«Բախտը ժպտաց, և ճակատագիրը ծիծաղեց, երբ նա մոտեցավ օրորոցիս…»

Նաթալի Մերչենթ, «Հրաշքը»

Շատ տարիներ առաջ Պալացիոն պաղպաղակի խանութի առջև տեսնում է մի արտասովոր արտաքինով աղջնակի և միանգամից հասկանում, որ իր ստեղծագործելու ժամանակը եկել է: Բազում անքուն գիշերներից հետո ծնվում է նրա առաջին վեպը՝ «Հրաշքը»: Տարբեր մարդիկ տարբեր կերպ են արտահայտվել գրքի մասին, բայց բոլոր կարծիքների հիմքում էլ նույն հուզականությունն է: Բառերը կարող են քեզ հասցնել մինչև երկինք, բայց այդ բառերը երբեք չեն կարողանա բացատրել՝ ինչ է երկինքը: Օգյուստը կամ Օգին ծնվել է դեմքի թերություններով, ու լինելով 10 տարեկան, արդեն մոտ 27 վիրահատություն է տարել, որոնք խորը սպիներ են թողել նրա դեմքին: Նրան ուղղված նամակ էի գրել, որից էլ ներկայացնում եմ մի հատված:

«Հիմա ինքս ինձ չեմ ցանկանում խոստովանել, որ մի պահ չէի սարսռա քո տեսքից: Բայց դա միայն իմ մի ակնթարթի սխալը կլիներ: Օգի՛, դու հավանաբար չգիտես, որ քո պատմությունը գրի է առնվել, ու ես քո մասին արդեն շատ բան գիտեմ: Հուսամ դրա պատճառով դեմքդ կրկին չես ծածկի վերմակով ու լաց չես լինի, քանի որ դա ինձ չի խանգարում ավելի շատ սիրել քեզ: Պետք է ասեմ, Օգի, որ քո կողմից միանգամից հինգերորդ դասարան ընդունվելը իսկապես խիզախ քայլ էր: Երեխաները, իհարկե, քեզ «հրեշ» ու «գարշելի» էին կոչում, բայց դու հաղթահարեցիր ամեն ինչ ու հաղթեցիր բոլորին: Դու կարողացար քո գործերի հուշարձանը կանգնեցնել բոլորի հիշողության մեջ: Դա չափազանց կարևոր է: Դու պայքարեցիր արևի տակ քո տեղն ունենալու համար, թեև հիմա բոլորը չէ, որ կարող են այդպես: Դու արժանացար հոտնկայս ծափահարությունների, և դա ամենակարևորն է: Հիշո՞ւմ ես, դու քեզ սովորական երեխա էիր համարում՝ արտասովոր տեսքով, բայց հիմա դու սովորական ես միայն քո արտաքինով: Գիտեմ, Ջուլիանին արդեն ներել ես քեզ վատ բառեր ասելու համար, հավատա, նա արդեն գիտակցում է իր քայլերի անհեթեթությունը: Ես քո կանոնը շատ լավ եմ հիշում. «Աշխարհում ամեն մարդ պետք է կյանքում գոնե մեկ անգամ հոտնկայս ծափահարությունների արժանանա, քանզի բոլորս հաղթահարում ենք այս աշխարհը»: Այսքանը, Օգի՛, մի օր անպայման կհանդիպենք: Դու լավագույն սովորական երեխան ես, ում երբևէ ճանաչել եմ»:

Հիմա դու գիտես, թե ով է Օգին, և եթե փողոցում երբևէ հանդիպես անսովոր արտաքինով մի երեխայի, քո տարօրինակ հայացքով մի՛ այրիր նրա երեսը ու աչքի տակով անընդհատ մի նայիր նրան, քանի որ նա միշտ ձևացնում է, թե չի նկատում, ախր, նա Օգին է: Ինչևէ: Այժմ պետք է գրեմ իմ կանոնը. «Ամեն մեկն իր պատմության գլխավոր հերոսն է, ուստի փորձեք բացասական կերպար չլինել»:

Կարդում ես գիրք. կարծես` ամեն ինչ լավ է, սիրուն նկարագրված, հավես ու հարուստ բառաֆոնդով, թեմատիկան ընդհանուր առմամբ հետաքրքիր է, կերպարները` ոչ սովորական: Մի խոսքով` ամեն ինչ տեղը-տեղին, բայց մեկ է` ինչ-որ բան այն չէ, զգում ես միայն, որ այն, ինչ անում ես` կոչվում է ընթերցանություն: Չկան սիրուն ու սուր երկխոսություններ, փիլիսոփայական ու հոգեբանական կծու մտքեր, որ մի պահ ասեն` կանգնի՛ր, ո՞ւր, այստեղ պետք է մի պահ մտածես, սա հեշտ կուլ գնացողներից չէ: Որ այնպիսի զգացողություն լինի, ասես` էնտեղ ես ու մի սիրուն անկյունում նստած, ձեռքդ այտիդ հենած`ուշադիր գործողություններին ես հետևում: Որ կողքի աղմուկը բացարձակ չլսես, որ քեզ կանչեն, ու դու մի քանի անգամից հետո միայն արձագանքես, որ հիշես անելիք ունես, բայց ոտքերդ կապված լինեն ու չկարողանաս կտրվել: Էնպիսի տողեր լինեն, որ մարդուն ուղղված սարկազմից` մի այտիդ վրա քմծիծաղի բարակ երանգ տարածվի ու մի ունքդ սովորության համաձայն թռնի վերև: Պիտի կերպարն էնպիսինը լինի, որ ուզենաս կանչել մի բաժակ դառը սուրճ խմելու ու կարդալու ընթացքում ծագած մի քանի հարցերի պատասխանները պահանջես, իսկ հետո, երբ նրա պատասխաններից նեղն ընկնես` մի մեծ կում սուրճիցդ խմես ու մտածկոտ-կիսաանջատված հայացքով ասես. «Դաաա՜»:

Այ, էդպիսի սիրուն ու դաստիարակիչ գործեր են մեզ պետք, թե չէ` ինչ…

Պատահական հանդիպումը լավ գրքի հետ կարող է ընդմիշտ փոխել մարդու ճակատագիրը

 Մարսել Պրեվո

Գրքեր կարդալու համար երևի թե ամենալավ շրջանը ամառն է: Իհարկե, դպրոցը ինձ չի խանգարում գիրք կարդալ, բայց ամռանը ազատ ես, չունես գործեր, չկան դասեր, կարող ես առավոտից մինչև ուշ գիշեր հանգիստ կարդալ: Սիրում եմ կարդալ արկածային գրականություն, պատմվածքներ, սիրային պատմություններ: Կարդում եմ ամեն ժամանակ, անգամ, երբ տխուր եմ լինում, կարդում եմ և մոռանում եմ տխրությանս մասին՝ տարվելով կերպարների կյանքով: Իհարկե, ես սիրում եմ հայ գրողների ստեղծագործությունները, բայց արտասահմանյան գրականությունը տարբերվում է: Շատ սիրելի գրողներ ունեմ որոնցից են՝ Ալեքսանդր Դյուման, Վիկտոր Հյուգոն, Գարսիա Մարկեսը, Բալզակը և այլն: Բայց բոլոր գրողներից ինձ համար տարբերվում է Գարսիա Մարկեսը իր «Հարյուր տարվա մենություն» վեպով:

Գրողներ իրենց ամբողջ կյանքը նվիրում են իրենց աշխատանքին, գրում են ամբողջ կյանքի ընթացքում և մեծ ժառանգություն են փոխանցում ապագա սերունդներին: Գրքեր կարդալու միջոցով կարողանում ես ավելի շուտ ճանաչել մարդկանց, շատ հաճախ կյանքիդ մեջ բախվում ես մի է իրավիճակի, որը կարծես կարդացել ես, կարողանում ես հասկանալ, թե ինչ քայլ կատարես:

Ասում են՝ գրքեր այրելուց բացի կա ավելի մեծ մեղք՝ դա գրքեր չկարդալն է: Անկեղծ ասած, ուրախ եմ, որ այդ հանցագործներից չեմ: Բոլոր մարդիկ, անկախ տարիքից, պետք է կարդան գրքեր: Հիմա ամառ է, գրքի հետ ծանոթանալու լավագույն ժամանակը:

«Նրա դեմքը նիհար էր, ծնկները` դուրս ցցված, մազերը` սև, աչքերը` կանաչ: Կլոր ապակիներով ակնոց էր կրում, որի կոտրված երկու կեսերը կպչերիզով իրար էին ամրացված»…

Դե, իհարկե, Հարրի Փոթերն է, բայց ոչ թե իմ պատկերացրած Հարրին, այլ ֆիլմի Հարրին: Չկարողացա նրան պատկերացնել իմ երևակայությամբ, որովհետև միայն ֆիլմի Փոթերն էր աչքերիս առաջ հայտնվում: Չնայած, ինձ թվում է, որ Դենիել Ռեդկլիֆից լավագույն տարբերակ չէր էլ կարող լինել Հարիին լավագույնս արտացոլելու համար:

Հարրին ինձ համար մնում է այն գրական կերպարներից լավագույնը, ում երբևէ կարող էի պատկերացնել: Հաճախ ինձ թվում է, որ նա գոյություն ունի ու եթե ոչ բոլորի համար, ապա ինձ համար, նա երևակայության արդյունք չէ: Մեր օրերում շատերը կարող են օրինակ վերցնել նրանից…

Հ.Գ. «Հարրի Փոթերն» այն եզակի գրքերից էր, որ ընդամենը երկու օրում ավարտեցի… Հա’ , մեկ էլ, նման հետաքրքիր գրքերի թարգմանությունները շատ են օգնում ու պետք գալիս իմ տարիքի անձանց:

Տնտեսագիտությունը շատ կարևոր գիտություն է: Յուրաքանչյուր մարդ` անկախ մասնագիտությունից, պարտավոր է գոնե մակերեսորեն ուսումնասիրել այն:

Շատ մարդիկ տնտեսագիտություն ասելով հասկանում են մաթեմատիկա, բայդ դա ամենևին էլ մաթեմատիկան չէ: Իրականում տնտեսագիտությունն ուսումնասիրում է թե հասարակությունը օգտագործելով գոյություն ունեցող սահմանափակ միջոցները, ինչպես է արտադրում անհրաժեշտ ապրանքներ ու դրանք բաշխում տարբեր մարդկանց: Տնտեսագիտությունը վերլուծում է տնտեսության մեջ կատարվող փոփոխությունները` գների, արտադրանքի, գործազրկության և արտաքին առևտրի շարժը, ուսումնասիրում է պետությունների միջև կատարվող առևտուրը: Այն փողի, դրամատնային գործի, հիմնական միջոցների և հարստության ուսումնասիրությունն է:

Քանի որ համարում եմ, որ յուրաքանչյուր ոք պարտավոր է տնտեսագիտություն իմանալ, որոշեցի ձեռք բերել տնտեսագիտության մասին մի գիրք և կարդալ այն:

Գնացի գրադարան: Այնտեղ ինձ առաջարկեցին կարդալ Փոլ Սամյուելսնի ու Ուիլյամ Նորդհաուսի «Տնտեսագիտություն» գիրքը: Ես իհարկե այն վերցրեցի ու արդեն կարդացել եմ մի քանի էջ:

Մի քիչ պատմեմ հեղինակների մասին: Փոլ Սամյուելսնը Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտի տնտեսագիտության բաժնի հիմնադիրն է: Սովորել է Չիկագոյի և Հարվարդի համալսարաններում: 1970թ. արժանացել է Նոբելյան մրցանակի` տնտեսագիտության բնագավառում, բազմաթիվ գիտական աշխատությունների հեղինակ է: Եղել է Ջոն Քենեդիի տնտեսական խորհրդատուն: Հաջորդ համահեղինակը Ուիլյամ Նորդհաուսն է: Նա եղել է ԱՄՆ-ի ականավոր տնտեսագետներից մեկը: Սովորել, այնուհետև դասավանդել է Յեյլի համալսարանում: Տնտեսագիտության դոկտոր է: Եղել է ԱՄՆ նախագահ Քարտերի տնտեսական խորհրդատուների խորհրդի անդամ:

Դեռ մի քանի էջ եմ կարդացել գրքից, բայց այնքան տպավորված եմ:

Գրքում գրված է, մեջբերում եմ. «Ըստ փիլիսոփա Ջորջ Սանթայանայի` նրանք, ովքեր մոռանում են անցյալը, դատապարտված են վերապրել այն: Տնտեսագետները նույնպես կարող են օգուտ քաղել պատմության դասերից»: Եվ հետևաբար գրքում տեղ են գտնում բազմաթիվ հետաքրքիր և օգտակար պատմություններ: Օրինակ` գրքում գրված է, որ ԱՄՆ-ի պատմության մեջ եղել է մի ժամանակաշրջան, երբ ԱՄՆ-ն ավելի շատ ապրանքներ է ներմուծել, քան վաճառել: Հետևաբար, որոշ արդյունաբերական ճյուղերում, ամերիկացիների զբաղվածության մակարդակը անկում է ապրել: ԱՄՆ-ի կառավարությունը սկսել է սահմանափակել արտասահմանյան ապրանքների ներմուծումը երկիր` ամերիկյան ձեռնարկություններին արտաքին մրցակիցներից պաշտպանելու նպատակով: ԱՄՆ-ն գործվածքեղենի ներմուծման խիստ բաժնեչափ սահմանեց: Բայց, իրականում, այսպիսի որոշումներ կայացնելը շատ բարդ է, քանի որ հնարավոր չէ հստակ իմանալ, թե արդյո՞ք նոր խնդիրներ չեն ծագի: Վերլուծությունը ցույց է տվել, որ սահմանափակումը կավելացնի աշխատատեղեր արդյունաբերական այդ ճյուղում, բայց միաժամանակ այն գործարարները, որոնք մի ժամանակ անսահման թվով ապրանքներ էին արտահանում ԱՄն, իսկ հիմա` միայն խիստ սահմանափակ թվով, կսկսեն իրենց ապրանքները շատ ավելի թանկ վաճառել: Եվ մարդիկ, ովքեր կախում ունեին այդ ապրանքից, կշարունակեն գնել դրանք ավելի թանկ գներով, հետևաբար կպակասի ԱՄՆ-ի համախառն ազգային եկամուտը:

Ամեն օր մեր տնտեսագետները այսպիսի բարդ խնդիրների առաջ են կանգնած, և որոնց մասին, ցավոք, շատ քչերը գաղափար ունեն: Այն մարդիկ, ովքեր տնտեսագիտությունից ոչինչ չեն հասկանում, սովորաբար մարդկանց այն խմբի մեջ են մտնում, ովքեր օրինակ` գների թանկացման ժամանակ, սկսում են միանգամից բողոքել, չհասկանալով, որ գուցե դա խիստ անհրաժեշտ է եղել և ժամանակավոր է:

Այսպիսով, բոլորին կոչ եմ անում կարդալ այս գիրքը: Ինչո՞ւ հենց սա, որովհետև սա գրված է սկսնակների համար: Գրքում չկան անհասկանալի մասնագիտական տերմիններ, որոնց բացատրությունը անգամ համացանցում հնարավոր չէ գտնել: Այս գրքում ամենապարզ տերմիններն անգամ բացատրված են, որպեսզի յուրաքանչյուր ոք կարողանա հասկանալ:

Արտասահամնյան գրականությունից ես ավելի շատ սիրում եմ ֆրանսիականը, չնայած ֆրանսիացի գրողներից միայն Դյումայի գործերն եմ ուսումնասիրել:

Շատ մարդկանց համար պատմական գրականությունը կարող է անհետաքրքիր ու ձանձրալի թվալ, բայց ոչ երբեք Ալեքսանդր Դյումայի հետ:
Համաշխարհային պատմության գրքերում ֆրանսիական Վալուա արքայատոհմի մասին մեկ նախադասությունից ավելի ոչինչ չեն գրում: Դյուման վերցրել ու մի ամբողջ երեք հաստափոր գիրք է գրել այդ արքայատոհմի միայն մեկ թագավորի մասին: Եթե նրա պատմական թեմաներով գրքերից գոնե մեկը կարդացել եք, ասենք՝ «Մարգո թագուհին», ապա անպայման կտեսնեք, որ այնտեղ երբեք չի ներկայացվում ինչ-որ պատմական իրադարձության չոր ու ցամաք նկարագրությունը, այլ ուշադրություն է հրավիրում այնպիսի աննշան փաստերի վրա, որոնք կարող են հետաքրքրություն հաղորդել ձանձրալի թվացող պատմությանը:

Նրա գրքերից անպակաս են դժբախտ սիրո պատմությունները, պալատական ինտրիգները, թագավորները` իրենց բոլոր թերություններով ու առավելություններով, մարդիկ, որոնց ոչ ոք չի ճանաչում, բայց որոնցից ժամանակին ժողովուրդների ապագա է կախված եղել: «Երեք հրացանակիրների» մեջ դ’Արտանյանը մի առիթով ասում է. «Զարմանալի է, թե երբեմն տասնյակ հազարավոր մարդկանց կամ մեծ ժողովուրդների ճակատագրերը ինչ անտեսանելի թելերից են կախված լինում»: Հենց այդ անտեսանելի թելերն է, որ Դյուման ներկայացրել է իր գործերում`մարդիկ,  իրադարձություններ , որոնք անընդհատ փոփոխվող պատմության մեջ վրիպում են պատմագիրների աչքից:

Դյումայի գրքերը կարդալիս գուցե չհայտնաբերեք ամենաճշգրիտ պատմական փաստերը, բայց կգտնեք մի քիչ հումոր, մի քիչ դրամա , ու նաև հաստատ կավելացնեք պատմության ձեր գիտելիքները:
«Մարգո թագուհին», «Կոմսուհի դը Մոնսորոն» ու «45»-ը անգնահատելի պատմական գրքեր են, մի շնչով կարդացվող, կամ հնարավոր ,է միայն տվյալ ժամանակաշրջանով հետաքրքրվողների համար: Պատմականները մի կողմ, բայց  «Կոմս Մոնտե Քրիստոն» չկարդալը մեծ մեղք է:
Դե ինչ, եթե Դյումայից ոչինչ չեք կարդացել, վերցրեք  թվարկածներիցս ցանկացած մեկը ու սկսեք կարդալ, հավաստիացնում եմ. այս գրքերի բովանդակությունը լիովին  արդարացնում է այն հնարավոր ժամանակի կորուստը, որ կարող եք ունենալ դրանք կարդալիս:

Նամանավանդ արձակուրդներն սկսել են:

Արկածային գրականություն սկսել եմ կարդալ բոլորովին վերջերս: Կարդացել եմ Ժյուլ Վեռնի «Աշխարհի շուրջը 80 օրում» և «Տասնհինգամյա նավապետը» վեպերը: Դրանք ոչ միայն անչափ հետաքրքիր էին, այլ նաև շատ ուսուցողական:

Շատ հաճելի է, երբ գրողը ոչ միայն գեղեցիկ և գրագետ է գրում, այլ նաև ունի խորը գիտելիքներ տարբեր ոլորտներից: Օրինակ՝ նա շատ լավ է իմացել աշխարհագրություն, աստղագիտություն, կենդանաբանություն, բուսաբանություն և մաթեմատիկա: Սրանում կարելի է համոզվել նրա վեպերը կարդալով, որոնց յուրաքանչյուր էջը մի նոր բան է սովորեցնում:

Նրա վեպերը կարդալիս՝ միշտ ձեռքիս տակ էր աշխարհագրական ատլասը, քանի որ այն ինձ շատ էր պետք գալիս՝ հերոսների գտնվելու վայրը ավելի լավ պատկերացնելու համար: Այսպիսով, սկսեցի ավելի լավ տիրապետել աշխարհագրական ատլասին: Եվ երբ ինչ-որ տեղ պատահաբար քարտեզի վրա տեսնում եմ, օրինակ, Կոնգո գետը, անմիջապես հիշում եմ Դիկ Սենդի արկածները: Աշխարհագրական յուրաքանչյուր վայր ինձ մի պատմություն է հիշեցնում, ինչը շատ հաճելի է:

Հետաքրքիր է այն փաստը, որ նա կարողացել է շատ տարիներ առաջ նայել և իր վեպերում պատկերել է ապագայի տեխնիկան, օրինակ՝ սուզանավը, որը իր վեպում 80000 կմ անցել է ջրի տակով:

Նա օգտվել է հետազոտողներ Լիվինգսթոնի, Քամերոնի, Սթենլիի և այլոց կատարած ճանապարհորդությունների պատմություններից: Նրա վեպերում կարելի է տեսնել մեջբերումներ այդ հետազոտողների գրած գրքերից: Սովորաբար, գիտական տեղեկությունները ձանձրացնում են ընթերցողին, բայց Ժյուլ Վեռնը այնպես է միահյուսում այդ ամենը, որ ձանձրանալն անհնար է: Հենց դրա համար է, որ Ժյուլ Վեռնին շատ են սիրում ամբողջ աշխարհում, որովհետև նա այն եզակիներից է, ով կարողացել է հետաքրքիր պատմության հետ մեկտեղ տալ նաև հետաքրքիր գիտական տեղեկություններ:

«Տասնհինգամյա նավապետը» վեպը կարդալու ընթացքում ես ավելի մանրամասնորեն ծանոթացա 19-րդ դարում Աֆրիկայում տիրող ստրկատիրական կարգերին: Հասկացա, թե ինչ դժվարությունների են առերեսվել Աֆրիկայում ապրող սևամորթ բնիկները: Ճիշտ է՝ այս ամենը ես անցել եմ համաշխարհային պատմության դասերի ընթացքում, բայց երբ այդ ամենի միջով անցնում են ինձ արդեն հարազատ հերոսները, ես սկսում եմ ավելի լավ պատկերացնել այդ ամենը:

Ժյուլ Վեռնը եղել է համառ, համարձակ, ազնիվ, արդար ու մեծ կամքի ուժ ունեցող մարդ: Բնավորության այս բոլոր գծերը նա արտահայտել է իր հերոսների մեջ, և մենք, սիրելով այդ հերոսներին, կամա թե ակամա փորձում ենք քիչ թե շատ նմանվել նրանց:

Բոլոր նրանք, ովքեր դեռևս չեն կարդացել Ժյուլ Վեռնի վեպերից, խորհուրդ եմ տալիս անպայման կարդալ:

«Որոշ անվերջություններ մեծ են այլ անվերջություններից»:

Ջոն Գրին

Ժամանակը մեկ-մեկ ուզում է, որ կանգնեցնենք իրեն: Բռնենք ու չթողնենք, որ գնա: Գրքերը մեզ միշտ խորհուրդ են տալիս ապրել ամեն վայրկյանը, բայց անգամ ներկայով ապրելը չի թողնում չմտածել վաղվա մասին: Որովհետև վաղը գալու է, ու մենք հենց «վաղվանով» ենք արդարացնում մեր «այսօր»-ը: Ու որովհետև «այսօր»-ն ու «վաղը» միայն ժամանակն են նկարագրում, ուրեմն պետք է ապրել «ժամանակը»:

Ժամանակը իր մասին հիշեցնում է միշտ: Ժամացույցի սլաքի չխկ-չխկոցը ստիպում է գիտակցել, որ վայրկյաններն անցնում են, իսկ դու դեռ նստած ես բազմոցին, ու կնստես երկար, մինչև բոլոր ձայները կլռեն, ու կմնա միայն մի ձայն՝ չխկ-չխկ…

Դե, ուրեմն ինչո՞ւ սպասել, որ «այսօր»-ն ու «վաղը» գան ու անցնեն , ու դու անգամ չզգաս, որ դրանք, քոնն էին, քո կյանքի «ժամանակները», որոնք անցան ժամացույցի սլաքի հետ, ասես, երբեք էլ քոնը չէին եղել:

Երևի, իրոք աստղերն են մեղավոր: Նրանց հաշվելու և անվերջ երազելու վրա կորցրած քո ժամանակի համար, նրանք պատասխան չունեն: Որովհետև անգամ աստղերը հարատև չեն, ու որ ժամացույցի չխկ-չխկ-ը նրանց էլ կտանի քո ստեղծած անվերջությունից, ու դու կմնաս քո ստեղծած աշխարհի վերջին բնակիչը՝ առանց ժամացույցի…

Հ.Գ. Մեջբերում Ջոն Գրինի «Աստղերն են մեղավոր» գրքից.

«Կգա ժամանակ, երբ մենք բոլորս կմեռնենք: Բոլորս: Կգա ժամանակ, երբ չի մնա ոչ մի մարդ, ով կհիշի, թե ինչ-որ մեկը եղել է ու նույնիսկ ինչ-որ բան է արել: Չի մնա ոչինչ, որ կհիշեցնի Արիստոտելի կամ Կլեոպատրայի մասին, իմ մասին էլ չեմ խոսում: Այն ամենը, ինչ մենք արել ենք, կառուցել ենք, գրել ենք, մտածել ու բացահայտել ենք, կմոռացվեն:
Իսկ եթե քեզ անհանգստացնում է հավերժ մոռացումը, առաջարկում եմ անտեսել այդ վախը, ինչպես վարվում են բոլորը…»

Այս գիրքը կարդացել եմ մեկ շնչով: Կարդալիս նկատում էի, որ դեմքիս լայն ժպիտ կա, կամ զայրույթից այլայլվել եմ. ապրել եմ այս գրքի յուրաքանչյուր տողը: Խոսքս Ջեյն Օսթինի «Հպարտություն և նախապաշարմունք» գրքի մասին է: Գիրքը սկսվում է երկխոսությունով, որտեղ տիկին Բենեթը իր ամուսնուն պատմում է քաղաք եկած նոր վարձակալի մասին: Վարձակալը հարուստ և երիտասարդ պարոն Բինգլին էր: Տիկին Բենեթին այս լուրը շատ էր երջանկացրել, քանի որ նա ուներ հինգ դուստր՝ Ջեյնը, Էլիզաբեթը, Մերին, Լիդիան և Քեթին: 

Գրքի սկիզբը կարդալիս ձեզ կթվա, թե ամբողջ գիրքը Ջեյնի մասին է, բայց այն Էլիզաբեթի և պարոն Դարսիի՝ վաձակալի ընկերոջ մասին է:

Սկզբում, երբ պարահանդեսի ժամանակ Էլիզաբեթի ընկերուհին նրան պատմում էր պարոն Դարսիի մասին, ինչպես Էլիզան (Էլիզաբեթը), այնպես էլ ես, չսիրեցի պարոն Դարսիին: Նա հպարտ, քմահաճ, եսասեր և սիրելու կարողությունից զուրկ մարդու տպավորություն էր թողնում: Սակայն գրքի գործողություններն այնպես են զարգանում, որ թե՛ Էլիզան, թե՛ ընթերցողը տեսնում են պարոն Դարսիի իսկական բնավորությունը և նրա թաքցրած զգացմունքները:

Զրույցը՝ պարոն Դարսիի և Էլիզայի միչև գրքի կուլմինացիան է, երբ պարոն Դարսին բացատրում է, թե ինչու է նա այդպիսին՝ սառը, հպարտ և եսասեր.

-Ես չեմ կարող, ոչ էլ հարկավոր է, որ մտքիցս դուրս մղեմ այնտեղ ներխուժած ցավոտ հիշողությունները: Ամբողջ կյանքումս եսասեր եմ եղել, գոնե այդպես ապրել եմ, թեև սկզբունքներս այլ են եղել: Երեխա ժամանակ ինձ սովորեցրել են, թե ինչն է ճիշտ, բայց չեն սովորեցրել բնավորությունս շտկել: Ինձ բարձր սկզբունքներով են դաստիարակել, բայց թույլ են տվել, որ դրանց հետևելիս լինեմ հպարտ և մեծամիտ:

Այս խոսքերը փոխեցին Էլիզայի պատկերացումները: Եվ մի օր (երևի գրքի իմ ամենասիրելի հատվածում) պարոն Դարսին սիրո խոստովանություն է անում Էլիզային: Պարոն Դարսիի խոսքերից հետո ես փակեցի գիրքը: Մոտ տասնհինգ րոպե ուղղակի ժպտում էի: Չգիտեմ՝ ինչու:

Արդեն երկար ժամանակ էր՝ վերջացրել էի գրքի ընթերցանությունը: Բայց աչքերիս առջև էր իմ պատկերացրած պարոն Դարսին՝ բարձրահասակ, հպարտ հայացքով, մի փոքր թեք ժպիտով. ես գտա իմ սիրած հերոսին:

Գրքում բնության գեղեցիկ նկարագրությունները շատ չեն, այս գիրքը գեղեցկացնում են երկխոսությունները և մարդկանց տարբեր բնավորությունների նկարագրերը: Գիրքը այդպես չի ավարտվում, դեռ շա՜տ հետաքրքիր դեպքեր են տեղի ունենում, սակայն ավելի լավ պատկերացնելու համար կցանկանամ, որ կարդաք:

-Դե, ես իմը կիջեցնեմ, դու էլ քոնը, հա՞։

-Ըհըն․․․Դե, պայմանավորվեցինք։

Բարձրացա արագ տուն, վերցրի իմ ամենասիրած գիրքը, որն ինձնից այնքան դժվար է պոկելը, այն տալիս եմ շատ քչերին՝ էջերը չծալելու մեծ պայմանով։ Գիրքը Ջոն Գրինի «Մեղավոր են աստղերն» էր։ Ես ու մեր դիմացի շենքի Մերին որոշեցինք գրքերի փոխանակում անել՝ ես իրեն տվեցի իմ «աստղերը» (դե, երևի հասկացաք, որ այդպես եմ կրճատել գրքի անունը) իսկ ինքն ինձ իր «երիցուկները»։ Երիցուկներն էլ Էդգար Հարությունյանի «Չգտնված երիցուկներ» գիրքն է։ Հանդիպեցինք շենքերի ուղիղ մեջտեղում ու փոխադարձ խոստում տվեցինք ՝ շուտ վերադարձնել։ Այնինչ երկուսս էլ չէինք պատկերացնի, որ այդ «շուտ»-ը մեկ օրը կլինի։

Գրքի մասին շատ լավ բաներ էի լսել ու որոշել էի առաջին հնարավորության դեպքում կարդալ։ Վերցրի, տարա տուն ու պատահական մի էջ բացեցի։ Գրված էր․

«Երբեմն մենք չէ, որ մեր կյանքի վերաբերյալ որոշումներ ենք կայացնում։ Հաճախ ամեն բան դասավորվում է այնպես, ինչպես իսկապես պետք էր, պարզապես դա գիտակցելու համար մի փոքր ժամանակ է հարկավոր։ Եթե չես հասել նրան, ինչին ձգտում էիր, դեռ չի նշանակում, թե ամեն բան ավարտված է։ Կամ նորից ձգտիր, կամ էլ, եթե հնարավոր չէ, փոխիր ձգտման ուղղությունդ։ Երբեք ուշ չէ։»

Այսքանը կարդացի ու որոշեցի բացել ու կարդալ սկզբից։ Գրասեղանիս դրված բոլոր մաթեմատիկայի գրքերը երևի արդեն սկսել էին նեղանալ, որովհետև շաբաթվա այդ օրը, այդ ժամին սովորաբար նրանք էին լինում իմ ձեռքին։

Կարդացի մի շնչով, ավարտեցի ու փակեցի գիրքը։ Հաջորդ օրը առավոտյան, երբ արթնացա, զգացի, որ կարոտել եմ Հայկին ու Աստղիկին։ Նորից կարդացի։ Ու էդպես մի քանի անգամ վերընթերցեցի գրքի «կարոտվող» հատվածները։

Գիրքն ինձ հետաքրքրեց, որովհետև այն պատմում էր կյանքի մասին բոլոր գույներով, ամենագորշից մինչև պայծառագույնը։ Չնայած մի քիչ «մեծական» թեմաներին, որոնք երբեմն ինձ չեն հետաքրքրում (դե՝ բաժանություն, ընտանեկան երջանկություն և այլն), հետաքրքրությունը պահվեց մինչև վերջ։ Ուղղակի վերջը կանխատեսելի էր այնքանով, որ հենց սկզբում էլ ասվում էր, որ նրանց հարաբերությունները տխուր ավարտ են ունենում։ Գիրքը կարդալու ամբողջ ընթացքում գեղեցիկ հատվածների պակաս չզգացվեց, ու մինչև հիմա էլ կարդալով դրանք, խորասուզվում եմ մտքերիս մեջ։

Հաջորդ օրը զանգեցի Մերիին, ու պարզվեց, որ նա էլ ինձ պես նախորդ օրվա պարապմունքները զոհել էր գրքին ու տպավորված էր դրանով։ Մենք իրար հերթ չտալով քննարկում էինք գրքերի մանրամասներն ու հիանում դրանցով։

Հենց այսպիսի հետաքրքիր փոխանակում։