Որոշ ժամանակ առաջ, երբ դեռ արձակուրդները չէին սկսվել, մեզ`աշակերտներիս, տարան դահլիճ, ասելով, որ հյուրեր են եկել Երևանից: ՄԻԱՎ-ի ու ՁԻԱՀ-ի կանխարգելման ներկայացման միջոցով մեզ իրազեկեցին նշածս հիվանդությունների մասին:

Անտեսելով հոգնածությունս, քաղցս ու այն հանգամանքը, որ մի 2 ժամից պարապմունքի եմ, ու եթե մնամ ներկայացումը դիտելու, ապա չեմ հասցնի գնալ տուն, միևնույն է, հետաքրքրությունից դրդված գնացի:

Ներկայանալու ժամանակ մասնակիցներից մեկն ասաց, որ շատ ուրախ է գյուղ Հրազդանում գտնվելու համար: Ես շատ էի բարկացել: Դա տարրական իմացության հարց է. ինչպե՞ս կարելի չիմանալ քո երկրի քաղաքների անունները: Ես չեմ ասում, թե պարտադիր պետք է բոլոր գյուղերի անունները հիշել, բայց Հայաստանի զարգացած քաղաքներից մեկն անվանել գյուղ, դա արդեն ամոթալի է:

Երբեք չեմ հասկանա այն մարդկանց, ովքեր չգիտեն իրենց երկրի պատմությունն ու աշխարհագրությունը: Սրանք շատ կարևոր գիտելիքներ են որևէ ազգի մասնիկ կազմելու համար: Անգամ, երբ ընտրել ես դերասանի, ծրագրավորողի մասնագիտությունը կամ հացթուխի, անպայման պիտի տեղյակ լինես երկրիդ մասին, նրա աշխարհագրական դիրքի, քաղաքների, պատմության:

Մի կերպ զսպեցի զայրույթս, որոշեցի ժամանակից շուտ չլքել դահլիճը, գուցե ներկայացումն ավելի լավը լինի:
Սկզբում հաղորդավարը ներկայացրեց դերասաններին, հետո սկսեցին խաղալ: Մի քանի րոպեից արդեն հասկանում էի, որ ներկայացումը գռեհիկ է դառնում: Դերասանները տհաճ երևույթներով, գռեհիկ արտահայտություններով իբրև թե մեզ ներկայացնում էին հիվանդության առաջացման պատճառներն ու բուժումը: Ու անգամ չհասկացա, թե ինչո՞ւ էին 8-9-րդ դասարանների երեխաներին էլ բերել նստեցրել: Հավանաբար մեր ուսուցիչներն էլ ինձ նման կարծել էին, թե բարձրարժեք և օգտակար ներկայացում է լինելու:
Ում դեմքին նայեիր, անկասկած հիասթափություն կտեսնեիր: Փոշմանեցի, որ ժամանակս տրամադրեցի:

Ես գիտեմ և վստահ եմ, որ ամեն դպրոցում առողջ ապրելակերպ առարկայի ժամին նորմալ և կիրթ ձևով աշակերտներին տեղեկացնում են սեռավարակների և այլ հիվանդությունների մասին, ու բնավ չհասկացա նրանց` չստացված ներկայացման ու մեզ մեր գործերից ու հանգստից կտրելու իմաստը:

Ինչի մասին էլ տեղեկացնելու լինեն, ինչի մասին էլ որ որոշեն մարդկանց ասել, պետք է կատարեն գրագետ, ու կարծում եմ, դա միայն մասնագետները պիտի անեն: Այլապես դահլիճում չէին գտնվի այդ ներկայացման տարիքային թիրախ խմբից դուրս երեխաներ:

Դե, եթե չգիտեն ամենատարրական մի բան, որ Հրազդանը քաղաք է, այն էլ Կոտայքի մարզի մարզկենտրոնը, խոսելն ավելորդ է:

Ո՞վ եմ ես: Ինձ թվում է այս հարցին ես լիարժեք չեմ կարող պատասխանել: Սակայն ներկայանամ: Ես Ալբինան եմ, 14 տարեկան եմ: Ծնվել եմ Սյունիքի մարզի Լոր գյուղում: Ապրում և սովորում եմ իմ հիասքանչ գյուղում: 9-րդ դասարանցի եմ, սիրում եմ պատմություն, աշխարհագրություն, հայոց լեզու ու անգլերեն առարկաները: Սիրում եմ զբաղվել պարով և երգով, հաճախում եմ պարի դասերի: Սիրում եմ խաղալ սպորտային խաղեր, իսկ ամենաշատը` ֆուտբոլ: Հաճախ են ասում, որ ֆուտբոլը աղջիկների համար չէ, բայց ես համաձայն չեմ այդ կարծրատիպին: Ինձ թվում է, որ մարդը կարող է ազատ զբաղվել այն գործով, որը իրեն դուր է գալիս:

Ես շատ հետաքրքրասեր եմ, ցանկանում եմ տեղեկանալ ամեն ինչի մասին, անգամ այն բաների մասին, որ ինձ չեն վերաբերվում, նաև շատ շարժուն եմ, նույնիսկ պարապ ժամանակ ցանկանում եմ զբաղվել ինչ-որ բանով:

Օրերս շատ հետաքրքիր են անցնում դպրոցում: Մեր դասարանում սովորում ենք 4 հոգով` 3 աղջիկ և 1 տղա: Ես մեր դպրոցում ընտրվել եմ 2015-2016 ուս. տարվա աշակերտական խորհրդի նախագահ: Այդ գործով անցած տարի զբաղվում էր մեծ քույրիկս: Ինձ շատ հետաքրքրեց այդ ամենը, և որոշեցի, որ մյուս տարի անպայման կդնեմ իմ թեկնածությունը, և ես հասա իմ նպատակին:

Ինչպես բոլորը, այդպես էլ ես, ունեմ երազանքներ: Ցանկությունս մեծ է  սովորել ԵՊՀ-ի ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետում: Ինչո՞ւ եմ ընտրել հենց այդ մասնագիտությունը, որովհետև նշեցի, որ շատ շարժուն եմ… Ընտրածս մասնագիտությունը համապատասխանում է իմ եսին: Սկզբում նշեցի, թե «ով եմ ես» հարցին հստակ պատասխան չեմ կարող տալ, բայց փորձեցի այսքանով ներկայանալ:

Իրականում ինձ հուզող խնդիրները շատ են, բայց կկենտրոնանամ մեկի վրա: Դա անհավասարությունն է: Երբեք չեմ կարողացել հասկանալ այն մարդկանց, ովքեր իրենց միշտ բարձր են դասել մյուսներից: Իմ կարծիքով յուրաքանչյուր մարդ էլ ունի իր առավելությունները, որոնք չունի դիմացինը, բայց մի՞թե կարելի է ամեն պատեհ և անպատեհ առիթով հիշեցնել այդ մասին, իհարկե ոչ: Սա շատ մեծ տարածում գտած խնդիր է, ու երևի տարիների ընթացքում մարդկանց մեջ կփոխվի այդ վատ սովորությունը:

Մտածեցի, մտածեցի ու որոշեցի սպասել դասերն սկսելուն, հաստատ մի հետաքրքիր բան կլինի գրելու համար: Ու առաջինը, որ հանդիպեց, ընկեր Արտաշյանն էր՝ ռազմագիտության ուսուցիչը: Մեկ ամիս արձակուրդից հետո նոր ոգով էինք մտնում դպրոց ու սկսում նոր կիսամյակ: Ճի՛շտ է, ռազմագիտությունը յոթերորդ դասաժամին էր, բայց մենք այդքան էլ հոգնած չէինք, և գիտեինք, որ դասաժամը ինչպես միշտ թեթև ու հետաքրքիր կանցնի: Նախորդ դասին անցել էինք ավտոմատի բաղկացուցիչ մասերը, իսկ այժմ մեզ անակնկալ էր սպասվում: Մենք պետք է սովորեինք 33 վայրկյանում այն քանդել ու հավաքել: Բաժանվել էինք երեք խմբերի ու փորձում էինք երեք ավտոմատով հերթով սովորել ու «յոլա գնալ»:Ժամանակը թռչում էր արագ և շատ հետաքրքիր էր անցնում մի պարզ պատճառով՝ մենք ուսումնասիրում էինք մեզ բացարձակ անծանոթ իր: Երբ առաջին անգամ տեսա ավտոմատը և դիպչեցի դրան՝ պատկերացրեցի սահմանին կանգնած զինվորին, ով անքուն հսկում է մեր խաղաղությունը: Հիշեցի զինվոր եղբայրներիս, պատկերացրեցի ինձ իրենց տեղը ու ինձ պարտավորված զգացի հայրենիքիս հանդեպ: Առաջին անգամ էի այդպիսի զգացողություն ունենում:

Երբ դու ուղղակի կողքից նայում էիր առաջադրանքը կատարողին, քեզ շատ պարզ ու հեշտ էր թվում: Բայց երբ հասնում էր քո հերթը, դու ժամանակին հետևելով, խուճապահար շարժում էիր մասերը՝ փորձելով որևէ մեկը տեղից հանել: Իսկ ընկեր Արտաշյանը սովորեցնելու հետ միասին անընդհատ կրկնում էր.-Արա՛, հազար եմ ասել հեռու գնա, էդ ավտոմատը շատ վտանգավոր ա:

-Աղջի՛, հեռու՛, հեռու՛, էդ շամփուրը որ մտավ աչքդ, մարդու չեն տանի:

-Մի-քիչ արագ արա, էլի, դրա մեջ ի՞նչ դժվար բան կա:

- Բութ մատդ չմտցնես դրա արանքը՝ մեջը կմնա:

Ու այսպես շարունակ: Հուսով եմ, հաջորդ դասին կսվորենք և կհասցնենք տեղավորվել ժամանակի մեջ:

Ընդհանրապես ես շատ եմ սիրում ամեն ինչ «վերցնել ափի մեջ»։ Հիմա բացատրեմ, թե ինչպես է դա աշխատում։ Օրինակի համար, ահա ավտոմեքենան՝ մարդկության հրաշալի գլուխգործոց։ Ոմանց համար ուղղակի փոխադրամիջոց։ Նստեցիր, գնացիր, հասար, և վերջ։ Ոմանց համար այն ավելին է, քան հասարակ փոխադրամիջոցը։ Ոմանք դրանով գումար են վաստակում, ոմանք ուղղակի վայելում են այն, ոմանց էլ բաժին է հասել մեքենան պատրաստելու կամ վերանորոգելու գործը։ Դրա համար պետք է իմանալ, թե այն ինչերից է բաղկացած, և որ մասն ինչի համար է։ Ես այնքան էլ չեմ սիրում ավտոմեքենաներ։ Մեքենաներ չսիրելուց բացի, իմ մեջ մի հատկություն էլ կա, դա՝ տարբեր իրեր, երևույթներ ու, ինչու չէ, նաև շնչավոր արարածներին հասկանալն է։ Հիմա հարց կառաջանա, թե ի՞նչ է նշանակում հասկանալ իրը կամ երևույթը։ Իրականում, ինչ-որ բան հասկանալը ամենաբարդ գործերից մեկն է։ Ինչպե՞ս է աշխատում ավտոմեքենան, ինչո՞ւ և ինչպե՞ս է համակարգիչը գրավում մարդկանց, անգամ՝ ինչո՞ւ են մարդիկ պատերազմում։ Այդպիսի հարցերի պատասխանները գտնելու համար ես մտովի դնում եմ ափի մեջ։ Ես հենց այնպես չնշեցի ավտոմեքենան։ Ինքան էլ ես չսիրեմ այն, ինձ հետաքրքրում է դրա կառուցվածքը։ Այն հասկանալու համար ես վերցրեցի ավտոմեքենան ձեռքիս մեջ։ Այսինքն՝ պատկերացրի մեքենայի փոքր տեսակը ափիս մեջ։ Ահա այն։ Սկզբից նայում եմ արտաքին տեսքին՝ հասարակ երկաթե տուփ։ Բացում եմ նրա այսպես կոչված «կապոտը» ու սկսում եմ ուսումնասիրել։ Հետո հանեցի, դրեցի, անգամ մեքենան կիսեցի երկու մասի ու մոտավորապես հասկացա նրա կառուցվածքը։ Այսպես «սքան արեցի» տարբեր իրեր, երևույթներ և այլն։ Միայն պատկերացրեք, ձեր ձեռքի մեջ մոլորակի մի հատվածն է, որի վրա ամպ է։ Դուք տեսնում եք անձրևի մինի տեսակը ձեր ձեռքի ափի մեջ։ Դրանից հաճելի բան կա՞։
Մի օր փորձեցի ուսումնասիրել մի արարածի, որն իմ կարծիքով աշխարհի ամենաբարդ ու միաժամանակ ամենապարզ բանն է։ Եվ այսպես՝ մարդ: Ի՞նչ է արել մարդն իր գոյության ընթացքում։ Պարզապես պատասխանել է իրեն հուզող հարցերի։ Ինչպե՞ս արագ տեղափոխվել, ինչպե՞ս հասնել երկինք, անգամ մեզ համար հասարակ թվացող՝ ինչպե՞ս չմրսել։ Միաժամանակ մարդն ամենաբարդ ու անկանխատեսելի արարածն է։ Ինչո՞ւ են մարդիկ ընկերանում, ինչո՞ւ են բաժանվում, դավաճանում և այլն։ Այս ամենի մասին մտածելուց հետո հասկանում եմ մի ոչ այդքան հաճելի փաստ։ Ես էլ այդ պարզունակ ու հասարակ արարածներից մեկն եմ։ Ու եթե ինձանից հարյուր անգամ խելացի գիտնականները չգիտեն այդ հարցերի պատասխանները, ապա ես դեռ շատ մեծ ճանապարհ պետք է անցնեմ դրանք իմանալու համար։

Ամեն մարդ ունի իր դերն այս կյանքում. մեկը խոհարար է, մեկը` շինարար, մյուսը՝ տնօրեն կամ ուրիշ ինչ որ բան: Հիմնականում մենք ճանաչում ենք նրանց հենց այնպիսին, ինչպիսին տեսնում ենք: Դե իրենց պաշտոնով կամ մասնագիտությամբ, էլի: Բայց շատերի մտքով չի էլ անցնում, որ նրանք մեզ պես մարդիկ են: Իհարկե, մենք գիտենք, որ նրանք ամուսնացած են, երեխաներ ու թոռներ ունեն, բայց թե ինչպես են նրանց հետ շփվում՝ չենք պատկերացնում:

Վերջերս քայլում էի փողոցով ու մի պաշտոնյա մարդու տեսա՝ իր թոռնիկի հետ: Բոլորը նրան գիտեն որպես խիստ և լուրջ մարդու: Սակայն այդ ժամանակ նա բոլորովին նման չէր մեր իմացած մարդուն: Նա շատ քնքուշ և բարի խաղում էր իր թոռնիկի հետ, համբերատար կերպով պատասխանում նրա բոլոր հարցերին: Նա նստեցրեց փոքրիկին ճոճանակին և սկսեց ճոճել, պատմելով, երևի, մի հետաքրքիր պատմություն, քանի որ թոռնիկն իրեն ուշադիր լսում էր և բա՜րձր ծիծաղում: Այնքան հաճելի տեսարան էր: Ես կանգնել էի ու նայում էի նրանց, հիշելով իմ մանկությունը, և բոլոր այն հետաքրքիր դեպքերը, որոնք կապված են պապիկիս հետ:

Երբ դուրս եկա հիշողությունների քարանձավից, տեսա, որ պաշտոնյան ու իր թոռնիկը արդեն հեռացել են, մինչ ես վերապրում էի իմ կյանքի երջանիկ պահերից մի քանիսը: Այդ դեպքը ստիպեց ինձ հասկանալ, որ մարդիկ այնպիսին չեն, ինչպիսին առաջին հայացքից են թվում: Երբեմն նրանք ավելի բարի կամ խիստ են, ավելի քնքուշ և հասկացող: Երբեմն նրանք ուղղակի քողարկվում են: Այնպես որ, պետք չէ մարդկանց որևէ բան վերագրել առանց ճանաչելու:

Մեր օրերում, երբ առողջ սնունդ քարոզվում է գրեթե ամենուր, այն շարունակում է մնալ թանկ և շատերի համար ոչ մատչելի: Եվ սա կարծիք չէ, այլ փաստ: Իսկ ի՞նչ է առողջ սնունդը: Մրգերի ու  բանջարեղենի օգտագործո՞ւմ, թե` արագ սննդի ու խոլեստերինի բացառում: Կարծում եմ և՛ մեկը, և՛ մյուսը: Միայն թե հավասարությունը պահելը այնքան էլ հեշտ չէ, ու շատ հաճախ նաև թանկ արժե: Իսկ հիմա մտածենք ինչպես սպառողը: Թանկարժեք սնունդը դարձնել սննդակարգ ոչ բոլորին է հասանելի, իսկ նրանք, ում համար այն հասանելի է, դժվար թե հրաժարվեն ավելի թանկ անառողջ սննդից: Մյուս կողմից, միշտ կարելի է լսել գյուղացիների բողոքները մթերքը իրացնել չկարողանալու և էժան մթերումների մասին: Եթե մթերումներն են էժան, ապա մեղավոր են վերավաճառողները: Մյուս կողմից, մայրուղիներում միրգ ու բանջարեղեն վաճառող գյուղացիների կրպակներում գներն էապես չեն տարբերվում, որակը` նույնպես: Փաստորեն առողջ սննդից առաջ դեռ առողջ մրցակցություն է հարկավոր: Ու հենց այս անառողջ մրցակցությունից են ծնվում առողջ ֆրեշների անհամեմատ բարձր գները ոչ այնքան առողջարար կոլայի և մյուս գազավորված զովացուցիչ ըմպելիքների հանդեպ:

Իսկ ինչպե՞ս բուժել մրցակցությունը: Ցավոք, այս հարցի պատասխանը դեռ չեմ գտել: Բայց քանի դեռ առողջ սնունդը մնում է ավելի թանկ, քան առողջությունը (դեղորայքն ու բուժումը), շարունակում ենք բուժել ոչ թե մրցակցությունը, այլ`մեզ:

Ես բացում եմ աչքերս, և թվում է՝ ամեն ինչ լավ է: Դպրոցում ինձ ոչ մեկը չի սպասում, գնալու ոչ մի տեղ չունեմ, մայրս էլ տանն է, և ուրեմն՝ բարի լույս: Հետո նայում եմ գրասեղանիս, որտեղ կողք-կողքի «լռում են» իմ Սարոյանն ու շտեմարանը, և հասկանում եմ, որ այսօր էլ առաջինի համար գուցե ժամանակ չմնա: Մի քանի ամիս է մնացել, շուտով ամեն ինչ կավարտվի, և շտեմարաններն այլևս չեն խլի իմ ժամանակը, իսկ այսօր…Այսօր դեռ կիրակի է, և ուրեմն ինչ-որ բան այն չէ: Չգիտեմ՝ ինչու իմ բոլոր կիրակիները դժվարությամբ են առաջ շարժվում, ես փորձում եմ Սարոյանի փիլիսոփայությամբ հասկանալ, թե իմ աշխարհում որտեղ և ինչն է սխալ, բայց…

Կար ժամանակ, երբ ինձ համար կարևոր չէին եղանակը, ամիսը, օրը, երբ ես օտար էի ամեն տեսակ մեղքին, կորստին…Հայրս պատմում է, որ մի անգամ մանկապարտեզի ճանապարհին հիսուն անգամ իր անունն եմ տվել ու հարցրել՝ իսկ ինչի՞ց է որ, իսկ ինչո՞ւ է, ինչի՞ համար և այլն: Հարցերն, իհարկե, այսօր էլ են շատ, և չնայած նրան, որ այսօր էլ հայրս իմ ամենալավ ընկերն է, ես դրանք չեմ բարձրաձայնում: Ի վերջո հարցեր կան, որոնց պատասխանները միայն մենք գիտենք: Մի օր ես էլ կգտնեմ, մի օր ինքնուրույն կհասկանամ…

Մենք միշտ կարոտում ենք ինչ-որ քաղաք, ինչ-որ փողոց, ինչ-որ մեկին: Հետո ժամանակ է անցնում, քաղաքները փոխվում են, դեմքերը՝ մոռացվում: Քայլում ենք ուրիշ փողոցով, ուրիշ մտքերով և անգամ ծիծաղով ուրիշ, իսկ հետո…Նորից նույնը: Մենք միշտ կարոտում ենք ինքներս մեզ:

-Հերիք է պարապես, մի քիչ ուրիշ բանով էլ զբաղվիր, – լսում եմ մորս ձայնը և հասկանում, որ արդեն մի քանի ժամ է՝ փակված եմ սենյակումս և պարապելուն զուգընթաց վազում եմ մտքերիս հետևից անվե՜րջ, անվե՜րջ: Փակում եմ բոլոր տետրերս և մոտենում դաշնամուրին, որին վերջին ժամանակներում, ցավոք, հասցնում եմ կարոտել:

Երկու տարի առաջ որոշեցի նվագել սովորել: Տանը գործիք չունեի, և որոշումս մի քիչ անիրական թվաց: Բայց ես չհանձնվեցի: Եվ թեկուզ ոչ ոք չհասկացավ, թե երաժշտությունից հեռու այս աղջիկը ինչու հանկարծ սկսեց դաշնամուր նվագել, և թեկուզ ինքս էլ շատ ուշ հասկացա, բայց…Գուցե երաժշտությունը բոլոր այն մարդիկ են, ովքեր այլևս մեր կողքին չեն:

-Այ ապրե՛ս, մի քիչ նվագիր, հանգստացիր:

Մայրս ավարտել է թավջութակի բաժինը, բայց զուգահեռ անցել է նաև դաշնամուր, ինչի համար այսօր ամենաուրախը ես եմ, քանի որ այլևս դասընթացների չեմ հասցնում գնալ, և բոլոր դժվար պահերին առաջինը նա է ինձ օգնության հասնում: Ես միշտ հիացել եմ մորս լսողությամբ, ձայնով, նվագով և զարմացել եմ, թե ինչու նա ժամանակին երաժշտությամբ չի շարունակել:

-Եթե երաժշտությունն ընտրեի, այսօր հորդ հանդիպած չէի լինի, – ասում է նա և վերջակետ դնում:

Եթե այսպես անեի, այդպես կլիներ, այդպես չանեի, այնպես չէր լինի, եթե այսպես, այդպես, այնպես…Իսկ ի՞նչ գիտենք մենք, թե ինչ կլիներ, եթե եթեներից չկառչեինք: Մենք…Իրականում մենք ոչինչ չգիտենք:

Երանի ես կարողանայի շարունակել մորս կիսատ թողած ճանապարհը…

Օրը ավարտվում է արդեն: Դա հիանալի առիթ է ծնողներիս գրկելու համար, ինչը ես երբեք բաց չեմ թողնում:

-Ամեն գիշեր տասնհինգ րոպե մորն է գրկում, տասնհինգ րոպե՝ ինձ, և առավոտյան մենք ուշանում ենք աշխատանքից, – կատակում է հայրս:

Հետո համբուրում եմ եղբորս ու ներում իր՝ այդ օրվա բոլոր չարաճճիությունները:

-Երեխա է, բա առանց դրա՞նց, – մխիթարում է հայրս ամեն անգամ, երբ նրան ինչ-որ բան բացատրելու համար չեմ կարողանում հարմար բառեր ընտրել:

Գրկե՛ք իրար ավելի հաճախ ու ավելի պիտդ, որպեսզի հետո, շա՜տ հետո եթեները գլուխ չբարձրացնեն:

Ժամը տասներկուսն է, պարապմունքս՝ դեռ անավարտ, բայց դա արդեն կարևոր չէ: Ինձ մնում է վերցնել գիրքս, տետրս, մատիտս, միացնել երաժշտությունը և կտրվել աշխարհից մի քանի ժամով:

-Քնի՛ր, ուշ է:

Մի օր ես կհամոզեմ մորս, որ գրող մարդը չի կարող պառկել ու քնել՝ առանց կարդալու, գրելու կամ…Մի քանի ժամով աշխարհից կտրվելու, ինչը վերջին ժամանակներում միակ բանն է, որ ինձ մոտ իսկապես լավ է ստացվում…

-Բարի գիշեր:

Ով եմ ես: Երբ ինձ այդ հարցը տալիս են, ես պատասխանում եմ, որ ես 14-ամյա աղջիկ եմ, ով իր կյանքն ուզում է հետաքրքիր անցկացնել ու ամեն օր մի նոր զբաղմունքով իր օրը հետաքրքիր է դարձնում: Սակայն երբ ես եմ այդ հարցն ուրիշին տալիս, օրինակ, մայրիկիս, նա պատասխանում է, որ ես գեղեցիկ, խելացի ու շատ ինքնավստահ աղջիկ եմ, ում մեջ կա մեծ կամքի ուժ` հասնելու որևէ նպատակի: Հայրիկս կարճ է պատասխանում: Ասում է, որ ես մեր ընտանիքի լույսն եմ, ու իմ ներկայությունն իրեն դարձնում է ամենաերջանիկ հայրն աշխարհում: Քույրիկս էլ ասում է, որ ես նրա համար բացի ավագ քույր լինելուց, նաև խորհրդատու և մեծ օրինակ եմ: Ընկերներս միշտ ասում են, որ ես շատ ուժեղ եմ, քանի որ ամեն հարցին թեթև եմ վերաբերվում և ոչինչ չեմ բարդացնում: Դա իմ ընտանիքի և ընկերներիս կարծիքն է, իսկ այժմ ես ինքս ինձ ներկայացնեմ: Իմ անունը Մարթա է, ազգանունս` Մինասյան: Երևի անունս մի քիչ տարօրինակ թվաց, քանի որ քիչ գործածվող է: Ծնվել եմ 2001 թվականի մայիսի 11-ին: Ապրում եմ Սյունիքի մարզի Սիսիան քաղաքում: Ես սիրում եմ իմ քաղաքը, քանի որ այստեղ ես ունեմ հաճելի հիշողություններ: Ես սովորում 4-րդ հիմնական դպրոցի 9 ա դասարանում: Մեր դասարանում 19 հոգի ենք`9 աղջիկ և 10 տղա: Ես սովորում եմ հարվածային, իմ սիրելի առարկաներն են` ռուսերենը, անգլերենը, մաթեմատիկան, հայոց լեզուն և գրականությունը: Սիրում եմ և տիրապետում եմ ռուսաց լեզվին, գիտեմ անգլերեն: Հաճախում եմ Սիսիանի երաժշտական դպրոցի վոկալի բաժին, ինչպես նաև սովորում նվագել դաշնամուր և երգում եմ երգչախմբում: Սիրում եմ նվագել դաշնամուր և կիթառ, սակայն կիթառ նվագել չգիտեմ: Լսում եմ տարբեր ժանրի երգեր:

Իսկ հիմա, թե ինչն է ինձ հուզում: Ինձ հուզող հարցերից մեկն այն է, որ իմ քաղաքում` Սիսիանում, երիտասարդների կամ երեխաների համար նախատեսված զբաղմունքի կամ ժամանցի վայրեր չկան: Ներկա պահին իմ քաղաքում գրեթե չեն կազմակերպվում միջոցառումներ, միայն տոն օրերին, այն էլ ոչ այն կերպ, որ հետաքրքիր անցնի ժամանակը: Բայց այդ միջոցառումներին մարդիկ հիմնականում գալիս են այն պատճառով, որ ինչ-որ մեկին տեսնեն, կամ էլ պարզապես տնից դուրս գալու համար, իսկ այն օրերը, որոնք տոն չեն, մարդկանց մեծ մասը տանն է, երիտասարդները դրսում անիմաստ զբոսնում են, կամ էլ տանը համակարգչի դիմաց են: Երեխաներն էլ տանը նստած դիտում են հեռուստացույց, կամ էլ դարձյալ համակարգչով խաղում: Ես ինքս չեմ սիրում այդպիսի իրավիճակներ, բայց, քանի որ իմ շրջապատի մարդիկ հաճախ նման բաներով զբաղված են լինում, հետևաբար ինձ հետ չեն կարող ժամանակ անցկացնել, ես տանն եմ մնում և, սովորությանս համաձայն, կամ գիրք եմ ընթերցում, կամ երաժշտություն միացնում ու երգում-պարում:

Ես շատ եմ ուզում հետաքրքիր ապրել և ընդառաջ գնալով այդ ցանկությանս, երբ նստում եմ համակարգչի դիմաց, անդամակցում եմ տարբեր խմբերի, որոնք կան նաև իմ քաղաքում: Երբեմն էլ, եթե հաջողվում է, հրավիրում եմ ընկերներիս կամ հարազատներիս որևէ վայր և հետաքրքիր և ուրախ ժամանակ անցկացնում: Հավատացեք, հետաքրքիր ապրելը շատ հաճելի է:

Փոքր տարիքում, երբ Ռուսաստանում էինք ապրում, մայրս հաճախ էր հեռախոսով խոսում Հայաստանում ապրող իր ընկերուհու հետ։ Խոսակցությունից հետո միշտ պատմում էր նրա, նրա տղայի մասին։ Ես արդեն պատկերացում էի կազմել վերջինիս մասին: Անունը` Արտյոմ, իմ տարիքին, իմ խելքին և այլն։ Որոշ ժամանակ մտովի ընկերություն էի անում պատկերացրածս Արտյոմի հետ։

2007-ին եկանք Հայաստան, մեր հարազատ գյուղը` Մալիշկա։ Երեկվա պես հիշում եմ դպրոցում անցկացրած առաջին մի քանի օրը։ Մայրս ինձ վերջապես ծանոթացրեց իր ընկերուհու և իհարկե, Արտյոմի հետ։ Մորս ընկերուհին էլ իր հերթին ծանոթացրեց ինձ առաջին Դավթի հետ, ներկայացնելով որպես Արտյոմի լավագույն ընկեր։ Այդպես ես ծանոթացա երկրորդ ընկերոջս հետ։  Թե ինչու ես ասացի առաջին Դավիթ, կիմանաք քիչ հետո։

Այդ ժամանակ մեր դպրոցն այնքան էլ լավ վիճակում չեր, ուստի մենք որոշ ժամանակ դասերը պարապում էինք միջանցքում։ Հիմա այդ միջանցքը տեսնելիս միշտ հիշում եմ մի տղայի, որը գժի պես ծիծաղում էր ամեն ասածիս վրա։ Եվ քանի որ նա մի քիչ գժի նման էր, նա իմ լավագույն ընկերներից է, անունը՝ Ռոբերտ։ Ամենից լավ հիշում եմ մի «Գագոյի» , ում անունը ամենևին էլ Գագո չէր։ Այդ ժամանակ մի թյուրիմացություն էր տեղի ունեցել։

Երեխաներ.

-Դավո, հլը նայի՛: Դավո, արի ստեղ:

Ուսուցրուհի.

-Դավիթ, կանգնի՛ր։

Ես այդ ժամանակ այնքան էլ լավ չէի տիրապետում հայերենին և չգիտեի, որ Դավոն Դավիթ անվան կարճ տարբերակն է, ամենահավանական անունը, որը կարող էր ունենալ այդ տղան, ինձ համար Գագոն էր։ Եվ ես միանգամից վեր թռա։

-Մի րոպե՜, բայց իրա անունը Գագո չէ՞ր։

Այդ թյուրիմացությամբ ես ծանոթացա մյուս ընկերոջս՝ երկրորդ Դավթի հետ, ում հետագայում Կոստանյան ազգանվան պատճառով կնքեցինք Կոստո անունով։ Նա ինձ ծանոթացրեց իր հորեղբոր տղայի՝ Հայկի հետ, ում հետ ես նույնպես ընկերացա, սակայն հիմա նա այնքան էլ չի մտնում մեր ընկերության մեջ, դրա մասին հետո։

Արդեն նշեցի, որ առաջինը ճանաչել եմ Արտյոմին, բայց մոտիկ եմ եղել Սարմենի հետ։ Հիշում եմ, թե ինչպես էինք ուշանում դասերից և ստիպված նստում վերջում, կամ իրար հետ դասերից հետո ուրախ-ուրախ վազում տուն և այլն․․․ Նա նույնպես հիմա իմ գիժ ընկերներից է։

Աստիճանաբար սկսեցի ծանոթանալ և շփվել բոլորի հետ։ Մեր առաջին «սխրագործությունը» եղավ այն, որ ես, Արտյոմն ու Կոստոն սարից մի մեծ քար գլորեցինք հարևաններից մեկի տան վրա։ Մենք արդեն սողեսող փախուստի էինք դիմում «դեպքի վայրից», երբ Կոստոն վեր կացավ և ներողություն խնդրեց։ Մենք «գեղեցիկ գովեստի խոսքեր» լսեցինք։ Գլուխներս կախ, բայց հանգիստ սրտներով գնացինք տուն։

5-րդ դասարանում ես ծանոթացա Վահեի և երրորդ Դավթի հետ, ովքեր եղբայրներ էին։ Վահեն՝ ինձանից մի տարի մեծ, Դավիթը՝ փոքր։ Ցավոք, այդ նույն տարում Հայկը մեկնեց Ռուսաստան։ Ուստի մենք համեմատաբար ավելի քիչ ենք շփվում նրա հետ։

Մի գեղեցիկ օր, երբ մենք մեր սիրելի գործով էինք զբաղված, ավելի կոնկրետ՝ ուրիշի այգու ելակներն էինք ուտում, Կոստոն ասաց․

-Տղեք, մենք ՄԹՋ ե՜նք։
-Այսի՞նքն։
-Դե, այսինքն Մալիշկայի թալանչի ջոկատ։
-Հահ, լավ ասացիր,- ասացին մեզնից մի քանիսը։

Մենք, իհարկե, հասկացանք, որ Կոստոն այդ ժամանակ կատակ արեց, բայց այդ կատակի հիման վրա էլ մենք մեզ մինչև հիմա էլ  անվանում ենք ՄԹՋ, դե իհարկե, էլի կատակով։

Ցավոք, 8-րդ դասարանում Վահեն ու Դավիթը տեղափոխվեցին Երևան, ուստի նրանց հետ նույնպես ավելի քիչ ենք շփվում։

Այսպիսով, ՄԹՋ-ի հիմնական «հերոսներն» են՝ Նարեկ, Դավիթ, Դավիթ (Կոստո), Արտյոմ, Ռոբերտ, Սարմեն։ Մեր «աչքերն ու ականջները» դրսում՝ Վահե, Դավիթ, Հայկ։

Էհ, ցուրտ եղանակին ինչ ասես կհիշես…