Միշտ կարծել եմ, որ յուրաքանչյուր երեխա ուսումնական տարվա վերջում շատ ուրախ է լինում, որ վերջապես ազատվում է դպրոցից: Թեև շրջանավարտները տխրությամբ են թողնում հարազատ դպրոցը, բայց միջին դասարաններում սովորող յուրաքանչյուր երեխա ուրախությունից պարում է այդ առիթով: Բոլոր աշակերտների համար ամառն ասես մի կարճ դասամիջոց լինի, որովհետև շատ արագ է անցնում, ու ոչ բոլորն են կարողանում ճիշտ դասավորել իրենց ամառային հանգիստը: Օրինակ՝ ես, այնքան հագեցած ամառ եմ ունեցել, որ, ցավոք, ամբողջ ամառվա ընթացքում ընդամենը 2 նյութ եմ գրել: Կարելի է ասել՝ ամբողջ ամառս անց եմ կացրել ճամբարներում, որտեղ ձեռք եմ բերել հարյուրավոր ընկերներ: Նաև ընտանիքիս հետ գնացել եմ հանգստանալու:

Այս ամառ մեծ ձեռքբերումներ ունեցա, օրինակ՝ կատարվեց իմ երկար սպասված երազանքը ու չնայած, որ ես 13 տարեկան եմ՝ դարձա պատանի լրագրող: Հիմա արդեն մի քանի օր է մնացել նոր ուսումնական տարվա սկզբին, ու ես անհամբերությամբ սպասում եմ, թե երբ կգնամ դպրոց ու կհամարվեմ արդեն 8-րդ դասարանի աշակերտուհի:

Բոլոր երեխաներն այդպես են: Կարծում եմ՝ երբ նոր հագուստ, նոր գրքեր ու գրենական պիտույքներ են ունենում, մեծ անհամբերությամբ են սպասում դպրոցին:

Ուզում եմ, որ «այս տարի իսկապես լավ եմ սովորելու» խոստումն ի կատար ածվի:

Սեպտեմբերի մեկ, ժամը՝ 00: 00:

-Ալո, Ա՞ն, առաջինն եմ, չէ՞:

-Հա՜, հա՜, առաջինն ես:

Ու միայն իմ՝ նրա ծննդյան օրը առաջին շնորհավորողը լինելու փաստում համոզվելուց հետո շարունակում եմ.

-Անս, քեզ ցանկանում եմ…

Արդեն չորս տարի՝ սեպտեմբերի մեկին նախորդող գիշերը ես չեմ քնում: Նախ զանգում եմ նրան, շնորհավորում, իսկ հետո պառկում եմ ու ամբողջ գիշեր երևակայությանս մեջ գծագրում նրա օրը՝ ամենաուրախն ու ամենասիրունը:

Ես ու ընկերուհիս ծանոթացել ենք տարիներ առաջ ճամբարում: Ճամբարի ընթացքում իրար առանձնապես չնկատած ու ճամբարից հետո միայն իրար վերագտած ընկերներ ենք մենք: 60 կմ հեռավորության վրա ապրող, բայց 60 վայրկյան անգամ իրարից անտեղյակ չմնացող, չափազանց տարբեր ու անբացատրելի նման ենք մենք: Մենք հանդիպում ենք տարին երկու անգամ՝ իմ և նրա ծննդյան օրերին: Եվ մի հանդիպումից այնքան հուշեր ենք կուտակում, որ հերիքում է մինչև հաջորդ հանդիպումը:

Հեռու լինելը ամենևին չի խանգարում, որ մյուսների պես կռվենք ու հաշտվենք: Հեռախոսով լսած «ալո»-ն միայն բավական է, որ նկատեմ՝ մի տեսակ է: Կես բառից հասկանալն արդեն շատ դյուրին է: Դժվար է ասել՝ իրար մոտ ապրելու դեպքում այսքան մտերիմ կլինեինք, թե չէ: Մեր կարճ հանդիպումների ժամանակ միմյանց ենք նվիրում մեր ողջ ջերմությունը, սերը, ուշադրությունը ու իրարից հեռանում ենք կարոտով:

Գիտեմ՝ դու ուրախանում ես իմ հաղթանակներով ու հաջողություններով: Ես էլ եմ անասելի ուրախանում, երբ դու ժպտում ես, ուրախանում եմ՝ իմանալով, թե ինչքան է քեզ երջանկացրել վերջերս նվեր ստացած նապաստակը կամ արջուկը: Դու հաճախ վստահում ես իմ ուժերին ավելի, քան ես ինքս: Դու ընկերության իմ մարմնավորումն ես: Դու կաս իմ կյանքում, և ես ուրախ եմ: Մենք միասին ենք՝ անջատ լինելով, մենք մտերիմ ենք՝ հեռու լինելով, մենք շատ տարբեր ենք ու նույնն ենք լրիվ: Մենք երկուսով ենք ու միշտ միասին:

Քո 17-ը 17-ն է իմ…

Խոսում են 6-8 տարեկան երեխաները.

-Դե, օգնե՛ք, երեկ միասնական ընթրիքի ժամանակ նայում էին ինձ և Սեդային՝ ասելով, որ երբ մեծանանք, պետք է իրար հետ ամուսնանանք, իսկ ես սիրում եմ մեր դասարանի Աննային։ Ի՞նչ անեմ, որ հիասթափվեն ինձանից և իրենց աղջկա համար ուրիշ փեսացու գտնեն։
Երթուղայինում հաճախ են պատահում դեպքեր, երբ ես, լսելով հետաքրքրաշարժ խոսակցություն, հանում եմ ականջակալներս:
-Ալե՛ն, լսի՛, ես գիտեմ, որ լինում են այնպիսի տիկիններ, որոնք տեսնում են՝ իրենց աղջկան սիրող տղան հարուստ է, թե աղքատ, և աղքատ լինելու դեպքում ասում են, իբր տղան լավ կրթված կամ լավ դաստիարակված չէ, այդ իսկ պատճառով համապատասխան չէ իրենց աղջկան։
Ակամա հիշեցի՝ ինչպես էր նույնը կատարվում ինձ հետ։
Ծնողներիս հետ հյուր էինք գնացել հայրիկիս ընկերոջը, որտեղ ինձանից 2 տարով մեծ տղա էր ապրում և մի տարով փոքր աղջիկ։ Անգամ չեմ հիշում՝ ես քանի տարեկան էի, կարծեմ՝ դպրոց էլ չէի գնում։ Սեղանի շուրջը նստած՝ մեծերը խոսում էին, որ համապատասխան զույգ ենք։ Ծիծաղելի է, չէ՞: Այդ ժամանակ ինձ համար շատ անհասկանալի էր, թե ինչու էդպես որոշեցին։ Հիմա հասկանում եմ, որ այդ պահին նրանց դեմքի ծիծաղը իրենց մտահղացման հոյակապության պատճառով չէր, այլ ուղղակի ասում, խոսում, ծիծաղում էին։
-Հասկացա՜, ուրեմն պետք է էնպես անեմ, որ մտածեն՝ անապահո՞վ ենք ապրում։
-Հա՛, ճիշտ հասկացար։
Ինձ հետաքրքրեց այդ երեխայի մտածելակերպը, որտեղի՞ց էր լսել այդպիսի բան։
-Տղա ջան,- դիմեցի ես,- որտե՞ղ ես լսել այդպիսի բան։
-Տանը, հեռուստացույցով էին ցույց տալիս, ողջ ընտանիքով նստած նայում էինք, ինչքան հիշում եմ՝ սերիալ էր։
Մեկ րոպե լռություն տիրեց։ Որոշեցի ասել, որ էլ չնայի էդ սերիալը ընտանիքի մյուս անդամների հետ, սակայն երբ գլուխս բարձրացրի, նրանց տեղն ազատ էր:

Օգոստոսի յոթը շատ կարևոր օր էր իմ և ընկերներիս կյանքում: Մասնակցելով «Նորագույն տեխնոլոգիական ձեռներեցությունը աղջիկների համար» մրցույթին և հաղթահարելով հայաստանյան և երկրորդ փուլերը՝ մենք հնարավորություն ստացանք ներկայացնելու մեր երկիրը միջազգային հարթակում: Պետք է մեկնեինք Սան Ֆրանցիսկո: Մեծ ոգևորությամբ, սիրտներս լցված մեծ հույսով և հավատով, հրաժեշտ տալով բոլոր հարազատներին՝ բարձրացանք օդանավ: Անցանք Վիեննան, այնուհետև՝ Նյու Յորքը և վերջապես մենք Սան Ֆրանցիսկոյում ենք: Մեզ դիմավորեց մի աղջիկ՝ Մոնիկան, որին տեսնելուց և բարևելուց հետո մոռացանք հոգնածության մասին: Մոնիկան մեզ ուղեկցեց մինչև մեր սենյակ և թողեց, որ հանգստանանք, քանի որ մեզ մեկ շաբաթ ուրիշ կյանք էր սպասվում:

Հաջորդ առավոտյան ծանոթացանք մյուս ավագ և կրտսեր թիմերի, կազմակերպիչների հետ: Նախաճաշից հետո եկավ ուսուցիչներից մեկը, և սկսեցինք զրուցել այն մասին, թե ինչու ենք այստեղ, ինչն է մեր նպատակը և ամենակարևորը՝ թե ինչ ենք ցանկանում փոխել աշխարհում: Իսկ հետո մյուս խմբերի հետ ավելի մտերմանալու համար կանգնել էինք դեմ դիմաց և պետք է մեկ րոպեի ընթացքում պատմեինք մեր ստեղծած հավելվածի մասին: Հետո այցելեցինք «Կռուպտիկ» ընկերությունը: Մեզ էին սպասում փորձառու մասնագետները: Բաժանվեցինք մի քանի խմբերի և ծանոթացանք այն մասնագետների հետ, որոնք վերամշակում են ձայները և օգտագործում խաղերի մեջ: Հենց այդ ժամանակ մասնագետներից մեկն ինձ կանչեց իր մոտ, և ես պետք է փորձեի հրեշի ձայն արձակել: Իմ ձայնի օրինակով ցույց տվեցին, թե ինչպես է տեղի ունենում ձայնի վերափոխումը: Բավականին գիտելիքներ ստանալուց հետո՝ բոլոր թիմերից մեկ հոգի պետք է ներկայացներ իր թիմին և ստեղծված հավելվածը: Այսպես անցավ մեր առաջին օրը:

Հաջորդ օրը ամենապատասխանատու օրն էր. մենք պետք է ներկայանայինք ժյուրիի անդամներին: Բայց մինչ այդ բոլոր թիմերը պետք է պատրաստեին պաստառներ: Ուղևորվեցինք «Գուգլ» ընկերություն: Այստեղ ժյուրիի անդամները մոտենում էին մեր պաստառներին և հարցեր տալիս հավելվածից: Երկրորդ համարի տակ պետք է ելույթ ունենայինք մենք: Այն խնդիրը, որը դրված էր մեր առջև, մենք կատարեցինք: Այս ընթացքում մեր կողքին էր և մեզ քաջալերում էր հայկական համայնքը: Հաջորդ օրվան երևի թե ամենաշատն էինք սպասում. այց քաղաքի տեսարժան վայրեր: Ճիշտ է՝ օրը մի փոքր ամպամած էր, բայց դա մեզ չխանգարեց: Առաջինն այցելեցինք Վիկտորյա թագուհու տունը, որտեղից երևում էր քաղաքը: Մեզ հետ էր նաև էքսկուրսավարը, որը սիրով պատասխանում էր մեր բոլոր հարցերին և ծանոթացնում քաղաքի հետ: Հաջորդ վայրը, որն այցելեցինք, Ոսկե դարպասներն էին: Ճիշտ է՝ մենք չկարողացանք բարձրանալ կամրջի վրա, բայց կարևորը՝ տեսանք այն, իսկ մառախուղը, որը ծածկել էր կամրջի մի մասը, էլ ավելի խորհրդավոր տեսք էր հաղորդում: Եղանք նաև Խաղաղ օվկիանոսի ափերին, ինչպես նաև տեսանք նավահանգիստը:

Արդեն վերադարձի պահն էր, պետք է պատրաստվեինք մրցանակաբաշխությանը: Ելույթ ունեցանք հանդիսատեսի առջև և պատրաստ էինք լսելու արդյունքները: Առաջինը կարդացին մեր թիմի անունը: Այնքան շփոթված էինք, որ չհասկացանք՝ ինչու են կանչում: Կրթություն անվանակարգում մենք զբաղեցրել էինք առաջին տեղը: Բայց սա դեռ վերջը չէր: Մեր թիմին ևս մեկ անգամ հրավիրեցին բեմ: Եվ իմացանք, որ սահմանված էր ևս մեկ մրցանակ տասներկու թիմերից մեկի համար՝ «Հանդիսատեսի համակրանք»: Ունենալով երկու հազարից ավելի հանդիսատես՝ մենք կարողացանք շահել այդ մրցանակը:

Մեր վերջին օրն Ամերիկայում ամբողջությամբ անցկացրինք հայ համայնքի հետ: Եվս մեկ անգամ շրջեցինք քաղաքով մեկ: Այցելեցինք Սան Ֆրանցիսկոյում գտնվող միակ հայկական եկեղեցին: Ծանոթացանք մեր հյուրերի հետ, որոնք մեզ հարցեր էին տալիս հավելվածի, նաև ծրագրավորման մասին: Իսկ Սան Ֆրանցիսկոյի կանանց կազմակերպության տնօրենը՝ մեր շատ սիրելի Քրիստինեն, մեզ համար պատրաստել էր փոքրիկ անակնկալներ: Սա շատ կարևոր կյանքի դպրոց էր, որտեղ մենք սովորեցինք լինել հաստատակամ մեր նպատակների մեջ, ունենալ երազանքներ և դրանք իրականացնել, օգնել մեկս մյուսին, դառնալ ոչ թե թիմ, այլ իրական ընտանիք:

Այսօր երևի թե հորս ամենաերջանիկ օրերից մեկն էր, հիշողությունների տեղատարափ էր գլխում, պատմում էր ու պատմում.

-21 տարի առաջ էր, որ ընդունվեցինք ԵՊՀ ռադիոֆիզիկայի բաժինը։ Ի՜նչ օրեր էին, է՜, անհոգ, երջանիկ, ուրախ։ Առավոտ շուտ տրանսպորտով հոգնած Մուղնիից հասնում էի Երևան, որ դասի նստեի ու հանկարծ համալսարանի բակում տեսնում էի ընկերներիս: «Սա՛մ, արի՛, դասի չնստենք»,- ասում էր ընկերներիցս մեկը: Դե, ինչ արած, ընկերների հետ ժամանակ անցկացնելուց լավ բան չկա, դասերը, երբ էլ ասես՝ կլինեն, բայց թանկ ընկերները միշտ չէ, որ կողքիդ են։ Մի օր դասի չէի գնացել, ընկերներս էլ, դասին չմնալու պատրվակով, վեր էին կացել ու եկել մեր տուն՝ պատճառաբանելով, թե եկել են ինձ տեսնելու։

Լուսանկարը՝ Վիոլետա Մկրտչյանի

Հիշողությունները խեղդում էին բոլորին: Լուռ նստած՝ հետևում էի հին ընկերներին. այնքան ջերմ էին, այնքան կարոտած, որ նույնիսկ 4-5 հոգով հավասար պատմում էին նույն բանը: Մեկը մյուսին հերթ չտալով՝ խոսում էին անդադար, մեզ էլ խորհուրդ էին տալիս.

-Այ, նայի՝ ինչ լավ ա սովորելը, ընդունվում ես համալսարան, լավ շրջապատ ես ձեռք բերում, ու օրերից մի օր այսպես հավաքվում եք ու հիշում ամեն ինչ՝ թեկուզ մի փոքր թախիծով, մի փոքր ափսոսանքով, որ անցել է, բայց, ի վերջո, հպարտությամբ, որ սովորել ես, հասել ես այդ ամենին:

Լուսանկարը՝ Վիոլետա Մկրտչյանի

Այսօր ընկերների ընտանիքները, 21 տարի անց, ծանոթացան միմյանց հետ, մի սեղանի շուրջ նստեցին, երեխաները դարձան ջերմ ընկերներ, իսկ շրջապատը դարձավ շատ հարազատ։ Երիտասարդ հասակում շատ էին երազում այս պահի մասին, իսկ հիմա միմյանց հետ սեղանի շուրջ են նստել, կենաց են խմում՝ ակնկալելով, որ ապագայում երեխաները նույնպես այսպես են լինելու։