Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աղազարյանի

Ամռան ձանձրույթին անփոխարինելի է ճամբարը: Նոր ընկերներ, նոր շրջապատ և նոր միջավայր: Եվ ահա հուլիսին11-ին վաղ առավոտյան ավտոբուսը, որի վրա գրված էր «Երևան-Լոս Անջելես», շարժվեց Օձուն (ես էլ մտածում էի ճանապարհին, թե ինչի են մարդիկ փողոցից զարմացած մեզ նայում և անգամ բարևում):

Երբ հասանք, տղաներն արդեն տեղադրել էին վրանները, և իմ առաջին ու վերջին տխուր միտքը եղավ, թե ինչպե՞ս եմ այս ցրտին մնալու վրանում:

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աղազարյանի

Այս ծրագրի նպատակն էր երիտասարդների մեջ ավելի խորացնել հայ առաքելական եկեղեցու հիմքերը, ավանդույթները: Եվ հենց այդ պատճառով էլ մասնակցում էինք ժամերգություններին, պատարագներին, աղոթում հացից առաջ և ստանում հոգևոր դասեր: Իհարկե, առօրյա կյանքում ժամանակ չի մնում այս ամենի համար, բայց պետք է աշխատենք գոնե այս ամենի կեսի կեսը անել:

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աղազարյանի

Ամբողջ մեկ շաբաթվա ընթացքում խաղացինք մի խաղ, որն այսպես էր կոչվում «Գաղտնի ընկեր»: Բացատրեմ, թե ինչպես էր՝ թղթերի վրա գրված են աղջիկների անունները, որոնք քաշում էին տղաները, և հակառակը: Եվ մեկ շաբաթվա ընթացքում նրան տալիս ես նվերներ, գաղտնի:

Դե էլ ինչ ճամբար առանց ուխտագնացությունների: Առաջինը եղավ ոտքով դեպի  Հովնան Օձնեցու դամբարան, Արդվի գյուղ: Ճիշտ է, շատ հոգնեցինք, բայց հետաքրքիր էր: Երկրորդը դեպի Սանահին, որն ուղղակի հիասքանչ տեղ էր:

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աղազարյանի

Ամեն օր մի ջոկատ անցնում էր հերթապահության: Եվ բոլորն էլ ոգևորված անցնում էին գործի, որպեսզի լավագույնը լինեին: Մեկը ծաղիկներ էր դնում սեղանին, խրատներ, մյուսը անձեռոցիկները մեկ այլ ձևով էր դասավորում, ինչպես նաև շնորհակալական խոսքեր: Մեզ՝ հերթապահներիս, թվում էր, թե հենց նոր նախաճաշեցին, և դեռ անցել է կես ժամ, երբ եկավ ճաշի ժամը:

Մեր վրանը այդպես էլ ամենամաքուրը չճանաչվեց, չնայած աղջիկներով էինք:

Ահա և վերջին օրը: Բացահայտվեցին բոլորիս «գաղտնի ընկերները», իրոք շատ հետաքրքիր էր:

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աղազարյանի

Ինչպես կարող եմ ես մոռանալ այն 7 օրը, երբ վրանի մեջ քնելուց անգամ տեղ չունեի ձեռքս երկարացնելու, թե ինչպես էինք միջատներից պաշտպանվելու համար բամբակներով փակում ականջներս, այն անուշաբույր խնկի հոտը,  հերթապահության ժամանակ շա՜տ ու շա՜ տ ափսեներ  չորացնելը, ու ոնց էին մնացածը գալիս ու հարցնում՝ ինչո՞վ օգնենք: Մեր բոլորիս ծիծաղը, ուրախ հումորները, ինչպես կարող եմ մոռանալ առավոտյան մարմնամարզությունը, ժամերգությունները: Իրոք, ճամբարը շատ բան տվեց, թե հոգեպես, և թե ֆիզիկապես: Այս ամենի համար շնորհակալ եմ առաջին հերթին Խաչիկ դպիր Վարդանյանին (ում չկարողացա ոչ մի պահ հարմարեցնել և դիմացից նկարել), ով մի տեղից մյուս տեղն էր վազել, որպեսզի մեզ համար հովանավորներ գտներ, և իրականանար ճամբարը: Այնքան եմ ուզում նորից լսել, թե ինչպես էր նա ամեն անգամ երգում երեկոյան,  և նոր միայն բարի գիշեր ասելով շտապում էինք քնելու: Այնքան հոգնած էինք լինում, որ ոչ մտածում էինք միջատների մասին, ոչ նեղված քնելու և ոչ էլ այլ դժվարությունների մասին:

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աղազարյանի

Շնորհակալ եմ մեզ հովանավորողներին ՝ Արագածոտն թեմի առաջնորդ Մկրտիչ եպիսկոպոս Պռոշյանին,  Սուրբ Մարիանե եկեղեցու ծխական խորհրդին  և մի խումբ այլ բարերարների, մեր ջոկատավարներին և իհարկե, իմ լավ ընկերներին:

Այնտեղ կարծես, թե կտրված էինք ամեն ինչից և տեղյակ չէինք երկրի լարված իրավիճակից, որը մի կողմից լավ էր, մյուս կողմից՝ վատ:

Ահա արդեն երրորդ տարին է, ինչ մենք՝ Վայքի ակտիվ երիտասարդներս, կազմակերպում ենք ամառային ճամբար, որին մասնակցում են 6-15 տարեկան երեխաներ, ովքեր կտրվում են համակարգչից ու պարապ չեն մնում: 

Մի փոքրիկ պատմություն ճամբարի նախապատրաստական և առօրյա կյանքից:
Նախորդ երկու տարիներին կամավորական աշխատանք ենք կատարել Սյունիք ՀԿ-ի հետ, և ամեն ինչ շատ բարեհաջող էր ստացվել: Տարածքի, երաժշտության և այլ նմանատիպ խնդիրների առաջ չենք կանգնել:

Այս տարի առաջարկություն ստացանք մեկ այլ ՀԿ-ի հետ սկսել ճամբարը: Սակայն մինչ ճամբարը սկսելը, ՀԿ-ի տնօրենը մեզ տարածք և երաժշտություն էր խոստացել, բայց չտրամադրեց: Ճամբարային առաջին օրվա ծրագիր էինք գրել ու շատ հետաքրքիր, բայց ապարդյուն… Քանի որ իր խոստացած երաժշտությունը չկար, որ կարողանայինք անել այն, ինչը որ մտածել էինք: Նա խոստացավ, որ վաղը կլինի, բայց… Անընդհատ վաղը պետք է լիներ, բայց չեղավ:Վերջապես գտնվեց մի ծնող, ով իր տան երաժշտական սարքը վստահեց մեզ: Տարածքի առումով էլ տրամադրեց ընդամենը մեկ սենյակ, այն էլ երեխաներին գրեթե չէր կարելի ներս մտնել: Մենք էլ ստիպված հով տարածքներ էինք փնտրում դրսում՝ արևից պաշտպանվելու համար: Այդ սենյակն ու շենքն էլ մենք աղջիկ ջոկատավարներով ամեն օր մաքրում, հավաքում նոր դուրս էինք գալիս: Արդեն չէինք կարողանում այդպես շարունակել, ուստի որոշեցինք գնալ քաղաքապետարան (քաղաքապետն էր հովանավորել, որպեսզի երեխաների համար գրենական պիտույքներ գնեինք), խնդրեցինք կա՛մ մեզ տարածք տրամադրել, կա՛մ ավելի լավ է այսքանով ավարտենք ճամբարը: Նա էլ զանգեց ՀԿ-ի տնօրենին, և մի կերպ բացեցին տարածքի դուռը:Երեխաների հետ աշխատելն իրոք հետաքրքիր է և, միևնույն ժամանակ, աշխատատար և հոգնեցուցիչ: Չնայած այս ամենին, ամեն-ինչ շատ բարեհաջող ավարտվեց: Եղավ մեր փակման միջոցառումը: Մտածում էինք՝ լավ չի լինի, բայց սխալ էինք ենթադրում, շատ լավ անցավ: Երեխաներն ու ծնողները շատ գոհ էին, և ցանկանում էին, որ շարունակվի այս ծրագիրը:

Ճամբարի ընթացքում երեխաները սովորեցին երգել, պարել, սպորտով զբաղվել, ձեռքի աշխատանքներ կատարել, նկարել, թատրոնում խաղալ:
Մի խոսքով, ունեցանք նյարդային, ուրախ, հոգնած ու հետաքրքիր 10-օրյա ամառային ճամբար:

Միշտ տեսնում ու մեկ-մեկ էլ ծիծաղում եմ, թե ինչպես են բակում նստած մի քանի տատիկ միասին փորձում նրանցից մեկի հեռախոսազանգին պատասխանել:

Ի՜նչ արած, երբ նրանք մեր տարիքի էին, անգամ պատկերացնել չէին կարող, որ կարող են խոսել անլար հեռախոսով, որը կոճակներ էլ չունի: Խոսել-վերջացնելուց հետո օրհնում են այն ստեղծողին, ու սկսում քննարկել, թե ուր են հասել գիտական նվաճումները:

Ամառվա շոգ օրերից էր: Որոշեցի այցելել բարեկամներիս: Վաղուց չէինք հանդիպել: Մինչ մենք զրուցում էինք, հանկարծ նկատեցի, որ հավը ձու էր ածում այնտեղ, որտեղ նրանք տեղավորում էին ձվերը (ապրում են սեփական տանը):

Լուսանկարը` Անահիտ Նազարյանի

Ածելուց հետո վերադարձավ «ընկերների» մոտ: Պարզվեց, որ բարեկամներս նկատել էին իրենց քաղաքակիրթ հավին, ասում են, որ դա նրա սովորությունն է:

Այդ ժամանակ արդեն ես սկսեցի մտածել, թե ինչ հետաքրքիր դարաշրջանում ենք ապրում, անգամ հավերն են դարձել խելացի: Գիտական նվաճումներով երիտասարդներին էլ չես զարմացնի:

Մտերիմ ընկերուհիս մոտ մեկ ամիս անդադար  կատու էր ուզում պահել: Ծնողները թույլ չէին տալիս կատու  պահել, և ընկերուհիս վշտանում էր այդ փաստից:
Մի անգամ, երբ Լիլիթը եկավ մեր տուն շատ ուրախ տրամադրությամբ, ես նրան հարցրի.
-Ինչ որ առիթ կ՞ա, որ այսքան ուրախ ես:
Նա ժպտաց ու սկսեց ինձ պատմել.
-Երեկ մեր տուն մի կատու էր եկել: Նա իր հետ բերել էր ձագերին: Ձագերը շատ լավն էին: Ուզում եմ նրանց մեր տանը պահել:
-Մեր տուն էլ էին երեկ ինչ-որ կատվի ձագեր եկել, իմ կատուների հետ էին խաղում, իսկ հետո գնացին:
-Թագուհի, խնդրում եմ հաջորդ անգամ, որ գան` կբռնես, կբերես մեր տուն: Ես էլ եմ ուզում քո պես կատու պահել:
-Բայց իմ կատուները երկուսն են, ոչ թե հինգը, ինչպես որ նրանք էին:
-Լավ, գոնե մեկը կբռնե՞ս ինձ համար, խնդրում ե՜մ:
Անցավ մի քանի օր, և կատուն կրկին եկավ ու բերեց իր ձագերին: Ես ցանկացա բռնել կատվի ձագերից մեկին, բայց նրա մայրը այնպես ձեռքս ճանկռեց, որ սպանեին, էլ չէի բռնի: Երբ Լիլիթին պատմեցի, խղճաց ինձ, սակայն ավելի շատ կատվի համար տխրեց:
-Էլ երբեք ձեր տուն չի գա, հասկացել է, որ ուզում ես իր ձագերին բռնել:

Ես մոռանալով ձեռքիս ցավը, նրան հուսադրեցի:

-Լի՛լ, ես կբռնեմ փիսոյին, մենակ թե դու մի տխրի:

-Էլի կճանկռի, արի` դու ինձ համար ձեռքերդ մի վնասի, ես առանց կատվի էլ շատ ուրախ եմ:

Ընկերուհուս խոսքերից ուրախացա: Կատվին բռնելու միտքն էլ գլխիցս հանեցի: Անցավ մի ժամանակ: Լիլիթը ժպիտը դեմքին եկավ մեր տուն: Կատուն էր պատճառը: Պատմեց, որ ինքը կատվին բռնելու կարիք չունի այլևս, որովհետև նա իր ձագերին բերել է Լիլիթենց մառան ու հեռացել: Լիլիթն էլ, ես էլ շատ ուրախ  էինք, սակայն դա ինձ դաս եղավ, ես էլ կատուներին իրենց մորից անջատել չէի փորձում:
Հա, մոռացա ասել. Լիլիթը վերջերս էլ սկսել է շնիկ ուզել, այնպես որ, այս անգամ  էլ մեր բակի շներն են ձեռքերս վնասելու…

14 տարեկան էի, երբ ծնվեց եղբայրս: Ընտանիքում երեք աղջիկ էինք, դե պատկերացրեք, թե ինչ մեծ ուրախություն էր մեզ համար նրա ծնունդը: Ինչ-որ բան էի զգում, որն այնքան խորն ու հաճելի էր: Տեսա նրան առաջին անգամ, երբ արդեն տանն էր: Քնած էր, որքան անմեղ էր այդ արարածը, մաքո՜ւր, ասես հրեշտակ: Հանգիստ մոտեցա և համբուրեցի: Հուզմունքը խեղդում էր կոկորդս: Քանի որ հայրիկիցս հետո ինձ էին անվանում «տան տղամարդ», երդվեցի, որ հավերժ նրա պաշտպանը կլինեմ: Դա, իսկապես մեծ և պատասխանատու պաշտոն էր:

Լուսանկարը` Մերի Համբարձումյանի

Իմ փոքրիկն արդեն բավական մեծացել է: Շուտով կդառնա 3 տարեկան և կգնա մանկապարտեզ, ինչպես ասում են «մարդամեջ կմտնի»: Ճիշտ է դեռ փոքր է, բայց արդեն հասկանում է հայրենիք բառի իմաստը և սիրում է այն: Հագնում է իր փոքրիկ զինվորական հագուստը, նստում է հեծանիվը և ասում. «գնամ թուրքերին ծեծեմ գամ»: Տարիքի համեմատ ունի բավականին զարգացած միտք և խոսք: Չարություն անելուց հետո արդարանում է՝ ասելով. «ոցից, հեյոք եմ, պուծուր եմ»: Կամ երբ ուզում եմ բարկանալ, ասում է «ինձ սիրում ե՞ս»: Ամեն առավոտ արթնանալ փոքրիկ հրեշտակի համբույրից և նվիրած ծաղկի բույրից, պարզապես հրաշք է: Իմ կարծիքով ես աշխարհի ամենաերջանիկ քույրիկն եմ: Հպարտ եմ և համոզված, որ ապագայում կդառնամ այն հերոսի քույրը, ով արժանի զավակ կլինի և՛ ազգի համար, և՛ ընտանիքի: Ինքս ինձ և բոլորին խոստանում եմ հավերժ պաշտպանել և սիրել նրան ու ցանկանում եմ, որ բոլորն էլ երբևէ զգան այն վեհ զգացումը, որ ես եմ զգում և լինեն արժանի քույր իրենց եղբայրների համար: Սիրում եմ քեզ փոքրիկ եղբայր, իմ փոքրիկ Նարեկ: