Մշակույթ խորագրի արխիվներ

Երաժշտությունը խոսող հոգի է

Արմեն Ադամյանը  երգիչ, կիթառահար է: Որոշեցի հարցազրույցս վերցնել նրանից, քանի որ շատ եմ լսել նրա մասին: Նա էլ է եղեգնաձորցի և սովորել է մեր դպրոցում` գերազանց առաջադիմությամբ:  Եղել է իր ժամանակի առաջադեմ, արվեստասեր մարդկանցից: Ստեղծագործում է նաև իմ ամենասիրած ռոք ժանրով:

-Երբվանի՞ց է Ձեր մեջ ծագել սեր դեպի երաժշտությունը և կիթառը:

-Դեռ անցած դարի 60-ական թվականներից, երբ ես ապրում էի Ագարակաձորում և սովորում Եղեգնաձորի թիվ 1 միջնակարգ դպրոցում, ու ամեն օր դպրոց հասնելու համար ոտքով անցնում էի 6-7 կմ:

Ծնողներս մանկավարժներ էին, և այդ պատճառով էլ մեր տանը միշտ շատ էին ամսագրերն ու թերթերը: Տանը նստած՝ ամսագիր էի թերթում, հանկարծ տեսա լեհական երաժշտական մի խումբ, որի ձեռքին կար Չերնիկովի կիթառ: Կիթառն ինձ գերեց:

Մեր ժամանակվա հիմնական ինֆորմացիայի աղբյուրը հեռուստացույցով ցուցադրվող հնդկական ու ադրբեջանական ֆիլմերն էին: Հաճախ լսում էի տարբեր ժանրերի երաժշտություն, որոնք փորձում էի կատարել: Դրանցից էին Beattles քառյակի առաջին երգերը:

-Եթե կարելի է, պատմեք Ձեր առաջին քայլերի մասին այդ բնագավառում:

-Ես դեռ դպրոցական տարիներին արդեն կայացել էի որպես երգիչ: Լինելով իմ հեռավոր ազգականների տանը՝ Դոնի Ռոստովում, ես լսել էի որակյալ էստրադային երգեր: Վերադառնալով Եղեգնաձոր՝ շատ հաճելի անակնկալ բերեցի մեր դպրոցի համար: Առաջին անգամ, մի համերգի ժամանակ, հանդես եկա ռոքնռոլային երգով, որը լավ ընդունվեց երաժշտասեր հանդիսատեսի կողմից:

Հիշում եմ՝ մշակույթի տան տեղը ճահճուտներ էին, իսկ ամֆիթատրոնի տեղում՝ վարունգի կախովի այգիներ: Կինոթատրոն էլ չկար: 12 տարեկան էի, երբ մշակույթի տանը կից մի փոքրիկ երաժշտական խումբ բացվեց՝ «Ծիծեռնակ» անվամբ, որի անդամներն ինձ հրավիրեցին միանալ իրենց խմբին:

-Այժմ  Դուք պատմում եք Ձեր դպրոցական տարիներից, իսկ ինչպե՞ս եք սովորել դպրոցում և ի՞նչ հետաքրքիր դեպքեր կհիշեք կապված դպրոցի հետ:

-Ես դպրոցում սովորել եմ գերազանց և ավարտել ոսկե մեդալով: Մասնակցել եմ հիմնականում մաթեմատիկայի օլիմպիադաներին, իսկ բանաստեղծություններ գրել եմ դեռ 3-րդ դասարանից:

Երբ 7-րդ դասարանում էի՝ 13 տարեկան, Եղեգնաձորի գերազանց սովորող և ակտիվությամբ աչքի ընկնող երեխաների մի խումբ ստեղծեցին, որի մեջ ընդգրկվեցի նաև ես, և ձմեռային արձակուրդներին մեզ տարան Մոսկվա-Լենինգրադ: Հենց Կարմիր հրապարակի խանութներից մեկում տեսա իմ երազանքների՝ Չերնիկովի կիթառը և  մոտս եղած ամբողջ գումարով գնեցի այն, որը դարձավ այդ ժամանակվա Հայաստանի առաջին էլեկտրական կիթառներից մեկը: Ես սկսեցի ինքնուրույն պարապել այդ կիթառի վրա, որովհետև ոչ մեկը չկար, որ սովորեցներ: Ես հաճախել էի երաժշտական դպրոց և ունեի որոշակի կրթություն: Հետո բախտս բերեց, երբ Եղեգնաձոր եկավ ջութակի ուսուցիչ Մերուժան Սիմոնյանը, ով նաև կիթառ նվագել գիտեր: Ես ընդգրկվեցի նրա խմբում: Բայց հետո նա մեկնեց, և ես ստեղծեցի իմ առաջին խումբը՝ 9-րդ դասարանում: Այն կազմված էր չորս տղայից ու երկու աղջկանից և կոչվում էր «Ե-Ե», այսինքն` «Եղեգնաձորի Երաժիշտներ»: Այդ խմբից էր շատ հայտնի են՝ Ժորա Սիմոնյանը և Հայկ Իսախանյանը:

-Նվագելը Ձեզ համար մասնագիտությո՞ւն է, թե՞ ուղղակի նախասիրություն:

Նվագելը, բացի մասնագիտությունից, Աստծու և բնության կողմից տրված շնորհ է, երկրորդը՝ պարգև, երրորդը՝ միակ փրկիչ օղակ, որը փրկում է աշխարհի և երկրագնդի վրա գտնվող ամեն տեսակ ճղճիմ ու անհեթեթ բաներից՝ սկսած պատերազմից, վերջացրած փողով, պաշտոնով, ընչաքաղցությամբ և քաղքենիությամբ:

Ինձ համար աշխարհի վրա ամենամաքուր տեղը դաշնամուրն է՝ սև ու սպիտակ ստեղների թագավորությունը: Երաժշտությունը խոսող հոգի է, որտեղ դու մտնում ես ու հանդիպում մաքրության: Երաժշտությունը ես համեմատում եմ բնության հետ:

Երաժշտությունը իդեալական է՝ իր բոլոր առանձնահատկություններով: Այն աշխարհի և տիեզերքի մի մասնիկն է:

-Ի՞նչ համերգներով եք հանդես եկել և որտե՞ղ:

-Ես չպատմեցի մի խմբի մասին, որը կոչվում էր «Էվրիկա»: Այդ խմբում նվագում էին մոտ 140 մարդ, որոնցից էին՝ Արման Հովհաննիսյանը, գեներալ-մայոր Ներսիկ Եսայանը և շատ շատերը:

Ես տարբեր խմբերով հանդես եմ եկել արտասահմանյան երկրներում՝ Լեհաստանում, Գերմանիայում, Չեխոսլովակիայում, Մորավիայում, Լատվիայում, Լիտվայում, Ղազախստանում, Ուզբեկստանում և ԽՍՀՄ-ի այլ երկրներում:

-Ասացիք, որ եղել եք տարբեր երկրներում: Իսկ վերաբերունքի ինչ-որ տարբերություն զգացե՞լ եք:

Ճիշտն ասած, ո՛չ մի տարբերություն: Նույնիսկ Ադրբեջանում մեզ շատ լավ ընդունեցին և խտրականություն չդրեցին ազգերի միջև: Նաև ունեցել եմ ադրբեջանցի ծանոթ երաժիշտներ, ովքեր ինձ օգնել են տարբեր հարցերում:

-Ո՞ր երգիչների հետ եք համագործակցել և ելույթներ ունեցել:

-Ելույթներ եմ ունեցել Ձախ Հարութի, Ռուբեն Հախվերդյանի, Դավիթ Ամալյանի, Էդուարդ Զորիկյանի, Վահան Արծրունու, Վահե Քոչարի, Աշոտ Ղազարյանի, Հրաչյա Հարությունյանի՝ Սիրուշոյի հոր, Արթուր Մեսչյանի, Արա Գևորգյանի, Նունե Եսայանի և այլոց հետ:

-Ի՞նչ Էիք ցանականում դառնալ մանկության տարիներին :

-Մանկության տարիներին ուզում էի դառնալ լրագրող: Նույնիսկ ավարտական քննության շարադրությանս մեջ, որն ուներ «Ինչպես ես քեզ տեսնում քսան տարի անց» վերնագիրը, գրել էի՝ լրագրող: Դպրոցն ավարտելուց հետո ուզում էի միանգամից լրագրող դառնալ: Սակայն նոր օրենք էր դուրս եկել. դիմորդը պիտի ունենար երկու տարվա աշխատանքային ստաժ: Ես թողեցի իմ մտադրությունը: Սովորեցի Մոսկվայի Մորիս Թորեզի անվան համալսարանում: Առաջին մասնագիտությամբ թարգմանիչ եմ: «Պիոներ-կանչ» թերթի հատուկ թղթակիցներից էի Եղեգնաձորում: Այդ ժամանակ արդեն հայտնի երգիչ էի:

-Արդյո՞ք այժմ էլ  ստեղծագործում եք: Եվ եթե՝ այո, ապա՝ ի՞նչ ժանրով:

-Այո՛, ստեղծագործում եմ: Ստեղծագործում եմ տարբեր ժանրերով՝ ռոք, փոփ, ջազ, ժամանակակից… Ունեմ նաև ժողովածուներ, որոնցից են՝ «Աստղիկները», «Հանդիպում ծերացած ռոքերի հետ», «Կարծիքներ, մտքեր, աֆորիզմներ»: Ունեմ 12 CD ժողովածու և 250 տեսաերիզ: Հայտնի  են «Այգաբաց», «Մեղավոր գարուն», «Աղոտ աչքերով ծաղրածուն», «Ճամփորդական», «Ամառային ձայներ», «Արևածաղիկ» ստեղծագործությունները:

-Ժամանակին շատ մեծ ճանաչում ուներ հեղինակային երգը, մարդիկ սիրում և լսում էին: Ինչպիսի՞ն է այսօրվա հեղինակային երգի ոլորտը Հայաստանում:

-1988-1994 թթ. իմ նախաձեռնությամբ Եղեգնաձոր քաղաքում կազմակերպվեցին և անցան հեղինակային երգի առաջին՝ թվով հինգ հանրապետական փառատոները, ուր առաջին անգամ բեմ դուրս եկան այսօր հեղինակային երգում արդեն հայտնի անուններ դարձած Վահան Արծրունին, Էդուարդ Զորիկյանը, Արմինե Հայրապետյանը, Արմեն Մովսիսյանը,Կարեն Մամիկոնյանը, Շիբոյան եղբայրները,Լիլիթ Կարապետյանը,Արամ Ավագյանը և շատ ու շատ ուրիշներ….Այսօր տաղանդավոր հեղինակ-կատարող Վախթանգ Հարությունյանի նախաձեռնությամբ Երևանում՝ Թումանյան 40 հասցեում, գործում է հայ հեղինակ-կատարողների «Բարդ ակումբ»-ը, որտեղ ամեն ուրբաթ օր հանդես են գալիս այս ժանրի ներկայացուցիչները, ինչպես նաև Ռուբեն Հախվերդյանը, Քրիստ Մանարյանը, Դավիթ Ամալյանը, Լիլիթ Սարգսյանը, Վահե Քոչարը, Վարդան Գալստյանը, վերջապես ես և այլոք…

-Մի հետաքրքիր պատմություն կարո՞ղ եք պատմել, որը տեղի է ունեցել Ձեր համերգների ժամանակ:

-Հետաքրքիր պատմություններ շատ են եղել: Մի անգամ Ռուբեն Հախվերդյանի հետ համերգի ժամանակ հանկարծ զգում եմ, որ նրա ձայնը չի հնչում: Շրջվում եմ ու ի՞նչ տեսնեմ.  քնել է: Դահլիճում մոտ 400 հոգի կար, ես վեր կացա ու ասացի. «Շը՜շ… Հախվերդյանը քնել ա: Կամաց-կամաց վեր կացեք և դանդաղ դուրս եկեք»:

Ու պատկերացրեք, որ ամբողջ ժողովուրդը շարան-շարան դուրս եկավ:

Հիշում եմ՝ մի անգամ ուղղաթիռով գնում էինք համերգի ու վայրէջք կատարեցինք եղջերուների հոտի մեջ:

Հետաքրքիր դեպք է նաև, թե ինչպես սովորեցի լողալ: Ես փոքր էի՝ 4-5 տարեկան, երբ բարեկամներով գնացել էինք գետ: Ես ուզում էի ցատկել, երբ հայրս բացականչեց. «Արմե՛ն, չթռչե՛ս, խորն ա՜»: Բայց ես արդեն ցատկել էի և զգում էի, որ չեմ կարողանում ջրից դուրս գալ: Բախտս բերեց, որ հայրս ցատկեց ու փրկեց ինձ:

-Ինչպիսի՞ խորհուրդ և բարեմաղթանք կտաք այսօրվա երիտասարդությանը:

-Հայ երիտասարդներին մաղթում եմ չմոռանալ մեր ազգային պատվի, տեսակի և որակի մասին:

Հարցազրույցը վարեց Սոֆյա Աբրահամյանը

Չի՛ կարելի, այ ձեր ցավը տանիմ, մեղք ենք

Արձագանքում եմ Մարինե Ղահրամանյանի «Համակարգչային կախվածությունը հիվանդություն է» և Նարեկ Բաբայանի «Հավերժ հակամարտություն» հոդվածներին:

Համակարգիչն ու առհասարակ համացանցը վատ բան չեն, եթե իհարկե դրանից օգտվելու տարրական կանոնները գիտենք: Այսօր կարելի է  ասել, որ մեր առօրյան տարբեր կողմերով կապված է համակարգչի հետ: Այ, էսպիսի մի օրինակ. Ես, լինելով «Մանանա» կենտրոնի պատանի թղթակից, չէի կարող որևէ նյութ ուղարկել 17.am կայքին, եթե չլիներ համակարգիչը, չէի տեղեկանա մյուս թղթակիցների նյութերին: Ես ապրում եմ Շիրակի մարզի Բանդիվան գյուղում, շատ հեռու մայրաքաղաքից, սակայն համացանցի օգնությամբ միանում եմ իմ հասակակիցների քննարկումներին, տեղեկանում, թե իրենք ինչպես և ինչով են ապրում: Մենք մի քանի վայրկյանում որոնում ու գտնում ենք մեզ հետաքրքրող ցանկացած նյութ:
Բայց ի վերջո, ամեն ինչ չափի մեջ է գեղեցիկ: Ու համակարգչից էլ պետք է չափավոր օգտվել, պետք չէ դարձնել համացանցը մոլորակ, Одноклассники-ը, Facebook-ը` երկիր, մեր անունով բացված էջն էլ բնակարան: Չի՛ կարելի, այ Ձեր ցավը տանիմ, մեղք ենք:

Ապագա չի՞

Արձագանքում եմ Մարինե Ղահրամանյանի «Համակարգչային կախվածությունը հիվանդություն է» հոդվածին:

 

Համակարգիչը ապագա չի՞: Լավ, հիմա ես ո՞նց հասկանամ ասածդ: Դու ես նյութն ուղարկել էս համակարգչի միջոցով` օգտվելով էն համակարգչային ծրագրերից: Եթե համակարգիչը ապագա չլիներ, հիմա արդեն մոռացվել էր, ինչպես մոռանում են հեռուստացույցը: Եթե մարդկության պատմության միջից հանենք համակարգչի գյուտը, հիմա մարդկությունը կդոփեր իր տեղում անցյալ դարի 50-ականներից: Ու եթե որոշ հանճարներ մտածեին, որ համակարգիչը ապագա չի, ու չստեղծեին բազմահազար համակարգչային տեխնոլոգիաներ ու ծրագրային ապահովումներ, հիմա ոչ-ոք չէր կարող խոսել իր հեռավոր բարեկամների հետ, ու ասեմ, որ սքայփով խոսելը համակարգչի միակ լավ հատկությունը չի: Այսօրվա դարում մարդիկ մտածում են, որ եթե կարողանում են միացնել ու անջատել սքայփը, դա իրենց բավարար է, և համակարգիչը ստեղծված է դրա համար: Բայց չէ՞ որ համակարգիչը մի ֆանտաստիկ գյուտ է, որը կարող է կատարել այնպիսի մաթեմատիկական հաշվարկներ, որոնք մարդ արարածը չի կարող: Ես միշտ պատկառանքով եմ նայում համակարգչին և, ամեն օր ավելի շատ ուսունասիրելով նրա կառուցվածքը, զարմանում եմ այն մարդկանց հանճարի վրա, ովքեր իրենք ամբողջ կյանքը վատնել են ինչ-որ մի դետալի վրա, բայց դարձել են համահեղինակը մի աներևակայելի հայտնագործության: Ու դու հիմա համարձակվում ես համակարգիչն անվանել սքայփ:
Ես մի բան ասեմ. Կարող է չհավատաք: Ես ու շատերը իրենց կյանքում համակարգչի օգնությամբ դասեր չենք սովորում: Ինչի՞ համար պետք կարող է գալ դասի համար համակարգիչը: Հիմա կասեք` ինչ-որ մի կոնկրետ բանի մասին տեղեկություն ստանալու համար: Հա, բայց եթե դու այդքան խորշում ես համակարգչից ու սիրում ես դասերդ, կարող ես գնալ գրադարան կամ օգտվել հանրագիտարաններից, որոնք հաստատ կան բոլորի տանը:
Հիմա եթե ուսուցիչներս որ կարդան, թող չնեղանան: Ես իմ գիտելիքների առյուծի բաժինը ձեռք եմ բերում համակարգչից, բայց ես ամբողջ ժամանակ Վիքիպեդիայում նյութեր չեմ կարդում: Ես կարող եմ ժամերով նայել ֆիլմեր ռուսերեն և նայելուց հետո, բացի բավականություն ստանալուց, բառապաշարս զգալի հարստանում է: Կարող եմ ժամերով թերթել ինչ-որ անիմաստ ու անկապ կայքերի «թայմլայն»-եր, բայց նայելուց հետո ավտոմատ ֆիլտրվում է ամբողջ ինֆորմացիան, ու ես սովորում եմ հազար տեսակի նոր բան: Ես հիշում եմ, փոքր ժամանակ համակարգիչ չունեինք, ու ես ժամերով խաղում էի էժանագին խաղային համակարգերով պիկսելային գրաֆիկայով և («Սեգա»,«Դենդի»), բայց հետո, երբ դուրս էի գալիս փողոց` յոթ քար խաղալու, միշտ կարողանում էի փլել բուրգը, որովհետև դրանից առաջ «Դենդիիս» վրա ժամերով նշան էի բռնում այլմոլորակային ափսեների վրա: Ու այդպես ես ձեռք էի բերում մի հմտություն` ճիշտ նշան բռնել: Առաջին հայացքից անպետք հմտություն է, բայց կյանքում շատ է պետք գալիս: Հիմա կասես` ինչի՞ համար ա էս տղան դրել իր կյանքը պատմում: Ասեմ: Ասածս այն է, որ համակարգչային խաղերը շատ օգտակար են: Օգնում են զարգացնել թե մատորիկան, թե տրամաբանությունը, և թե գիտելիքները: Ուղղակի պետք է ճիշտ խաղեր ընտրել: Ես որպես, այսպես ասած ՏՏ ֆանատ, պատրաստ եմ մինչև վերջ իմ ու շատերի տեսակետը պաշտպանել` ներկայացնելով փաստեր ու խոսելով փաստերով:

Հա ու վերջում, համակարգիչը «Ադնակլասնիկ» չի ու ոչ էլ Վիկիպեդիա,    ու պատկերացրու, ոչ էլ Սքայփ: Պահանջում եմ այսուհետ հարգանքով խոսել համակարգչի մասին:

Մարինե Ղահրամանյան

Համակարգչային կախվածությունը հիվանդություն է

Արձագանքում եմ Նարեկ Բաբայանի «Հավերժ հակամարտություն» հոդվածին

Մենք ապրում ենք 21-րդ դարում՝ ավելի ճիշտ, «համակարգչի դարում»: Մարդիկ իրենց կյանքը իմաստավորում են համակարգչի մեջ` ու ամենավատն այն է, որ համակարգիչը օգտագործում են ժամանցի, հաճույքի համար: Հիմա թե’ մեծահասակները, թե’ երեխաները համակարգչից կախվածություն ունեն և առանց համակարգչի իրենց կյանքը չեն պատկերացնում: Օրինակ, ես համակարգչից կախվածություն չունեմ, ճիշտ է, համակարգիչ օգտագործում եմ, բայց ոչ  դաս սովորելու կամ այլ բաների համար: Համակարգիչը ապագա չէ մարդկանց, մանավանդ, երեխաների համար: Քույրերս ամբողջ օրը կռվում են, թե ով պիտի խաղա համակարգչով, բայց ես նրանց բացատրում եմ, որ համակարգչով խաղալով գիտելիք չեն ստանում, նպատակին չեն հասնում, իսկ նպատակին հասնելու համար պետք է ոչ թե համակարգչով խաղան, այլ դաս սովորեն:

Համակարգչի բացասական կողմերը շատ-շատ են, բայց համակարգիչն ունի նաև դրական կողմեր: Օրինակ` համակարգիչը թույլ է տալիս որպեսզի մարդիկ շփվեն հեռու ապրող իրենց բարեկամների, հարազատների, մտերիմների հետ: Համակարգիչը նաև տեղեկատվության աղբյուր է, որտեղից կարող ես պետքական բաներ սովորել: Ցավոք, այսօր մարդիկ ավելի շատ օգտվում են համակարգչի բացասական կողմից, որն օգուտ չի տալիս: Մեր ժամանակների ամենամեծ թուլությունը համակարգչից կախվածություն ունենալն է:

Ես այսպես եմ կարծում, իսկ եթե դուք այլ կարծիք ունեք, գրեք:

Ընկեր Ռուզան

Լուսանկարը՝ Մարիամ Ղուկասյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Ղուկասյանի

Երբ ինձ փոքր ժամանակ հարցրին, թե ի՞նչ եմ ուզում դառնալ, միանգամից պատասխանեցի.

- Ընկեր Ռուզան: 

Հարցազրույց՝ Ամասիայի մանկական արվեստի դպրոցի դաշնամուրային բաժնի դասատու Ռուզաննա Մեռոյանի հետ:

-Ո՞ր երաժշտական դպրոցն եք հաճախել և քանի՞ տարեկանից:

-Ես հաճախել եմ Արմեն Տիգրանյանի անվան թիվ 3 երաժշտական  դպրոցի դաշնամուրային բաժինը, երբ դեռ յոթ տարեկան էի:

-Դպրոցական տարիներին ի՞նչ էիք երազում դառնալ և ի՞նչ մասնագիտություն ունեք հիմա:

-Երբ սկսեցի հաճախել երաժշտական դպրոց, դաշնամուրը և երաժշտությունը դարձան ինձ հոգեհարազատ ու մեծ ուրախությամբ և մանկական թրթիռով էի սպասում ամեն դասի սկսվելուն: Ահա  այս տարիքում  էլ ձևավորվեց իմ հետաքրքրությունը դեպի արվեստը: Ցանկանում էի դառնալ դաշնամուրի դասատու, իսկ արդեն քոլեջում սովորելու ընթացքում հմտացա և ընտրեցի դասատուի մասնագիտությունը, որով և զբաղվում եմ հիմա:

-Հիմա որտե՞ղ եք աշխատում և ի՞նչ մասնագիտական ուղի եք անցել:

-1981թվականից մինչև 2013 թվականը աշխատել եմ Գյումրու՝ այժմյան Ժան և Ալբեր Բողոսյանների անվան արվեստի քոլեջում: Միաժամանակ աշխատել եմ նաև Ամասիայի մանկական արվեստի  դպրոցում: Սակայն ծանրաբեռնվածության պատճառով չկարողացա  հասցնել երկու դպրոցները միաժամանակ և 2013 թվականին դուրս եմ եկել  Բողոսյանների արվեստի քոլեջից, իսկ այժմ աշխատում եմ Ամասիայի մանկական արվեստի դպրոցում:

-Ինչո՞ւ ընտրեցիք երաժշտական արվեստի բնագավառը:

-Մեր տունը գտնվում էր Ա. Տիգրանյանի անվան երաժշտական դպրոցի մոտ: Ես միշտ հաղորդակցման մեջ էի երաժշտության հետ: Դաշնամուրի ձայները, հնչյունները միշտ հնչում էին մեր տանը, և դպրոցի աշխույժ շարժը գրավեց ինձ: Քանի որ մայրս ի սկզբանե  ցանկություն ուներ ինձ երաժշտական դպրոց ուղարկելու, դրան նպաստում էր նաև այն, որ իմ մեջ մեծ ոգևորվածություն և ցանկություն կար, և  ես հաճախեցի երաժշտական դպրոց:

Լուսանկարը՝ Մարիամ Ղուկասյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Ղուկասյանի

-Դուք բնակվում եք Գյումրիում, բայց երկար տարիներ դասավանդում եք Ամասիայի արվեստի դպրոցում: Աշխատատեղի՞ խնդիրն է, թե՞ սերը Ամասիայում գտնվող երեխաների հանդեպ, որ մինչ օրս այստեղ եք աշխատում:

-Ես իմ մասնագիտությունը և աշխատանքը շատ եմ սիրում, այդ պատճառով տարբերություն չեմ դնում տեղի հետ կապված: Քանի որ ներկայումս Գյումրիում աշխատատեղերը քիչ են, այդ պատճառով շարունակում եմ աշխատել Ամասիայում: Դրա հետ մեկտեղ համայնքում բնակվող երեխաների հետ աշխատելը ավելի հետաքրքիր է: Այնուամենայնիվ, այս գործը իրենից ներկայացնում է բարդ և պատասխանատու աշխատանք:

-Մենք գիտենք, որ ձեր սաները մասնակցում են հանրապետությունում կայացող         մրցույթ-փառատոններին: Ի՞նչ մրցանակերի են արժանացել և արդյո՞ք փառատոններին մասնակցելը որևէ ազդեցություն ունենում  է երեխաների  վրա:

-Այո՛, սաներս և՛ Գյումրիից, և՛ Ամասիայից մասնակցել և մասնակցում են հանրապետությունում  կայացվող մրցույթ-փառատոններին, ինչպիսիք են՝ «Վերածնունդ» միջազգային փառատոնը, Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան մրցույթ-փառատոնը: Սաներիս մեծ մասը արժանացել են շնորհակալագրերի, գովասանագրերի, իսկ 2011 թվականին կայացվող  Ալ. Սպենդիարյանի մրցույթ-փառատոնին  սանս արժանացել է դիպլոմի՝ 4-րդ տեղը գրավելու համար:

-Ձեր երեխաները շարունակե՞լ  են ձեր գործը:

-Ես ունեմ երեք աղջիկ: Երեք աղջիկներս էլ հաճախել են Ժան և Ալբեր Բողոսյանների անվան քոլեջը: Ավագ աղջիկս՝ դաշնամուրային բաժինը, միջնեկը՝ վոկալ-դաշնամուրային, իսկ կրտսերը՝ դաշնամուրային բաժինը: Բայց նրանցից միայն միջնեկ աղջիկս է շարունակել զբաղվել իմ գործով և ընտրել դաշնակահարի մասնագիտությունը:

-Եթե հնարավորություն լիներ, ի՞նչ կփոխեիք մեր կրթական համակարգում:

-Մեր կրթական համակարգում կցանկանայի փոխվեր պետական մարմինների վերաբերմունքը արվեստի դպրոցների նկատմամբ, ուղղորդություն և հոգածություն աշխատողների հանդեպ:

-Ո՞րն է արվեստի դպրոցի մանկավարժի դերը հասարակության մեջ:

-Երեխային կրթելը և դաստիարակելը, զարգացնել ճաշակ, արվեստի նկատմամբ՝  սերը, ահա այս է մեր՝ մանկավարժներիս դերը:

Լուսանկարը՝ Մարիամ Ղուկասյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Ղուկասյանի

-Ի՞նչ կմաղթեք մեզ՝ ապագա սերնդին:

-Ձեզ մաղթում եմ՝ բարեկեցություն, հետաքրքրություն և մուտք դեպի դասական արվեստը, ճաշակի զարգացում, մաղթում եմ, որ գտնեք և զբաղվեք այն մասնագիտությամբ, որը ձերն եք համարում, և ամենակարևորը՝  հասնեք հաջողության այդ ոլորտում: Սա է իմ մաղթանքը:

Մրղուզը

-Րեխե՜ք, րեխե՜ք…
Րեխեքը՝
-Ինչ ա՞ լել…
-Հլա տեսեք, Մրղուզը ծընելա (ձնել)…
Էդ բառերը լսըմ եմ ամեն աշունքի վերջ, վեր արդեն ցրտըմա ու ամեն տրետ, վեր տենըմ ենք Մրղուզը ծնած ա, գիդըմ ենք, վեր մեր կոխքին մի ամսից ծուն դի կալ արդեն: Մրղուզը Մեափորի լեռնաշղթայի ամենապարցր գագաթն ա (պարցրությունը 2993 մետր): Մեր կեղիցը (Ներքին Կարմիրաղբյուր) մոտ 50 կմ հեռավորության վըրա: Կուճուր վախտվանից եմ գիդըմ Մրղզի մասին, որովհետև ով շատ տավար կամ վեչխար էր ունենըմ, տանըմ Մրղզի տակին պահըմ ին: Էն վախտ միշտ ասըմ ի՝
-Մա՜մ, արդեն հրևաննիքը տարել են սարըմը կովերը պահիլ:
Մենք էլ ինք սար ղրգըմ տավարը, բայց հրևանների հետ: Հմի էլ են Մրղզի տակին կովեր պահըմ: Կարունքը տանըմ են, աշունքի վերջ պիրըմ: Ու վենց վեր ավանդույթ ա ջահիլնիքը չեն քնըմ տավարը պահիլ: Իրանց տան տատին ու պապին են ղրգըմ: Վենց վեր հենց իրանք տատերը ու պապերն են ասըմ՝ տա ջահիլի տեղ չի: Չնայած վեր ամեն ամառային արձակուրդներին ում վեր թոռ ա ունենըմ՝ քնըմ ա տատի-պապի կողքին կենալ: Մեր ղոլըմը լեռը մենակ պարզ ղինակի վախտն ա ըրեվըմ: Մրղուզը վերին գրական Մուրղուզ են ասըմ, մեր հըմար Մասիս պես թակ ա:
Այ սենց մեր առօրյայի մի մաս կազմող մեր թանկ Մրղուզի մասին:

Լավաշ թխելու ծեսը

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Երբ խոսում են լավաշի մասին, միտս է ընկնում, թե ինչպես էինք լավաշ թխում մեր տանը: Լավաշ թխելը մի հատուկ ծես էր: Երկու օր առաջ պետք է տատիկս մաքրեր թոնրի տունը, հետո պետք է տեղյակ պահվեր «օգնողներին», ովքեր պետք է հացը «ետ անեին և պուլեին» (գնդեին ու գրտնակեին), և ամենապատվավոր մարդը, որ պետք է ներկա լիներ, հացթուխն էր:
Հաց թխելու առավոտը սկսում էր ժամը 4-ին: Տատիկս արթնանում  էր և սկսում խմորը հունցել:
-Սոսե,- ընդհատեց ինձ տատիկս.
- Մենք իրիգունն էինք հունցում. ես, Վալյան ու Աիդան, խմորը ծածկըմ ինք, մնում էր մինչև ժամը 4-ը: 4-ին թոնիրը վառըմ ինք, պուլում ու արագ սկսըմ ինք թխել:
-Բա ինչո՞ւ էիք այդքան շուտ անում խմորը, մեկա արագ գալիս է:
- Է, այ բալամ, էն վախտը թթխմոր չկար, մենք «խաշով» էինք անում:
-Իսկ «խաշն» ի՞նչ է:
-«Խաշը» էտ հին հացից վերցրած խմորն էր, որ թթվել էր:

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Ինձ ու քրոջս համար մեծ ուրախություն էր, որովհետև մենք էլ գործ ունեինք անելու: Պետք է պուլերը կրեինք, բայց Աստված չանի, թե հանկարծ մի պուլը կոխ տայինք: Հա, մոռացա պատմեմ, թե ինչպես էր գալիս հացթուխ Լաուր տատիկը: Երբ նա գալիս էր, առաջին բացած պուլը գցում էր թոնրի մեջ և սկսում երգել: Հա, անպայման նշեմ, որ մինչև յոթ հացը չլրանար, չէինք կարող ուտել:
-Տատիկ, ինչո՞ւ հենց յոթը:
-Վեսկավերի հացն է»:
-Էտ ի՞նչ ա, տատի:
-Տղամարդիկ քինըմ են, առավոտը շուտ եզները լծըմ են, վեր վարեն հողը, և էտ կոչվըմ ա «վեսկավեր»: «Վեսկավերի» հացը պիտի դզվի, վեր արդեն ուրիշները ուտեն:
Ահա~, հասկացա, թե ինչու: Հիշում եմ նաև, որ Լաուր տատիկը պատմում էր իր սկեսրայրի` Գոգոլ դայու արկածները: Գոգոլը մեր գյուղի ամենահումորով մարդն էր, որ արդեն կես դար է, ինչ մահացել է, բայց ամեն օր հիշվում է: «Օգնողներց» մեկը ասում էր.
-Լաուր, մի պատմի, թե հունց էս Գոգոլ դայուն ասալ Հաչոցըմը Այնաբի պարկալու մասին:
Ու Լաուր տատիկը սկսում էր, և այդպես չէինք զգում, թե ինչպես օրը ավարտվեց: Օրը ավարտվելուց հետո նորից սկսում էր մի ուրիշ աշխատանք. պետք է ամբողջ փողոցին նոր թխված լավաշ հասցնեինք: Իսկ ինչ կմնար, արդեն փռում էինք մեր բակում, որպեսզի չորանար:
Ցավոք, այսօր մենք չենք տեսնի այդպիսի բան:
Հա~, մոռացա նշեմ, Գոգոլ դայու մասին կպատմեմ հաջորդ անգամ:

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

 

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

 

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

 

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

 

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Պռավի ուլանը

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի-Պռավի ուլանը սկսեց,- ասում է Ամայս, երբ սկսվում են մարտ ամսի վերջիմ անձրևները:
-Ամա՛յ, իսկ էդ ի՞նչ ա:
Սրանից հետո Ամայը սկսում է մի հեքիաթանման պատմություն պատմել.
-Չարդ տանեմ, վեր մարտը պրծնըմ ա, պառավը խոտի դեզը վառըմ ա ու ասըմ. «Մարտ չխտի, դարդ չխտի (մարտը գնաց, դարդը հետը)»: Հետո մարտը ապրիլին ասըմ ա.
-Ինձ իրեք օր փոխ տու, ես էս պառավի հախիցը կյամ:
Հետո ծինը տյուռը կտրըմ ա, պռավի ուլանն էլ, իծանն էլ (ուլերն ու այծերը) կտորվըմ են: Օրը պյաց ա լըմ (բաց է լինում), արևը տյուս ա կյալի, ծնի տակիցը կանաչը րևըմ ա (երևում է): Պառավն էլ դե ո՛չ ուլ ունի, ո՛չ էծ, նստըմ ա կանաչ խոտի վրա ու ինքն իրան ասըմ.
-Կե՛ր, հա, կե՛ր:

Հ.Գ. Սիրելի թղթակիցներ, այսուհետ դուք էլ կարող եք մեզ ուղարկել ձեր տատիկներից ու պապիկներից լսած զրույցները, ավանդույթները, ասացվածքները, բանահյուսական այն հազվագյուտ գոհարները, որոնք պատմվում են ձեր բարբառով, և ցավոք, կամաց-կամաց մոռացվում:

Իմ եղբայրը երգիչ է


Իմ եղբայրը` Վրեժ Ճղրիկյանը, երգիչ է: Ես ուզում եմ ձեզ պատմել նրա մասին:
Մենք արմատներով Ալաշկերտից ենք, մեր պապերը գաղթել են Ալաշկերտի Խորաբերդ գյուղից և հաստատվել Շիրակի մարզի Ազատան գյուղում: Այսօր եղբայրս երգում է ազգագրական երգեր, և ինչպես ինքն է ասում, երևի մեր նախնիների շունչն է իրեն փոխանցվել: Մանկուց լսում ու սիրում էր ազգագրական երգեր, դրանք միշտ իրեն հոգեհարազատ են եղել:

-Վրեժ, կպատմե՞ս, թե ինչպես երգիչ դարձար:

-Միջնակարգ կրթություն ստանալուց հետո մասնավոր սովորել եմ ազգագրական երգեր, այնուհետև ընդունվել եմ Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայի Գյումրու մասնաճյուղը: Հիմա էլ երկրորդ կուրսում եմ:
Երեք տարեկանից սկսել եմ երգել: Նաև ասեմ, որ ձայնային կարողությունս ժառանգել եմ պապիկիս հորից: Ասում են, նա շատ լավ է երգել: Շատ եմ լսել ուրիշ ժանրերի երգեր, բայց միայն ու միայն ազգային երգն է իմ մեջ տպավորվել:
Մասնակցել եմ «Վերածնունդ» միջազգային մրցույթ-փառատոնին, հետո Վլադիմիր Սպիվակովի կազմակերպած փառատոնին, որը կայացել է Մոսկվայում, և ես երկու անգամ ներկայացրել եմ Հայաստանը:

-Կպատմե՞ս քո առաջին համերգի մասին:

-12 տարեկան հասակում եմ առաջին անգամ հանդես եկել հանրության առաջ: Կարծում եմ, այս տողերը կարդացողներից շատերը ինձ կհիշեն իմ մանուկ հասակից:

-Ինչո՞ւ հենց ազգագրական երգեր:

-Մեզանից յուրաքանչյուրը պետք է սիրի իր ծնողներին, եղբորը, քրոջը, սիրած էակին, իր երեխաներին: Հայրենիքը հենց սա է, իսկ ազգագրական երգը սովորեցնում է սիրել հայրենիքը: Ես ինձ չեմ պատկերացնում ուրիշ ժանրում:

-Հնարավո՞ր է Հայաստանում երգելով գումար վաստակել:

-Հնարավոր է, եթե ճիշտ աշխատես: Այսօր երգիչներ կան, որ գումարով անուն են ձեռք բերում և վազում են միշտ գումարի հետևից: Իմ կարծիքով դա սխալ է. երգիչը պետք է երգի իր ժողովրդի համար, ու այդ ժողովուրդն էլ հաստատ կվճարի երգչին իր լավ կատարման համար:
Ոչ միայն երգիչը, այլ ցանկացած արվեստագետ իր արվեստով պետք է հուզի հասարակությանը:

-Արդյոք երիտասարդները հիմա լսո՞ւմ են ազգագրական երգեր:

-Իմ կարծիքով, այո: Ամեն ժանր իր երկրպագուն ունի, ազգայինը՝ նույնպես: Ազգագրական երգը շատ պահանջված ու սիրված է թե մեծահասակների կողմից, և թե երիտասարդների:

-Ուզում ես միայն ազգագրական երգե՞ր երգել, թե՞ գուցե նաև ժողովրդական, գուսանական, ռաբիս:

-Ամեն մի երգիչ պետք է ունենա իր ժանրը և չպետք է շեղվի, ես երգում եմ նաև գուսանական և աշուղական, բայց ոչ բեմերում, այլ մեր փոքրիկ խնջույքների ժամանակ: Իսկ ռաբիսի մասին խոսք չկա, ընդհանրապես չեմ երգում:

-Հիմա մեր հասակակիցները շատ են դժգոհում, որ աշխատանք չկա, անհնար է մեր երկրում կայանալ: Դու ի՞նչ ես մտածում այս մասին:

-Եթե լինենք ուժեղ, նպատակասլաց ու խելացի, ճիշտ դասավորենք մեր կյանքը, ապա կհասնենք հաջողության:

Դերասան լինելը կոչում է

 Հարցազրույց հայրիկիս` դերասան Ռաֆիկ Խառատյանի հետ

-Հայրիկ, ինչո՞ւ ես ընտրել հենց դերասանի մասնագիտությունը:
-Որովհետև փոքր հասակից սիրել եմ թատրոնը, սիրել եմ կինոն, և դպրոցն ավարտելուց հետո Աստված կամեցավ, որ ես աշխատեմ Գյումրու Վարդան Աճեմյանի անվան պետական դրամատիկական թատրոնում որպես դերասան: Իմ երազանքը կատարվել է:

-Այսինքն, դու մանկո՞ւց էիր որոշել դառնալ դերասան:
-Այո, ես մանկուց երազել եմ դառնալ դերասան:

- Իսկ քո ընտանիքը ինչպե՞ս ընդունեց քո որոշումը:
- Հայրս չէր ուզում, սակայն կամաց-կամաց ընտելացավ այն մտքի հետ, որ իր տղայի մասնագիտությունը դերասանությունն է:

-Հիշո՞ւմ ես քո առաջին խաղացած ներկայացումը:
-Ես ներկայացումներ եմ խաղացել ինքնագործ խմբերում, որից հետո տեղափոխվել եմ թատրոն և առաջին իմ խաղացած մեծ դերը եղել է  «4 նմանակ եղբայրներ» բեմականացման մեջ, որտեղ ես կերտում էի 4 եղբայրներին:

-Քանի՞ տարի է, ինչ աշխատում ես թատրոնում:
-Թատրոնում աշխատում եմ 1979թ.-ից մինչև հիմա, բայց որպես դերասան` 1989 թվականից:

-Ի՞նչ ժանրերում ես խաղում:
-Ես ներկայացել եմ տարբեր ժանրերում, և կոմեդիա , և դրամա, Աստծո հաջողությամբ, բոլոր խաղացած դերերս կարողացել եմ հաղթահարել:

-Ի՞նչ հայտնի մարդկանց հետ ես խաղացել, հայրիկ:
-Ես խաղացել եմ Լևոն Թուխիկյանի, Խորեն Աբրահամյանի, Կարապետ Սարգսյանի, Ալեքսանդր Քոչարյանի, Սերգեյ Չոլախյանի և այլ հայտնի մարդկանց հետ:

-Իսկ կա՞ն դերեր, որոնք կուզենայիր խաղալ:
-Այո, կան, հուսամ կամաց-կամաց կստացվի:

-Երբեք չե՞ս զղջացել, որ դերասան ես դարձել:
-Երբեք:

-Ի՞նչ դժվարություններ ունի այսօր դերասանը, թատրոնը:
-Դժվարություններն ամենուրեք են, դժվարությունը թատրոնում այն է, որ թատրոնին պետք է հանդիսատես, դերասանին է պետք հանդիսատես: Դերասանի համար ի՞նչն է կարևոր. Հանդիսատեսը, և ինչու չէ, բարձր աշխատավարձը:

-Ի՞նչ հետաքրքիր դեպքեր են պատահել ձեզ հետ թատրոնում:
-Հետաքրքիր դեպքեր շատ են պատահել, որոնք ցավոք սրտի, հիմա հիշել չեմ կարողանում:

-Երբ սկսեցիր թատրոնում խաղալ, այդ ժամանակ ամուսնացա՞ծ էիր:
-Ոչ, այդ ժամանակ ամուսնացած չեմ եղել: Ամուսնացել եմ 1995թ.-ին: Արդեն խաղում էի և մինչև հիմա էլ խաղում եմ:

-Իսկ երբ ամուսնացար, մայրիկը դե՞մ էր քո մասնագիտությանը:
-Ոչ, դեմ չէր:

-Կուզենայի՞ր, որ երեխաներդ նույնպես դերասան դառնան:
-Եթե սեր ունեն դեպի թատրոնի, կինոյի հանդեպ, ինչու ոչ:

-Ի՞նչ կմաղթեիր մեզ` ապագա թատերասեր սերնդիս:
-Կմաղթեմ, որ ճիշտ ընտրություն կատարեն: Եթե սեր ունեն դեպի թատրոնը, բայց չեն կարողանում կամ չեն ցանկանում հաղթահարել դժվարությունները, ուրեմն, նրանց պետք չէ դերասան դառնալ: Հնարավոր է`ուրիշ մասնագիտություն ընտրեն, և դա իրենց համար ավելի հոգեհարազատ լինի, իսկ եթե ընտրեն թատրոնը և չկարողանան առաջ գնալ այդ ասպարեզում, ապա հետո շատ կզղջան: