փորձում ենք իրեն այս տանջալի հողերից հեռու պահել, բայց… Չնայած ես մի կողմից հասկանում եմ պապիկիս։ Ի՞նչ անի նա, երբ բացի դրանից ուրիշ զբաղմունք չունի։ Հիմա այս ամենից ու այս խոսակցությունից հետո ոչ թե պապիս փորձելու եմ հեռու պահել հողերից, այլ փորձելու եմ օգնել ու ամեն ինչ անել, որ գոնե այս հողերով ապրի և ուրախանա։

jemma petrosyan

Գյուղս լցվեց մարդկանցով

Գրեթե ամեն օր պարապմունքի հաճախելիս՝ անցնում եմ նույն ճանապարհով ու ամեն անգամ մի ուրիշ ոգևորությամբ տուն եմ վերադառնում։ Ուզում եմ փոքր-ինչ ներկայացնել ամեն մի ամիսը՝ սկսած փետրվարից, քանի որ այստեղ՝ Արարատյան դաշտավայրում, փետրվարը միակ ամիսն էր, որ շատ ցուրտ էր։

Փետրվար։ Ամեն անգամ նույն ճանապարհով քայլելիս՝ տխուր վերադառնում էի տուն։ Կարծես գյուղիս սիրտը ժամանակավոր կանգնած լիներ։ Ծառերը՝ մերկ, դուրսը՝ ցուրտ, մարդիկ՝ տանը։ Հա, ճիշտ եմ ասում, դրսում հազվադեպ էի մարդկանց հանդիպում, այն էլ այն ժամանակ, երբ այցելում էին բարեկամներին, կամ գնում էին խանութ, կամ էլ գնում էին գոմ՝ անասուններին կեր տալու նպատակով։ Ամենակարճ, բայց ամենաերկար թվացող ամիսն էր այդ տարօրինակ ցրտի պատճառով։

Մարտ։ Մարտ ամիսը համեմատաբար եղանակները տաքացել էին, ու մարդիկ փոքր-ինչ սկսել էին մտածել իրենց հողամասերի մասին։ Փորձում էին ծերը ծերին հասցնելով գումար հավաքել , որպեսզի կարողանան սերմացու գնելու համար գումար հայթայթել: Ես ինքս փողոցով տուն իջնելիս ականատես եղա մի կարճ խոսակցության, այսինքն անցնելիս լսեցի.«Չէ ախպերս, ձեռս մի կոպեկ փող չկա։ Ինչ ունեի- չունեի ցելաֆոն ու սերմ եմ առել»։ Արդեն հասկացաք, որ խոսքը գումարին էր վերաբերում։ Հա մեկ էլ մոռացա ասել, որ մարղիկ քիչ-քիչ դուրս էին եկել տներից ու պատրաստվում էին անցնել գյուղացու՝ իրենց մշտական տանջանքին։

Ապրիլ։ Չգիտեմ՝ ինչպես, կամ ոնց բացատրեմ այն ամենը, ինչ կատարվում է ապրիլ ամսին։ Դա կապված կլինի, թե ապրիլյան պատերազմի հետ, և թե ապրիլի 24-ի հետ։ Բայց գիտե՞ք, այս ամենի հետ միասին մի հետաքրքիր ու անբացատրելի փոփոխություն է կատարվել շրջապատումս։ Մարդիկ դարձել են ավելի աշխույժ ու պատրաստ են ամեն ծայրահեղ քայլի ։ Այժմ ամեն օր փողոցով քայլելիս բարձր տրամադրությամբ տուն եմ վերադառնում, քանի որ գյուղս լցվեց մարդկանցով ու ամեն քայլափոխին մարդկանց դեմքին ժպիտ տեսնելով, սկսում ես ավելի վառ ու պայծառ հայացքներով նայել այն վայրին, որտեղ բնակվում ենք։

Աշխատանքային ուրախ պահեր

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Շաբաթ օր էր, երբ մորեղբայրս զանգահարեց մայրիկիս, բայց սխալմամբ ես վերցրի.

-Բարև, Ջեմ, էս դու պարապմունքի չե՞ս։

-Չէ, քեռ, շաբաթ-կիրակի ա, ի՞նչ պարապմունք։

-Վա՜յ, ինչ լավ ա, դե, պատրաստվեք, գալիս եմ ձեր հետևից։

-Ինչի՞։

-Գաք, օգնեք, տոպրակ լցնեք։

-Տոպրա՞կ, ինչի՞ համար։

-Վարունգի։

-Լավ, սպասում ենք։

Այս խոսակցությունից մի քիչ տխրեցի: Ես, ճիշտ է, չեմ սիրում նմանատիպ գործեր, բայց սիրում եմ օգտվել պտուղներից։ Բայց չէ՞ որ միայն օգտվելը չէ. պետք է մի փոքր տանջվել, որ հաճույքով կարողանալ վայելել այն։

Ու այդպես ես ևս աշխատեցի։ Ու արդեն բավականին ժամանակ է անցել՝ մոտ մեկ ամիս։ Երեկ, երբ պատահական տատիկիս տանը մտա ջերմոց, շատ ուրախացա, քանի որ այդ ամեն մի բույսի մեջ ես էլ իմ աշխատանքը ունեի, կարելի է ասել՝ ինձ հպարտ էի զգում, որ մի բանով ես էլ կարողացա օգտակար լինել։

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Երեկ նաև մի խոսակցության ներկա եղա, որը պապի ու վեց տարեկան թոռան մեջ էր ընթանում:

-Պապ, բա ես ե՞րբ եմ վարունգ քաղելու իմ ձեռքով։

-Սպասի, Հաս ջան, մի ամիս քնես, զարթնես ու քո ձեռով կքաղես կուտես։

-Այ պապի, բայց էդ ուտելու չի։

-Ինչի՞։

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

-Դե, մաման ասել ա, որ ծախելու ենք:

-Հա, ճիշտ ա ասել, բայց էլ ինչի՞ եմ տանջվում, որ իմ թոռը չպիտի ուտի իր այգում մշակվող բերքից։

Երբ ես փոքր էի, նմանատիպ խոսակցություն եղել է նաև իմ պապիկի ու իմ միջև։ Ու երբ ամեն օր արթնանում էի, վազում էի պապիկին հարցնելու՝ վարունգները մեծացե՞լ են, թե՞ ոչ։