Նաիրա Մխիթարյանի բոլոր հրապարակումները

naira mkhitaryan

Միշտ 17-ցի

Դեկտեմբերին Վորլդ Վիժն կազմակերպության հովանավորությամբ գնացինք Աղվերան՝ համայնքի զարգացմանը նպաստող դասընթացների մասնակցելու: Դե, գնացինք ասելով երեք 17-ցիներիս նկատի ունեմ՝ ես, Աննա Գասպարյանը ու Անուշիկ Մկրտչյանը:

Դե, սկսեմ նրանից, որ երեքս էլ պիտի ներկայանայինք ու համառոտ պատմեինք մեր մասին:

Երեքս էլ առաջնահերթ նշեցինք 17-ի թղթակից լինելու հանգամաքը: Մասնակիցների մի մասը տեղյակ չէր 17-ից:

Ու, երբ երեքս էլ լայն ժպիտներով, մեր անուն-ազգանունն ասելուց անմիջապես հետո ասացինք ՝ թղթակցում եմ 17-ին, դասընթացավար ընկեր Կարենը հարցրեց, թե ինչ է 17-ը:

Իրար հերթ չտալով, ամեն մեկս մեծ ոգևորությամբ սկսեց պատմել. բոլորն ուշադիր լսում էին: Մի քանի բառով ներկայացրեցինք 17-ի մասին ու …

Ու երեքիս սկսեցին կոչել մի անունով՝ 17-ցի: Երբ ինչ-որ ծրագիր ներկայացնելու մեր հերթն էր գալիս, թե բա .

-17-ցիներն են գալիս :

Կամ.

-Հիմա լսենք 17-ցիներին:

Քննարկումների ժամանակ.

-Էս 17-ցիները սկսեցին էլի ակտիվանալ:

Նույնիսկ մի անգամ դասընթացի մասնակիցներից մեկն ասաց, որ մեր ներկայությամբ ոչինչ չի խոսելու, որովհետև «արագ գրելու եք, ուղարկելու 17-ին»:

Այդպես էլ արեց. ոչնչից չխոսեց, բայց մեկ է ՝գրեցի: Ի՞նչ անեմ, խաբարբզիկ եմ: Ի դեպ՝ մեր խմբի անունն էլ Խաբարբզիկ էր:

Ու ինչպես Աղվերանում, այնպես էլ ամեն տեղ, ամեն վայրկյան՝ հոգով, սրտով 17-ցի:

naira mkhitaryan

Խորհուրդներ Ձմեռ պապին

Շուտով Ամանոր է: Մի բան այն չէ: Ինչ-որ բան մոռացել եմ անել, բայց ի՞նչ:

Ախ, հա՜, Ձմեռ պապին եմ մոռացել նամակ գրել, իսկ եղբայրս արդեն նամակը փոստ է ուղարկել: Բայց երբ հարցնում եմ, թե արդյոք հավատո՞ւմ է Ձմեռ պապի գոյությանը, սկսում է ծիծաղել ու խուսափել պատասխանից, դե, իր շահերից չի բխում, չկա հավատ՝ չկա նվեր:

Ի պատասխան այն հարցիս, թե արդյոք հավատո՞ւմ են Ձմեռ պապի գոյությանը, չորրորդ դասարանի աշակերտների մեծամասնությունը, ծաղրեց ինձ, այնինչ ես իրենց տարիքում անհամբեր սպասում էի Ձմեռ պապիկին: Աշակերտներից մեկը, թե բա.

-Ես գիշերը չէի քնել, որ բարևեմ Ձմեռ պապիկին, բայց ձմեռ պապիկի փոխարեն իմ հայրիկն էր, ու ես իմացա, որ Ձմեռ պապիկ չկա:

-Հնարավոր է Ձմեռ պապիկը նվերը տվել է հայրիկիդ, որովհետև չի հասցրել գալ,- փոքրիկ Վարդանի աչքերի մեջ նայելով՝ փորձում եմ արդարացնել Ձմեռ պապին ու համոզել Վարդանին հավատալ նրա գոյությանը:

-Դե, որ տենց ա, թող էս տարի ինձ տանձիկ բերի, ամեն տարի հրացան ա բերում: Հոգնել եմ հրացանով կրակելուց:

Դե, Ձմեռ պապիկ, եթե կարդում ես սա, ապա Վարդանին հրացան չբերես:

Դասարանում միայն աղջիկներն էին հավատում Ձմեռ Պապի գոյությանը, նամակներն էլ ուղարկել էին և ուզում էին, որ Ձմեռ պապը անձամբ նվերները հանձնի, խնդրում էին, որ հանկարծ չտա իրենց ծնողներին:

Ձմեռ պապիկ, Սամվելի նվերը հարմար տեղ կդնես, որ անցած անգամվա նման չընկնի մահճակալի վրայից:

Միշային կարմիր մեքենա կբերես, կարմիր գույնը շատ է սիրում: Անցած տարվա իր կարմիր մեքենան վթարի է ենթարկվել եղբոր մեքենայի հետ: Եղբորը ոչ մի բան էլ չբերես, որովհետև խելոք չի մնում:

Դե՛, պատրաստվիր, Ձմե՛ռ պապ, քեզ սպասում են:

Հ.Գ. Որպես խորհուրդ՝ մորուքդ լավ կամրացնես: Վարուժանը անցած տարի քեզ բացահայտել է, այս տարի էլ նման մտադրություն ունի: Կամ մորուքդ լավ ամրացրու, կամ Վարուժանի աչքին աշխատիր չերևալ:

naira mkhitaryan

Կաշառված ընտրություն

Նախագահական ընտրություններ էին 9-րդ դասարանում: Դասարանի նախագահի երկու թեկնածուներ կային՝ Քնարիկն ու Աբրահամը: Մեր դասարանը ևս մասնակցելու էր ընտրությանը: Նախքան գնալը՝ մեր ուսուցիչը մեզ կարգադրեց.

-Չգնաք, աղջիկներով ընտրեք աղջկան, տղաներով՝ տղային: Ձեզ իրենց ծրագրերը կներկայացնեն. լսեք, հարցեր տվեք ու ընտրեք նրան, ում ծրագիրը ավելի կհավանեք:

Պայմանավորվեցինք. այդպես էլ անելու էինք, եթե չլիներ այն, ինչ եղավ:

Տասը րոպե, ոչ ավելի: Տասը րոպեից ընտրությունը կսկսվեր: Միջանցքում կանգնած էինք, երբ մեզ մոտեցան Աբրահամի «վկաները» ու ցածրաձայն ասացին.

-Մարդա մի հատ բուլկի:

Դե, մենք հասկանում էինք խոսքն ինչի մասին էր:

-Կլինի՞ «պանդա» կոնֆետ,- եղավ պատասխանը:

-Կլինի:

Գնացինք: Թեկնածուներին լսեցինք: Անկեղծանամ՝ ընտրեցի Քնարիկին: Եթե նույնիսկ Աբրահամինը ավելի դուրս գար, որոշումս չէր փոխվի, չնայած, որ Աբրահամի «կաշառքին» համաձայնել էի:

Նախագահ ընտրվեց Աբրահամը: Համ տղաներն էին շատ, համ էլ «պանդա» սիրողները:

Հաջորդ օրը Աբրահամը, խոստմանը համաձայն, կոնֆետներ բաժանեց իր կողմնակիցներին: Ես էլ օգտվեցի, նույնիսկ՝ Քնարիկը:

Իսկ մենք դեռ խոսում էինք արդարության ու արդար ընտրությունների մասին:

naira mkhitaryan

Կարևոր դաս

Ֆրանսերենի դասաժամն էր: Դասի թեման… Չէ, թեման հիմա այդքան էլ կարևոր չէ, կարևորը ուսուցչուհուս խոսքերն էին, սովորելու պատգամն ու որպես օրինակ բերված՝ ուսուցչուհուս մոր պատմությունը.

«Մորս անունը Անժելա է, նա ծնվել է 1937 թվականին՝ շինականի ընտանիքում: Իր չորս եղբայրների և երեք քույրերի մեջ միայն ինքն էր անտառաճանաչ մնացել, որովհետև դեռ չորս տարին չբոլորած՝ պայթել էր Մեծ Հայրենականը, և հայրը մեկնել էր ռազմաճակատ: Պատերազմից վերադարձել էր երկու տարի գերեվարվելուց հետո՝ իր հետ բերելով դառը հուշեր ու մի սպի, որը միշտ հիշեցնում էր պատերազմի դաժան տարիները: 1947 թվականին ծնվել էր քույրերից մեկը, որին մայրս պիտի խնամեր՝ իր կրթության հաշվին: Մայրս պատմում էր, որ տատիկս նույնիսկ այրել էր իր գրքերն ու տետրերը, որ դպրոց չգնա: Տետրերի հետ այրել էր մորս ապագան…

Մի անգամ գյուղում ֆիլմ էին ցուցադրելու Չապաևի մասին, ու պապիկս խոստացել էր մայրիկին տանել ֆիլմ դիտելու: Ֆիլմի ժամանակ մայրս տարվել է անկյունում դրված ինչ-որ սարքով, որն ինչպես ասել է մայրս՝ լույս էր վառում ու ձեն հանում: Ֆիլմի վերջում պապիկս մորս ասել է.

-Հլա տե՛ս, հեսա Չապաևին կսպանեն, բալա ջան:

-Ո՞ւր ա, պա:

-Հենա, պատին, տե՛ս,- մատով ցույց է տվել պապս:

Ու մայրս սկսել է լաց լինել, քանի որ ֆիլմն արդեն վերջանում էր, իսկ ինքը չէր դիտել այն:

50-ականների վերջին ռադիո չունեինք ու հաճախ էինք հավաքվում հարևանի տանը, զրուցում: Մի անգամ, երբ հարևանի աղջիկը, որն արդեն ավարտական դասարանում էր սովորում, մորս խնդրանքով կարդաց մի հատված «Սովետական Հայաստան» թերթից, մայրս մի պահ լռելուց հետո ասաց.

-Աստված ջան, կէղնի՞ մեկ օր էլ իմ էրեխեքը մեծնան, դպրոց էրթան, կարդան, ես էլ լսեմ»: Ուսուցչուհուս աչքերից արցունքները հոսեցին:

«6-րդ դասարանում սկսել էի կարդալ «Գևորգ Մարզպետունին», ու մայրս ուշի ուշով լսում էր ինձ, ես ժամերով բարձրաձայն ընթերցում էի նրա համար:

Ձմեռ էր: Անասուններին կեր տալու ժամն էր, ու մայրս պիտի մի քանի րոպեով գնար: Մինչ գնալն ինձ պատվիրեց.

-Բալա ջան, հանկարծ չկարդաս, շուտ հասնիմ, դառնամ:

Իրեն դուր եկած հատվածները խնդրում էր նորից կարդալ.

-Բալա, լա թագուհու ու դայակի երկխոսությունը մեհատլե կարդա՞ս:

Կարդում էի, ու մայրս բառ առ բառ անգիր էր անում լսածը: Անտառաճանաչ մայրս անգիր գիտեր Թումանյանի բանաստեղծությունները:

Հետագայում, երբ մայրս հիսունն անց էր, փորձեց տառերը սովորել, ցավոք, չստացվեց: Ես կատակի էի վերածում նրա խոսքերը՝ սովորել չկարողանալու մասին.

-Լավ, Անժիկ, ձև մի թափի, ո՞նց թե չես կարում սովորես:

-Բալա ջան, կո չեմ կարում էլի»:

Զանգը հնչեց, ուսուցչուհիս դուրս եկավ դասարանից, ես հանեցի թուղթն ու գրիչը ու սկսեցի շարադրել նրա պատմածը: Ես ինձ ամենաերջանիկ մարդն զգացի, որովհետև ունեմ սովորելու հնարավորություն, ինչն այսուհետ ավելի եմ գնահատում ու արժեւորում:

Իսկ դու գիտե՞ս, թե ինչ է կոռուպցիան (մաս 3)

Լուսանկարը` Եվա Հախվերդյանի

Լուսանկարը` Եվա Հախվերդյանի

-Գիտե՞ք, թեինչ է կոռուպցիան: 

-Այո: (Ժորա Հովհաննիսյան, Արագածոտն, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Իհարկե գիտեմ (Արփինե Գրիգորյան, Արագածոտն, 39 տարեկան, տնային տնտեսուհի):

-Այո (Լիաննա Խաչատրյան, Արագածոտն, 17 տարեկան, ուսանող):

-Կոռուպցիան կյանքի ամենավատ երանգներից է, երբ դու չես ուզում ինքնազարգանալ: Օրինակ, երբ գումար ես տալիս, որ ընդունվես աշխատանքի կամ ուսման: Էդտեղ կորում ա առողջ մրցակցությունը, քո զգացումը խանգարվում ա: Գիտելիք էդպես ձեռք չես բերի, հետո կհասկանաս, որ ամենաթույլ մասնագետը կամ աշխատողը դու կլինես, համ էլ՝ հոգեպես խեղճ կլինես, էլ ուր մնաց որակը (Սասուն Տոնապետյան, Արմավիր, 17 տ., դիմորդ):

-Կոռուպցիան պաշտոնի չարաշահումն է: Երբ պաշտոնատար անձինք ինչ-որ բանի դիմաց գումար են պահանջում դիմացինից (Նաիրա Սահակյան, Արմավիր, 16տ., աշակերտուհի):

-Կոռուպցիան միայն փողերի մասին փաստված վկայությունը չի: Անգամ անհատը, որը չունի եկամուտ, կարող է իրականացնել կոռուպցիա՝ սպասելով որևէ շահ իր նման հասարակ մարդուց: Ես շահ ունենամ քեզանից, և դու ինձանից, դա նույն կոռուպցիան է (Նելլի Տոնոյան, Արմավիր, 17տ., դիմորդ):

-Մենք ապրում ենք մի երկրում, որտեղ միշտ եղել ա կոռուպցիա: Մարդիկ շատ են սիրում իրար հետ մրցակցել, անգամ քաղաքականության ոլորտում: Հենց այդ կոռուպցիա ասվածի հետևանքն է, որ մեր ժողովուրդը գնում է կործանման, հիասթափված լքում է երկիրը (Լիանա Մխիթարյան, Արմավիր, 25տ., բանասեր):

-Հիմա առանց կոռուպցիայի ոչ մի բան էլ չի լինում, ուր գնաս՝ առանց դրա չի լինում: Գործի ընդունվես՝ նույնն ա, քննություն տաս՝ նույնն ա, երեխայիդ մանկապարտեզ տանես՝ էլի նույնն ա: Մեր երկիրը կոռուպցիայի երկիր ա: Օրենքով չի թույլատրվում, է բայց հիմա ո՞վ ա օրենքին հետևում: Որ քաղաքականության մեջ չհետևեն օրենքին, էլ ումի՞ց ինչ ես պահանջում (Վիկտորիա Մարկոսյան, Արմավիր, 43տ., հացթուխ):

-Ինչ ծնվել եմ, կոռուպցիան տեսել եմ: Մանկապարտեզից սկսած: Մինչև մի բան չես տալիս, երեխային մանկապարտեզ չեն վերցնում, կամ պիտի ամիսը մեկ քաղցր բան տանեիր, որ երեխայիդ լավ նայեին: Հիվանդանոցում պիտի քույրերին գումար տաս, որ հիվանդին ինչպես հարկն ա՝ հետևեն: Հասարակ մի տեղեկանք վերցնելու համար էնքան են տանում-բերում, մինչև մի բան տաս (Նաիրա Մխիթարյան, Արմավիր, 44 տ., տնային տնտեսուհի):

-Կոռուպցիան ի պաշտոնե տրված իշխանական լիազորությունների չարաշահումն է: Այն ունի մի շարք դրսևորումներ, որոնցից է՝ կաշառակերությունը, կաշառք ստանալը, կաշառք տալը, ինչու չէ, նաև կաշառքին միջնորդ հանդիսանալը: Կարծում եմ ՀՀ-ը համալրում է կոռուպցիոն երկրների շարքը (Մանե Նիկողոսյան, Երևան, 18 տարեկան, ուսանողուհի, ապագա իրավագետ):

-Իմ կարծիքով կոռուպցիան ամբողջ աշխարհում տարածված երևույթ է: Կոռուպցիան, ըստ իս, տնտեսական և սոցիալական զարգացման ամենամեծ խոչընդոտն է: Կոռուպցիան արգելակում է ժողովրդավարությունը, կառավարումը և մարդու իրավունքների իրացումը` թուլացնելով պետական հաստատությունները, որոնք արդար և իրավահավասար հասարակության հիմքն են: Կոռուպցիայի պատճառով շատ կարևոր ծառայություններ չեն հասնում իրենց նպատակին: Դա էլ իր հերթին բխում է մարդկանց անտեղյակությունից: Մարդիկ այսօր, անտեղյակ լինելով, գնում են քայլերի, որոնք հանգեցնում են կոռուպցիայի: Օրինակ` շատ ծնողներ, չիմանալով, որ իրենց՝ մինչև 7 տարեկան երեխաների բժշկական ծառայություններն անվճար են, հենց իրենք են բժշկին գաղտնի գումար առաջարկում գործն արագ անելու համար (Արաքս Գարեգինյան, Շիրակ, 23 տարեկան, կենսաբան):

-Կոռուպցիան իշխանական լիազորությունների չարաշահումն է (Կարինե, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Օրենքը խախտող քայլն արդեն իսկ կոռուպցիա է (Աստղիկ, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Կոռուպցիան կաշառակերությունն է, իսկ ավելի կոնկրետ՝ երբ գումար ես տալիս ինչ-որ մեկին և դրա դիմաց նրանից ինչ-որ բան սպասում: Վանուհի, Տավուշ, 16 տարեկան, աշակերտ):

-Կոռուպցիան դա այն է, երբ մարդը չարաշահում է իր իրավունքները և իրեն թույլ է տալիս այնպիսի քայլեր, որոնք օրենքից դուրս են, օրինակ` կաշառք վերցնելը (Յանա, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Կաշառք տալ, կաշառք վերցնել (Ալիսա, Տավուշ, 19 տարեկան, ուսանող)

-Հավատու՞մ եք, որ Հայաստանում մի օր կվերանա կոռուպցիան: 

-Չեմ կարծում (Ժորա Հովհաննիսյան, Արագածոտն, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Ո՛չ, երբեք չի վերանա: Քանի մարդկությունը կա, կոռուպցիան կլինի (Արփինե Գրիգորյան, Արագածոտն, 39 տարեկան, տնային տնտեսուհի):

-Այո, հավատում եմ: Ինչին շատ ես հավատում, անպայման կատարվում է. ես լավատես անձնավորություն եմ (Լիանա Խաչատրյան, Արագածոտն, 17 տարեկան, ուսանող):

-Այո, հավատում եմ, որովհետև ամեն մեկի համար կյանքը իրենով ա սկսվում: Եթե ուզում ես արդյունքի հասնել, հաղթող լինել՝ դու պետք ա առաջին քայլը անողը լինես (Սասուն Տոնապետյան, Արմավիր, 17 տ., դիմորդ):

-Շատ հնարավոր է, որ կգա մի օր, երբ կոռուպցիա հասկացությունը կվերանա Հայաստանից: Չէ՞ որ այդպիսի երկրներ կան: Ինչպես գիտենք՝ Հայաստանում կոռուպցիան քրեորեն պատժելի է: Պատժի խստացման, զգոն հետևողականության, ինչպես նաև՝ ցանկության դեպքում կոռուպցիայի ելքով դեպքերը աստիճանաբար կնվազեն (Նաիրա Սահակյան, Արմավիր, 16տ., աշակերտուհի):

-Ինչ վերաբերվում է կոռուպցիայի՝ Հայաստանում վերանալուն, ապա կարող եմ ասել, որ հարաբերական է. կարող է արդարությունը ուժ գտնել ու ծածկել կոռուպցիայի ուժը (Նելլի Տոնոյան, Արմավիր, 17տ., դիմորդ):

-Ես չեմ կարծում, որ երբևէ կվերանա կոռուպցիան Հայաստանում: Ախր, ամեն քայլափոխի դա է: Ընտրության ժամանակ ընտրակաշառք ա բաժանվում, ժողովուրդն էլ ո՞նց կարա չվերցնի դա, պիտի ապրի՞, թե՞ ոչ: Եթե մեր երկրում վերանա կոռուպցիան, ինձ թվում է՝ ամեն բան կսկսի հարթվել, նախ՝ զանգվածային արտագաղթը: Մարդիկ աշխատանք են փնտրում, իսկ աշխատանքի ընդունվել առանց կաշառքի չի լինում: Մարդիկ էլ իրենց հացը գնում և այլ երկրներում են փորձում ստեղծել: Մեր երկրի պատկերը հիմա սա է: (Լիանա Մխիթարյան, Արմավիր, 25տ., բանասեր):

-Այո: (Վիկտորիա Մարկոսյան, Արմավիր, 43տ., հացթուխ):

-Ո՛չ, չեմ հավատում (Նաիրա Մխիթարյան, Արմավիր, 44 տ., տնային տնտեսուհի):

-Ոչ (Կարինե, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Ոչ (Աստղիկ, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Ոչ (Վանուհի, Տավուշ, 16 տարեկան, աշակերտ):

-Այո (Յանա, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Ոչ (Ալիսա, Տավուշ, 19 տարեկան, ուսանող):

-Ինչո՞ւ չի վերանա: 

-Քանի դեռ ժամանակակից աշխարհում կոռուպցիա կա, կլինի նաև Հայաստանում: Կարծում եմ, որ չի վերանա. կվերանա միայն այն դեպքում, երբ մարդիկ իրար հավասար լինեն, ինչը անհնար է (Ժորա Հովհաննիսյան, Արագածոտն, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Որովհետև մարդու բնույթի մեջ է: Եթե կա մարդկային փոխհարաբերություն, անպայման կա կոռուպցիա: Դրանց տարբեր տեսակները կան. եթե հարևանդ քեզ լավությոն է անում, և դու ջանում ես անպայման փոխհատուցել, դա նույնպես կոռուպցիա է: Եթե բժիշկը քեզ բարեհամբույր է վերաբերվում, ակնկալում է շնորհակալությունդ. կրկին կոռուպցիա (Արփինե Գրիգորյան, Արագածոտն, 39 տարեկան, տնային տնտեսուհի):

-Հնարավոր չէ: Կոռուպցիան եղել է, կա, ու կշարունակի մնալ: Քանի դեռ մեր ժողովուրդը, մեր ազգը իրեն չի փոխել, դա չի վերանա: Ամեն բան մարդկանցից ա կախված (Նաիրա Մխիթարյան, Արմավիր, 44 տ., տնային տնտեսուհի):

-Կոռուպցիան եղել է ու կլինի, քանի կան մարդ արարածը և չկիրառվող ու զուտ թղթին մնացող օրենքները: Դժվար է հաղթահարել, երբ չունենք բարձր գիտակցության եկած հասարակություն, որը հասկանում է՝ ինքն է իր իրավունքների պաշտպանը և իր երկրի տերը (Արաքս Գարեգինյան, Շիրակ, 23 տարեկան, կենսաբան):

-Որովհետև այն իրենից բավականին բարդ խնդիր է ներկայացնում (Կարինե, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Քանի որ այն կարծես բնավորության գիծ է դարձել (Աստղիկ, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Որովհետև այն մարդը, ով մտնում է իշխանութուն, իր պարտականությունների մեծ մասը անում է կաշառքի դիմաց: Իսկ կաշառակերությունն էլ արդեն իսկ կոռուպցիա է (Վանուհի, Տավուշ, 16 տարեկան, աշակերտ):

-Քանի որ, ցավոք սրտի, կան մարդիկ, ովքեր փորձում են հենց դրա միջոցով ապրուստ հայթայթել (Ալիսա, Տավուշ, 19 տարեկան, ուսանող):

-Եթե կվերանա, ի՞նչ է դրա համար պետք: 

-Պետք է պետության ֆինանսական վիճակը բարելավել (Ժորա Հովհաննիսյան, Արագածոտն, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Երբ մենք ապրենք այնպիսի երկրում, որ մեզանից ոչ մեկը չունենա դիմացինի օգնության կարիքը, եթե, օրինակ, մանկավարժը ստանա բավարար աշխատավարձ, երբեք կոռուպցիայի չի դիմի (Արփինե Գրիգորյան, Արագածոտն, 39 տարեկան, տնային տնտեսուհի):

-Նախ, պետք է փոխել պետական այն մարմիններին, որոնց մեջ դա կա, որովհետև նրանցից է կոռուպցիան տարածվում, և ինչպես ասում են՝ ինչքան ունես, ավելիին ես ձգտում (Լիանա Խաչատրյան, Արագածոտն, 17 տարեկան, ուսանող):

-ՀՀ-ում կոռուպցիան (կաշառակերությունը) կվերանա այն ժամանակ, երբ կդադարեն իշխանությունները կեղծիքի ու ստի հիման վրա կառավարել երկիրը: Այս պահի դրությամբ չեմ կարծում, որ կոռուպցիան կլքի ՀՀ-ը մոտակա մի քանի տարիների ընթացքում: Օրենքի երկիր է ՀՀ-ը, բայց օրենքը ազդում է հասարակ ժողովրդի և պետական ցածր դիրքում գտնվող մարմինների վրա (Մանե Նիկողոսյան, Երևան, 18 տարեկան, ուսանողուհի):

-Կփոխվի, եթե մարդիկ հավատան իրար: Էս նոր սերունդը կփոխի: Հավատում եմ: Հիմա մարդիկ կան՝ առաջ են գնում, էդ կոռուպցիայի հետևից էլ չեն ընկնում: Ճիշտ ա, կոռուպցիան մեր երկրում շատ ա տարածված, բայց մեր էսօրվա ու վաղվա սերունդը էնքան խելացի ա, որ ինձ թվում ա՝ իրենք կփոխեն (Վիկտորիա Մարկոսյան, Արմավիր, 43տ., հացթուխ):

-Անհրաժեշտ է, որ ընտրեն արժանի մարդկանց, ովքեր պետք է զբաղեցնեն տարբեր պաշտոններ (Յանա, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

Հարցումները անցկացրեցին՝ Նաիրա Մխիթարյանը, Նարե Տիգրանյանը, Սոնա Մխիթարյանը, Մարինե Նիկողոսյանը

naira mkhitaryan

Ոչ մի խոչընդոտ

Դաշնամուրի դասասենյակից դուրս գալուն պես ինձ մոտեցավ մի փոքրիկ աղջիկ՝ յոթ-ութ տարեկան, ու ասաց.

-Դու դաշնամուրիստ ես, չէ՞:

-Դաշնամուրի՞ստ,- կրկնեցի, լավ ծիծաղեցի էդ բառի վրա ու պատասխանեցի,- հա, նվագում եմ:

-Ես էլ եմ ուզում գալ դաշնամուրի, բայց մամաս ասում ա, որ մատներս կարճ են, ու չեմ կարա նվագեմ,- ասաց ու ընկերուհու հետ վազեց պարի դասասենյակ:

«Լավ է, որ պարին մատների կարճությունը չի խանգարում, բայց ո՞վ ասաց, որ դաշնամուր նվագելուն կարող է խանգարել…»:

Չորս տարի առաջ էր, երբ ծնողներս որոշեցին ինձ դաշնամուրի դասերի ուղարկել: Չորս տարի առաջ իմ մատերն էլ էին կարճ, ոչ միայն դա. ամենափոքր սանն էի, ու հասակս չէր ներում ճիշտ կեցվածք ընդունելու համար: Ուսուցչուհիս աթոռի վրա նոտայի գիրք էր դնում: Հարմար տեղավորվում էի ու ջանասիրաբար նվագել սովորում: Սկզբում տանը դաշնամուր չունեի: Ծնողներս փորձում էին հասկանալ՝ նվագել կկարողանա՞մ, թե՞ ոչ, հետո նոր մտածել դաշնամուր գնելու մասին:

Սկսեցի սովորել: Դաշնամուր էլ ունեցա: Աթոռի վրայի գրքի անհրաժեշտությունն էլ այլևս չէր զգացվում:

Հիմա ամենամեծ սանն եմ ու միշտ նվագում եմ համերգներին: Օրս չեմ պատկերացնում առանց սև ու սպիտակ ստեղների, որոնց երաժշտությունը առանձնակի հանգստություն է բերում, ու ինձ ոչինչ չի խանգարել, առավել ևս՝ մատների կարճությունը:

naira mkhitaryan

Թեթև կյանք

-Երեխեք, եկեք «հարսանիք-հարսանիք» խաղանք:

-Հա, ճիշտ ա, Սյուզին թող լինի հարսը, ինքը հարսի շոր ունի:

-Դե, դու էլ եղի փեսան, Սահակ:

-Չէ, ես չեմ խաղում:

-Լավ էլի: Որ լինես փեսա, սրանից հետո քո ուզած խաղը կխաղանք:

-Լավ, լավ, կլինեմ փեսա:

Հարսի ու փեսայի դերերը բաժանելուց հետո մեկը լինում էր վարսավիրը, մյուսին հանձնարարում էինք հարսի համար ծաղկեփունջ պատրաստել, երրորդը վարդի թերթիկներ էր քաղում հարսի ու փեսայի գլխին շաղ տալու համար: Հա, չմոռանամ նշել խանութպաններին: Դե, պարզ է՝ խանութից առևտուր անելու համար պիտի գումար ունենաս: Գումար մենք շատ ունեինք: Եթե տորթը կարող էր պատրաստված լինել դաշտի ամենատարբեր ծաղիկներից, հոգ չէ, գումարն էլ ծառերի տերևները կարող էին լինել, եթե, իհարկե, տերը մոտակայքում չէր ու նկատողությունների տարափ չէր թափի գլխներիս.

-Այ երեխեք, հերիք ա էդ խակ ցոգոլները ուտեք, թողեք հասնի:

-Հլը շուտ հելեք էդ դաշտից, սաղ խոտը տրորիք: Գնացեք ձեր դաշտերը մտեք:

Հարսանեկան պատրաստություններից հետո սկսվում էր խաղի ամենահետաքրքիր պահը՝ բուն հարսանիքն ու քեֆ-ուրախությունը: Ունեինք իսկական հարսանիքի բոլոր տեսակի ուտեստները. բոլորի հիմքում ընկած էր խակ ցոգոլը:

Հարսանիքի ավարտից հետո գնում էինք տուն՝ մոռանալով Սահակին տրված խոստման մասին, ու Սահակը միշտ ասում էր, որ հաջորդ անգամ ինքն էլ փեսա չի լինի:

Ամեն խաղ-հարսանիքից հետո մայրս ասում էր.

-Վա՜յ, երեխեք, մի շտապեք՝ կամուսնանաք: Երանի իսկական հարսանիքներն էլ ձեր խաղերի նման լինեին. փողը՝ ծառերի տերևները, տորթը՝ ծաղիկներից, հարսանիքի սրահն էլ՝ ձրի:

naira mkhitaryan

Անուշը մոռացել էր երազանքը

-Վայ, յասաման: Էս ինչ սիրուն ա: Կարա՞մ քաղեմ, որ տանեմ տուն, դնեմ ջրի մեջ:

-Հա, Անուշս, քաղի:

Զրուցակիցս յոթնամյա Անուշն էր, որը կորցրել էր մորը:

-Շատ սիրուն ա: Կարա՞մ մի հատ էլ քաղեմ:

-Ըհըն: Ա՛ն, գիտես, չէ՞, եթե հինգ թերթիկանոց յասամանի ծաղիկ ուտես ու երազանք պահես, կկատարվի:

-Ուտե՞մ:

-Դե, հա: Արի՛ փորձենք:

Հինգ թերթիկանոց ծաղիկ չգտանք, բայց ես անպայման ուզում էի լսել Անուշի երազաքը, չնայած՝ պատկերացնում էի՝ ում մասին այն կլիներ:

-Ան, ոչինչ, որ չորս թերթիկանոց էլ ուտես, էլի կկատարվի երազանքդ:

-Ուտե՞մ:

-Հա, Ան, ուտես,- ծիծաղելով ասացի ես:

-Լավ:

Քաղեց չորս թերթիկանոցն ու կերավ:

-Հըն, ի՞նչ երազանք պահեցիր:

-Յասաման,- ասաց նա՝ անտեղյակ հայացքով ինձ նայելով:

-Հա, յասաման կերար, բա ի՞նչ երազանք պահեցիր:

-Երազա՞նք, չգիտեմ, մոռացա:

-Ան, գիտե՞ս երազանքն ինչ ա:

-Չէ:

-Մեր, դու գիտե՞ս,- հարցրի Անուշի մորեղբոր աղջկան՝ ութնամյա Մերիին:

-Հա: Անուշ, երազանքը էն ա, որ մի բան շատ ես ուզում, ամեն ինչ անում ես, որ կատարվի, ու մարդու չես ասում քո երազանքը: Հասկացա՞ր:

-Եկեք գնանք խաղանք, ես չեմ հիշում իմ երազանքը:

Գնացինք. Անուշը մոռացել էր իր երազանքը, բայց ես գիտեի՝ ուզում էր, որ մայրը հետ գա: Երևի հենց այդ պատճառով, որ երազանքը չէր կատարվելու, հինգ թերթիկանոց ծաղիկ չգտանք:

Երազանքը մոռացած Անուշը ամուր գրկել էր ինձ, իսկ Մերին պահում էր արդեն հինգերորդ երազանքը.

-Էս մեկը, որ լիքը գովասանագիր ունենամ, էս էլ՝ որ դառնամ պարի դասատու…

Վերաբացվել է Արագածի գրադարանը

Արագած համայնքում, երկար ընդմիջումից հետո, վերաբացվեց Դերենիկ Դեմիրճյանի անվան թիվ 1 միջնակարգ դպրոցի գրադարանը: Գրադարանի վերաբացմանը մեծ օժանդակություն ցուցաբերեց «Հայաստանի պատանեկան նվաճումներ» կազմակերպությունը՝ Արմինե Հովհաննիսյանի նախագահությամբ:

10-րդ դասարանի աշակերտները «Զարթոնք» ԱՀԿ շրջանակներում ներկայացրել են դրամաշնորհային մրցույթի հայտ-առաջարկ և շահել 150 000 դրամ: Գումարը ամբողջովին ծառայել է գրադարանը նոր գրքերով համալրելուն:Բացման արարողությունը ուղեկցվեց երգ ու պարով: Միջոցառմանը մասնակցում էր գյուղի բանահավաքը՝ Ժորա Գրիգորյանը, ով, ներկաների խնդրանքով, ներկայացրեց իր բանաստեղծություններից ու երգերից կատարված ծաղկաքաղ:

Իր շնորհակալական ուղերձով հանդես եկավ համայնքապետ պարոն Հենրիկ Հովհաննիսյանը, ով իր խոստմանը համաձայն, գրադարանին նվիրեց 100 գիրք:Դպրոցի տնօրենը իր շնորհակալությունը հայտնեց «Հայաստանի պատանեկան նվաճումներ» կազմակերպությանը, նման գեղեցիկ ու կարևոր նախափեռնության համար:

Տիկին Հովհաննիսյանը խրախուսեց նաև հաջորդ դրամաշնորհային մրցույթի մասնակիցներին՝ մեր դասարանի աշակերտներին, նշելով, որ իրեն շատ են դուր եկել մեր գյուղը եւ աշակերտները:Նորաբաց գրադարանը ասես ժխտում է տարածված այն կարծիքը, որ նոր սերունդը գիրք չի ընթերցում:

naira mkhitaryan

Հարց

Ազատ ժամանակ էի գտել: Դե, անելու շատ բան ունեի, բայց անձրևոտ եղանակը մի տեսակ տրամադրությունս գցել էր, ու որոշեցի Վարդգես Պետրոսյանի գրքերից ընդգծված մտքերը  կարդալ: Կարդում էի բարձրաձայն ու կանգ առա հատկապես այս մեկի վրա.

«Մարդը կենդանիներից տարբերվում է ոչ թե մտածելու, այլ զգալու ընդունակությամբ: Չզգալ, այսինքն, չսիրել, չսպասել, չատել, չտխրել, չհուսահատվել, չափսոսել: Սարսափելի կլիներ: Ով գիտե, շատ կենդանիներ գուցեև մտածում են: Օրինակ, դելֆինները, բայց իսկապես զգալ միայն մարդն է ընդունակ»:

-Բայց, գուցե, կենդանինե՞րն էլ զգում են, օրինակ, հենց դելֆինները: Նրանք էլ են սիրում, տխրում, ուրախանում,- առանձնակի հանգստությամբ ասաց հայրս:

Չէի նկատել, որ սենյակ է մտել և լսում է:

-Պապ, բայց իրոք, օրինակ, դելֆինների ընկերասիրության մասին շատ պատմություններ եմ լսել, այսինքն…Պապ, լավ, դուրս է գալիս մարդիկ ու կենդանիները չե՞ն տարբերվում,- ծիծաղելով ասացի ես, բայց չսպասեցի պատասխանին: Վազեցի համակարգչի մոտ, որովհետեւ մտքովս անել էր հարցս ուղղել 17-ի ընթերցողներին:

Արդյո՞ք տարբերվում են մարդիկ ու կենդանիները, և ինչո՞վ: Իհարկե, կառուցվածքային տարբերություններից բացի: