Մշակույթ խորագրի արխիվներ

Մենք ինքներս կարող ենք հրաշքներ ստեղծել մեր և մեր շրջապատի համար

Իմ զրուցակիցը երիտասարդ երգիչ Արթուր Խաչենցն է, որն իր յուրահատուկ ձայնի շնորհիվ շատ սիրված է հանրության կողմից: 

-Արթուր, ինչպե՞ս է անցել մանկությունդ:

-Ես ծնունդով Արցախից եմ: Մանկությունս անցել է ջերմ և անհոգ, Արցախի դրախտավայրերից մեկում՝ սպիտակ ձիուս և սև շանս հետ: Իմ մանկության կոլորիտային կերպարներն ինձնից փոքր եղբայրս և քույրիկներս են, որոնց դաստիարակությամբ նաև ես եմ զբաղվել: Շատ չեմ կարողանում խոսել ծննդավայրիս մասին, որովհետև երբ մի բան շատ ես սիրում, բառերն անիմաստ են դառնում: Հիմա բնակվում եմ Երևանում, հաճախակի եմ վերադառնում Արցախ, բայց անգամ Արցախում կարոտում եմ Արցախը:

-Ինչո՞ւ ընտրեցիր երգչի մասնագիտությունը:

-Փոքր ժամանակ օդաչու դառնալու մեծ երազանք ունեի: Մաթեմատիկա առարկային շատ լավ էի տիրապետում, բայց ֆիզիկան երբեք չեմ սիրել, ինչի պատճառով էլ օդաչու դառնալը երազանք մնաց, և կյանքս այլ ուղղությամբ գնաց: Սովորում եմ Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայում` ժողովրդական երգեցողություն բաժնում: Երգն այն ոլորտն է, որից երբեք չեմ հոգնի:

-Ի՞նչն է քո ոգեշնչման աղբյուրը:

-Շրջապատում ամեն ինչ ինձ համար կարող է ոգեշնչման աղբյուր լինել՝ կախված իրավիճակից: Երբ սահմանում էի, շատ գրքեր էի կարդում՝ հիմնականում պատմական, և գրքերի հանդեպ սերը հենց այդ ժամանակվանից սկսվեց: Այժմ կարող եմ ժամերով փակվել սենյակում, լսել Արթուր Մեսչյանի երգերը, հանգստանալ և ոգեշնչվել:

-Մասնակցել ես Ապրիլյան պատերազմին: Կխոսե՞ս այդ մասին:

- Մենք ծնվել ենք այնպիսի երկրում, որի ազատության համար ամեն օր պետք է պայքարենք, եթե մեկ ակնթարթ անգամ ընկրկենք, ապա մեր հայրենիքը կկորցնենք: Ինձ շատ ցավեցնում է, որ Ապրիլյան պատերազմը հաճախ կոչում են Քառօրյա պատերազմ: Իրականում պատերազմական վիճակը շարունակվել է մինչև մայիս, ու վերսկսվելու վտանգը կա մինչև հիմա:  Ինչ վերաբերում է ինձ՝ ես կրում եմ իմ՝ Արցախյան պատերազմում զոհված հորեղբոր անունը: Հայրս միշտ արցունքն աչքերին խոսում էր հորեղբորս մասին, և ես գիտակցում էի, որ իմ կյանքը երկու կյանք է: Ապրիլյան պատերազմի ժամանակ իմ դիրքերում զոհեր չեղան, բայց դիակների փոխանակմանը մասնակցել եմ ու հասկանում էի, որ նրանցից յուրաքանչյուրի փոխարեն կարող էի ես լինել: Անընդհատ աղոթում էի Աստծուն, որ ողջ և առողջ բացեմ օջախիս դուռը. մորս խոստացել էի բանակ գնալուց առաջ:

-Որտեղի՞ց է սկսվում հայրենասիրությունը:

-Հայրենասիրությունը միայն ռազմադաշտում մարտնչելը չէ: Մեր հայրենիքը անծայրածիր է, որևէ կետով չի սկսվում ու վերջանում: Բայց միշտ չէ, որ մենք դա գիտակցում ենք: Մեր տղաները այնտեղ կյանքի ու մահվան կռիվ են տալիս, իսկ մենք այստեղ կարող ենք ծխախոտի գլանակը նետել գետնին, որովհետև չենք ուզում երկու քայլ ավել քայլել: Բայց ի՞նչ տարբերություն. այնտեղ թե այստեղ. երկուսն էլ մերն է: Եվ հետո շատերի համար հայրենասիրությունը հերոսների մասին պաթետիկ խոսքեր շռայլելն է: Իսկ թե ինչպիսի պայմաններում են ապրում մեր հերոսների ընտանիքները, քչերին է հետաքրքրում: Հայրենիքի սահմանը պաշտպանող զինվորները ցանկացած պահի պատրաստ են իրենց կյանքը տալ հայրենիքին, բայց նրանք պետք է վստահ լինեն, որ հայրենիքը կապահովի իրենց ընտանիքների արժանապատիվ կյանքը:

-Արթուր, թեև դու չհաղթեցիր «Ազգային երգիչ» նախագծում, բայց շատ սիրվեցիր հեռուստադիտողի կողմից: Ի՞նչ տվեց քեզ նախագիծը:

-«Ազգային երգիչ» նախագիծը ինձ մեծ փորձ տվեց ու նոր ընկերներ: Այն, որ ես կարողացա դիպչել մարդկանց սրտերին, ամենամեծ ձեռքբերումն է ինձ համար, իսկ հաղթանակը երբևէ կարևոր չի եղել:

-Արթուր, հեռուստադիտողը քեզ ճանաչում է նաև որպես հումորային «Հարսանիք լեռներում» թիմի անդամ: Ինչպե՞ս ստեղծվեց թիմը:

-Ես բանակում էի, երբ թիմի տղաները զանգեցին ու ասացին, որ ցանկանում են մասնակցել մրցումների, խնդրեցի մի փոքր սպասել՝ մինչև զորացրվելս: Հետո ես վերադարձա, ու մեր թիմը՝ «Հարսանիք լեռներումը», Կրասնոդարում մասնակցեց մրցումների. մեծ դժվարությամբ կարողացանք պահպանել թիմի անունը, որովհետև շատ միջազգային մրցույթներ ունեն քաղաքական ենթատեքստ: Չհաղթեցինք, բայց այնպես արեցինք, որ անգամ ադրբեջանցիները չէին կարողանում զսպել իրենց ծիծաղը: Հետո իմացանք «Հումորի լիգա» նախագծի մասին ու որոշեցինք մեր ուժերը նաև այդ հարթակում փորձել:

-Եթե ոչ մեր օրեր, ապա ե՞րբ կցանկանայիր ծնված լինել:

-Հիմա իմ առջև տարբեր ժամանակներ անցան:  Ես կցանկանայի կռվել ֆիդայիների կողքին ու տալ երդում զենքի հետ ամուսնանալու, կամ էլ կռվել մահացած հորեղբորս կողքին: Իսկ եթե ինձ տրվեր հնարավորություն ժամանակը հետ տալու, ապա ես կուզեի անձամբ ճանաչել Ռոբերտ Աբաջյանին. նա իսկական հերոս է: Այժմ շփվում եմ նրա ընտանիքի հետ, ու գիտեք՝ թվում է, թե ամբողջ կյանքում ճանաչել եմ Ռոբերտին:

-Հիշո՞ւմ ես առաջին սերդ:

-Առաջին սիրո մասին հիշողությունները միշտ էլ անջնջելի են: 2008 թվականի հոկտեմբերի 13-ին՝ երեկոյան, առաջին անգամ սիրահարվեցի ու անփոխադարձ սիրեցի չորս տարի: Այդ սիրուց ինձ մնացին միայն գրածս բանաստեղծությունները և ձեռագիր նամակները: Դե, հաճախ մեծ սերն իր հետ մեծ ցավ է բերում: Որքան մեծ է սիրո չափաբաժինը, այնքան մեծ է դրա պատճառած ցավը:

-Այժմ սիրահարվա՞ծ ես:

- Ես, որպես արվեստագետ, միշտ եմ սիրահարված, բայց հիմա իմ կողքին աղջիկ չկա: Իդեալներ երբեք չեմ ստեղծում, չէ՞ որ ինքս էլ իդեալական չեմ: Բայց նա, ով կլինի իմ կողքին, կլինի ընտրություն ամբողջ կյանքի համար, որ ես երբեք ետ չնայեմ: Ես պետք է ստեղծեմ տաքուկ ու հարազատ օջախ ու մինչև խոր ծերություն ապրեմ կնոջս հետ:

-Ի՞նչ կմաղթես մեր զինվորներին:

- Բանակը ցանկացած տղայի լավագույն դպրոցն է: Պետք է երկու տարով կտրվել փափուկ կյանքից, ծնողների գրկից և դժվարություններ հաղթահարել: Ես անգամ մտածում եմ, որ աղջիկներն էլ պետք է ծառայեն, իհարկե, մենք թույլ չենք տա, որ հերթը հասնի մեր կանանց, բայց ընդհանուր պատրաստվածություն պետք է: Աստված տա, որ բոլոր զինվորները անփորձանք հասնեն իրենց ընտանիքներին: Թող մեր զինվորները միշտ աղոթեն, ուժեղ լինեն ու հասկանան, որ թեև 18 տարեկան են, բայց ամենաուժեղն են աշխարհում:

- Հավատո՞ւմ ես հրաշքների:

-Ես հավատում եմ հրաշքների, գիտեմ, որ դրանք միշտ կատարվում են: Մենք հաճախ ենք հրաշքները կապում առասպելական կերպարների կամ երևույթների հետ, բայց իրականում, հենց մենք կարող ենք հրաշքներ ստեղծել մեր և մեր շրջապատի համար:

Anahit Badalyan

ԵրՋԱՆիկ հայերեն

Հայերենը սիրուն է այնքան, ինչքան արևը՝ մի շաբաթ տևած տեղատարափ անձրևից հետո։ Հարուստ է այնքան, ինչքան խոշոր երկրների տնտեսությունները կարող են լինել։ Անսահման է այնքան, ինչքան․․․ Անսահմանությունը չեն համեմատում․․․

Հայերենի մայրենիությունը ավելի ուժեղ եմ սկսել զգալ այն ժամանակվանից, երբ անգլերենը դարձավ բարևելու ու բարի գիշեր ասելու լեզու, իտալերենը՝ շաբաթը երեք անգամ պարտադիր ուսուցանվող դպրոցական առարկա։ Հայերենը մնաց ամենաթանկերին բարևելունն ու ամենաիսկականը արտահայտելունը։ Մնաց ամենահոգնած ու անտրամադիր պահերին երգերով բուժելունը, մնաց ամենաուրախ րոպեներին հնդկացի ընկերուհուս հետ շախով-շուխով պարելունը։ Հայերենը մնաց ու մնալու է․․․ Մնալու է, որովհետև էն լեզուն է, որի միջոցով պատկերվում է կյանքը՝ իր բոլոր հանելուկներով: Պատկերվում է՝ բառերի, արտահայտությունների ո մտքերի մեջ թաքնվելով։

Հայերենում ասում ենք՝ ամեն ինչ անցավ, ամեն ինչ լավ է։ Անցնելը անցյալ ժամանակով դնելիս ժխտում ենք ցավը, հերքում ենք դրա գոյությունը, անՑԱՎ ենք սկսում ապրել։ Ամեն ինչ անցնում է, որովհետև մենք հավատում ենք անցավ կյանքին։ ՀաՎԱՏ-ի միջոցով համարձակություն ենք դրսևորում՝ երես առ երես բախվելու վատին, չարին, բացասականին, ընդունելու ոչ դրականը, ոչ լավը։ Հավատ ենք դրսևորում ամենավատի, ամենաանհույսի հանդեպ անգամ ու ժպտում ենք՝ մեր միջի լույսը պահպանելու համար։ Ժպիտի մեջ էլ պետք կա, ժՊԻՏԸ հարկադրանք է ներառում, ասում է՝ «պիտ ժպտանք»։ ԾիծԱՂ-ի մեջ էլ աղ կա, որովհետև անհամ ու անալի է ճաշն առանց աղի։ Նույնպես անիսկական է այն ծիծաղը, որը նոր կամ գուցե վաղուց չորացած արցունքների աղը չի կրում իր մեջ։

Մենք հավաՏԱԼով սեր ու ջերմություն ենք տալիս ոչ միայն մեզ, այլ նաև մյուսներին։ Իսկ տԱԼԻՔ-ը փոխանցվում է դիմացինին մի անտեսանելի, չերևացող, բայց սիրառատ ալիքի միջոցով․ աԼԻՔ, որը լիքն է անկեղծությամբ, հույսով ու հավատով։

Մենք չենք կարող առՈՂՋ լինել առանց ողջամիտ որոշումների, խոհերի ու հայացքների։ Տանիք կա նույնիսկ անտուն մնացած, բայց իրարով ապրող ու իրար սիրող ընՏԱՆԻՔների գլխին, իրար մեջ իրար գնահատող ընտանիքների գլխին։

Պարտություն կա ամեն հՊԱՐՏՈՒԹՅԱՆ մեջ էլ։ Բայց դա Հոժար պարտություն է, Հ-ով սկսվող պարտություն։ Այն պարտությունն է, որը գիտակցված է, որոշված ու ընտրված։ Միայն կամքով ուժեղներին բնորոշ պարտությունն է դա․ բոլոր պարտություններից ամենագեղեցիկը։ Բայց մենք դժվար ենք համակերպվում պարտություններին։ Իսկ գիտե՞նք՝ ինչն է դժվարը։ Մենք հերքում, ժխտում ենք վար ու ներքև իջնելը, հրաժարվում ենք, դրա համար դժՎԱՐ է դառնում ամենը, հետո էլ ասում ենք թե՝ դժվարաՑԱՎ։ Ցավեցնել է սկսում դժվարությունը, ցավեցնել ենք սկսում ինքներս մեզ՝ վար չընկնելու դժկամությունը պինդ բռնած։ Բանն այն է, ախր, որ չգիտենք էլ՝ ինչ է ներքևում, միայն գիտենք՝ ցած է։ Բայց մոռանում ենք մեկ-մեկ, որ ամենավեհ գագաթներն անգամ հասնելուց հետո վերջում ասում ենք՝ բարձրաՑԱԾ ենք։

Էսպես դժվարություններից վախենալով, հպարտությունն էլ որպես պարտություն ընկալելով՝ մեկ-մեկ տարակուսում ենք իսկական երջանկության մեջ։ Բայց գաղտնիքը երջանկության հենց իր մեջ է, ջանասիրություն է պետք՝ երՋԱՆիկ լինելու համար։ Պետք է ջանք թափել, հավաՏԱԼ, դժՎԱՐանալ, ծիծԱՂել ու վերջում գտնել, հասնել երՋԱՆկությանը։ Պայքարել է պետք երջանկության հասնելու համար։ Իսկ պայՔԱՐելիս պիտի գիտակցել, որ ծանր կարող է լինել պայքարն այնքան, որքան ժայռերից պոկված քարերն են լինում երբեմն։ Բայց ուժեղ պիտի մնալ, պինդ ու չհանձնվել երբեք։ Հանձնվելիս գիտե՞ք՝ ինչ է լինում։ Մենք Համաձայնում ենք մեր անձը տալ․ հԱՆՁնվում ենք հոժարակամ կերպով։ Էդպես չպիտի լինի․ երկու Հ-երից մեկը պիտի ընտրես՝ կամ հՊԱՐՏ ես, կամ հԱՆՁնվող․ հպարտները չեն հանձնվում։

Բայց դե գուցե ասես՝ մարդիկ տարբեր են, տարբեր են և կյանքերը։ Իսկ ի՞նչ է տարբերը։ Կազմությամբ պարզ ածակա՞ն։ Չէի ասի։ Կասեի՝ բայ է «տարբեր»-ը, ու դեռ ավելին՝ հեչ էլ պարզ չի, կարգին էլ բարդ է։ Մենք տանում-բերում ենք մեր բնավորության գծերը, մեր մտքերը, որոշումները ու ինքներս մեզ այնքան, որ ստեղծում ենք մեզ՝ որպես առանձին ու տարբեր մեկը։ Մենք կորցնում ենք մեր նմանությունը աշխարհի հետ։ Դառնում ենք մերը, մեր ստեղծածը։ Տարբեր ենք մտածում, տարբեր ենք նայում իրավիճակներին, տարբեր ենք ծիծաղում, լսում, արձագանքում, զգում․․․ տարբեր ենք սիրում։ Բայց նման ենք դառնում, երբ խոսքը հասնում է մեր հարազատներին։ Իսկ ովքե՞ր են հարազատները։ Հարազատն էլ, տարբերի պես պարզ բառ է ըստ Աճառյանի։ Ինչքա՞ն բարդ է, չէ՞, ամեն պարզություն։ ՀԱՐաԶԱՏԸ այն մեկն է, որ մեր կողքին է, կցված է մեզ՝  հարելով մեզ։ Բայց և այնպես, զատ է մեզնից, անջատ է մեզնից ու մեկ-մեկ՝ հեռու։ Մի ուրիշն էլ կասի՝ հարազատը մեզնից հարատև զատված է։ Հնարավոր է, գուցե: Մենք ամենաշատը կարոտում ենք նրանց, ովքեր հեռու են․․․ Ուրեմն՝ մենք միշտ կարոտում ենք մեր հարազատներին․ նրանց, ովքեր մեզնից հավերժ զատված լինելով՝ հարում են մեզ ներսից․․․

Ու վերջապես, տխուր հնչի գուցե, կամ էլ դաժան մի քիչ, բայց սԻՐտն էլ մի իր է, մեր մյուս իրերի նման հատուկ խնամք պահանջող ու մի քիչ բծախնդիր։ Սիրտն էլ պետք է մաքրել, հավաքել, դասավորել կոկիկ ու սիրուն, պետք է գրքեր նվիրել սրտին՝ խոհարարական բաղադրատոմսերի կամ գուցե Վարդգես Պետրոսյանի գրքերից։ Սրտում էլ պետք է մի արևոտ կիրակի մաքրություն անել, միացնել Հախվերդյանի «Բարի լույս, տիկին Արուսն» ու սրբել փոշիները սրտի։ Եվ պիտի զգույշ ընտրել, թե որտեղ ու ոնց պետք է դնել սիրտը, պիտի զգույշ անցնել այն պահարանի կողքով, որի վրա սիրտն է դրված․․․ Պիտի այնպես անել, որ չկոտրվի հանկարծ: Թեկուզ հենց նրա համար, որ տարբեր է սԻՐտը մյուս իրերից․․․Դրանից երկրորդը խանութներում չեն վաճառում:

Mari Baghdasaryan malishka

Պարույր Սևակի Զանգակատանը

Պարույր Սևակի տուն թանգարան էի այցելել, որը գտնվում է Զանգակատուն գյուղում: Տուն, որը բանաստեղծը կառուցել է 10 տարում: Երկար տարիներ Մոսկվայում ապրելուց հետո Պարույր Սևակը վերադառնալով Հայաստան, որոշում է իր հայրենիքում նոր տուն կառուցել, իսկ հայրական տունը, որը գտնվում է գյուղամիջում, հին տուն է:
Պարույր Սևակը կառուցում է այս տունը, այգում տնկում է ծառեր, հետո այստեղ է տեղափոխում իր ծնողներին: Մինչ օրս աճում է բանաստեղծի տնկած ուռենին, որն արդեն 60 տարեկան է:
Այգում են գտնվում Պարույր Սևակի և նրա ծնողների շիրմաքարերը:

IMG-5db939df6d16936f690e042f0e14de8d-V
Պարույր Սևակի շիրմաքարը ամբողջովին բնական քար է և այստեղ է բերվել նրա մահից 10 տարի անց` 1981 թվականին: Քարի վրա կան փորագրություններ:
Քարը խորհրդանշում է Պարույր Սևակի կյանքը, առաքելությունը որպես գրող:
Պարույր Սևակի տուն թանգարանը նրա հայրական տնից մի քանի մետր հեռավորության վրա է գտնվում:
Թանգարանը բացվել է Պարույր Սևակի մահվան 10-ամյա տարելիցի օրը՝ 1981 թվականի հունիսի 17-ին, այն ներառում է նախասրահ, որտեղ պահվում են Պարույր Սևակի կյանքին նվիրված տարբեր ցուցանմուշներ՝ գրադարանը, գրասեղանը, թախտը, ռադիոն, գրամեքենան, ծխամորճը, կրակայրիչը: Սևակի կինը` Նելլին, շատ է սիրել դաշնամուր նվագել, այստեղ է գտնվում նաև նրանց տան դաշնամուրը:

IMG-2ca813101786c36c860f0ea3d58cb7ac-V
Թանգարանում շատ այցելուներ ենք ունենում, լինում են օրեր, երբ թանգարանում այցելուների թիվն անցնում է 200-ը:
Նաև միջողառումներ են կազմակերպվում հաճախ: Նոյեմբերի 9-ին Պարույր Սևակի տուն թանգարանում տեղի է ունեցել միջոցառում նվիրված Կոմիտասի 150 և Պարույր Սևակի 95 ամյակներին: Նոյեմբերի 17-ին Պարույր Սևակի տուն-թանգարանում տեղի ունեցավ հայ մեծանուն բանաստեղծի 95-ամյակին նվիրված ցերեկույթ: Խաչատուր Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական համալսարանի ուսանողական խորհրդի նախաձեռնությամբ՝ համալսարանի տարբեր ֆակուլտետների ուսանողները ներկայացան ասմունքով: Միջոցառմանը մասնակցեցին նաև Ջրվեժի միջնակարգ դպրոցի սաները:
Ուսանողները ներկայացրեցին Սևակի կյանքը, կենսագրությունը, այնուհետև ասմունքեցին մեծ բանաստեղծի ստեղծագործություններից:

IMG-6a22614181b9d43f735d5b2fbbee3ac6-V
Անցնել Զանգակատուն տանող ճանապարհով ու չայցելել Պարույր Սևակի տուն թանգարան անկարելի է: Անկարելի է չբացել թանգարանի դուռը, չնայել պատերին, որոնք նկարների տեսքով պատմում են Պարույր Սևակի կյանքի մասին, մի քանի րոպե կանգ չառնել, նայել Սևակի ուրախ և տխուր նկարներին, նրա թղթերին, չզննել նրա գրասեղանը, չնստել Սևակի կնոջ՝ Նելլիի դաշնամուրի դիմաց ու մի քանի նոտա նվագել:
Կասեմ նաև` անհնար է չմտնել տան հարակից այգին, քայլել այն այգով, որտեղ աշնան շնչին խառնված Սևակյան շունչ կա…

Anahit Badalyan

Լ’իտալիանո

Մենք՝ հայերս, Չելենտանոյի, Կուտունյոյի ու մյուս հզորների հետ ենք սովորաբար ասոցացնում իտալերենը։ Հայտնի երգերից կցկտուր հիշած բառերը ճիշտ ու սխալ միացնում ենք իրար, ձուլում ենք ուղեղից երբեք չջնջվող մեղեդուն ու երգում՝«Լաշատե մի կանտարե՜»։ Արդեն երկրորդ տարին է՝ Իտալիայում եմ ապրում, ասացի՝ հետդ կիսվեմ էս լեզվի մասին նկատածս մեծ ու փոքր առանձնահատկություններով։

Հա, իտալերենն իսկապես երգեցիկ լեզու է։ Առաջին օրերին երբ էստեղ էի ու մեծ հաշվով Ciao-ից բացի ոչինչ չէի հասկանում, մտածում էի՝ էս մարդկանց ուրախանալը, տխրելը, նույնիսկ մուննաթ գալը ոնց որ երգելով լինի: Հետո, երբ սկսեցի հասկանալ ու խոսել, զգացի, որ, իրոք, երգում են էս մարդիկ։ Դե, ու՞մ լեզվում ամեն բառ օ-ով կամ է-ով ավարտվի ու չերգի։

Մեկուկես տարվա ուսումնասիրություններիս արդյունքում պուճուր-մուճուր նրբություններ եմ նկատել։ Իտալացիները մեզ նման մեծ կարևորություն են տալիս ընտանիքին, կապված են ընտանիքի անդամների հետ, սիրում են ընտանիքը։ Երևի դրա համար է, որ ընտանիքի անդամներին թվելուց առաջ ստացական դերանվան կողքին որոշիչը ջնջում են։ Օրինակ՝ մյուս բոլոր գոյականների ստացականի պես la mia mamma ասելու փոխարեն ասում են՝ mia mamma: Էստեղ հասկանում ես, որ ընտանիքի անդամների մասին խոսելիս որոշիչ դերանունների կարիք չեն զգում էս մարդիկ։ Իրենց ընտանիքը որոշված է ինքն իրենով՝ ամբողջական ու ընդգրկուն։

Իտալերենում կարոտել, բավականացնել, դուր գալ բայերը նախադասության մեջ վերագրվում են ոչ թե ենթակային, այլ ուղիղ խնդրին։ Իտալացիները չեն ասում՝ ես քեզ կարոտում եմ, ասում են՝ tu mi manchi, այսինքն՝ դու ինձնից պակասում ես։ Իրենց լեզուն դարձնում են ամենաուժեղ ու սիրուն գործիքը, որ հասկացնեն՝ ես չեմ ուզում քեզ կարոտել, իմ կարոտը քո մեղավորությունն է։

Համահունչ մի ներդաշնակություն կա էս լեզվի մեջ։ Е-ով ավարտվող գոյականները, որպես կանոն, իգական սեռի են պատկանում և ստանում են համապատասխան la որոշիչ դերանունը։ Սերը՝ il amore, ավարտվում է е-ով, բայց արական որոշիչ դերանուն է ստանում՝ il: Մարդիկ երևի ուզում են բացատրել, որ սերը կա՛մ մեկինը, կա՛մ մյուսինը չէ, սերը երկուսինն է ու բաղկացած է երկուսից։ Իգական ու արական դերանուններից խոսելիս համ էլ ասեմ, որ հակառակ а-ով ավարտվող ցանկացած այլ գոյականի, որ ստանում է la իգական դերանունը, problema (խնդիր) բառը արական որոշիչ դերանուն է ստանում՝ il: Եզրահանգումները թողնեմ քեզ, ընթերցողս (էս մեկին հումորով նայիր)։

Իտալացիները երբ ուզում են ցույց տալ, որ քեզ շատ են սիրում (ոչ ռոմանտիկ իմաստով), ասում են ti voglio bene, ինչը բառացիորեն թարգմանելիս ստանում ենք՝ քեզ լավն եմ ցանկանում։ Էստեղից էլ կարելի է ենթադրել, որ լեզուն ուզում է էլի մեկ անգամ ընդգծել, որ մենք չենք կարող սիրել՝ առանց լավը կամենալու, ու (երևի) չենք կարող լավը կամենալ առանց սիրելու։

Պաշտոնական դիմելաձևը կառուցելիս հայերենի Դուք-ին համապատասխանում է իտալերենի իգական Նա-ն՝ Lei: Էս մեկին մի փոքր դժվար հարմարվեցի։ Դե մինչև իտալերեն սովորելս երեք լեզու եմ իմացել, երեքում էլ պաշտոնական դիմելաձևը Դուք-ով է կազմվում։ Այնուամենայնիվ, մի տեսակ ուրիշ սիրունություն եմ տեսնում նրա մեջ, որ անգամ տղամարդկանց պաշտոնապես դիմելիս պետք է օգտագործել միայն ու միայն իգական դերանունը։

Սովորելուս առաջին օրվանից հայերենի հետ նմանություններ եմ փնտրում։ Օքեյ, գիտեմ, չզարմացար։ Ինձ թվում է՝ գտել եմ մի քանիսը։ Իտալերենի ենթադրական եղանակը՝ condizionale semplice, հայերենի ենթադրականի նման է հնչում։ Օրինակ՝ amarei [ամառեի], թարգմանաբար՝ սիրեի, parlarei [պառլառեի], թարգմանաբար՝ խոսեի։ Տեսեք՝ վերջին -եի-ները նման են հնչում։ Դե հա, մեծ ջանքեր ու երկար ժամանակ պահանջվեց, որ ինչ-որ նմանություններ գտնեմ, բայց դե համ էլ ասեք՝ ինչ-որ չափով ստացվել է։ Հա, մեկ էլ, իտալացիներն էլ են մատիտին ասում matite:

Մի խոսքով՝ սիրուն, հարուստ, ճոխ, մեղեդային ու բավականին էլ բարդ լեզու ունեն իտալացիները։ Հայերենի պես լիքը ժամանակաձևեր, դժվար ու երկար նախադասություններ։ Ու ես սիրում եմ ականջիս տակ անընդհատ լսվող էս յուրահատուկ լեզուն։

Բայց մեկ է՝ Տերյանը հայերեն է գրել մեզ երբեք չհասկացող սառն օտարուհու, իսկ Սևակը՝ էդպես էլ չսեղմած ձեռքերի մասին։ Հայերենով է քունը կորցրած ծերուկը գտել իր երազը, իսկ Հախվերդյանն էլ հայերենով է երգել սպիտակ աղավնու ու ծառուղում կանգնած աղջկա մասին․․․

 

aniharutyunyanarm

Փոշոտ ու մենակ մշակույթ

Մեծ ու ազդեցիկ, իր ազդեցիկությամբ ու տխրությամբ երբեմն վախեցնող շինության ներսից հիմնականում օրվա ընթացքում երկու անգամ է նշանակալի ձայն լսվում. երբ գրադարանավարուհին առավոտյան հսկա դուռը սարսափեցնող ու երկար արձագանքող ճռինչով բացում ու ներս է գնում, իսկ երեկոյան` տուն: Երջանիկ օրեր են լինում, երբ կեսօրի մեռելային լռությունը խախտվում է երեխեքից որևէ մեկի աղմուկով. շինությունն ու գրադարանավարուհին ակամա ցնցվում են, անսովոր աղմուկից ուրախանում:

Մեծ ու ազդեցիկ, միշտ տխուր շենքը գյուղի մշակույթի տունն է, կամ էր, որովհետև շենքում արդեն վաղուց միայն գրադարանն է մնացել` շինության նման լուռ, փոշոտ ու շատերի համար արդեն անպիտան գրքերով:

Դռնից ներս մտնելով հայտնվում ես սառը, հսկայական ու դատարկ նախասրահում։ Այնքան մեծ, որ քո փոքրությունը հստակ զգում ես, սարսռում ես անգամ ամռանը ներսի ցրտից, ոսկորներիդ հասնող դողից։

Երբ ներս ես մտնում դահլիճ, փոշին կոկորդդ խեղդում է, ուզում ես դուրս փախչել, բայց նաև ինչ-որ ուժ պահում է քեզ ներսում, գուցե անխռով լռությունը, վախեցնող լռությունը, որ չպետք է լիներ հանդիսությունների համար նախատեսված դահլիճում, որտեղ մի ժամանակ բեմը փայլել է երեխաների աչքերից, գունավոր փուչիկներից ու լույսերից։ Դահլիճում, որտեղ մի ժամանակ խլացնող երաժշտություն ու երգ է լսվել, հիմա միայն հիշողություն է մնացել մի քիչ տարիքով մարդկանց մոտ, որոնք, եթե կանգնեն դահլիճում, բեմի վրա միայն անցյալից ստվերներ կտեսնեն։

Տասնյակ սենյակները մշակույթի տան, որտեղ տարիներ առաջ ամեն տեղ մի խմբակ է եղել, հիմա միայն կոտրված աթոռների ու մի քանի թեքված սեղանի գերեզմանոց են դարձել։

Այստեղ` մեծ շինության երկրորդ հարկում, որին հասնում ես կոտրված սալիկներով աստիճաններով, հնության հոտը շնչելով, գրադարանն է: Հին ու փոշոտ սենյակում գրադարանավարուհու կողքին շարված են գրքերը, որոնք կարդացվել ու հետ են վերադարձել: Նա վերցնում է այդ մի քանի գիրքը ու տանում, խնամքով դասավորում մյուս սենյակում` գրքերի արանքներում, որտեղ այդ գրքերը ոչ ոք չգիտի, թե ինչքան երկար քուն կմտնեն: Սենյակում, որտեղ գրքերն անաղմուկ սպասում են գրադարանավարուհու սեղանին հաջորդ ընթերցողին կամ երկար ժամանակ քուն մտնելուն, մի քանի փոշոտ աթոռ կա, որի փոշին ոչ ոք վաղուց արդեն չի սրբում, կարիք էլ չկա, երեխեքն էլ չեն գալիս, եթե գալիս են, վերցնում են գիրքն ու արագ հեռանում. մռայլ պատերն ու մի քանի կոտրած աթոռները խեղդում են:

Դատարկ շինությունը քո քայլերի ձայնն ավելի ուժեղ է արձագանքում, ձայնը լցվում է բոլոր սենյակները, դատարկ դարակներն ու հասնում գրադարան, մեռնում գրքերի առատության մեջ։

Դու էլ ես հասնում գրադարանին, տեսնում ես բոլոր դասականներին ու նոր գրողներին, հեքիաթների հերոսներին ու բոլորն էլ նստած են արդեն տարիներ շարունակ, բոլորն էլ մրսում են ձմռանը, բոլորն էլ փոշոտ են, բոլորն էլ մենակ են, որովհետև մեծ ու ազդեցիկ, դատարկ ու ցուրտ շինությունն էլ իր հսկա կեցվածքով երկար տարիներ փոշոտ ու մենակ է։

Anahit Badalyan

Դիվալի կամ հնդկական Ամանոր

Այն ժամանակ, երբ Տապասյան ու Իչակին մտան հայերիս կյանք, «Մերժվածը», «Հարսիկը» ու նմանատիպ հեռուստասերիալներն էլ սկսեցին կրկնապատկել մեր ժողովրդի մտահոգությունը՝ ոչ միայն սեփական, այլ նաև հերոսների անորոշ ապագայի մասին, ես պատկերացնել անգամ չէի կարող, որ մի քանի տարի անց սենյակ, կենցաղ ու լիքը սիրուն հիշողություններ եմ կիսելու մի հնդիկի հետ։

Շուբաշրին իմ սենյակակիցն է, որի հետ սկսել ենք համատեղ ապրել այս տարվանից։ Դեռ անցյալ տարի էինք մտերմացել։ Ինչ-որ ընդհանրություններ ունենք, միասին սիրած երգեր ունենք, տարբեր իրավիճակներին նույն արձագանքը տալու, միասին Եվրոպայի ու եվրոպացիների ինչ-որ տարօրինակ հատկությունների վրա զարմանալու ու ծիծաղելու սովորություններ էլ։ Թե ինչքան չէի սիրում Բոլիվուդը, հնդկական պարերը, ու թե ինչքան էի նյարդայնանում Տապասիայի ու Իչակիի ներկայությունից հայերիս կյանքում, Շուբաշրին շատ լավ գիտի, պատմել եմ։ Բայց թե ինչ հավեսով եմ հնդկական պարում, ինչ հավեսով է Շուբաշրին իր զարմանքն արտահայտելիս ասում՝ «վա՜յ», ինչ հավեսով եմ ես գլուխս շարժելով խոսում ու հա-հա ասելով փորձում նմանակել հնդիկներին, չեմ կարող բացատրել։ Ի դեպ, «հա»-ն մեր երկուսի ընդհանուր բառն է, երկուսիս մոտ էլ նշանակում է՝ այո։ Շուբաշրին ամեն օր քնելուց առաջ ինձ հայերենով ասում է՝ բարի գիշեր, ու ցանկացած պահի, երբ ես տխուր եմ, ասում է՝ «գժուկ ջա՜ն»։ Իմ «նամաստե»-ին ի պատասխան՝ ես ամեն օր գոնե մի անգամ իրենից անպայման «շնորհակալություն» եմ լսում։ Իսկ երբ էս օգոստոսին վերադարձա Իտալիա, Շուբաշրին մահճակալիս վրա մանուշակագույն հնդկական զգեստ էր թողել, որ իր մայրն էր կարել հատուկ ինձ համար։ Մի խոսքով՝ ամենասիրուն ու բնական ջիգյարով համտեսում եմ մշակութային փոխանակումը։

Ու քանի որ այս օրերին Հնդկաստանում մեծ շուքով նշում են Դիվալին, որը, Շուբաշրիի բացատրելով, մեր Ամանորին համարժեք տոն է, քոլեջում հնդկական համայնքը մի լավ ճաշկերույթ էր նախաձեռնել։ Չգիտեի, որ Հնդկաստանում Ամանորն էսքան վաղ են տոնում։ Էստեղի հնդիկներն էլ մեկը մյուսից ջիգյարով երեխեք են։ Բոլորն իրար մամայություն են անում, իսկ ավագ մաման Շուբաշրին է՝ որպես երկրորդ կուրսեցի։ Բայց դե Շուբաշրիի մաման էլ ես եմ, որովհետև միշտ ես եմ ասում՝ ցուրտ ա, դուրս գալիս վրադ մի բան գցի, չմրսես (ես իրեն ասում եմ, բայց ինքս չեմ անում): Մի խոսքով՝ տոնական ուրախ ու ոգևորված տրամադրություն էր էսօր։ Ես էլ որոշեցի ինչ-որ ձևով սիրունացնել օրն ու առավոտյան հնդկական տոնական երաժշտությամբ, մեծ պլակատով ու հոտավետ մոմերով արթնացրի Շուբաշրիին։ Էնպես էր ուրախացել․․․

Հարցին, թե ինչ են պատրաստում Դիվալիին, Շուբաշրին մեկը մյուսից բարդ ճաշատեսակների անուններով պատասխանեց, որոնք, անկեղծ ասած՝ չեմ մտաբերի հիմա։ «Ինչ էլ էսօր պատրաստելու լինենք, մեր մամաների նման չենք կարողանա սարքել»։ Դե հա, մամաների նման դժվար կլինի, բա ոնց։ Ես էսօրվա նման հիշում եմ, երբ անցած տարի առաջին անգամ տոլմա սարքեցի դասղեկական խմբի ընթրիքի համար։ Ինչքան էի ոգևորվել, որ համով էր ստացվել․․․

Մի խոսքով՝ էստեղ գտնվելով էնքան նոր բաների եմ ծանոթանում ու փորձում։ Ինչ-որ մշակույթներում, փաստորեն, մարդիկ հոկտեմբերին ամանորյա խնջույքներ են կազմակերպում, իսկ հունվարի մեկն ուղղակի սովորական օր է։ Ինչ-որ մշակույթներում գազարով պատրաստած աղցանը աղանդերի մի մաս է կազմում, այնինչ մեզ համար աղանդերի մեջ ի՞նչ բանջարեղեն․․․ Ու չնայած էն մեծ ու փոքր տարբերություններին, որ կան աշխարհի բոլոր մշակույթների մեջ՝ ես ամեն առավոտ արթնանում եմ իմ մեկ ու միակ հարազատ «բարի լույս»-ով, որն ինձ «good morning»-ի փոխարեն նվիրում է հնդիկ սենյակակիցս։

Շնորհավոր Դիվալի։

Shushan nersisyan

Ինքը երեքիցս ամենագեղեցիկն էր…

Կրակ կար աչքերի մեջ, կլանող կրակ, որ սկսեց այրել, հետք չէր թողնի, միայն բորբոքել էր պետք: Ժպիտը բոլորիս ժպիտներից սիրուն էր, թեք հայացքով էր ժպտում, աչքերի արանքով, որ չնկատվի: Քիչ էր խոսում, շատ երազում: Մեզ նման չէր, տարբեր էր մեզնի՜ց էլ, բոլորի՜ց էլ: Ինքն իր մեջ իր աշխարհն ուներ, չէր թողնում իր աշխարհ մտնենք, վախենում էր վնասենք…

***

Ասում էինք՝ հրապուրանք է, չի սիրում, չէր հավատում, գլուխը կորցրել էր: Ասում էինք՝ բոլոր պատմությունների նման է լինելու, գեղեցիկ ես, աչքերիդ կրակն է հրապուրում, մի օր կհոգնի, էլ չի գա, չէր լսում, չէր ուզում հավատալ:

Սիրահարվել էր…

***

Հենց երեկոյանում էր, իրեն տնից դուրս էր գցում, որովհետև սովորաբար նա երեկոյան էր գալիս, դե մենք էլ հավատարիմ ընկերուհիների նման մենակ չէինք թողնում: Որ գար, տեսներ՝ մենակ չէ, չէր մոտենա…

Երեկոյան էր գալիս: Մենք էլ պարտականության նման ոչ մի գալը բաց չէինք թողնում: Ոտից գլուխ նայում էինք՝ ինչ է հագել, ինչ գույնի վերնաշապիկով է, ժամացույցը ա՞ջ, թե՞ ձախ ձեռքին է կապած, որ քննարկելու բան ունենանք, իսկ էս երազկոտը միայն աչքերին էր նայում: Հետո մենք երկուսով քննարկում էինք ոտքից գլուխ՝ ինչ էր հագել, ինչ գույնի վերնաշապիկով էր, ժամացույցը ա՞ջ, թե՞ ձախ ձեռքին էր կապած (ի դեպ, բոլորի նման ձախին էր կապած, արտասովոր ոչինչ չկար), իսկ սա չէր մասնակցում, բայց զգում էինք, որ աչքերի կրակը քիչ-քիչ բորբոքվում է…

Մի անգամ որոշեցինք մենք էլ նրա աչքերին նայել, նեղսրտել էր, բան չասաց, բայց մենք հասկացանք, այլևս երբեք չկրկնեցինք մեր սխալը, մեր գործը էս երազկոտին մենակ չթողնելն էր, որ տեսներ՝ մենակ չէ, չէր մոտենա…

***

Մի օր գրեթե լաց եղավ, ասաց մենակ թողեք, որ գա, տեսնի մենակ եմ, կմոտենա: Մենք մեզ մեղավոր զգացինք, մի անգամ էլ հասցրինք զգուշացնել, որ չի սիրում, միայն հրապուրված է:

Լուռ վեր կացավ, գնաց, ինքը մեզ մենակ թողեց…

***

Մի օր էլ եկավ հրաժեշտ տալու: Էդ հետո միայն հասկացանք, որ հրաժեշտ տալու էր եկել: Պատմեց, չնայած՝ պատմելու բան չկար, կարող էր ոչինչ չասել, բայց մեր պարտքն էր լսել ու հասկանալ մի քանի ամսվա սերը փայփայած ու իրենից անկախ այդ սերը կորցրած մեր ընկերոջը:

-Ի՞նչ եղավ,-մի անգամ համարձակվեցինք հարցնել:

-Ոչի՜նչ:

-Բա ինչու՞ էլ չեկավ:

-Հոգնել էր:

-Ինչի՞ց

-Չգիտե՜մ, մի օր հոգնեց ու որոշեց էլ չնայել, աչքերը մի կողմ թեքեց: Հենց այդ պահին հասկացա, որ ընդմիշտ կորցրի նրան:

***

Ասում էինք, չէ՞, հրապուրանք է, չէր հավատում…

***

Մոռացվեց, որովհետև մի քանի օրվա հրապուրանք էր, մի քանի գրամանոց զգացմունք, կուլ գնաց անկշռելի սերերին:

Մոռացվեց արագ, այնքան արագ, ինչպես արագ մոռացվում են մի քանի օրվա սերերը՝ առանց ավելորդ ձևականությունների: Այդ միքանիօրանոց սերերի նման էլ երբեք չմտաբերվեց, ականջը երբեք չզնգաց, թե` «Քեզ հիշող կա», որովհետև հիշող չկար: Մոռացվեց ընդամենը մեկ երեկոյի համար գնված զգեստի պես, որն այլևս չի գրավում հենց այդ երեկոյից անմիջապես հետո, այն զգեստի նման, որ հագնում են միայն մեկ անգամ այդ երեկոյի համար ու վերջ: Մոռացվեց այդքան արագ: Մոռացվեց այն օծանելիքի նման, որի վերջին կաթիլները հազիվ հերիքում են միայն մի երեկո բուրելու համար: Մոռացվեց այն ծաղիկների նման, որոնք սովորաբար հավերժ չհիշվելու են գնում հաստափոր գրքերի մեջ ու չորանում են, ու եթե մի օր հիշես ու ձեռք տաս, կփշրվեն, իսկ ինքն արդեն փշրված գնաց չհիշվելու:

Նյութականացվեց ու մոռացվեց…

Մի քանի անգամ հասցրեց հայելու մոտ զարդարվել, մի քանի անգամ միայն մազերը սովորականից ուրիշ հարդարեց, մի քանի անգամ հարևաններն ասացին, որ աչքերում փայլ է հայտնվել, մի քանի անգա՜մ ու վե՜րջ…

***

-Մի քանի անգամվա համար արժե՞ր հրապուրվել, գլուխ կորցնել:

-Արժեր, – մի վերջին անգամ այս մասին խոսելիս թռուցիկ ասաց նա:

Նյու Յորքի «Մետրոպոլիտեն» թանգարանում

«Նոր հայացք գրքին» մրցույթն ամփոփվեց

Հունիսի 29-ին «Մանանա» կենտրոնում տեղի ունեցավ Սուսաննա Հարությունյանի «Երկրորդ կիրակին ներառյալ» գրքի անդրադարձների մրցույթի ամփոփումը: Մրցանակաբաշխությանը ներկա էին անդրադարձների հեղինակները, գրողներ, լրագրողներ և գրքի հեղինակը:

Հանդիպումը սկսվեց ծանոթությամբ, մասնակիցները հնարավորություն ունեցան զրուցելու գրքի հեղինակի հետ, քննարկելու իրենց անդրադարձները, լսելու հեղինակի անձնական կարծիքը, խորհուրդներ  ժյուրիի անդամներից իրենց գրախոսությունների վերաբերյալ: 

«Հեղինակի համար շատ կարևոր է լսել ընթերցողի կարծիքը, հատկապես` երիտասարդության»,- իր խոսքում նշեց գրող Սուսաննա Հարությունյանը: Մինչ մրցանակաբաշխության արարողությունը սկսելը մասնակիցները գրողների և գրքի հեղինակի հետ աշխոիյժ զրույց էին սկսել հայ նոր գրականության մասին` արդյոք ինչ են կարդում, որ գործերը և որ հեղինակներին են համարում արժեքավոր, ինտերնետը ինչ ներգործություն է ունենում ընթերցողների ճաշակի ձևավորման վրա: Սուսաննա Հարությունյանը նշեց, որ ինտերնետում այժմ գրքերը շատ են, և պետք է լինել իսկապես խելացի ընթերցող, որպեսզի կարողանալ առանձնացնել արժեքավոր գործերը նրանցից, որոնց վրա չարժե ժամանակ կորցնել: 

-Մենք պատրաստել ենք շնորհակալագրեր բոլոր նրանց համար, ովքեր մասնակցել են այս մրցույթին, քանի որ այն, որ կարդացել եք, գրել եք գրախոսություն, արդեն խրախուսելի է,- նշեց «Մանանա» կենտրոնի տնօրեն Ռուզաննա Բաղդասարյանը:

Խրախուսական մրցանակներ ստացան Մարինե Իսրայելյանը, Մարիամ Բարսեղյանը, Լիլիթ Ներսեսյանը: Մասնակիցները ստացան Սուսաննա Հարությունյանի նոր լույս տեսած գրքերից հեղինակի ընծայագրով, ինչը, ինչպես նշեցին ժյուրիի անդամները, գիրքը ավելի արժեքավոր է դարձնում: 

Երրորդ մրցանակի արժանացան Սեդա Մխիթարյանը և Սոնա Մուրադյանը:

Երկրորդ մրցանակ ստացան Մարիամ Տոնոյանը և Անի Ավետիսյանը:

Առաջին մրցանակ ժյուրին որոշեց ոչ մեկին չշնորհել, քանի որ գրախոսությունները իրարից քիչ էին տարբերվում, և չկար այն եզակին, որը կտարբերվեր մյուսներից:

Հեղինակի համակրանք անվանակարգում մրցանակ ստացավ Լիլիթ Ներսեսյանը:

-Կցանկանայի նշել, թե ինչով է այս գործը յուրահատուկ ինձ համար,- ասաց Սուսաննա Հարությունյանը,- մենք հասկանում ենք, որ խոսքը պրոֆեսիոնալ գրականագիտական մրցույթի մասին չէ, և նույնիսկ պրոֆեսիոնալ մրցույթների դեպքում ես սիրում եմ, երբ գրախոսը նշում է ոչ թե այն, թե ինչ էր ուզում ասել հեղինակը, այլ թե ինչ ազդեցություն այն թողեց ընթերցողի վրա, որովհետև շատ դեպքերում հեղինակի տաղանդը կամ հմտությունը չի հերիքում իր ցանկացածը մատուցելու համար: Դրա համար շատ կարևոր է այն, թե ինչ ապրում, ինչ զգացողություն արթնացրեց ընթերցողի մեջ: Մեր մրցույթը կրում է ոչ միայն գրականագիտական, այլ նաև հանրամատչելի բնույթ: Բոլոր գործերը կարդալիս այնպիսի տպավորություն եմ ստացել, թե գրող մարդիկ  իրենց պատկերացրել են գրականագետի դերում: Հաճախ պատմում են բովանդակությունը, և իրենց թվում է, որ այդպիսով վերլուծեցին պատմվածքը: Իմ համակրանքին արժանացել է Լիլիթ Ներսեսյանի գործը, քանի որ նա ներկայացրել է ոչ թե այն, թե ինչ է ուզում հեղինակը, այլ իր ապրումակցումը հերոսին, այն, թե ինքը ինչպես ընկալեց հերոսի վիճակը, ինչպես հերոսը հայտնվեց իր խոհերում, իր մտքերում: 

Մրցանակաբաշխության արարողությունից հետո մասնակիցները ավելի ջերմ մթնոլորտում զրուցեցին գրողներ Գևորգ Տեր-Գաբրիելյանի, Սուսաննա Հարությունյանի, գրականագետ, բանաստեղծ Թադևոս Տոնոյանի հետ, ուղղեցին նրանց իրենց հետաքրքրող հարցերը: 

«Նոր հայացք գրքին» անդրադարձների մրցույթները շարունակական բնույթ են ունենալու: Հուսով ենք տեսնել ձեզ հաջորդ գրքերի անդրադարձների մրցույթին: