Ազատ տարածք խորագրի արխիվներ

Ապահով տարածքներ. կարևորություն ու անհրաժեշտ չափանիշներ

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Նոյեմբերի 29-ին Գորիսի մամուլի ակումբում Խտրականության դեմ պայքարի և հանուն հավասարության կոալիցիան անցկացրեց «Ապահով տարածքներ. կարևորություն ու անհրաժեշտ չափանիշներ» թեմայով աշխատանքային հանդիպում-դասընթաց, որն անցկացրեցին Անեթ Շամիրյանը և Ռոբերտ Կարապետյանը: Հանդիպումը կազմակերպվել էր Գորիսի տարածաշրջանի ՀԿ-երի համար, հանդիպմանը ներկա էին նաև ուսանողներ:

Հանդիպման սկզբում մասնակիցները ներկայացան` ծանոթանալով միմյանց հետ: Ապա դասընթացի սկզբին քննարկվեց, թե ինչ է «ապահով տարածք» հասկացությունը, և ո՞րն է դրա անհրաժեշտությունը:

Այսպիսով` ապահով տարածք ասելով, հասկանում ենք այն միջավայրը, որտեղ չկա կրոնի, սեռի, տարիքի, ռասսայի և գենդերային անհավասարության խնդիրը: Ապահով տարածքում յուրաքանչյուրը, անկախ վերը նշված պատկանելիության, կարող է մասնակցել տարբեր միջոցառումների: Այսինքն` ապահով տարածքը մի միջավայր է, որտեղ ցանկացածը կարող է աջակցություն ստանալ ժամանակի անցկացման, կրթության և շփման ոլորտում:
Ապահով տարածք հասկացությունը առաջին անգամ գործածել են 20-րդ դարում, Հարվարդի համալսարանում:

Այնուհետև անդրադարձան ապահով տարածքներին բնորոշ հատկանիշներին, որոնցից կարևորագույնները հետևյալն են.

-Մատչելի և անվտանգ վայր,
-Համագործակցություն և հաշվետվություն,
-Հարգանք և արժանապատվություն,
-Լիակատար ներառում,
-Համընդհանուր մոտեցում,
-Վստահության կառուցում,
-Ճշգրիտ և հավաստի տեղեկատվություն,
-Առաջնորդություն և մասնակցություն:

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Նաև նշվեցին այն կետերը, թե ինչը չի հանդուրժվում ապահով տարածքում. խտրականության որևէ ձև կամ արտահայտում:
-Ռասիզմը,
-Հոմոֆոբիան,
-Բիֆոբիան,
-Տրանսֆոբիան, ինչպես նաև հաշմանդամության,
-Տարիքի,
-Էթնիկ ծագման,
-Ազգային պատկանելիության,
-Գենդերային պատկանելիության,
-Իմիգրացիոն կարգավիճակի,
-և այլ հատկանիշների վրա հիմնված խտրականություն:

Մի փոքր ընդմիջումից հետո, շարունակեցին ներկայացնել տարբեր ներկայացուցիչների համար ապահով տարածքների բնորոշիչները:

Իսկ վերջում ներկայացրեցին, թե ինչպես կարող է կազմակերպությունը ապահով տարածքների ապահովման պլան կազմել, ներկայացնել հետագա համագործակցության նախագծում:

Դասընթացի ընթացքում մասնակիցները ակտիվորեն ներառվում էին քննարկման մեջ, առաջարկներ անում, համաձայնվում կամ առարկում: Հուսով ենք, որ նոր գիտելիքները էլ ավելի ապահով կդարձնեն մեր տարածքը:

ella mnacakanyan yerevan

Իմ տարօրինակ սերը

Երբ ամեն առավոտ սենյակումս մնացած ափսեները՝ լի ձմերուկի չորացած կտերով, փոխարինվում են մանդարինի չորացած կեղևներով, նշանակում է՝ ձմեռը մոտ է: Եթե ոչ դրսում, ապա գոնե իմ կյանքում:

Իմ գլխում ձմեռը միշտ ասոցացվում է մանդարինների հետ, երևի այն պատճառով, որ մանդարին շատ եմ սիրում: Համարյա նույնքան, ինչքան ձմերուկ: Որոշ ժամանակ առաջ նույնիսկ մի չգրված ավանդույթ ունեինք. շաբաթվա մեջ մեկ օր (հիմնականում՝ հինգշաբթի) ընկերուհիներով հավաքվում էինք ու սկսում անխնա մանդարին ուտել: Ասենք՝ 1 կիլոգրամ, չէ լավ՝ 2, ը՜… Անկեղծ ասած՝ 5, ավելի անկեղծ՝ մինչև անգամ մեկ ամբողջ պարկ: Մեր «վնասակար հանդիպումները» շարունակվեցին բավականին երկար՝ մինչև այն պահը, երբ մեզանից մեկի մաշկին ալերգիայի տեսքով չհայտնվեցին այդ հանդիպումների «քաղցր» պտուղները: Չէ՜, էնպես չի, որ դադարեցինք հանդիպել, պարզապես այդ հանդիպումներից բացառեցինք մանդարինը՝ հատկապես՝ պարկերով… Բայց դադարեցի՞նք արդյոք մանդարին ուտել: Երևի՝ չէ: Համենայնդեպս, ես հաստատ: Ինձ թվում է՝ նրանք նույնպես: Հիմա կասեք՝ լավ, էս աղջիկն էլ ինչի՞ է հիշել իր ու իր ընկերուհիների՝ մանդարինի հանդեպ անթաքույց սերը: Եթե անկեղծ՝ ես էլ չգիտեմ: Պարզապես հիմա, երբ ձմեռը մոտ է ոչ միայն իմ գլխում, այլև դրսում ու, հավանաբար, ձեր մտքերում նույնպես (դե՜, դժվար է էս ցրտին ձմեռվա մասին չմտածելը՝ նույնիսկ առանց մանդարինի չորացած կեղևների, չէ՞), կարծում եմ, որ պիտի հասկանաք իմ տարօրինակ սերը: Կմտածեք՝ մանդարինի մեջ սիրելու ի՞նչ կա, կպատասխանեմ՝ մանդարինը ամենամեծ ու ամենալուսավոր կետն է ձմռան մեջ: Թե չէ, ձմռան մեջ սիրելու էլ ի՞նչ կա:

Այն օրը առաջին անգամ ձյուն եկավ: Ձյունը ո՞րն է, մի երկու փաթիլ: Իսկ ինձ բախտ վիճակվեց հենց այդ «մի երկու փաթիլ»-ի ժամանակ դրսում լինել ու այդ փաթիլներից մեկը (այո՛, այո՛, միայն մեկը) զգալ այտիս վրա: Չէ՜, ոչինչ էլ էդքան խորհրդավոր ու գեղեցիկ չէր: Պարզապես մի փաթիլ էր, որը ստիպում էր հասկանալ, որ եթե նույնիսկ մեր բակում, որը Երևանի ամենացածրադիր ու ամենատաք թաղամասերից մեկում է, ձյուն է տեղում, ուրեմն Հայաստանի առնվազն կեսում արդեն ձնառատ տանիքներ են: Իսկ այդ ձնառատ տանիքներից քանիսո՞ւմ նորմալ ջեռուցում կա…

Կալավանում ձմեռ է

Լուսանկարը՝ Էլյանորա Բալյանի

Լուսանկարը՝ Էլյանորա Բալյանի

Կալավանում արդեն եկել է առաջին ձյունը, գեղեցկացրել առատ բնությունն ու իր հետ բերել բազում խնդիրներ ու հոգսեր: Ամենամեծ խնդիրը վառելիքն է, որը շատ ընտանիքներ չեն հասցրել հայթայթել: Ծառահատումներն արգելված են, իսկ անտառից չորացած ճյուղեր ու փտած կոճղեր հավաքելը բավականին դժվար է, և ոչ բոլորի համար հասանելի: Առաջին ձյան հետ միշտ սկսվում են նմանատիպ խոսակցություններ գյուղացիների մեջ.

-Հը՞ն, հասցրի՞ք ձմեռվա փետ պիրեք:

-Է՜, եսիմ, մի հնարով իրար ենք արել…

Մարդիկ, ովքեր բեռնատար մեքենա ունեն, մի կերպ հավաքում են անտառից, մյուսները գնում են բավականին թանկ գնով, իսկ նրանք, ովքեր ո՛չ բավականին գումար ունեն, ո՛չ էլ մեքենա, հավաքած փայտը ավանակով կամ ձիով են բերում: Ու այսպես, մի կերպ ծայրը ծայրին հասցնելով, ցրտի դեմ պայքարելով անցկացնում են ողջ ձմեռը:

Կարևորը հոգու ջերմությունն է, որը կալավանցին երբեք չի կորցնում:

davit aleqsanyan

Առաջին ձյունը

Երեկոյան պապիկիս տանից քայլում էի դեպի մեր տուն։ Մեկ էլ ձյան մի կաթիլ ընկավ քթիս վրա և ջուր դարձավ։ Մի երկու րոպե անց ձյան մանր փաթիլների տեղատարափ սկսվեց։ Հասա տուն։ Մի քիչ մնացի, հետո սկսեցի պատուհանից դուրս նայել։ Մանր փաթիլները դարձան ավելի մեծ: Այդ փոքրիկ հազարավոր փաթիլները, որոնք իրենցից ոչինչ չէին ներկայացնում, առավոտյան ձյան մի հաստ շերտ էին դրել մեր գյուղի վրա։

Ամեն ինչ մի ակնթարթում փոխվեց։ Երեխաները ուրախացած վազվզում են ձյան մեջ և խաղում։ Սակայն այս ամենը երկար չտևեց. արևն իր վառ շողերով ձյան շերտը սկսեց հալեցնել, ու փողոցները կորան ցեխի ու ջրի մեջ։

Ձյունն էլ ունի իր լավ ու վատ կողմերը։

Ձյան շունչն ու սպիտակ ֆոնին լուսանկարները

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Արդեն նոյեմբեր ամիսն է, կարծես ձյան պակաս էր զգացվում, բայց այն մեզ երկար սպասել չտվեց, մեկ-երկու, ու ձյան փաթիլները դանդաղ իջնում են կտուրին: Ինչ խոսք, երկար եմ սպասել ձմռանը, Նոր տարուն ու նվեր բերած կոնֆետներին:

Միայն այն, որ ձմռանը ընկերներով ձնագնդի ենք խաղում, սահնակով սահում ենք և ձնեմարդ ենք պատրաստում, մի ողջ աշխարհ է: Իրոք, ձմռանը ավելի հաճույքով եմ դպրոց հաճախում, որովհետև երկար դասամիջոցներին մի լավ խաղում ենք: Երբեմն ոչ բոլորի բախտն է բերում, որովհետև ընկերները ձյուն են հյուրասիրում, բայց, դե, կողքից զվարճալի կադրեր են:
Մեկ-մեկ էլ դասերից հետո դասարանով էնպես ենք խաղում, որ հենց որոշում ենք ուշքի գալ, մեկ էլ տեսնում ենք՝ դասընկերոջ բակ հասանք:

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Մի անգամ էլ ձմռանը՝ դասերից հետո, գնում էի տուն, մեկ էլ երկու զբոսաշրջիկի հանդիպեցի: Ամուսինը ռուսախոս էր, կինը՝ իտալախոս, դե, երևի ընդհանուր լեզուն անգլերենն էր: Հետո բարևեցին և հարցրին, թե որտեղ է «Տաթևեր» ճոպանուղին: Երկար ճանապարհ կար միասին անցնելու: Բացատրեցի, ճանապարհը ցույց տվեցի, հետո ծանոթացանք, էնքան հաճելի մարդիկ էին, որ դեռ լավ չէի ճանաչում, բայց մի քիչ հուզմունքով հրաժեշտ տվեցի:

Այո, ձմեռը հաճելի է, հատկապես՝ երբ կարող ես սպիտակ ֆոնի վրա նկարվել, ձմռան նկարները շատ հավես են ստացվում:

Գուցե ես մի քիչ խենթ մարդու տպավորություն թողնեմ, բայց մի անգամ որոշեցի ձնեմարդ պատրաստել: Որոշեցի ու միայնակ գնացի պատրաստելու: Մենակ ձնեմարդ պատրաստելու միակ դրական կողմն այն է, որ ձնեմարդու դիզայնը մնում է միայն ու միայն քո պատկերացմանը:

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Ձմռանը, երբ դրսում խաղում ես, մի լավ մրսում, ուրիշ ելք չի մնում, քան ձեռքերը բերանին մոտեցնել և տաքացնելով տուն շտապել: Իսկ երբ դու տանն ես, չկա ավելի հաճելի բան, քան վառարանի մոտ նստելն ու տաք թեյ խմելը:

Ֆուտբոլի երկրպագու առաջին անգամ

Դասընկերս, ով հաճախում է ֆուտբոլի պարապմունքների, մեկ ամիս է, ինչ գնում էր Երևան՝ խաղերի: Դասարանով շատ էինք ցանկանում գնալ և նրան ոգևորել, սակայն չէինք կարողանում: Մի քանի օր առաջ եկավ և ասաց, որ Սիսիանում ֆուտբոլի դաշտի բացումն է լինելու, և Երևանից թիմ է գալու՝ իրենց հետ խաղալու: Մենք շատ ուրախացանք, քանի որ կարող էինք գնալ և նայել խաղերից գոնե մեկը:

Որոշեցինք, որ պետք է գնանք: Գումար հավաքեցինք, գյուղի տաքսիստներից մեկի հետ պայմանավորվեցինք ու դասերից հետո գնացինք Սիսիան: Ճիշտն ասած՝ աղջիկներով շատ հեռու ենք ֆուտբոլից, բայց քանի որ մեր դասընկերն էր խաղալու, գնացինք: Շատ հետաքրքիր էր իրականում ֆուտբոլ նայելը: Խաղում էին «Սիսիան» ու «Բանանց» թիմերը: Խաղն ավարտվեց 4: 0 հաշվով՝ հօգուտ Սիսիանի թիմի:

Խաղից հետո բոլորս էլ քաղցած էինք, բլիթներ գնեցինք ու վերադարձանք գյուղ շատ լավ տրամադրությամբ, իսկ տղաներին քաղաքապետը հրավիրեց ռեստորան՝ այդպես նրանց խրախուսելով:

mariam gevorgyan yerevan

Անցյալից երկու քայլ առաջ

Վերջերս նկատել եմ, որ ժամանակը չի հերիքում, ինձ՝ հաճախ գրելու, մյուսներին նույնիսկ սիրահարվելու համար: Որոշել եմ ժամանակն ուղարկել պարապուրդի՝ կարծես վայրկյան առաջ ազատվելու ականատես-լրտեսից, որ գիտի գրեթե ամեն ինչ: Իմ հայտնագործած գյուտից մի ակնթարթ շփոթվեցի: Նյարդերս սկսեցին տեղի տալ. ումի՞ց եմ փախչում կամ ինչո՞ւ: Անցկացրածս օրը մոռանալու անօգուտ ճիգերը աչքիս առաջ բերեցին այն մուրացիկ կնոջը, որ առավոտյան ինձնից գումար խնդրեց ու անգամ ժպիտ չստացավ (նրա ինչի՞ն էր պետք իմ ժպիտը, նրան փող էր պետք):

Հիշեցի բակը մաքրող ծերունուն, որ բարևեց ինձ, բայց նրա բարևին անգամ չպատասխանեցի, որովհետև կամ ինձ խաբել էի, թե դասից ուշանում եմ (անիմաստ արդարացում) կամ էլ այն պատճառով, որ իսկական սրիկա եմ (այս մեկը հաստատ ավելի ճիշտ է): Անցկացրածս օրը այնքան փուչ ու այնպես ավելորդ թվաց. առաջին անգամ պարտությանս ականատեսը դարձա ու խոստովանեցի պարտվողիս հաղթանակը:

Ճիշտ ու սխալի քննադատության մեջ իրեն գերագնահատող չնչին մարդուս արդարացումները վերջապես տեղի տվեցին. եսս փշրվեց: Հետագա կյանքը վերափոխելու կամքը բացահայտեց ներսիս փոթորիկները, որ թշնամի էին դարձրել իմ մեջ եղած մարդուն և եսին, որ ապրում էր, քանի որ ծնվել էր… Եսին սեղմելու, ժամանակը կանգնեցնելու և սխալները ուղղելու անհամբերությամբ վերցրի ժամացույցս՝ կյանքիս անկեղծ ուղեկցիս, որ տեսել էր իմ պարտություններն ու դառնությունները:

Հանկարծ խավարում մի լույս երևաց. լույսի պայծառության մեջ երևացին բակը մաքրող ծերունին, մուրացիկ կինը. նրանք երջանիկ էին:

Իրականության աչքերին նայելը թող այլևս ոչ ոքի չվախեցնի. անցածը ինքնախաբեություն է, վեճ է ու կռիվ, այլևս նրանով ապրելը ծիծաղելի է, անհեթեթ, անպատիվ: Պետք է նորից սկսել՝ չկրկնելով անցյալի սխալները:

seda harutynyan-2

Ես կապրեմ

Ես Սեդան եմ: Մեծացել եմ տատիս ու պապիս երգերի, տաք ձեռքերի ու ջերմ համբույրների ներքո: Ամենավառ հիշողությունները մանկությունիցս տատիս կատակներն ու պապիս համբուրելիս նրա ծակող ընչացքն են: Տարիներ են անցնում: Ես՝ մեծացել, տատս ու պապս էլ գնալով փոքրացել են: Չնայած տարիքին՝ երկուսն էլ քրտնաջան աշխատում են, կառուցում տուն՝ լեցուն ժպիտներով ու լավ հիշողություններով:

Եկավ մի օր, երբ իմացա, որ շուտով միգուցե էլ չլսեմ տատիս հաճելի ձայնը, չտեսնեմ բարի ժպիտը, չլսեմ հոգնած տնքտնքոցը:
Ու եկավ մի օր, երբ համախմբվեցին մեր տան սյուները, պատերը… Համախմբվեցինք մենք, համախմբվեց մի ընտանիք՝ աշխարհի տարբեր ծայրերից, այդ օրերին բոլորս միասին աղոթեցինք, ու աննկատ չմնացին մեր աղոթքները:

Միայն տատիս անկոտրում կամքն ինձ ստիպում էր եկեղեցում ոչ թե ծնկաչոք լացել, այլ գլուխս բարձր աղոթել: Երանի տատիս` «Ես կապրեմ, ինձ բան չի լինի»-ն լսելու փոխարեն նորից գլուխս դնեի ծնկներին ու զգայի, թե ինչքան ջերմություն կա այդ ծերացած ձեռքերի մեջ:

Ես Սեդան եմ: Անունս դրել են տատիս պատվին, բայց Սեդա տատիցս ոչ միայն անունն եմ ժառանգել, այլ նաև կամքի ուժ, եռանդ ու ժպիտ: Մի ժպիտ, որը ամենահիվանդ ժամանակ էլ կապրեցնի, ամենացուրտ ժամանակ՝ կջերմացնի, ամենաանհույս ժամանակ էլ հույս կծնի ապրելու ու պայքարելու՝ հանուն տան սյուների ու պատերի: