Ազատ տարածք խորագրի արխիվներ

Ինչ է նշանակում վայելել կյանքը

Լուսանկարը՝ Հասմիկ Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Հասմիկ Վարդանյանի

Այսօր հերթական պարապմունքից վերադառնում էի տուն, տան ճանապարհին հանդիպեցի մի խումբ տարբեր տարիքի երեխաների, ովքեր ձների մեջ թաթախված խաղում էին: Այդ երեխաներին տեսնելով դանդաղեցրեցի քայլերս, որպեսզի մի փոքր երկար զմայլվեմ նրանց խաղով:

Նրանք այնքան գեղեցիկ էին խաղում: Այդ երեխաների մեջ այնքան պարզություն ու արդարություն կար: Դանդաղ քայլերով մոտեցա նրանց, սկսեցին ինձ էլ ձներով հարվածել: Ես երբեք չեմ սիրել, երբ ինձ պատահաբար ձնով հարվածում են, բայց երբ նրանք հարվածեցին ու ինձ էլ կանչեցին խաղալու, այնքան մեծ հաճույքով միացա նրանց: Մոր 20 րոպե խաղում էի, ու մտածում էի` ինչ լավն են մեր փոքրերը:

Այնքան շատ պարզություն, մաքրություն ու անշահախնդրություն կա նրանց մեջ: Մի՞թե մեծերս կարող ենք այսպես հրճվել ժամանակից շուտ եկած ձյան մաքրությամբ, անձրևից հետո առաջացած ջրափոսերով, արևի պայծառ ճառագայթներից… Խաղում էի ու անդադար նայում նրանց ու մի բան հասկացա. ինչ լավ է մնալ երեխա:

Եկեք բոլորս մի պահ մեզ պատկերացնենք երեխա, երբ ոչինչ չէինք հասկանում, երբ այնքան պարզ ու մաքուր էինք, ինչպես այն ձյունը, որով խաղում էին այդ երեխաները: Մենք մեր արտաքին տեսքով չենք կարող մնալ երեխա, բայց որ ուզենանք, յուրաքանչյուրս հոգով կդառնանք, ու այդ ժամանակ, որ տարիքում էլ լինենք, ամեն ինչ շատ հետաքրքիր կանցնի: Մենք կսովորենք ապրել` հրճվելով կյանքի ամեն պահով:

Ակնալճից մինչև Նորավանք

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

Ինչքան ժամանակ էր  ցանկանում էինք կազմակերպել էքսկուրսիա Խոր Վիրապ-Սևակավան-Նորավանք ուղղություններով: Վերջապես իրականացրեցինք: Դե սովորույթի համաձայն, հավաքվում ենք դպրոցի բակում առավոտյան ժամը 8-ին, բայց շարժվում ենք 8:45: Մի լավ սառեցինք, ու հենց ավտոբուսը եկավ` արագ տեղավորվեցինք: Ճանապարհը շատ կարճ թվաց: Հասնելուն պես` գնացինք, որ իջնենք այն վիրապը, որտեղ ճգնել է Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչը: Իսկ ես անցա իմ մշտական գործին` ֆոտո անելուն: Հաճելի պահ էր, երբ վանքի տարածքում միայն ես էի: Եկեղեցում հնչում էր հոգևոր երգ, իսկ ես վայելելով այդ հրաշք պահերը, մտքումս շարադրում էի նյութս:

Այնուհետև ուղևորվեցինք Սևակավան: Մտնելով այգի` ցրվեցինք տարբեր ուղղություններով, ու մեկիս ձեռքին տանձ էր, մյուսինը` խնձոր: Համտեսեցինք ու մտանք տուն-թանգարան: Մեր առջև բացվեց Պարույր Սևակի ծնունդից մինչև մահ տեսարանը: Աշխատակցուհին փորձեց միացնել ռադիոընդունիչը, որպեսզի լսենք Սևակի ձայնը: Ափսոս, չմիացավ:

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

Սևակի այգին մտնելով մեզ ուղեկցում էին նրա հիասքանչ խոսքերը: Ինչպես Ֆրիկն էր ասում` կային մեկ Ադամ և Եվա, և զարմանալի է, թե ինչպես ծնեցին նորանոր ազգեր: Հայերի դիմանկարն է Սևակը:

Ճանապարհը շարունակելով հասանք Նորավանք: Ինչպես ասում են, եկեղեցի գնացողը ոտքով պիտի գնա: Շատ երկար ճանապարհ ոտքով բարձրացանք, ու մեր առաջ բացվեց հիասքանչ տեսարան: Ժայռակերտ քարեր, նրանց երանգին ձուլվող եկեղեցիներ, ու մեկ էլ ես բացականչում եմ.

-Երեխեք, սա ուղղակի կատարելություն ա:

Մեր դասարանի մի քանի տղաներ «էքստրիմի» սիրահար լինելով, գնացին ու դարձան «քարայծ», ինչպես ասում էր մեր կազմակերպիչը: Բարձրացել էին ժայռերին: Օդը մաքուր էր, հրաշալի տեսարաններ չորս կողմը, ես ունեմ ֆոտոապարատ, և ուրիշ բան չէր մնում, քան պատրաստել ֆոտոշարք 17-ի համար:

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

artur badoyan

Ֆակուլտատիվի առաջին օրը

Դասարանում նստած թեմատիկ գրավոր էինք գրում և հանկարծ ներս մտավ մեր ֆիզիկայի ուսուցիչ ընկեր Հովսեփյանը: Նա առաջ եկավ և հայտարարեց, որ այսօր լինելու է ֆակուլտատիվ:

Բացատրեց, թե ինչ ենք անելու, նաև ասաց, որ մասնակցելու են դպրոցի միայն լավագույն աշակերտները, քանի որ պայմաններ չկան շատ աշակերտների ընդունելու: Գրպանից հանեց մի թուղթ և կարդաց մասնակիցների անունները: Այդ ցուցակում կար նաև իմ անունը: Վերջում, երբ արդեն պետք է գնար, ասաց, որ դասերից հետո գնանք ուսուցչանոցի մոտ և սպասենք իրեն:

Դասերը ավարտելուն պես եկավ ընկեր Հովսեփյանը, և մենք գնացինք մեր լաբորատորիա, որտեղ ես առաջին անգամ էի լինում:

Մենք պետք է պատրաստեինք մի սարք, որը քամուց էլեկտրական էներգիա ստանար և փոխանցեր մարտկոցին: Եվ այս սարքով էլ ներկայանալու էինք մրցույթին, բայց անունը դեռ չէինք որոշել: Մրցույթի ժամանակ պետք է հայտարարվեր հաղթողի անունը: Մեզ համար ամենակարևորն այն էր, որ աշխատում էինք միասին և ժամանակը շատ հետաքրքիր էր անցնում:

Սարքի վրա աշխատելով մենք ձեռք բերեցինք մեծ, և ես հիմա ցանկանում եմ շարունակել այս աշխատանքը, իմ խումբն ունենալ և նոր սարքեր հնարել:

Աշխատանքը կիսով չափ պատրաստելուց հետո ընկեր Հովսեփյանն ասաց.

-Լավ, երեխաներ, ավարտեք: Վաղը կշարունակեք:

Մենք սարքը դրեցինք պահարանում, հավաքեցինք բոլոր գործիքները, փակեցինք դուռը և մեծ տպավորություններով ու հետագա աշխատանքը քննարկելով գնացինք տուն:

Լաբորատորիա դեռևս մեկ անգամ ենք գնացել, բայց աշխատանքները շարունակական բնույթ են կրելու: Հաջողություն կհամարեմ՝ արևային հովացուցիչ, տիեզերք ինֆորմացիա ուղարկող սարք, էլեկտրատաքացուցիչ, հողմաղաց, մանրադիտակ և այլ սարքեր ստեղծելու և վերջնական արդյունքի հասցնելու հանգամանքը:

Իսկ մրցույթի օրը դեռ հստակ որոշված չէ, բայց արդեն պարզ է, որ մրցույթին ներկայացնելու ենք մեր սարքերը, այլ կերպ ասած, «գյուտերը»:

diana hovsepyan

Բարևն Աստծունն է

-Պապ, դու բոլոր մարդկանց ճանաչո՞ւմ ես։

-Չէ, բալես։

-Բա ինչի՞ ես բոլորին բարև տալիս։

-Որովհետև բարևն Աստծունն է։

Տասը տարի է անցել իմ ու պապիս խոսակցությունից, բայց այսօրվա պես հիշում եմ։ Հիմա ես էլ պապիս պես բոլորին բարևում եմ։ Ամենից շատ տատիկներին բարևելն եմ սիրում։ Նրանց ասած բարևը մի տեսակ յուրահատուկ քաղցրությամբ է պատված։ Ամեն մեկը մի հատուկ բառ է ավելացնում բարևին. «աստծու բարև», «հազար բարև», «բարև, կարմիր արև», «լույսդ բարի»:

Երբեմն տատիկների հիշողությունը իրենց դավաճանում է, կամ էլ ես եմ շուտ-շուտ փոխվում։ Հիշում եմ, մի օր բարևեցի մեր թաղի տատիկներից մեկին: Նա երևի չճանաչեց ինձ ու ասաց.

-Աստծու բարև, բալես, դու վի՞ր թոռն ես:

-Վարդգեսի, տատի ջան։

-Գյա՞, Վարդգեսի թո՞ռն ես։

-Հա, տատ ջան։

-Վայ, ես քու արևուդ մեռնիմ, էս ոնց ես մեծացել,  ճանչցա…

Վերջում ասեմ, որ հին ժամանակներում Միջին Արևելքում մի ավանդույթ կար, ըստ որի, մարդիկ պարտավոր էին բարևել մեկը մյուսին, եթե անգամ նրանք անծանոթներ էին, կամ ավելի վատ՝ թշնամիներ։

Մենք էլ բարևենք:

Քեզ նայող հայի աչքերը

Քանի՞ բանաստեղծ է հայի աչքերի օգնությամբ փառաբանել սերը, քանի՞ երգահան է հյուսել սոնետներ`սիրած աղջկա աչքերով տարված, քանի՞ նկարիչ ու քանդակագործ է անմահացրել խենթացնող հայ աչքերի արտահայտությունը:

Հայի աչքերը շատ տառապանք ու դժվարություններ են տեսել, բայց միշտ որոնել են լուսավոր ապագա տանող ուղին և հավատով են լցված եղել:

Այսօր էլ ցուցահանդեսի ոգեշնչման աղբյուրը դարձյալ հայի աչքերն են: «Հայի աչեր» խորագիրը կրող ֆոտոցուցահանդեսը, որի հեղինակը Ավետ Ավագյանն է, բացվել է Երևանի մետրոյի «Երիտասարդական» կայարանում:IMG_5999

Սա Ավետի առաջին ցուցահանդեսն է: Այն հարցին, թե ինչու որոշեցիք հենց աչքեր լուսանկարել, հեղինակն ասաց.

-Որովհետև աչքերը մարդու մարմնի ամենահետաքրքիր ու ամենագեղեցիկ հատվածն է:IMG_5997

Լուսանկարած 60 աչքերից ընտրվեցին ամենագեղեցիկները և տեղ գտան ցուցահանդեսում:

Ավետը լուսանկարել սովորել է ինքնուրույն և կարծում է, որ լուսանկարել չպիտի ինչ-որ մեկի մոտ սովորես, դա կլինի կրկնօրինակել:IMG_5994

araqs aharonyan kotayk

Ենթամշակույթներ

Վերջերս առիթ ընձեռնվեց՝ «Ենթամշակույթներ» թեմայի շուրջ զեկույցով հանդես գալու։ Թեմայի շրջանակներում՝ փորձեցի հնարավորինս ուսումնասիրել ենթամշակույթներ ասվածը։ Նախ՝ ցանկանում եմ ասել, որ հասարակությունը, այնքան էլ խորը ուսումնասիրության չի ենթարկել այն, և հասարակության լայն շրջանակներում անգամ բավարար չափով տեղեկություն տարածված չէ։ Շատերը լսելով «ենթամշակույթ» ասվածը՝ չեն պատկերացնում, թե որքան խորքային է դրա արմատները և ընդհանրապես՝ ինչ է այն իրենից ներկայացնում։

Ենթամշակույթը հիմնական, դոմինանտ մշակույթի մի մասն է, անկախ նրանից՝ ընդունում ենք մենք դա, թե՝ ոչ։ Հիմնական մշակույթի մասը լինելով հանդերձ՝ այն լիովին տարբերվում է դրանից։ Երևի փորձենք հասկանալ՝ ինչով։ Ենթամշակույթների կրողները մեծապես տարբերվում են հիմնական մշակույթի կրողներից՝ իրենց հագ ու կապով, արտաքին ատրիբուտներով, մտածելակերպով, նախասիրություններով, սովորույթներով և այլն։ Հարց է առաջանում՝ էլ ինչո՞վ կարող է այն համարվել հիմնական մշակույթի մի մասը, կարծես՝ այն լրիվ հակառակն է այդ մշակույթի։ Այո՛,հենց այս տարբերություններն են, որ ենթամշակույթը տարբերակում են մշակույթից։ Եթե հիմնական մշակույթը ընդունում է այն ամենը, ինչը ընդունում է հասարակությունը՝ դարձնելով սովորույթ, ավանդույթ,ապա ենթամշակույթը, կարելի է ասել, վերցնում է այն ամենը, ինչը դուրս է մնում հիմնական մշակույթից։ Արժեքային համակարգը լրիվ այլ է։ Սա է պատճառը, որ մշակույթի կրողները չեն ընդունում ենթամշակույթը, որպես հիմնական մշակույթի մի մաս, իսկ դրա ներկայացուցիչներին անվանում՝ «այլմոլորակայիններ»։ Սակայն,սխալ է ասելը, թե՝ հասարակությունը նրանց չի ընդունում, իսկ իրենք իրենց համարում են հասարակության անդամ, քանի որ հենց իրենք, շատ հաճախ, չեն ընդունում, որ իրենք տվյալ հասարակության անդամ են, այսինքն՝ մերժում են իրենց պատկանելությունը հասարակությանը։

Լավ, իսկ որքա՞նով են ենթամշակույթները տարածված հայկական միջավայրում, որո՞նք ենք եղել դրանց տարածման հիմնական նախադրյալները, որո՞նք են առավել տարածված տեսակները և ինչո՞վ են աչքի ընկնում դրանց ներկայացուցիչները։

Երբ 1990-ական թվականներին հայկական միջավայրում սկսվեց արտագաղթ՝ դրա հետ միասին նկատվեց նաև փոքրիկ ներգաղթ։ Հենց այս շրջանում՝ Հայաստան են գալիս մարդիկ, ովքեր այս կամ այն կերպ առնչվել էին տարատեսակ ենթամշակույթների կրողների հետ և, փաստորեն, գալով այստեղ՝ նրանք դառնում են այդ ենթամշակույթների տարածողները։ Մինչ այդ, Հայաստանում ենթամշակույթները տարածված չէին, չկար բավարար չափով տեղեկատվություն՝ կապված ենթամշակույթների հետ։

Հայաստանում տարածված ենթամշակույթները հիմնականում էմոներն էին, գոթերը, քյարթուները, սատանիստները։ Հենց նրանց մասին էլ կխոսեմ։

Առաջինը սկսվեց տարածվել «էմո» կոչվող ենթամշակույթի տեսակը։ Սկզբում, իհարկե, քիչ թվով, ապա նրանց թիվը սկսեց աճել, չնայած այսօր էլ նրանք մեծ թիվ չեն կազմում և հիմնականում նկատվում են քաղաքային միջավայրում։ Ենթամշակույթի անվանումը գալիս է «Էմոշն ռոք» երաժշտական ժանրի անվանումից։ Այս ենթամշակույթի կրողների մոտ հիմնակում նկատելի են սևը և վարդագույնը, և ոչ հենց այնպես։ Սևը խորհրդանշում է կյանքի վատ կողմերը, դժվարությունները, սև կետերը, իսկ վարդագույնը՝ ճիշտ հակառակը։ Ըստ իրենց՝ իսկական էմոն՝ մինչև 20 տարեկանը պետք է մի քանի անգամ ինքնասպանության փորձ կատարած լինի։ Սակայն, ինչպես փաստերն են ցույց տալիս, դա այնքան էլ պարտադիր չէ էմո «դառնալու» համար, քանի որ նրանցից քչերն են համարձակվում գնալ նման քայլի։ Նրանց մոտ նկատելի են տարատեսակ փիրսինգները, որոնց միջոցով նրանք ցանկանում են ցույց տալ, որ չեն վախենում ցավից կամ կյանքի առաջադրած դժվարություններից։ Էմոները ,սովորաբար, հագնում են մեկ համար փոքր կոշիկ, որպեսզի դրանք ցավեցնեն ոտքերը՝ անընդհատ հիշեցնելով կյանքի դժվարությունների մասին։ Էմոներին շատ հեշտ կարելի է հասցնել ինչ-որ վիճակի, սակայն դա չի նշանակում, որ նրանց հեշտ է նեղացնելը, քանի որ նրանք կարող են իրենց պաշտպանել։ Սովորաբար, նախահարձակ չեն, ինչպես և գոթերը, սակայն վերջինների դեպքը փոքր ինչ այլ է. նրանք ասում են՝ վնասիր դիմացինիդ, եթե նա փորձում է քեզ վնասել, իսկ էմոները առավելապես հակված են իրենց վնասել։

Այժմ փորձեմ մի փոքր խոսել «գոթեր» կոչվող ենթամշակույթի մասին՝ փորձելով ներկայացնել այս ենթամշակույթի առանձնահատկություններն ու դրա ներկայացուցիչներին։ Գոթերի մոտ գերակշռում է սևի օգտագործումը։ Տղամարդկանց դեպքում նկատվում են երկար, սև վերարկուները, կանանց և աղջիկների մոտ՝ սև ներկված եղունգները, աչքերը, շրթունքները, մազերը և այլն։ Գոթերը ասում են՝ լինենք ռեալիստ, կյանքին նայենք բաց աչքերով։

Գոթերին ու էմոներին շատ հաճախ նմանեցնում են և զուգահեռներ տանում այս երկու խմբերի միջև, ինչը այնքան էլ դուր չի գալիս այս ենթամշակույթների ներկայացուցիչներին։ Որքան էլ զարմանալի է՝ գոթերը նախընտրում են հավաքվել տարատեսակ գերեզմանոցներում։

Եթե այս երկու ենթամշակույթների կրողներին փողոցում տեսնելով կարող ենք հասկանալ, որ նրանք տվյալ ենթամշակույթների ներկայացուցիչներն են, ապա նույնը չենք կարող ասել սատանիստների դեպքում։ Նրանք ասում են՝ պետք չէ բաց ներկայանալ հասարակությանը և ասել՝ ես սատանիստ եմ, քանի որ կա գաղտնիության խնդիր։ Սատանիստները հայկական միջավայրում այնքան էլ հեշտ չեն ընդունվում, իսկ եթե ավելի ճիշտ՝ ընդհանրապես չեն ընդունվում։ Դե, իհարկե, խնդիրը կրոնական պատճառաբանում ունի։ Քրիստոնեական միջավայրում, բնականաբար, նրանց տեղ տալ չեն ցանկանում։ Այս ենթամշակույթի հիմքում հենց սատանան է։ Սատանիստների համար խորհրդանշական թվեր են` 666-ը և 13-ը, որոնք, ըստ նրանց, հաջողակ թվեր են։

Հաջորդիվ ցանկանում եմ անդրադարձ կատարել մի ենթամշակույթի, որը, թերևս, ամենից շատն է տարածում գտել մեր միջավայրում։ Դա «քյարթու» կոչվող ենթամշակույթի տեսակն է։ Ի տարբերություն մյուս ենթամշակույթների, որոնց ներկայացուցիչները մեծամասամբ իգական սեռի ներկայացուցիչներ են, այստեղ գերակշռում են տղամարդիկ։ Հիմա կասեք՝ մի՞թե կանայք էլ կան այս ենթամշակույթի կրողների շարքերում։ Միանշանակ պատասխան տալու փոխարեն կասեմ, որ «քյարթու» ասելով՝ չպետք է հասկանալ «ծիծակ» կոշիկներով, նրանց հատուկ սև հագ ու կապով, զույգ կամ կենտ «չոլկաներով» տղամարդկանց, քանի որ այստեղ հարցը առավելապես մտածելակերպի հետ է կապված, իսկ նման մտածելակերպի տեր կանայք և աղջիկները, հավատացնում եմ ձեզ, քիչ չեն։ Քյարթուների մոտ նկատելի են ինչ-որ սահմանված «օրենքներ», որ չգիտես՝ ով է սահմանել։ Սահմանողները իրենք են (ասենք՝ երկար մազերով տղան՝ տղա չէ, այս կամ այն վարքի տեր աղջիկը «նորմալ» աղջիկ չէ, և այլն)։

Դե, իսկ ինքս, երբեմն, երևանյան միջավայրում նկատում եմ այս ենթամշակույթի կրողներին (քյարթուներին` ամենուր): Պետք չէ նրանց տեսնելիս տարօրինակ հայացքով, մի քիչ բացասական երանգավորում ունեցող դիմարտահայտությամբ նայել: Իրոք, անգամ այն դեպքում, երբ մենք չենք ցանկանում ընդունել նրանց «մեր» հասարակություն, նրանք այդ հասարակության մասն են: Դատողություններ անելիս՝ պետք է անպայման առաջնորդվել կոնկրետ իրավիճակով ու այդ իրավիճակից բխող հանգամանքներով: Ընդհանուր կարծիքը ոչ միշտ է ճիշտ: Հաշվի առնելով այն փաստը, որ ենթամշակույթներն էլ ծայրահեղությունից ծայրահեղություն են ձգվում՝ պետք է նրանց անդամներին էլ տարբերակել ու ճիշտ մոտեցում ցուցաբերել: Միմյանց նկատմամբ լինենք հանդուրժող:

shushan stepanyan portret

Կարոտում եմ Ձեզ

Երբ մտքումս նրա անունն եմ տալիս, սիրտս արագ է բաբախում, դեմքիս ժպիտ է հայտնվում, ու սկսում եմ կարոտել:

Իմ սիրելի՜ ընկեր Հակոբյան, կարոտել եմ, շատ եմ կարոտել: Ինչ իմանայի, որ չորս տարի առաջ կյանքն ինձ կարող էր Ձեզ նվիրել: Ու հիմա կաք իմ սրտի մի անկյունում՝ բարությամբ լի, խաղաղ ու արևոտ աշխարհում:

Աշխարհիս տխուր թելերն էլի կապվել են իրար, ու նորից նույնն է՝ կարոտ…

Երբեք չեմ պատկերացրել, որ աշակերտը կարող է իր ուսուցչին այդչափ սիրել, և որ ուսուցիչը այդչափ կարող է նվիրվել իր աշակերտներին, նրանցից ամենքի երջանկության թրթիռով ապրել ու նրանց հետ տխրություն կիսել: Ես երջանիկ եմ. այս սերն իմն է:

Չորս տարի առաջ, ավագ դպրոց, նոր միջավայր ու կրկին ինձ հավատարիմ թերարժեքության մեծ զգացում. «Բոլորն ուժեղ էրեխեք են էս դպրոցում, բա ես ո՞նց եմ էստեղ սովորելու»: Ու այս նախադասությամբ «ներշնչված»՝ պիտի ոտք դնեի ավագ դպրոց, որ կյանքիս մի նոր փուլ կերտեմ:

Բայց ահա և նա, նա, ով հենց առաջին իսկ դասին մեր անգլերենի մակարդակը ստուգելու, նախկինում դասավանդած ուսուցչի անունն իմանալու, մեր ծնողների ինքնությունը պարզելու փոխարեն մեզ բոլորիս թևեր նվիրեց ու ասաց, որ կարող ենք, որ կհասնենք այն ամենին, ինչի որ ձգտում ենք: Ասաց, որ բոլորս հավասար ենք, ու որ անհնարին բան չկա, պետք է ցանկանալ ու շատ աշխատել: Եվ բացարձակապես հուսալքվածիս նա թևեր տվեց՝ իր ներշնչող խոսքերով կարելով սրտիս:

Գնալով նրա՝ ներշնչանք դարձած խոսքերն ինձ համար շնչելու պես կարևոր դարձան, ու ամեն օր մի նոր խորհուրդ, հույսի մի նոր թել, ու ավելի էին ուժեղանում թևերս. չէ որ ես պիտի թռչեի:

Ես սիրում էի անգլերեն լեզուն, քանի որ նախկին դպրոցի ուսուցչուհուս նվիրումը նույնպես մեծ էր, ու նրանով էր ծնվել սերս անգլերեն սովորելու (ի դեպ, նա նույնպես հրաշալի մարդ ու հրաշալի մասնագետ է): Դե, բայց ամեն տեղ, ամեն ինչում մենակ սերը քիչ է, շատ քիչ: Հա, սիրում էի անգլերեն, բայց այդքան ջանասեր չէի, լեզուն չէի զգում, սահուն չէի թարգմանում ամեն ինչ: Գուցե յոթերորդ, ութերորդ դասարաններում հենց այդքանն էլ հերիք էր, բայց քանի որ ես միշտ մտածում էի. «Իբր, ի՞նչ գիտեմ. երկու բառ ու մի հատ «Պարզ ներկա»՝ «դու, դազ»… Ես դառնում էի ավելի պահանջկոտ ու սկսում էի շատ աշխատել, բայց, դե, մեկ է, էլի ջանասեր չէի, էլի մի երկու բառ ու` «դու, դազ»:

Նրա հետ առաջին դասից հետո ժպիտի երանգով պարուրված՝ մտա տուն, կանգնեցի հայելու առաջ ու ասացի. «Դե, տես, Շուշ ջան, թե դու ինչ լավ անգլերեն ես իմանալու: Մենակ պիտի ընտիր աշխատես»:

Ու եկավ մի օր, երբ ես դաս պիտի պատմեի: Պատմեցի շատ սխալներով ու մտածում էի, որ հուսախաբ կանեմ և՛ իրեն, և՛ ինձ, որ կմտածի, թե ես բան չգիտեմ: Երբ վերջացրի, նա ժպտաց ինձ (մենակ ես գիտեմ, թե ինչքան եմ այդ ժպիտը սիրում) ու ասաց.

-Ապրես, աղջիկս, մի քանի սխալ ունես, դրանք էլ ընթացքում կշտկվեն: Այ, տեսեք, երեխաներ, Շուշանն ինչ ճիշտ արտասանեց այս բառը:

Ու նույն կերպ ամեն անգամ, երբ մեզնից մեկը դաս էր պատասխանում, մենք մեզ երկնքին ավելի մոտ էինք զգում: Չի եղել մի դեպք, երբ ասեր՝ վատ էր պատասխանդ, կամ` նստիր, «երկուս»: Հազար սխալ բառի դիմաց նա լսում էր մեր մեկ կամ երկու ճիշտ պատասխանն ու դրանով մեզ ոգևորում:

Եվ այդպես երեք տարի, ու ես զգում եմ անգլերենը, սահուն թարգմանություններ եմ անում, մտքերս եմ կարողանում փոքր-ինչ արտահայտել: Ես թռչում եմ արդեն, և հենց այն օրից, երբ նա ասաց. «Մենք միասին շատ բան կսովորենք, անհնարին ոչինչ չկա»:

Մի տարուց ավելի է, ինչ նրա կերպարն իմ ամենօրյա հիացմունքի առարկան չէ, ինչ նրա ձայնը ուշ-ուշ եմ լսում: Ու երբ Սիսիան եմ գնում, արագ վազում եմ նրան տեսնելու: Դուռը բացում է իմ սիրելի՜, իմ պաշտելի՜ ընկեր Հակոբյանը, ու գրկում ենք իրար: Մի քանի վայրկյան, ու մենք լուռ ենք, բայց հենց այդ լռությամբ ամեն ինչ ասված է:

Ու գուցե շատերին թվա, թե իրենք էլ ունեն այսպիսի մեկին, բայց, չէ, հավատացնում եմ, իմ ընկեր Հակոբյանն ուրիշ է:

taguhi mlqeyan

Որդու վերադարձը

Սովորական լուսաբաց էր, բայց մի տեսակ անհանգստություն կար մեջս, չգիտեմ` ինչից էր։ Ես ամեն կերպ ցանկանում էի չարտահայտել, սակայն միևնույնն է, չէր ստացվում։ Եվ անհանգստությունս կրկնապատկվեց այն ժամանակ, երբ լսեցի տատիկիս լացի ձայնը, որը գալիս էր մեր բակից։ Նա բարձր լացում էր, իսկ ես չէի հասկանում, թե ինչ էր կատարվում բակում։ 

Միանգամից դուրս թռա տանից և ի՞նչ տեսնեմ, հորեղբայրս էր եկել, որը յոթ տարի է` իր ընտանիքի հետ բնակվում էր Ռուսաստանի Դաշնությունում։ Հորեղբայրս՝ Վաչագան Մլքեյանը, եկել էր Հայաստան՝ մեզ ոչինչ չասելով: Մենք շատ զարմացանք, երբ տեսանք նրան։ Տատիկս չէր կարողանում զսպել հուզմունքը, այդ պատճառով բարձրաձայն լացում էր:

-Տատիկ, խնդրում եմ հանգստացի և ասա տեսնեմ, արդյո՞ք դու գիտեիր, որ որդիդ Հայաստան է գալիս այսօր առավոտյան։

-Իհարկե չգիտեի, տղաս ինձ անակնկալ մատուցեց՝ Հայաստան գալով։ Չեմ կարող բառերով բացատրել ու նկարագրել իմ զգացմունքները, դա պետք է զգալ` ինձ հասկանալու համար:

-Իսկ տատ, ինչքա՞ն էիր կարոտել քո որդուն և ինչքա՞ն ժամանակ է հարկավոր այդ կարոտը առնելու համար։

-Կարոտը այնպիսի բան է, որ չափ ու սահման չունի, չես կարող ասել, թե ինչքան ես կարոտել: Դե դու պատկերացրու յոթ տարի չտեսնես որդուդ, և անակնկալ ձևով հայտնվի դիմացդ։ Ժամանակ, ի՞նչ ժամանակի մասին կարող է խոսք լինել, ինչքան էլ ժամանակ տան` կարոտը առնելու համար, մեկ է, ծնողը միշտ կարոտում է իր զավակներին, անգամ եթե իր կողքին լինեն։

Եվ ես, տեսնելով տատիկիս թաց աչքերը, չշարունակեցի նրան հարցեր տալ: Ամբողջ օրվա ընթացքում հետևում էի նրան և տեսնում էի, թե ինչքան երջանիկ է իմ տատը։

Բայց օրը դեռ ավարտված չէր, առջևում մեզ աշխատանքով լի օր էր սպասվում։ Եվ, ահա, արդեն երեկո էր, խառնաշփոթ էր տիրում մեր տանը։ Շատ հյուրեր ունեինք, որովհետև հորեղբորս գալու կապակցությամբ գառ էինք մորթել, «մատաղ» էինք արել։ Եվ այդ իրարանցման մեջ ես միայն ուշադրությունս սևեռել էի տատիկիս վրա և զգացի, որ նրա երջանկությանը չափ ու սահման չկա: Մենք բոլորս երջանիկ էինք։ Բոլոր գավաթները ծփում էին, կենացները գնալով քաղցրանում, ամենուրեք տիրում էին գեղեցիկ ժպիտները, ջերմ-ջերմ խոսքերը, մի խոսքով, ամեն ինչ հիասքանչ էր։ Հավաքվածներն այնքան էին տարվել քաղցր զրույցով, որ չնկատեցինք, թե ինչպես դարձավ ուշ գիշեր։ Մարդիկ կամաց-կամաց սկսեցին միմյանց հաջողություն մաղթել և խմել վերջին բաժակը, որը իր բարեմաղթանքով ու կենացով ծաղկեցրեց տատիկս.

-Ցանկանում եմ բոլոր ծնողներին, ովքեր օտարության մեջ ապրող զավակներ ունեն, թող ապրեն այս ուրախ պահը, թող նրանց զավակներն էլ գան տուն: Այս վերջին բաժակով ուզում եմ խմել օտարության մեջ գտնվող բոլոր զավակների ու նրանց վերադարձին անհամբերությամբ սպասող ծնողների կենացը: Խմենք, թող անուշ լինի:

zara gevorgyan

Մի փունջ ջրծաղիկ

Երբ իմացա, որ մորաքրոջս տղան վարակվել է  ջրծաղիկով, անմիջապես բղավեցի.

-Ջան, Դանիել, երնեկ քեզ: Ես էլ եմ ուզում վարակվել, մի քանի օր դասի չգնալ։

-Մե փունջ ջրծաղիկ նվիրե՞մ քեզի…

-Հա~,- ասում էի ես  ու աշխատում էի շատ շփվել նրա հետ: Չնայած չէր ստացվում հաճախ շփվել։

Անցավ մի քանի օր։

-Դիանա, հլը նայի` էս ի՞նչ ա ձեռքիս դուրս տվել, ես երևի ջրծաղիկ եմ,- ասում էի քրոջս:

-Վա~յ, դե ոչ մի ջրծաղիկ էլ չես,- ամեն անգամ բարկացած պատասխանում էր նա:

Ու այսպես ամեն առավոտ ինձ հայելու մեջ զննելուց հետո դիմում էի քրոջս: Բայց մի երկու օր առաջ մորաքրոջս տղայի «նվերը» տեղ հասավ, ես էլ վարակվեցի ջրծաղիկով: Ոչ միայն ես, քույրս էլ, եղբայրս էլ, մորաքրոջս երկու տղաներն էլ…

Սկզբում շատ էի ուրախացել, բայց հետո… Հետո սկսվեցին դաժան օրերը։ Ջերմության բարձրացում, գլխացավ, գլխապտույտ, քոր… Մի խոսքով, դժոխք։

Հիմա նրանցից շատերը, ովքեր չէն անցել այդ դժոխքի միջով, երանի են տալիս, իսկ ես երանի եմ տալիս այն օրերին, երբ առողջ դպրոց էի գնում։

-Է~հ, ախր էս ջրծաղիկ չի, էս լրիվ «ջրցավիկ» ա…

Tamara galstyan

Ուրախ նկարահանումներ

Նոյեմբերի 17-ին պատանի թղթակիցներով  պետք է նկարահանեինք «Հայաստանի մեկ ժամը» վավերագրական ֆիլմի երկրորդ թողարկումը: Ես էլ պետք է  դուրս գայի գյուղ ու նկարեի, թե ինչով են զբաղվում գյուղացիները: Իմ ընկերները նույնպես իրենց գյուղում այդպիսի նկարահանումներ էին կատարում: Քանի որ առավոտյան գնացել էի Երևան ու երևի մի երեք ժամ քայլել էի, շատ հոգնած էի: Եկա տուն ու ընկա բազմոցին, մի քիչ հանգստացա, աչքս գցեցի ժամացույցին, արդեն երեքն էր, այսինքն, ինձ մեկ ժամ էր մնում, որպեսզի կարողանայի վերջացնել նկարահանումներս, քանի որ «Հայաստանի մեկ ժամը» վերնագրով նյութի համար նկարահանումները ժամը 3-4-ը պետք է տեղի ունենային: Երևանից վերադառնալիս, ուշադիր շուրջս էի նայում, որպեսզի տեսնեի, թե ինչ կարելի է նկարել, սակայն կարծես բախտն ինձ չէր ժպտում:

Գյուղը դատարկ էր, անգամ երեխաների ձայն չէր լսվում, շատ էի տխրել: Չգիտեի` ինչ անել: Մայրս ասաց, որ գնամ մեր հարևան Աշոտի տուն, քանի որ ինքը մեղուներ է պահում և փեթակներ ունի: Գնացի, սակայն ոչինչ չստացվեց: Քանի որ աշուն է, նա փեթակները փակել էր ու ոչ մի աշխատանք չէր կարող կատարել: Հուսահատված քայլում էի, երբ հեռվից լսեցի կացնի ձայն, սիրտս սկսեց արագ աշխատել: «Հաստատ ինչ-որ մեկը գործ է անում»,-մտածեցի ես: Վերջապես կարող էի մեկին նկարել: Վազելով հասա նրա մոտ, դա մեր հարևանի թոռնիկն էր` Սուրենը, ով փայտ էր կոտրում:

-Սուր ջան, բարև, չես պատկերացնի, թե ինչքան ուրախացրեցիր ինձ:

-Ե՞ս, ի՞նչ եմ արել բայց:

-Ուրեմն, հիմա դու պիտի ինձ օգնես, կօգնես, չէ՞:

-Հա, ասա` ի՞նչ ա եղել:

-Ինձ «17.am»-ից հանձնարարել են, որ ներկայացնեմ իմ գյուղի առօրյան: Դու քո գործը շարունակիր, ինձ մի նայիր, ես ուղղակի կողքից քեզ նկարում եմ, լա՞վ:

-Լո՞ւրջ, ինչ լավ ա, դե նկարի:

-Վե՛րջ, ես նկարեցի, Սուր, էլ ի՞նչ հերոսություն կարաս անես:

Տնից դուրս եկավ Լևոնը.

-Արա, Լևո՛ն, արի՛ հեծանիվ քշենք` թող նկարի: Ես կարամ առանց ձեռների հեծանիվ քշեմ ու լիքը բաներ կարամ անեմ:

-Դե, սկսենք, տեսախցիկին ուշադրություն մի դարձրեք, երեխե՛ք ջան:

-Ինչ լավ ա, չէ՞, մարդիկ լիքը փող են ծախսում, որ դերասան դառնան, մենք արդեն դարձանք:

-Հա երեխե՛ք, դուք դերասան եք, դե սկսեք:

Երեխաները ոգևորված տարբեր բաներ էին անում: Այնքան հաճելի էր տեսնել նրանց անկեղծ ժպիտները: Նրանք այնքան էին ուրախացել, որ այդ դրական էներգիան ինձ էլ էր փոխանցվել: Երեսիս տխուր արտահայտությունը փոխվեց: Հետո տնից դուրս եկավ մեր մյուս հարևանը: Լևոնը գոռաց.

-Վա՜յ, Հովո քեռին: Լրագրո՛ղ ջան, գնա՛, նկարի՛, խոտերն ա հավաքում իրար գլուխ, որ վառի:

Ես վազելով գնացի Հովո քեռու մոտ.

-Բարև Հովո՛ քեռի, ո՞նց ես:

-Լավ եմ, բալաս, դու ո՞նց ես:

-Լավ: Հովո՛ քեռի, ես «17.am»-ի պատանի թղթակից եմ, ինձ այսօր հանձնարարել են, որ նկարեմ, թե իմ գյուղում ինչո՞վ են մարդիկ զբաղված, ինչպե՞ս է անցնում օրը, կարո՞ղ եմ քեզ նկարել:

-Է, լավ էլի, աղջիկս, ինձ բոլորը ճանաչում են, չեմ ուզում:

-Վա՜յ, Հովո՛ քեռի, հո քեզ հեռուստացույցով ցույց չե՞ն տալու, ուղղակի պետք է ընկերներիս արած վիդեոների հետ միացնեն ու գցեն «17.am»:

-Չէ՛, չէ՛, համ էլ նորմալ գործ էլ չեմ անում, որ կովերիս հանեմ դուրս, էդ ժամանակ կնկարես:

-Լավ էլի, ինձ հիմա է պետք:

-Չէ էլի, հիմա չէ, հենց կովերին հանեմ, կկանչեմ:

Չշարունակեցի, քանի որ քիչ ժամանակ էր ինձ մնացել, իսկ կովերին հանելու էր հաջորդ օրը:

Լավ, վերադառնանք երեխաներին, իրենք ինձ շատ օգնեցին: Կարծես թե վերջ:

-Երեխե՛ք, ապրեք շատ:

-Դու էլ, բա որտե՞ղ են գցելու վիդեոն:

-Ո՞նց, դուք դեռ չգիտե՞ք «17.am»-ի մասին (ջղայնացած), ուրեմն գնում եք տուն ու գրում եք «17. am», նախ լայքում եք, որ միշտ ձեր էջին նյութեր գան, ու դուք կարդաք: Հետո գտնում եք իմ նյութերը, կարդում, դե ոչ միայն իմը, բոլորինն էլ կարդացեք ու միշտ հետևեք: Հենց որ հրապարակեն, կտեսնեք, կամ լավ՝ ես ձեզ կասեմ, կնայեք:

-Սուրե՛ն, գնա՛ դասարան գլուխ գովա, որ քեզ «17. am» են գցել:

-Հա՛, դու էլ Լևոն ջան, դու էլ ես իմ նման հայտնի:

-Լավ, հայտնի երեխե՛ք, ես գնացի` ուղարկեմ:

Շատ ուրախ տրամադրությամբ գնացի տուն, նկարահանածս նյութն ուղարկեցի: Տևեց մի քանի ժամ: Դե, անհամբեր սպասում եմ, տեսնեմ` ինչ է ստացվել: Հա, ու ոչ միայն ես եմ սպասում, այլև մեր ամբողջ թաղի երեխաները, հատկապես՝ քույրս ու եղբայրս: