-Հիշո՞ւմ ես են սարդին…

-Բա որ միշտ թափում էիր սենյակը, ես էի հավաքում։

-Մեր պատշգամբը, մեր եղևնին ու մեր նստարանը…

Արդեն պարզ է՝ իմ ու Քրիստինեի հերթական հանդիպումն էր իրենց տանը։ Ասում, խոսում, հիշում էինք ճամբարը։ Մեկ էլ հեռախոսս զանգում է՝ դըռռռ, դըռռռ…

Նայում եմ, ու տիկին Ռուզանն է։ Ի՞նչ։ Մի՞թե աչքերս ինձ չեն խաբում։ Տեսնես` ի՞նչ է եղել։

-Անի՛ ջան, շաբաթ օրը մերոնք գալու են Անուշ Հովհաննիսյանի ֆիլմի նկարահանումների համար Արմավիր։ Ուզում ենք՝ դու էլ մասնակցես, հարմա՞ր է։

-Հա՛, իհարկե հարմար է, անպայման կգնամ։

-Դե՛, Անի ջան, գալուց կզանգեն քեզ։

Թե ինչ կատարվեց դրանից հետո, շատ հուզիչ էր։ Նորից կտեսնեմ «Մանանայի» ժողովրդին: Կապ չունի՝ ով է գալու, բոլորին կարոտել եմ։ Մի խոսքով՝ Քրիստ ջան, բռնվիր, ուրախությունս զգալու ես սեփական մաշկիդ վրա…

«Ա՛խր, ասացին՝ ժամը մեկի կողմերը էստեղ կլինեն, արդեն երկուսն ա: Ո՞ւր են, չկան։ Կարո՞ղ ա` փոշմանել են, կարո՞ղ ա` ինձ չեն տանում, կամ երևի օրը սխալ եմ լսել»։

Ինչպես միշտ անհամբեր բնավորությունս իրենն ասում էր։ Մեկ էլ նորից սպասված զանգ. Դիանան էր։

- Անի ջան, մենք ձեր դպրոցի մոտ ենք, արի՛։

Բարևներ, կարոտած գրկախառնություններ, ու դեպի Արմավիր քաղաք։

«Սրտի լույսը» նյութիս մեջ պատմում էի Լևոն պապի մասին։ Երաժիշտ Գերասն էլ նրա նման է։ Աչքերի լույսը կյանքը խլել է նրանից, բայց սիրտը դեռ փայլում է, լուսավորում է շուրջը, հնչում է ուրախ նրա նվագած եղանակի պես։

Գիտե՞ք, իրոք կարելի է մարդուն սիրել միայն նրա ներքինը ճանաչելով։ Գերաս Էվանիսյանը չէր տեսել իր կնոջ արտաքին գեղեցկությունը, բայց առանց աչքերի էլ կարելի է տեսնել ու սիրել մարդու հոգին:

Եվս մեկ օրինակ կյանքից երբեք չբողոքելու, ամեն ինչի հանդեպ սիրով լցվելու համար։ Նվագում էր նա, գրում էր, հետաքրքիր հոբիներ ուներ, ժպտում էր բարի ժպիտով, Աստծո տված ամեն շնորհը օգտագործում էր ու, անկախ ամեն ինչից, ուրախ էր: Նա ապրում էր լիարժեք։

Նկարահանումները սկսեցինք։ Չխոսել, չքայլել, ձայն չհանել, ֆոտոապարատներին չկպնել միացրած ժամանակ… Ու այսպես լիքը չի կարելիներ նկարահանման ընթացքում։ Բայց, ախր, պապն այնքան հետաքրքիր էր խոսում, որ հիացմունքը զսպելը դժվար էր լինում։

Ընդհանրապես, նկարահանման ընթացքը շատ հետաքրքիր է. լույսը ճիշտ տեղում դնել, ապարատները անշարժ պահել, տարբեր դիրքերից նկարել, բայց այնպես, որ իրար չխանգարեն, և իհարկե ձայն չհանել: Հիշում եմ՝ Դիլիջանում Լոլո պապի մասին ֆիլմը նկարելիս մի փոքր բարձր ծիծաղեցինք: Սիսակն ու Աշոտը այնպես նայեցին, որ ամբողջ նկարահանման ընթացքում գրեթե չէինք շնչում: Ամեն ինչ շատ դժվար է, ու լրջություն է պահանջում:

Հիացած եմ երաժիշտ Գերասով ու նրա երաժշտական ընտանիքով: Հիանալի օր էր: Շնորհակալ եմ:

Գեղեցիկ է անձրևը տարվա բոլոր եղանակներին, երբ նոսր վարագույրներով կախվում է սևագորշ ամպերից և ցնցուղի նման իր ձեռքի տակ առնում ողջ գյուղը:

Սիրում եմ շռնդալի անձրևը՝ ջրառատ, որ աղմկալի հարվածում է տանիքներին: Տեղատարափ ու հորդ անձրևն էլ ունի իր հմայքը: Սիրում եմ անձրևը ամառվա երկարատև երաշտին, երբ պապակված հողը կլանում է ամբողջ անձրևաջուրը այնպիսի արագությամբ, որ ոչ մի առվակ չի գոյանում փողոցներում: Գյուղը նոր երանգ և բույր է ստանում: Անձրևները ավելի հաճախակի լինում են գարնանը և աշնանը: Գարնանային ուրախ անձրևները անթիվ կյանքեր են արթնացնում: Աշնանայինը՝ թախիծ է բերում ու տխուր հուշեր: Անձրևը սիրում եմ իր բոլոր ձևերով, իր բոլոր արտահայտություններով՝ ջրառատ և կարճատև տեղատարափը: Հորդառատ անձրևների ժամանակ սիրում եմ քնել կամ էլ երազել: Երբ անձրև է տեղում, և ես դրսում եմ լինում, չեմ շտապում թաքնվել որևէ ծածկի տակ, ինչպես այդ անում է մարդկանց մեծամասնությունը: Սիրում եմ զբոսնել անձրևի տակ ու մտածել, միայն թե այն մաղի բարակ և միալար: Ինձ թվում է, թե անձրևը Աստծու կողմից շնորհված բարիք է՝ կյանքի ու կանաչ ճանապարհի խորհրդանիշը:

Դու ապրում ես կյանքերի կյանքը՝ ամենավառ գույներով ու զգացողություններով լցված: Ապրում ես մի կյանք, որ այլևս երբեք չի կրկնվելու երկրի վրա: Միգուցե այն երբեմն միապաղաղ թվա, հազարավոր ուրիշ կյանքերից ոչնչով չտարբերվող, բայց անպայման կգտնվի մի փոքրիկ, թանկարժեք մանրուք, որ զարդարում է միայն քո կյանքը, կգտնվեն ժամանակից ու տարածությունից դուրս դրվագներ, որոնք միայն դու ես ապրել:

Եթե մի պահ փակես աչքերդ՝ այդ լուսավոր դրվագներն իրար հաջորդելով կանցնեն՝ համոզելով քեզ, որ եզակի են ու բնորոշ միայն քո կյանքին: Փակիր աչքերդ… Հիմա կանցնի մորդ անմնացորդ սիրով ու քնքշությամբ լցված հայացքը՝ միակ հայացքը, որ մի ակնթարթում կարող է փոշիացնել տագնապն ու վախը: Հետո կտեսնես հորդ ձեռքերը… Այն արդար ձեռքերը, որոնք  պահել ու մեծացրել են քեզ: Կտեսնես քո կրտսեր քրոջ կամ եղբոր հրեշտակային աչուկները, որոնք նայել են քեզ, որպես ավագի, ու օգնություն են փնտրել քո աչքերում:

Իսկ ինչո՞ւ եմ անընդհատ խոսում աչքերի մասին: Աչքերը հոգու արտացոլանքն են: Աչքերն իրենց մեջ են ամփոփում քո ամբողջ էությունը, հաղորդում են ցանկացած միտք ու զգացողություն: Խոսում են առանց բառերի, ու անկախ քեզանից, մատնում ճշմարտությունը:

Աչքե՜ր, աչքեր… Մարդկային աչքերում անդունդ է թաքնված, օվկիանոս, տիեզերք… Սա է մեզանից յուրաքանչյուրին յուրահատուկ դարձնում՝  անսահմանության այն եզակի տեսակը, որ ամփոփված է մեր աչքերում: Այդ անսահմանությունով է պայմանավորվում մեր աչքերի անսովոր փայլը, քանզի եթե խորանաս այդ փայլի մեջ՝ կհասկանաս, որ աչքերում մի ամբողջ աստղազարդ երկինք է թաքնված՝ շքեղ ու անսահման:

Մենք գյուղ չունենք, և եթե մյուսները ամռանը գնում են իրենց տատի տուն` գյուղ հանգստանալու, ապա ես ստիպված եմ կամ մնալ տանը ու էստեղ անցկացնել օրերս, կամ էլ Նոր Նորքից գնալ տատիս տուն ու հայտնվել ավելի աղմկոտ ու փոշոտ Երևանի կենտրոնում: Վերջինս շատ եմ անում, սակայն կան օրեր, որ ցանկություն է առաջանում փախչել Երևանից, ու մի տարբերակ գտել եմ:
Ամեն անգամ, երբ գալիս է ամառը, մի քանի օրով Ապարան եմ գնում:
Ապարանում ապրում են տատիկիս եղբայրերն ու քույրերը: Ի՞նչ վատ տատիկի տուն է որ:
Մանկուց վերցնում էի պայուսակս, մեջը լցնում աշխարհի ամենապետքական ու անպետք իրերը ու վազում:
Գնում եմ ու ընկնում անորոշության մեջ; Այնտեղ ունենք մոտ 4-5 բարեկամի տուն, ու ես տարակուսում եմ ու չեմ կարողանում որոշել, այդ մի քակի օրը որտեղ բնակվեմ և ոչ ոքին էլ չնեղացնեմ:
Բայց այդ տներից մեկը հազվադեպ եմ ընտրում:
Սիրում եմ բնակվել մեկ ուրիշի տանը, մեկ ուրիշի հաճելի ու գույնզգույն միջավայրում:
Իրականում հոդվածս այդքան էլ տների մասին չէ, այլ այն մեկի, ում գտա տներից մեկում:
Տեսնես` հիմա կարդո՞ւմ է, այն մեկը, ում մասին փորձում եմ մի երկու բառ կապել իրար և շարադրանք ստեղծել:
Չէ, չհարցնեք` ով է նա:
Կպատասխանեմ ձեր հարցին, բայց դժվար հասկանաք: Մարիամը` հորեղբորս կնոջ եղբոր աղջիկն է, ով ավելի հարազատ է դարձել, քան ուրիշ շատ ու շատ եղբայրներ ու քույրեր:
Աշխարհում ապրում է մեկը, ում մազերի խուճուճները բոլորից տարբեր է, ապրում է մեկը, ով լիովին այլ աշխարհ ունի իր մեջ, ապրում է այն մեկը, ում հետ չես էլ զգում ժամանակի սահումը:
6-7 տարեկանից, երբ գնում էի Ապարան, օրերով մնում էի նրանց տանը: Չէ, արյունակցական բարեկամներ չենք, բայց մեզ ուրիշ բան է կապում` ավելի հարազատ ու կայուն:
Բակում մի հին տուն ունեին, առաջ էնտեղ էին ապրում, հետո մի նոր տուն էին կառուցել ու տեղափոխվել էնտեղ, տունը մնացել էր, դարձել պահեստ:
Ամեն անգամ տան կողքով անցնելիս մի հաճույք էր համակում` բնակվել այն տանը, նրան մենակ չթողնել:
Ու Մարիամը օգնում էր ինձ: Փայտից փոքրիկ պահարաններ, մահճակալներ ու այլ իրեր ուներ, հավաքում էինք մեր ամբողջ «կահույք»-ը ու մեկնում այդ տանը ապրելու:
Տան մեջ Մարիամի ընտանիքը իրենց կենդանիների համար հավաքած պաշարն էր պահում, քաղած խոտը հավաքում են, մի ուղղանկյուն կապոց պատրաստում ու հարկերով շարում այդ տան մեջ, որ չորանա:
Մարիամը ձեռքս բռնում էր ու վազում խոտերի ամենավերևը` խաղը սկսելու համար: Հույսս դնում էի Մարիամի վրա, բռնվում իրենից և մի կերպ բարձրանում էի այդ 6-7 հարկը: Խոտերը մեկ-մեկ ծակում էին, նույնիսկ մեկ-մեկ ցավեցնում, բայց դա մեզ չէր խանգարում, խաղը երբեք չէինք դադարեցնում ու գնում: Երկար-երկար էնտեղ էինք մնում ու շատախոսում ամենաանպետք ու պիտանի թեմաների մասին:
Պատերը սառն էին ու լքված, բայց մեր ջերմ ծիծաղից, խոսակցություններից ու երևակայական ընտանիքից տունը վերապրում էր, տաքանում և ուրախանում էր:
1-2 տարի էլ մեծացա, ու արդեն հասակս չէր թողնում վերջին հարկին կանգնել: Ստիպված իջնում էի մեկը, երկուսը, երեքը, ու հիմա, եթե փորձեմ հարկերի վրա կանգնել, 3-ից ավել դժվար կարողանամ: Հիմա ընդհանրապես չեմ կարողանում գնալ ու ապրեցնել տունը, Մարիամն էլ արդեն 3-րդ կուրսում է սովորում, ափսոս, մեծացանք:
Բայց այդ տնից ինձ մի մեծ հարստություն մնաց` Մարիամը: Այն ժպտերես և ուրախ աղջիկը, ում հետ օրերս աննկարագրելի լավ են անցնում, ումից չեմ կարողանում կտրվել, ում ուզում եմ երկար-երկար գրկել ու միշտ խոսք տալ, որ իր հետ եմ, իմանալով, որ Մարիամն էլ` քույրս, միշտ ինձ հետ է:
Հիմա չենք կարողանում գնալ մեր սիրելի խոտերի վրա խաղը խաղալ, բայց ամեն տեղ ստեղծում ենք այդ տան գեղեցիկ ու երջանիկ մթնոլորտը:
Հիմա նորից գնում եմ ու օրերով բնակվում իրենց տանը, երջանիկ եմ, որ ամեն անգամ տան կողքով անցնելիս կարող եմ ասել.
-Մար, հիշո՞ւմ ես…

Ի՞նչ ակնկալիքներ ունեմ հիմա, երբ արդեն անցյալում են քարոզարշավները, ընտրությունները, ընտրական վեճերը…

Ամեն ինչ հնի պես է. նույն հույսերը, նույն սպասելիքները: Հիմա այնպես, ինչպես երբեք ցանականում եմ փոփոխություններ տեսնել: Եթե առաջ ասում էի, որ գոնե մի քիչ ինչ-որ բան փոխվի, ապա հիմա այդ մի քիչը հաստատ չի բավարարի:

Ես ակնհայտորեն սպասում եմ շրջադարձային փոփոխությունների: Սպասում եմ մեծ պայթյունի, Անգլիայի «Փառահեղ» հեղափոխության նման ինչ-որ բանի: Ուզում եմ իմ երազած Վանաձորը գետնի տակից դուրս գա: Երազածս էլ շատ մեծ բան չի, կարևորը` մարդիկ ժպտան ու էլ բակում նստած տատիկների մոտով անցնելիս չլսեմ խոսքեր այն մասին, որ Վանաձորը ապրելու տեղ չի:

Երթուղայինի վերջում նստած նայում եմ շուրջ բոլորս ու ականջիս ծայրով լսում, թե ով ինչ է խոսում.

-Շուտով, որ ինչ-որ քվեարկություն անեն կպարզվի, թե ով իրականում ում էր քվեարկել…

-Բայց տեսա՞ք ոնց «պայթեցին»…

-Ո’չ նորմալ ընդդիմություն կա, ոչ էլ իշխանությունն ա մի բան…

Լսելով գալիս եմ այն եզրակացության, որ ո’չ ընտրություններն են անցյալում, ո’չ էլ քարոզարշավները: Հա, նույն անհասկանալի մրցաշարն է, մենք էլ ուղիղ եթերով նայող հեռուստադիտողը:

Մեկ էլ ֆեյսբուքիս պատին նորընտիր քաղաքապետի երդման մասին նյութ եմ տեսնում ու միանգամից փոխում եմ ալիքը, կտրվելով կողքի խոսակցություններից: Ալիքը փոխում եմ, միացնում եմ երդման արարողության մասին լուրերը ու ականջակալներիս միջից ուշադիր լսում եմ ամեն մի բառը և մեկ առ մեկ ուղեղիս մեջ քննում բառի իմաստն ու անկեղծությունը: Ու երդման ամեն բառի մեջ մի տեսակ հույս եմ տեսնում ու անկեղծորեն ուզում եմ հավատալ, բայց ցավոք, առանձնապես բառերին հավատալու սովորություն չունեմ:

Ի՞նչ եմ ակնկալում ես…

Երևի ակնկալում եմ, որ ակնկալիքներս կարդարացվեն…

-Պա~պ, պապի~…

-էն ում աղջիկնա~… Էս քեզ էլի Քյավառի ձկներն ու ռակնե՞րն են բերել…

-Չէ, պապ մաման ա բերել:

-Խի՞, պապադ էլի էդ ռակներին ու ձկներին բռնե՞լ ա…

-Չէ, էդ ձկները սատկել են, էն ռակներն էլ խեղդվել են:

…Այսօրվա պես հիշում եմ այս խոսակցությունը, կարծես թե երեկ լիներ, թեկուզ արդեն 15 տարի է անցել: Հիշում եմ, ոնց էր պապիկս ծիծաղում ու ինձ գիրկը առած համոզում էր, որ ձկները ու խեցգետինները չեն կարող խեղդվել:  Բայց ես, մեկ է, իմն էի պնդում, որ խեղդվել են, ու վերջ: Սիրում էի պապիկին օգնել ու իր հետ խաղալ: Սիրում էի պապիկին վախեցնելով արթնացնել,  իսկ պապիկս միշտ ժպիտով էր արթնանում, ամուր գրկում ու համբուրում էր ինձ: Երբեմն էլ ձևացնում էր, թե քնած է, ինչ է` ես իրեն արթնացնեմ, բայց դե ես արդեն գիտեի, թե պապիկը ինչի համար է ձևացնում:

-Պապի, բո…

-Ի~, պապի, արթնացի…

-Պապի, էլի եկել եմ …

-Պապիկ, էլի ձև ես անո՞ւմ:

-Գիտեմ, որ ձևացնում ես, արդնացի…

-Պապ, էլ չե՞ս խաղում ինձ հետ:

-Աշո պապիկ, արթնացի, դե~…

-Մամ, էս պապին ինձ հետ չի ուզում խաղալ, չլինի՞ էլ չի վախենում:

…Բայց այդ օրը ես այդպես էլ չկարողացա պապիկին արթնացնել: Երևի նա նեղացել էր ինձանից, կամ էլ երևի էլ չէր վախենում:

Հ.Գ   Կարոտել եմ…