Ազատ տարածք խորագրի արխիվներ

arev epremyan

Քեզ հետ ենք, զինվոր

Սովորական օր էր: Արթնացա քնից, պատրաստվեցի և գնացի քոլեջ քրոջս հետ: Քոլեջում, ոնց որ միշտ, դասերս անցան սովորականի պես: Արդեն տուն էի գնում, երբ տեսա մեր ռազմագիտության դասախոս ընկեր Մարտիրոսյանին:

-Երեխեք ջան, վաղն առավոտյան գնալու ենք զորամաս:

Պետք է ասեմ, որ վաղուց էի երազում լինել զորամասում, ծանոթանալ զինվորների առօրյային:

Չէի համբերում, թե երբ է անցնելու այդ մի քանի ժամը, որ գնամ երազանքիս հետևից:

Արդեն գիշեր էր: Չէի կարողանում քնել, գլխումս միայն մի բան էր՝ զորամասը: Վերջապես բացվեց լույսը: Վեր կացա, հագա զինվորական համազգեստս:

-Մամ, ես գնացի, երկու տարի երեսս չեք տեսնի:

-Էս աղջիկը գժվել ա, վրաներս խաբար չկա,-արձագանքեց մայրս:

Շտապեցի կանգառ ,որտեղ սպասում էր զորամաս տանող ավտոբուսը:

-Յա, էս եկա՞ք, զինվորուհիներ ջան,- լսվեց ընկեր Մարտիրոսյանի ձայնը:

Գնացինք Լուսակերտի զորամաս: Այդ օրը զորամասում տոն էր: Նշում էին հրաձիգների օրը:

Սիրտս արագ էր բաբախում: Մտնելով զորամասի տարածք, սկսեց էլ ավելի արագ բաբախել, երբ տեսա իմ շատ սիրելի զինվորներին և պատկերացրեցի ինձ նրանց շարքերում: Շրջում էինք ամբողջ զորանոցով, ճաշարանով, բուժկետով զինվորների ուղեկցությամբ: Ինձ շատ ազատ էի զգում զորամասում: Կարծես ամբողջ կյանքս այնտեղ էի անցկացրել և չէի ուզում, որ օրս ավարտվեր: Տարված այդ ամենով չնկատեցի, որ ժամանակն այդքան արագ անցավ, և եկավ հրաժեշտի պահը: Տխրեցի, որ արդեն պիտի վերադառնանք, բայց դասախոսս խոստացավ, որ մի օր նորից մեզ կբերի զորամաս:

Այժմ ես տասնութ տարեկան եմ և իմ հիշողության մեջ միշտ լսվում է մայրիկիս ձայնը.

-Վայ, երբ դառնաս տասնութ տարեկան…

-Ախր, մամ ջան, արդեն տասնութ տարեկան եմ, իսկական ժամանակն ա բանակ գնալու:

Երևի կգնամ այդ երազանքիս ընդառաջ և նյութս կունենա շարունակություն արդեն իսկ իմ զորամասից:

Եվ քանի որ այսօր Հայոց բանակի օրն է, ցանկանում եմ անփորձանք ծառայություն և բարի վերադարձ մաղթել մեր բոլոր զինվորներին: Թող զինվորը իմանա, որ հայ աղջիկը միշտ իր կողքին է:

Բաց չթողեցինք առիթը, կերանք աղի բլիթը

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Դասարանում նստած էինք, այդ ժամը հանրահաշիվ էր, հանկարծ հիշեցինք, որ շաբաթ օրը Սուրբ Սարգսի տոնն է, մտածեցինք «բաց չթողնենք առիթը, ուտենք աղի բլիթը»:
Դժվարը մտածելն էր, իրագործելը շատ հեշտ էր:
Շուտով զանգը հնչեց, ուսուցիչը դուս եկավ դասարանից, սակայն աղի բլիթ ուտելու միտքը դեռ մեր գլխում էր, և չէր էլ պատրաստվում դուս գալ մեր գլխից:

Արդեն վերջին դասաժամն էր, մտածում էինք, թե ով պետք է մեզ համար աղի բլիթ պատրաստի, մեկ էլ ընկերներիցս մեկը` Արաքսյան, ասաց.
-Երեխեք, տատիկս կարող է մեզ համար պատրաստել:
-Ըհըն, ընտիր է:
Արդեն աղի բլիթ պատրաստող էլ կար:
-Դե, որ գնամ տուն, կասեմ կպատրաստի, հետո կզանգեմ՝ դուրս կգաք վերցնելու.-ասաց Արաքսյան:
-Շատ լավ է,- ասաց Գոհարը:
Զանգը հնչեց, արդեն տուն գնալու ժամանակն էր.
-Գոհար, գալի՞ս ես՝ գնանք մեր տուն,- ասացի ես: Ի դեպ Գոհարը զարմուհիս է:
-Հա, կգամ,-ասաց Գոհարը:
Ես ու Գոհարը ճանապարհ ընկանք՝ տարբեր թեմաների շուրջ զրուցելով:
Հասանք տուն, դե մեզ դիմավորելու եկավ Խածիկոն` շունս, երկուսիս բարևելուց ու մի լավ խաղալուց հետո, մի կերպ թողեց տուն մտնենք:
Մի քանի ժամ անցավ, Արաքսյան զանգեց.
-Ալո, Իզա, բլիթները պատրաստ են, ժամը 15:30 հարմա՞ր է:
Երբ տեղ հասանք, բոլորը հավաքվել էին: Բլիթները վերցնելուց հետո ուրիշ միտք ծագեց: Ձյուն էր եկել, իսկ մենք այս տարի ձմեռային նկարներ չէինք արել, ուրեմն վերջ, գնում ենք լուսանկարվելու:
Սկսեցինք սելֆիներից, հետո ուրիշ նկարներ ու տեսանյութեր արեցինք:

Լուսանկարը՝ Գոհար Փարսյանի

Լուսանկարը՝ Գոհար Փարսյանի

Արդեն ուշ էր, որոշեցինք գնալ տուն:
Երեկոյան, երբ աղի բլիթ ուտելու ժամանակն էր, ես մի մեծ բաժակ ջուր խմեցի, հետո կերա:
Արդեն ժամը 1:56 էր, որոշեցինք վերջապես գնալ քնելու: Չնայած բլիթ կերանք, բայց որևէ մեկին տեսնելու հույս չունեինք, ուղղակի ասացինք՝ մենք էլ փորձենք:

Առավոտյան վեր կացանք թե չէ, կապվեցինք աղջիկների հետ, որ տեսնենք՝ որևէ մեկը երազ տեսել է, թե չէ:
-Ես սպիտակ ֆոն եմ տեսել,-ասացի ես:
-Ես էլ սև,- ասաց Նոննան:
-Ես ոչ մի բան չեմ տեսել,- ասաց Գոհարը:
-Ես էլ,- ավելացրեցին Արաքսյան և Էլլադան:
-Երեխեք, ինձ ջուր են տվել, բայց դեմքը չեմ տեսել,-ասաց քույրս` Անետան:

Այսպես էլ սկսվեց ու ավարտվեց մեր աղի բլիթ ուտելու պատմությունը:

Սուրբ Սարգսի տոն

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Խլղաթյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Խլղաթյանի

Տասնութ տարի առաջ էլ, երբ ես դեռ ծնված չէի, էլի եղել է Սուրբ Սարգսի տոնը` մարդիկ հավատացել ու կերել են: Մայրիկս պատմում է, որ ինքը նույնպես կերել է աղի բլիթ, բայց ում որ տեսել է, դեմքը չի հիշում: Հենց այդ նույն տարին էլ նշանվել է հայրիկիս հետ ու մի քանի ամիս անց ամուսնացել են: Դա զուգադիպություն է եղել, թե ոչ, չի կարող ասել։

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Խլղաթյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Խլղաթյանի

Նա նաև հիշում է, որ այդ տարիներին մարդիկ իրենց տանիքներին ալյուր էին դնում, ու երբ սբ.Սարգիսը անցնելով այդ տարածքով, ալյուրի վրա իր ձիու պայտի հետքն էր թողում, ապա այդ ընտանիքի երիտասարդներից մեկը հաստատ ամուսնանալու էր: Մայրիկիս կարծիքով, պարտադիր չէ` աղի բլիթը պատրաստի հենց չամուսնացած աղջիկը, կարևորը պատրաստողը դա մեծ հավատով անի։

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Խլղաթյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Խլղաթյանի

Այս տարի էլ հունվարի 26-ի լույս 27-ի գիշերը բոլոր չամուսնացած երիտասարդները աղի բլիթ են ուտում, որպեսզի երազում տեսնեն իրենց երկրորդ կեսին: Թե որքանով են այդ երազները ճիշտ, ու թե քանիսը երազ կտեսնեն՝ մեծ հարց է: Ամեն դեպքում փորձը փորձանք չէ, ու կարելի է փորձել: Շատերը իրենց սեփական փորձից հավաստում են, որ երազները իրականանում են, այդ իսկ պատճառով, մենք էլ դասարանցիներով որոշեցինք այս տարի համտեսել: Երեխաներով հավաքվեցինք, ու աղջիկներից երկուսը` Աննան և Սյուզին, աղի բլիթ պատրաստեցին, որը պետք է 26-ի գիշերը ուտեինք: Դե, քանի որ այսօր 26-ն է, ես այս ամենը գրում եմ դեռ աղի բլիթ չկերած: Չեմ կարող ասել, թե ով երազ կտեսնի, իսկ ով՝ ոչ։ Մնում է ուտել, և հետո տեսնենք, էլի, թե ով կդիմանա ծարավին ու կքնի, ու ով չի դիմանա ու կսկսի անհագ ջուր խմել։

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Խլղաթյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Խլղաթյանի

Մեկ էլ՝ հետաքրքիրը երազ տեսնելուց հետո մարդկանց վիճակն է: Մանավանդ, եթե անհավանական մարդու են տեսել կամ նրան, ում ամբողջ կյանքում չեն սիրել։ Ինչևէ, շատ ատել պետք չէ՝ սիրել կա, ու մի օր չսիրելի մարդիկ դառնում են ամենասիրելիները։

Շնորհավոր Սուրբ Սարգսի տոն, թող բոլորի երազներում հայտնվի ամենացանկալի մարդը, ու թող երազները իրականություն դառնան։ Բարի աղի բլիթի համտեսում։

Anushik Mkrtchyan

Մեր տան սուրբը

Լուսանկարը՝ Անուշիկ Մկրտչյանի

Լուսանկարը՝ Անուշիկ Մկրտչյանի

Ես արդեն 15 տարեկան եմ և այն պահից, ինչ գիտակցում ու հիշում եմ ամեն բան, հիշում եմ, որ մեր սենյակում կա փոքրիկ անկյուն։ «Մեր» ասելով՝ նկատի ունեմ իմ ու քրոջս սենյակը։ Այդ փոքրիկ անկյունը կոչվում է «պաբե-հայր»։ Տատիկն այդպես է ասում։ Այդ փոքրիկ անկյունը կարծես նվիրված լինի Աստծուն։ Այդտեղ դրված է քառակուսի փոքր պահարան, մեջը՝ կտորներ, որոնք կոչվում են շուշպաներ։ Ամեն հարմար առիթի ինչ-որ մեկը շուշպա է նվիրում մեր տան սրբին։ Հիմնականում՝ այն ժամանակ, երբ ինչ-որ երազ են տեսնում՝ լինի լավ, թե վատ։

Լուսանկարը՝ Անուշիկ Մկրտչյանի

Լուսանկարը՝ Անուշիկ Մկրտչյանի

Պահարանում կան ձեռագրեր, որոնց մեջ հիշատակվում է Գրիգոր Նարեկացու մասին, և տատիկն ասում է, որ մեր սուրբը Նարեկացու անունով է։ Առջևում կա ավազով լի մի հին մետաղյա աման, որի մեջ մոմն ենք վառում ամեն շաբաթ և կիրակի, նաև տոն օրերին։ Ինչպես նաև կան սրբապատկերներ, խաչեր, քանդակներ։ Տատս նաև ասում է, որ դա դեռ մեր տանը վաղուց է եղել, ինքը դեռ հարս էլ չի եղել։ Իսկ պապս ասում է, որ ինքն էլ է շատ փոքր եղել, երբ սուրբը ունեցել ենք։ Շատերն են մեզ խնդրում, որ իրենց փոխարեն մոմ վառենք։ Երազ տեսնողներն էլ անմիջապես առավոտյան գալիս են։

Լուսանկարը՝ Անուշիկ Մկրտչյանի

Լուսանկարը՝ Անուշիկ Մկրտչյանի

Տեսնո՞ւմ եք այս կտորները, որ իրար վրա են դասված։ Սրանք են շուշպաները։ Վերջին շուշպան հորեղբայրս է նվիրել այն օրը, երբ մեկնեց Գերմանիա։ Հենց մեկնելու օրն էլ նվիրեց։ Պահարանի վրայի կարմիրն է։ Իսկ այս կարմիր խաչով սպիտակ կտորից տատիկը տալիս է այն մարդուն, ով շուտով բանակ է գնալու, որպեսզի անփորձանք հետ գա։ Ասում է, որ դնեն ծոցագրպանում՝ սրտի մոտ։

Ասեմ նաև, որ սուրբը մաքրելու, կտորները լվանալու իրավունք ունեն միայն մինչև 12-13 տարեկան աղջիները։ Քույրս է միշտ ստանձնում այդ գործը։ Չի կարելի սրբի տեղը փոխել՝ անկախ տան դիրքի փոփոխությունից։ Կարծում եմ՝ մեր տան սուրբը պահապան է բոլորիս համար։

Կյանքը պատուհանից այն կողմ

Լուսանկարը` Արտյոմ Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Արտյոմ Ավետիսյանի

Պատուհանից դուրս նայող մարդիկ փորձում են իրենց համար բացահայտել անհայտ մի աշխարհ, փնտրում են իրենց հետաքրքրասիրությունը գրգռող մի շարք հարցերի պատասխաններ: Մարդիկ իրենց աչքերը հառում են հեռավոր ու անհայտ հորիզոններին: Պատուհանից այն կողմ բացվում է մի խորհրդավոր աշխարհ՝ իր խորհրդավոր ծովով, և մարդիկ, իրենց երազանքների հետ միասին, սկսում են լողալ ծովում, թաղվել մինչև խորը հատակը: Իրենց նեղլիկ պատուհանից նայելով այդ աշխարհին՝ նրանք հասնում են մեծ և ընդարձակ ցանկություններին և զգացողություններին:

Պատուհանը դուռ է դեպի իրական և ոչ իրական աշխարհ: Պատուհանը, այդ լեգենդար պատուհանը, քո աշխարհն է: Դու էլ կաս այդ աշխարհում: Դու մեծանալով մտնում ես այդ աշխարհ և սովորում գոյատևել այդտեղ: Պատուհանից այն կողմ մի նոր աշխարհ է, որտեղ կան քո պատուհանի նման հազարավոր պատուհաններ: Ու այդ պատուհաններից ամեն մեկում բնակվում է ընդամենը մի անձնավորություն։ Դրանցից ամեն մեկում գոյատևում է կա՛մ քո հարազատը, կա՛մ էլ թշնամիդ:

Այսօրվա պատուհանից այն կողմ՝ երկնքում, լողում էր կարմիր արևը և իր շողերը գցելով սենյակ՝ հիշեցնում էր, որ կա և գոյություն ունի իրական կյանքը: Արևը ժպտում էր և «լացող» պատուհանի հետ միասին այլ երանգ էր հաղորդում խորհրդավոր աշխարհին:

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Քննություններ են. Ճարտարապետություն և դիզայն

anahit badalyan tonakan

Հրաշք չի լինի

Ահա և 2018-ը: Այն 2018-ը, որին սպասել եմ, որի հետ հույսեր կան, որը, սակայն, եկավ արագ ու մի քիչ էլ անսպասելի: Առաջին անգամ զգացի, որ եկող տարին անցնող տարվա շարունակությունն է, այլ ոչ՝ նոր ու մաքուր էջ: Սա նոր ու մաքուր էջ է միայն նրանց համար, ովքեր ծնվել են այս վերջին տասնվեց օրերի ընթացքում ու համարվում են 2018-ականներ: Իսկ մնացածի համար սա տրամաբանական շարունակությունն է կիսատ թողած գործերի, չասված խոսքերի, չարդարացված հույսերի ու չիրագործված նպատակների համար: Մենք չենք սկսելու պայքարել մեր նպատակների համար նորից, մենք պարզապես շարունակելու ենք պայքարել, մենք չենք հորինելու նոր խոսքեր՝ մեր սրտում եղածն արտահայտելու համար, այլ ուղղակի ասելու ենք այդ խոսքերը 2018-ին՝ նոր տարում:

2018-ին մենք մեծանալու ենք ևս մեկ տարով՝ ինչպես որ ամեն տարի է լինում, էլի տոնելու ենք մարտի ութը, սեպտեմբերի քսանմեկը, մայիսի ինը, հունիսի մեկը ու էլի լիքը տոներ, ինչպես որ միշտ ենք տոնել: Նոր տարվա հետ չեն փոխվում մեր նախասիրությունները, նպատակներն ու ցանկությունները, մենք ուղղակի սկսում ենք դրանց նորովի նայել: Չհավատաք, թե նոր տարին ուրախությամբ կլցնի բոլոր տխուր սրտերը: Ամեն սիրտ ինքն է իր ուրախության ու տխրության «հովանավորը»: Ամանորը չի հաշտեցնի նրանց, ովքեր վիճել էին նախորդ տարում, եթե նրանք ինքները չուզենան հաշտվել:  Մարդիկ չեն փոխվի, չար մարդիկ չեն բարիանա, ու ոչ էլ մեղավորները կզղջան մի հրաշքով: Չարերը բարիանում են, եթե ինքնաքննադատաբար են իրենց վերաբերվում, մեղավորները զղջում են, եթե խիղճ ունեն, իսկ մարդիկ… Մարդիկ, վախենամ՝ երբեք էլ չեն փոխվում: Նրանք ուղղակի ժամանակի հետ բացահայտում են իրենք իրենց: Եթե երբեմնի բարի մարդը չար ու անսիրտ  է դարձել, նշանակում է՝ նրա մեջ այդ չարությունը եղել է, պարզապես նոր է բացահայտվում՝ այս կամ այն պատճառով:

Ու վերջապես, եթե երազանքներ ունեք, մի մտածեք, թե դրանք կատարվելու են, եթե նոր տարվա գիշերը ձեր մտքում պահել եք: Իսկ եթե կատարվեն էլ, ապա իմացեք, որ դա այն ջանքերի շնորհիվ է, որ թափել եք նախորդ տարիներին:

Ամանորը հեքիաթ չէր, ու ոչ էլ կախարդանք: Ես արդեն բավական մեծ եմ, որպեսզի հասկանամ դա: Ու երանի նրանց, ովքեր իմ գրածը կարդում են, բայց ոչ մի ասածիս չեն հավատում, որովհետև չեն զգում ասածներս:

Հ.Գ. Իսկ իրականում ես էլ եմ երազանք պահել:

Ani Ghulinyan

Ամենասովորականի մասին

Տոները շատ արագ եկան ու անցան: Անցան սովորական  ու բոլոր մարդկանց համար առանձնահատուկ ձևով: Մեկի համար 2017-ը ևս մի տարի էր, որ իրեն հեռացնում է կյանքից, մյուսի համար՝  նպատակին հասնելու հերթական միջոց: Բայց բոլոր դեպքերում այն արդեն պատմություն է, անքննելի ու անփոփոխ, իր թերություններով ու առավելություններով:
Եթե գլոբալ ենք նայում երկրին, աշխարհին, մարդկանց խմբերին, համարյա ոչինչ չի փոխվում, ու ինչպես չենք կարող զգալ, թե ինչպես է պտտվում մոլորակը, այնպես էլ բոլոր փոփոխությունների մասին մենք իմանում ենք  վերջում, ու աստիճանաբար, դրա համար էլ փոփոխությունն արդեն ոչ թե փոփոխություն է, այլ  սովորական առօրյայի մաս:
Այս տարի էլ, ինչպես մինչև այս եղած բոլոր տարիներին, մարտի 8-ին շատ արագ կսպառվեն ծաղիկները, Զատիկին` կանաչին, Վարդավառին` ջուրը: Ինչ-որ ապրանք կսկսի թանկանալ, բայց միանգամից չէ` աստիճանաբար, որ ոչ ոք չնկատի, նկատողն էլ անընդհատ հարմարվի: Այս տարի էլ շրջանավարտներ ու առաջին կուրսեցիներ կլինեն, արագընթաց ամառային արձակուրդներ ու փուչկիներով սեպտեմբեր: Անվերջ իրադարձությունների այս շարքը նման է անդադար պտտվող անիվի, որը ոչ մի դեպքում և ոչ ոքի համար կանգ չի առնում, իսկ անիվի մեջ գտնվողներին մնում է միայն իրենց ուզած ձևով պտտվել:

iza Astsatryan

Առօրյա կյանքի և հրաշքի արանքում

Արդեն  տոներն  ավարտվում  են, սկսում  ենք  անցնել  առաջվա  ռեժիմին (սկսում  ենք քիչ  սնվել): Բայց  անգամ տոների  ավարտը  չի կարող  մեղմել`  առավոտյան շուտ  արթնանալու  ցավը…

Արձակուրդներին   կարոտում  ենք  դպրոցը, ընկերներին, դասերն ու  ամեն  վայրկյանը, որը   կապված  է դպրոցի հետո (ինչը  չես  կարող  ասել  դասերն  սկսվելու  ժամանակ):

Ինչ  խոսք, արդեն  մեկ   շաբաթ  է, որ  կրկին դասի ենք, սակայն,  ամեն առավոտ  մեծ  դժվարությամբ  եմ  արթնանում, աչքերս  մի  կերպ  բացում  և  գնում դպրոց: Դասարան  մտնելուն պես, նկատում  եմ  կիսաքուն  ընկերներիս, որոնք  հորանջելուց  հետո, մի կերպ  կարողանում  են  խոսել, զրուցել  երեկվա  իրադարձությունների  մասին:
Հաճախ  ասում  են.
-Եթե  ամեն օր  նույն  բանն  անես,  այն  պայմանական  ռեֆլեքս  կդառնա:
Սակայն  ես  մասամբ  եմ համամիտ  դրա  հետ: Հետաքրքիր է, եթե  ամեն  առավոտ  նույն ժամին  ենք  արթնանում, ապա  ինչո՞ւ  դա  նույնպես  ռեֆլեքս  չի դառնում, ինչո՞ւ  ենք  ամեն անգամ  արթնանալուց  վերապրում  առաջին  անգամն  ու  փորձում  մեզ  համոզել, որ  ամեն ինչ լավ է:

Այս  ամենը  մի  կողմ  դնենք, փորձենք  խոսել  զարմանահրաշ  եղանակից: Ես   մտածում  էի, որ   փափուկ  ձյուն  պիտի  գա, հավեսով  ձնագնդիկ  պիտի  խաղանք, կարճ  ասած` նորմալ  ձյուն  կտեսնենք, բայց  այս տարի  ցեխոտ  ձյանն էլ կարոտ  մնացինք: Այս տարի  այնքան էի  սպասում  ձյանը, որ  մտածում  էի  Ձմեռ պապիկից  ձյուն  նվեր  ուզելու մասին:

Անգամ, երբ  մեր  բարեկամներից  մեզ  հյուր  էին եկել, երեխաներից  մեկին  ասացի, թե  ինչ նվեր  է ուզել  Ձմեռ  պապիկից,  և  նա  պատասխանեց.
-Դեռ  ձյուն չի  եկել, որ  ձյուն գա, Ձմեռ  պապիկն  էլ կգա, հետո  նվեր կուզեմ:
Յուրաքանչյուր  երեխա  էլ  այդպես  է մտածում, նույնիսկ ես  եմ փորձում ինձ  համոզել այդ  հարցում: Չկորցնելով  հույսս, ես  դեռ  սպասում  եմ ձյանը…