-Գոհա՜ր, Գոհար, ուշացար, այ բալա, հե՛լ…
-Է՜հ մամ, էլի դպրո՞ց:
-Չէ հա, ի՞նչ դպրոց, նոր զանգեցին ասեցին` մի ամիս շուտ են արձակուրդ տալիս:
-Ո՞նց մամ, հիմա ի՞նչ, արձակո՞ւրդ ենք:
-Հա, հա, բայց մի քնի: Գնում ենք Ջերմուկ՝ ճոպանուղի նստենք:
-Հա ՞, դե հեսա` հագնվեմ գամ:

Հասանք Ջերմուկ…

-Դե, դու մենակ գնա նստի: Հենց կիջնես` մենք կնստենք:
-Լավ:

Նստեցի, ու ճոպանուղին շարժվեց: Հանկարծ լարը կտրվեց և նստարանը բացեց թևերը, սկսեցինք թռչել: Գլուխս բարձրացրի, տեսնեմ` երկինքը գունավոր է, և այնտեղ ճախրում են թիթեռներն ու փերիները: Ուզում եմ բռնել մեկին: Թու՜, չի ստացվում, բարձրանում են… Ոտքս պատահաբար դրեցի նստարանի թևերից մեկին, երկուսն էլ կոտրվեցին, սկսեցի ընկնել:

Աչքերս բացեցի, շուրջս վարդեր ու կակաչներ են: Վեր կացա, ձեռքս բռնեց շիկահեր, կապուտաչյա փոքրիկ և տարավ: Այնքան գեղեցիկ էր փոքրիկը, որ ինքնամոռաց հետևում էի նրան, չզգացի էլ, թե ինչպես մի ակնթարթում ամենինչ փոխվեց: Երկինքը սևացավ, շուրջս հրդեհ բռնկվեց, փոքրիկը մեծացավ, դարձավ վիթխարի հրեշ: Սկսեցի գոռգոռալ, սակայն ոչ ոք չէր լսում: Հրեշը բացեց բերանը, ցանկանում էր ինձ ուտել: Հենց այդ պահին հայտնվեց մի բարձրահասակ և վայելչակազմ երիտասարդ և սպանեց հրեշին: Գնանք` ասաց նա և բռնեց ձեռքիցս …

-Գոհա՜ր, վեր կաց:

-Մամ գնում ենք ճոպանուղի նստե՞նք:

-Չէ մի չէ` Ամերիկա: Վեր կաց, դասի ես…

Շատերս ենք մեզ տվել  հետևյալ հարցը` ովքեր են ընկերները, ու փորձել ենք պատասխանել: Երբեմն կարողացել ենք, երբեմն` ոչ:
Օրինակ, ոմանց կարծիքով, իսկական ընկերը պետք է հավատարիմ ու նվիրված  լինի, ոմանք էլ մտածում են, որ նա պետք է լինի ազնիվ, համեստ, լավ դաստիարակված: Ոմանց էլ բավարարում է հումորի լավ զգացումը: Բոլորս էլ ունենք ընկերներ, և այդ ընկերների քանակը շատ է մեր կյանքում, բայց միայն քանակը: Իմ  կարծիքով, ընկերները բաժանվում են երեք խմբի`ընկերներ, «ընկերներ» և ԸՆԿԵՐՆԵՐ… Եվ   բոլորն էլ մեզ շատ են օգնում կյանքում:

Առաջին խմբի  ընկերները միշտ ուրախացնում են մեզ, նրանց հետ մենք հաճելի պահեր ենք անցկացնում, ինչու չէ, նաև սովորեցնում ու սովորում ենք նրանցից:

Երկրորդ խմբի «ընկերները» նույնպես օգնում են մեզ: Այո’, այո’, մի զարմացեք, հենց նրանց շնորհիվ է, որ մենք սովորում ենք ուժեղ լինել և համառորեն հասնել մեր նպատակներին: Ճիշտ է, հիասթափություն ապրելն այդքան էլ հաճելի չէ, բայց  հասկանում ենք, որ կյանքը միշտ պայծառ ու գունավոր չի լինում, և պետք է նաև դժվարություններ հաղթահարել: Շատերն այս «ընկերների» հանդեպ թշնամությամբ են լցվում, բայց ես հակառակը` թշնամությամբ չեմ լցվում: Հենց նրանց  շնորհիվ է, որ ես կյանքից շատ բան եմ հասկացել ու հիմա էլ հասկանում եմ:

Երրորդ խմբում այն  ԸՆԿԵՐՆԵՐՆ են, ովքեր մեզ հետ են թե’ ուրախ, թե’ տխուր պահերին: Նրանք մեզ ուժ են տալիս և միշտ մեր կողքին են: Ճիշտ է, քիչ են, բայց կարևորը, որ կան, ու միշտ մեզ հետ են:                                                                                                                                            Լինում են պահեր, երբ մտածում ես, որ միայն դու կարող ես լինել քո ԸՆԿԵՐԸ, ինքդ քեզ հասկանալ, հուսադրել և առաջ շարժվել: Հաճախ, հենց այդպես էլ լինում է: Բայց երբեք մի’ հուսահատվեք, հավատացե’ք, որ իսկական ընկերություն գոյություն ունի, և եթե դեռ չեք գտել ձեր իսկական ընկերոջը, սպասեք նրան, նա անպայման կգա…

Հ.Գ. Վերջում ուզում եմ իմ շնորհակալությունը հայտնել ընկերներիս, «ընկերներիս» և ԸՆԿԵՐՆԵՐԻՍ: Անկախ ամեն ինչից, դուք նոր գույներ եք բերել իմ կյանք:

Հորեղբորս հետ շատ մտերիմ էի, շատ էի սիրում նրան, նա էլ` ինձ: Դարձյալ հիշողության մի փոքրիկ պատառ, որ երբեք չեմ մոռանա` չնայած, որ շատ փոքր էի: Ամռան շոգ օրերից մեկն էր: Հիշում եմ` դաշտից խոտ էինք բերել: Հայրիկս, հորեղբայրս ու քեռիս խոտն էին դատարկում, ես էլ թափված խոտերն էի հավաքում, երբ նկատեցի ձմերուկի մեքենան:

-Ձմերու՜կ, ձմերու՜կ, ձմերու՜կ…- բարձր գոռում էր վարորդը:

-Հոպա՜ր, ա’յ հոպար…

-Հա°, ապեր ջան (ինձ ապեր էր ասում):

-Հոպար, ձմերուկ չե՞ս ուզում:

Հորեղբայրս լուռ ու տխուր հայացքով մեկ`ինձ , մեկ` գնացող մեքենային նայեց, (միայն տարիներ հետո հասկացա, թե ինչու նա ձայն չհանեց`դաշտից եկող մարդու մոտ որտեղի°ց պիտի փող լիներ ): Վազեցի տուն, ու կանչեցի պապիին:

-Պապի,՜ այ պապի,՜ ձմերուկ են ծախում, արի’ առնենք:

-Գնա ասա’, թող մեքենան կանգնի, փող վերցնեմ` գամ:

Պապիկը ձմերուկը գնեց ու, երբ ուրախ-ուրախ վերցրեցի, որ գնամ տուն, նորից հորեղբորս տխուր հայացքը տեսա, հասկացա, որ շատ է տխրել, որ չկարողացավ ձմերուկ գնել:

Հաջորդ օրը առավոտյան, հիշում եմ, որ հոպարիս տրակտորի լաֆետից` բեռնաթափքից, ձմերուկներն ինչքան իջեցնում էինք, այնքան ավելի շատ էր երևում աչքիս: Բոլոր ընկերներս եկել էին ինձ օգնելու, ու այդ պահին ես աշխարհի ամենաերջանիկ մարդն էի…

-Տեսե՜ք` ինչ հոպար ունեմ, աշխարհը չունի,- ասում էի ու նկատում, թե ինչպես էին նրա աչքերը փայլում ուրախությունից` ինձ երջանկացնելու ուրախությունից …

…Ինչքա՜ն լավ օրեր էին, երանի մի ակնթարթով նորից վերադառնայի անցյալ: Հասկանում եմ, որ դա երբեք չի լինի… ժամանակի մեքենան չի կանգնում ու ոչ էլ հետ է գնում, միայն առաջ է շարժվում` միակ բանն աշխարհում, որ չես կարող կառավարել:

Ես շատ հպարտ եմ, որ ունեցել եմ լավ ՀՈՊԱՐ, ով ինձ համար պատրաստ էր ամեն ինչի:

Կարոտում եմ շատ…

Բավականին փոքր էի, երբ կատարվեց այն, ինչի մասին ուզում եմ պատմել: Ամառ էր: Ինչպես ամեն տարի, գնացել էինք գյուղ` հանգստանալու: Ավելի ճիշտ` քաղաքի խժդժոցից հանգստանալու: Օրը դեռ չէր կիսվել, երբ ես ու հորեղբայրս դուրս եկանք տնից, նստեցինք մեր հին ու բարի «Վիլիսը» և գնացինք գյուղի մյուս կողմում գտնվող այգին, ինչ-որ բաներ ցանել-հավաքելու:

Փոքր էի, կարճ ժամանակ անց հոգնեցի ու նեղացած նստեցի մեքենայի մեջ (նեղացած էի բոլորից, բայց ինքս էլ չգիտեի, թե ինչու): Ու քանի որ շատ ժամանակ ունեի, որոշեցի ուսումնասիրել տարածքը: Քայլում ու փորձում էի ինչ-որ արտասովոր բան հիշել` հետդարձի ճամփան գտնելու համար: Իրո’ք, շատ գեղեցիկ է մեր բնությունը: Այն գրավում է բոլորին`փոքրից մեծ: Գնացի այնքան, մինչև հասա մի աղբյուրի, ջուր խմեցի ու արագ-արագ հետ դարձա: Արդեն բավականին ժամանակ էր անցել: Երբ տեղ հասա, հորեղբայրս դեռ այգում էր, դեռ փորում ու փխրեցնում էր հողը: Ինձ վատ զգացի, երբ տեսա ինչքան է աշխատել: Վատ զգացի, որ թողել ու գնացել էի: Չնայած ինձ հանգստացնում էի էն մտքով, որ եթե մնայի, միևնույնն է, ոչնչով չէի օգնելու: Գնացի պատմելու, թե ինչեր եմ տեսել ճանապարհին` երևի ինչ-որ չափով մեղքս քավելու համար:

Արդեն բավականին ուշ էր, երբ նստեցինք մեքենան ու ճանապարհ ընկանք: Շատ չէինք գնացել, երբ ծխի ու կրակի մեջ հայտնվեցինք: Ծխի քուլաների մեջ մի կերպ նշմարվում էին գյուղացիներից մի քանիսը: Ճանապարհի եզրը ամբողջ տարածքով այրվում էր: Արագ-արագ դուրս եկանք մեքենայից, ու ձեռքի տակ ընկած ճյուղերով, միացանք գյուղացիներին: Ես չգիտեի` ինչ անել, սկզբում անգամ վախենում էի, բայց նայելով հորեղբորս սկսեցի կրկնօրինակել: Ճյուղերով խփում էինք կրակի շիթերին` չթողնելով, որ այն տարածվի: Հրշեջներին կանչելն ուղղակի անիմաստ էր: Ամենամոտ հրշեջ կայանը գյուղից հեռու է մոտ 20 կիլոմետր: Մինչև հասնեին, մենք արդեն հանգցրած կլինեինք: Շատ չտևեց, մոտ 20-30 րոպե, բայց այդքանն էլ բավական էր, որ ինձ հերոս զգայի: Մի պահ նույնիսկ մտածեցի, որ ինձնից շատ բան է կախված և սկսեցի ավելի արագ և ուժեղ հարվածել: Որոշ վնասվածքներ ստանալով մեզ հաջողվեց հանգցնել կրակը: Երբ տուն հասանք, առաջինը նկատեցի մորս զարմացած ու վախեցած հայացքը` ամբողջ դեմքս ծխի ու մրի մեջ էր: Արագ լվացվեցի ու սկսեցի պատմել «հերոսություններիս» մասին: Բոլորն ուրախացան, համենայնդեպս, ինձ այդպես թվաց: Ես էլ ինձ լավ զգացի, որ չնայած մենակ էի թողել հորեղբորս, բայց փոխարենը լավ գործ էի արել, թեկուզ փոքր:

Կյանքում կան շատ կարևոր բաներ, որոնց հասնելը շատ հեշտ և շատ դժվար է: Օրինակ, դու ավարտում ես դպրոցը և, ցանկություն ունենալով ուսումդ շարունակել որևէ բուհում, սկսում ես դրա վրա կենտրոնանալ, պարապել օրն ի բուն, որ բարեհաջող հանձնես քննություններդ և ընդունվես: Ինչո՞ւ եմ այս ամենը գրում:

Երբ ես ավարտեցի դպրոցը և ընդունվեցի ՀՊՄՀ բանասիրական ֆակուլտետ, ինձ թե՛ ուսուցիչներս, և թե՛ ծնողներս ասում էին. «Հանկարծ ուսման կեսից չամուսնանաս: Ամուսնանալը միշտ էլ կա, կավարտես՝  նոր»: Իսկ ես ասում էի. «Ի՞նչ ամուսնանալ, ես պիտի ավարտեմ, աշխատանքի տեղավորվեմ` նոր»: Բայց արի ու տես, որ ես իմ խոստման տերը չեղա: Երբ բախտը դուռդ թակում է, չի նայում ոչնչի: Ես երկրորդ կուրսում ամուսնացա: Ամուսնությունիցս անցել է մեկ տարի, և հիմա ունեմ երկու  ամսական որդի: Հիմա ուսումս շարունակում եմ, բայց միշտ մտածում եմ. «Ո՞րն էր ճիշտ. Ավարտեի, նո՞ր ընտանիք կազմեի՞, թե՞… »: Կարծում եմ, կարևոր չէ, թե ինչ կարգավիճակում ես: Կարևորն այն է, որ քեզ գտնես և՛ ուսման մեջ, և՛ ընտանիքում: Երկուսն էլ կարևոր են ինձ համար, սակայն ինչ էլ որ լինի, անկախ նրանից. կավարտես թե չէ, եթե վստահ ես, որ կարող ես երեխաներիդ լավ մարդ դաստիարակել, ուրեմն դու ունես ամենաբարձր կրթությունը:

Այսօր, երբ ծանր օրեր է ապրում մեր ազգը, ես կարծում եմ ամենակարևորը զավակ ունենալն ու զավակ դաստիարակելն է:

Պատահել է չէ՞, որ ուզում ես գրել ինչ-որ բանի մասին, պատմել, կիսվել ու բացատրել բոլորին, բայց չգիտես, թե ինչի մասին: Ուրեմն ուզում եմ գրել պատուհանիս դիմաց գտնվող տանձի ծառի մասին, որ հպարտ-հպարտ վեր է խոյացել ու փակել ամբողջ տեսարանը: Ճյուղերը փռվել են տանիքի վրա, ու աշնանը բերքը հավաքելը վտանգավոր է դարձել: Առավոտյան առաջին բանը, որ տեսնում եմ՝ այդ ծառն է: Հաճախ եմ երազում, որ այդ ծառի փոխարեն ավելի հետաքրքիր տեսարան լիներ դրսում, օրինակ՝ դաշտեր, անտառներ, կամ մարդաշատ մի փողոց…

Ու վերջ, ծառի մասին գրելու էլ բան չկա: Գուցե գրեմ` ամեն ինչի ու ոչնչի՞ մասին: Մեր փողոցով միշտ նույն ժամին անցնող մարդու մասին, ով շտապում է աշխատանքի: Դասից տուն վերադարձող երեխաների մասին, ովքեր ինչ-որ մեծերի համար անհետաքրքիր թեմա են քննարկում: Կամ էլ այն պապիկի, ում հանդիպում եմ ամեն օր դասից տուն վերադառնալիս, ով աշխատում է իր այգում: Կարելի է գրել նաև դասերի մասին, որոնք ձանձրացնում են երբեմն, բայց չսովորել չեմ կարող, քանի որ «պիտի սովորեմ, որ մարդ դառնամ»: Դառնամ մարդ` մեծատառով, մարդ` խելքով, այնպիսի մարդ, որ ծնողներս հպարտանան ինձանով:

Արդեն չգիտեմ, թե ինչի մասին գրել, չեմ ուզում «քնել դափնու տերևների վրա», բայց մտքերս հավաքել նույնպես չեմ կարողանում: Գուցե լինեն մարդիկ, ովքեր ինձ հիմա կհասկանան, ես հույս ունեմ, որ կլինեն, ուղղակի իմացեք, ես չեմ քնել, ես վերադառնու՛մ եմ:

Բարև, գեղեցիկ մայրիկ: Դու արդեն քառասունհինգամյա կին ես: Ինչ արագ անցան կյանքիդ քառասունհինգ տարիները: Հուսով եմ, որ շատ ուրախ տարիներ ես անցկացրել, և այդ տարիները լի են եղել ուրախ ու հաճելի պահերով: Ինչ արագ է անցնում ժամանակը: Աչքդ թարթեցիր և ահա արդեն քառասունհինգ տարեկան ես: Ինչ արած, ի՞նչ կարող ենք անել ժամանակի դեմ: Այն գալիս է ու չի ուզում գոնե մեկ վայրկյան նստել մեր կողքին, զրուցել ու թեյ խմել, այլ միանգամից անհետանում է: 

Գիտե՞ս ինչ եմ մտածում: Դու հիմա երևի շատ երեխաներ ունես: Նրանք վազվզում են շուրջդ և չեն թողնում, որ մի փոքր հանգստանաս: Բայց մի՛ բարկացիր նրանց վրա, չէ՞ որ փոքր ժամանակ դու էլ ես այդպիսին եղել, դու էլ ես բարկացրել մայրիկիդ ու նա ասել է. «Գիտես դու չե՞ս մեծանալու, քո երեխաներն էլ են քեզ բարկացնելու, ի՞նչ ես անելու»: Դու էլ լացակումած պատասխանում էիր. «Ես իմ երեխաների վրա չեմ բարկանալու»:

Հիշո՞ւմ ես՝ ինչպես էիր կռվում եղբորդ հետ, նեղանում էիք իրարից, բայց երկար նեղացած մնալ չէիք կարողանում: Հիմա եղբայրդ էլ է մեծ մարդ դարձել: Նրան անպայման կբարևես: Ես գիտեմ, որ հայրենիքիդ արժանի մարդ ես դարձել ու ինչով որ կարողացել ես, օգնել ես նրան: Հետաքրքիր է, կարողանո՞ւմ ես արդյոք երեխաներիդ համար համեղ ճաշ պատրաստել, ինչպես մայրիկդ էր պատրաստում: Դեռ երգում ես ու պարո՞ւմ: Համոզված եմ, որ կիրակի օրերին եկեղեցի ես գնում ու մասնակցում Սուրբ պատարագին: Մի խախտիր այդ սովորությունը ու անպայման այցելիր եկեղեցի: Երեխաներիդ հետ գնա: Հոգևոր սնունդը շատ կարևոր է մարդու համար: Հուսով եմ, որ հիմա էլ ես շարունակում ստեղծագործել: Տասնհինգ տարեկանում այնքան եռանդով էիր ստեղծագործում: Նյութեր էիր գրում, շարադրություններ ու բանաստեղծություններ: Հարազատներդ ուրախանում էին քո հաջողություններով, իսկ դու դրանից ավելի էիր ոգևորվում:

Կյանքը շատ կարճ է, և այդ կարճ ժամանակում մարդ փորձում է հասնել իր առջև դրված նպատակներին: Գիտեմ, դու իրագործել ես նպատակներդ: Ապրիր խաղաղ ու երջանիկ՝ շրջապատված քո հարազատներով: Մեկ-մեկ հիշիր պատանեկությունդ, ընկերներներիդ ու ձեր խենթությունները: Հիշի՛ր անցյալդ և ապրիր ներկայով:

Խնդրում եմ, այս տողերը կարդալիս չհուզվես և լաց չլինես: Գրկի՛ր երեխաներիդ և ուղղակի ասա, որ իրենց շատ ես սիրում: Դա այն բառն է, որ մենք իրար ուշ-ուշ ենք ասում…

Շատ բան ունեմ քեզ ասելու, բայց այսքանով երևի սահմանափակվեմ: Գիտեմ, որ կարոտել ես ինձ՝ տասնհինգամյա աղջնակիս: Կարոտդ երեխաներիցդ առ: Դու նրանց աչքերում էլ կտեսնես այն նույն փայլը, որը ժամանակին իմ աչքերում էր…

Սիրով` քո պատանեկության լավագույն հուշերի աղջնակ

Ես միշտ հավատացել եմ, որ այս աշխարհում ամեն բան հնարավոր է, բայց այն, ինչ հիմա ձեզ կպատմեմ, ինձ շատ էր ցնցել: Ես հիմա 45 տարեկան եմ և ապրում եմ երրորդ հազարամյակում: Հիմա տեխնիկայի զարգացման շնորհիվ ստեղծվել են ժամանակի մեքենաներ և հնարավորություն կա կապվել անցյալի հետ: Ես մի օր մտածեցի իմ ապրած կյանքի մասին, և իմ մի քանի արարքների համար շատ փոշմանել եմ: Ահա որոշել եմ այդ սխալներս ուղղելու համար օգտվել ժամանակի մեքենայից և նամակ ուղարկել 2016 թվականում ապրող 14-ամյա  Մարթային, ով իմ անցյալն է: Ես դիմեցի «Ժամանակի հետ խաղ» գործակալությանը ու մեծ դժվարությամբ նրանք ինձ թույլ տվեցին այդ նամակն ուղարկել: Ես այդ նամակը հիմա ձեզ կներկայացնեմ.

«Սիրելի Մարթա Մինասյան, ես քեզ նամակ եմ գրում ապագայից ու ցանկանում եմ, որ դու հետևես իմ նամակում գրված խորհուրդներին ու անպայման կատարես իմ խնդրանքները: Ես կցանկանայի, որ դու չկրկնես այն սխալները, որոնք ես եմ արել քո տարիքում: Չդադարես պայքարել հանուն գիտելիքի և, սովորությանդ համաձայն, ամեն ինչում առաջինը լինելուն, քանի որ ես իզուր ժամանակ վատնեցի դատարկ մտքերի վրա, իսկ սխալս վերականգնելու համար ուշ սթափվեցի: Նաև կցանկանայի ասել, որ շարունակես չնկատել ուրիշների անիմաստ խոսքերը: Դու պիտի օրդ  իսկական ընկերների հետ անցկացնես ու միշտ ինչ-որ միջոցառումներ կազմակերպես, որպեսզի քո երազած հետաքրքիր կյանքով ապրես: Եթե քո կյանքում հիասթափություններ լինեն, չհուսահատվես կամ վատ չզգաս, քանի որ դրանք անցողիկ են:

Նաև մի քանի խնդրանք ունեմ: Ես քո տարիքում իմ խաղալիքները աղբանոց գցեցի ու հիմա մանկությունից ոչ մի հուշ գրեթե չունեմ, խնդրում եմ, պահպանիր այդ խաղալիքները: Նաև շարունակիր լրացնել քո «Հնարավորությունների ու երազանքների տետրը» ու քայլեր ձեռնարկիր, որ այդտեղ գրված յուրաքանչյուր գրառումն իրականանա: Հավատա, որ դրանք կկատարվեն, քանի որ ես ինքս դրանցից  մի քանիսը իրականացրել եմ:

Համոզված եմ, որ չես զարմանա, եթե ասեմ, որ մեր օրերում շրջակա միջավայրի աղտոտման պատճառով շատ սննդամթերքներ ոչ պիտանի են, ու մենք` ապագայի մարդիկս, դժվարությամբ ենք որակյալ սնունդ ուտում: Կարոտով հիշում եմ մեր գյուղի միրգն ու բանջարեղենը:

Նաև իմ խնդրանքն է`  պահպանես քո ընտանիքում ու սերնդեսերունդ փոխանցես հայկական խոհանոցի բոլոր գաղտնիքները, քանի որ հիմա  այն համը չունի հայկական խոհանոցը, ինչ առաջ էր:

Սիրելի Մարթա, մոռացա նշել, որ դու պետք է շարունակես ուսումնասիրել անգլերեն լեզուն ու պետք է շատ աշխատես, քանի որ իմ ալարկոտության հետևանքով ես լավ չաշխատեցի և, հետևաբար, չկարողացա մեկնել ԱՄՆ` ուսում ստանալու:

Դու միշտ պետք է հիշես, որ քո ընկերները, որոնց դու կհանդիպես, միշտ քեզ աջակցելու են, և կարող ես առանց վախի վստահել նրանց:

Դու, երևի, թե հիմա զարմացած, բայց ավելի շատ ուրախ ես, որ այս նամակը քեզ հասել է: Հիշիր իմ խորհուրդներն ու մի կրկնիր իմ սխալները, թե չէ կստացվի, որ ես իզուր եմ խախտել ապագայի ու անցյալի օրենքները:

Դու հիմա հաստատ համոզված ես, որ քեզ գրել է քո ապագան. մենք երկուսս էլ սիրում ենք օրենքները որոշակի կերպով խախտել ու առաջ գնալ, դրանով մենք առաջինն ենք»:

-Ջվալը քցե, եկել ա էլի:
Անցած ամառն էր: Մոսկվայից եկած ընկերս առանց ուսապարկի, կամ ավելի ճիշտ, «ռյուկզակի», տնից դուրս չէր գալիս: Ու երբ մենք՝ (ու մասնավորապես ես) «քաղաքակրթությունից հեռու բարբարոսներս», ծաղրում էինք նրան, ասելով. «Էդ ջվալը (ջվալը մեր բարբառով մեշոկն ա, իսկ այ, մեշոկի գրական անվանումը չեմ կարողանում հիշել) իզուր ես հագե: Մեկ ա, բանջարի չենք գնալու»,- ես չէի էլ պատկերացնում, որ «ջվալը» շա՜տ կարևոր բան ա: Ու հիմա ես ամենուր «ջվալով եմ ֆռֆռում»:
ՉԷ:  Ջվալս ոչ ադամանդազարդ ա ու, ցավոք, նաև մեջը «մի փեշ» փող չեմ պահում: Ուղղակի դրա մեջ միշտ կա ամենապետքականը: Ամենապետքականը, գոնե ինձ համար: Ու էն մարդիկ, ովքեր ինձ հարցնում են, թե ինչու եմ միշտ «սումկաս» մեջքիս ման գալի, ուշադիր եղեք, ձեր բոլոր հարցերի պատասխանն էստեղ ա:
Նախ, նկարագրեմ իմ «ջվալը»: Ջվալը շատ դիպուկ բնութագիր ա իմ ուսապարկի դեպքում, որովհետև լա՜վ մաշած ա: Ռեմենները պահող բոլոր պլաստմասե մասերը վաղուց ջարդված են: Նրանց փոխարինում է «դգուն» կոչվող հանգույցը: Տարողությունը լրիվ չեմ ստուգել, բայց «ջվալիս» մեջ միշտ էլ ամեն ինչի տեղ կա: Գույնը՝ զզվելի գորշ-կանաչավուն: Արտադրողը՝ անհայտ: «Վազքը» մի քանի տարվա: Իսկ հիմա գլխավորը՝ հերթով թվարկում եմ իրերը որոնք միշտ ուսապարկիս մեջ են:
«Մանանայից» ժառանգություն մնացած նոթատետր՝ 2 հատ: Պահում եմ միշտ մոտս, եթե նույնիսկ ուսապարկս մոտս չի: Եթե դու ուզում ես մտքերդ տալ թղթին, «Մանանայի» նոթատետրից հարմար բան չես գտնի:
Մատիտ գծագրական՝ 1 հատ: Պահում եմ մոտս, որովհետև … Որովհետև… Բայց մի րոպե: Էս մատիտը, ճիշտն ասած, իմը չի, ու չգիտեմ որտեղից ա հայտնվել իմ «գանձարանում»: Եթե դու մի տարի առաջ գծագրական մատիտ ես կորցրել, ամենայն հավանականությամբ, քո մատիտը ինձ մոտ ա: Դպրոցում կուզեք՝ կտամ:
Հանրահաշվի բանաձևեր թերթիկների վրա՝ 7 հատ: Ոչ մի հետաքրքիր բան: «Կոմպլեկտի» մեջ ա շտեմարանի ու հանրի տետրի հետ:
Հանրահաշվի փոքր շտեմարան՝ 1 հատ: Կազմը պոկած ա, տեղը արջուկով տետրի կազմ ա: Արտադրությունը 1995 թվականի: 100 ու մի քանի թերթ: Առանց նկարների: «Կոմպլեկտի» միջից:
Հանրահաշվի տետր՝ 2 հատ: Նորից` «Կոմպլեկտից»: Մեկը` կիսատ, մյուսը՝ նոր: Ոչ մի արտառոց բան: Քառակուսի վանդակներով ուղղանկյուն տետր: Կազմին «Լամբորջինիի» նկար:
Կապույտ գրիչ՝ 2 հատ: Իմ հավերժական պրոբլեմը, որովհետև անընդհատ կորցնում եմ գրիչներս: Այ, օրինակ, էս նյութը գրելու համար գնացի խանութ ու գրիչ առա, որովհետև գրիչներս դպրոցում կորցրել եմ:
Ականջակալ՝ մի քանի հատ: Ավելի շուտ լարերի կծիկ: Բան, առանց որի ուղղակի հնարավոր չի: Օրինակ, ես բացի «ջվալիս» պարունակությունից գրպանումս մի 2 հատ ականջակալ ունեմ, «նա վսյակիյ սլուչիյ»:
Դեղին Գույնի նոթատետր` 1 հատ: Չգիտեմ` ինչի համար: Թերթերին համարներ, անուններ, ստորագրություններ, նկարներ: Չգիտեմ ինչ ա, բայց լավ բան ա:
Ըհը, կարծես թե վերջ: Ու ասեմ. «ջվալը» շատ պետքական բան ա: Ամեն պահի էլ կարաս գնաս բանջարի:

Հ. Գ. Վերընթերցելիս հիշեցի, որ «մեշոկը» պարկն ա, բայց հավես չունեմ ուղղելու՝ թող մնա:

Խմբագրության կողմից - Ջվալիդ համար «Մանանան» նոր նոթատետր կուղարկի:

Ես ապրել և ապրում եմ Մալիշկա գյուղում: Մալիշկայում են գտնվում իմ բոլոր հարազատները, ընկերները: Իմմանկությունըանցել է և անցնում է գյուղում, երևի բոլորի մոտ էլ հարց կառաջանա, թե ինչո՞ւ է անցնում: Բացատրեմ, թեև ես արդեն 15 տարեկան եմ, բայց չեմ ուզում ինձ ժամանակից շուտ «մեծացնել» և ինձ դեռ չեմ համարում շատ մեծ: Մանկությունս անցել է տղաների միջավայրում: Մեր բակում իմ հասակի աղջիկներ չկային, բակի միակ աղջիկը ես էի և ինձ շատ տխուր և մենակ էի զգում: Տղաները ինձ իրենց հետ այդքան էլ չէին խաղացնում, կամ խաղացնելուց էլ միշտ ուզում էի, որ ամեն ինչ իմ ասածով լիներ: Երևի դրա համար չէին խաղացնում:

Մանկությունից երևի միակ դեպքն է, որ երբեք չեմ մոռանա: Գլխիս վրա ես մի մեծ սպի ունեմ: 7 թե 8 տարեկան էի, արդեն մթնել էր, ես և մեր հարևան Դավիթը դրսում էինք: Նա ինձ բարկացնելու համար բարձրաձայն գոռաց.

–Անի՜, գայլերն եկան…

Ես արագ վազեցի, որ մտնեմ տուն, հանկարծ սայթաքեցի և ընկա: Գլուխս խփեցի մեր դարպասին, և ահավոր վնասվեցի:Սակայն ամեն անգամ այդ սպին տեսնելով, հիշում եմ մանկությունս, ասես դարձել է մանկության «այցեքարտս»:

Հիմա ամեն ինչ փոխվել է: Բոլորը մեծացել են, մի մասն էլ գյուղում չեն, չկան այն խաղերը, որոնքխաղում էինք, հիշում եմ` «Հալամուլա», «Ֆուտբոլ», «Գործնագործ» և այլ խաղեր: Այս տարի առաջին անգամն էր, որ ամառային արձակուրդներին գյուղում չէի: Այնքան անսովոր էր: Ճիշտ է, ես գտա ռուս ընկերներ, բայց նրանք այն «համն ու հոտը» չունեին, ինչ մանկության ընկերները: Կարծում եմ, որ մարդն իր, ամենաանհոգ, ամենալավ, ամենագեղեցիկ, պահերն անցկացնում էմանկության ընթացքում և լավ ընկերների հետ: Ընտանիքից հետո նրանք են մեզ համար ամենակարևոր և ամենավստահելի մարդիկ: