Ամեն հրաժեշտ վերադարձի սպասում ունի։ Հայաստանից մեկնելիս, երբ ինքնաթիռն անցավ մեր երկրի սահմանը, ու ենթագիտակցությունս ընկալեց, որ օտարության մեջ եմ, արյունս կարծես երակներումս սառեց, շեղվեց իր բնականոն ընթացքից ու, զգացնել տալով մենակությունս, հետ դառնալու մասին մտքեր ներմուծեց դեպի իմ ուղեղ։ Հետ դարձն անհնար էր, պետք էր համակերպվել։ Բայց հաճելի էր կռահել, որ առջևում ինձ նոր բացահայտումներ էին սպասվում։

«Արտեկում» առաջին բացահայտումս եղան մարդիկ։

Մարդիկ

Ինչպես ամենուր՝ մարդիկ տարբեր են, բայց յուրաքանչյուր ազգ ունի իրեն բնորոշ գերակշռող հատկություններ, որոնցից ձևավորվում է ազգային դիմագիծը, բնութագիրը։ Երբ շփվում ես տարբեր երկրներից ժամանած մարդկանց հետ միաժամանակ, այդ տարբերությունը նկատելն ավելի հեշտ է դառնում։ Օրինակ, ռուսներն ինձ թվացին լավատես, անկաշկանդ, թեթև ապրող մարդիկ, ովքեր ապրում են այսօրվա օրով, իսկ այսօրն անցկացնում ուրախ՝ թքած ունենալով կուտակված խնդիրների, բացասական կարծիքների վրա։ Օսերի մոտ գերակշռում էր շեշտակիությունը. կասեն ու կանեն այն, ինչ մտածում են։ Առաջնայինը իրենց դիրքորոշումն է։ Բուրյաթներն ու թաթարները հանգիստ բնավորություն ունեին, իսկ  տաջիկներն ու ուզբեկները՝ հայերիս պես «ջիգյարով» ասող-խոսող էին…

Կարծրատիպերի հայրենիք Գավառում ծնված և մեծացած աղջկաս համար զարմանալի էր մի փաստ ևս։ 14-15 տարեկան ռուս աղջիկները սովորաբար արդեն ընտրած են լինում իրենց զուգընկերոջը ու կարող են անկաշկանդ շփվել, գրկախառնվել ուրիշների ներկայությամբ։

Հաջորդ ուշադրության արժանի բացահայտումս դասերն էին։

Դասերը

Ինչքա՜ն ջանքեր են պահանջվում հիվանդ ձևանալու համար, որպեսզի ստանանք մայրիկի թույլտվությունը մեկ օր դպրոցից բացակայելու համար։ «Իմ բախտը կարծես ինձնից առաջ է ընկել։ 20 օր առանց դպրոցի…»,-երանությամբ մտածում էի ես։

-Դպրոց էլ կգնաս, դասեր էլ կսովորես, գնահատականներ էլ կստանաս, դեռ ավելին՝ քեզ սպասվում են նաև մի շարք լրագրության վարպետաց դասեր,- ձայնեց ճակատագիրը վերևից։

«Արտեկ» մեկնող երեխաները սովորում են ճամբարի դպրոցում՝ «Հոգվարթսում»։ Այսպես արտեկցիները կոչում են դպրոցն արդեն երկար տարիներ։ Պատճառը դպրոցի ճարտարապետությունն է։ Ոչ մի գերազանց հիշողությամբ ու ինտելեկտուալ կարողություններով օժտված երեխա չի կարող չմոլորվել այնտեղ։ Այդ պատճառով մեկ դասաժամ տրամադրվում է դպրոցի ներսում էքսկուրսիայի համար։ Քեզ թվում է, թե դպրոցի միջանցքները շարժման մեջ են, երբ հինգ րոպեում, ինքդ էլ չգիտես ինչպես, հայտնվում ես հսկա դպրոցի մյուս մասնաշենքում, կամ երբ մեկ հարկ վերև բարձրանալու համար դու նախ աստիճաններով ցած ես իջնում և հակառակը՝ իջնելու համար պետք է բարձրանաս։ Մոլորվելու դեպքում միակ օգնականներդ դասասենյակների տեղերը ցույց տվող, պատերին փակցված սլաքներն են ու յուրաքանչյուր հարկին համապատասխան պատերի գույները։

Ես պետք է սովորեի 11-րդ դասարանում, ինչպես հայկական դպրոցում։ Սովորելու էի տարբեր ջոկատներից իմ հասակակիցների հետ։ Մաթեմատիկան և ռուսերենը անցկացվում էին ֆորմալ ձևով, իսկ մնացած առարկաները՝ յուրահատուկ մեթոդներով։ Օրինակ, աշխարհագրության դասին մեզ տարան Մասսադրայի ամրոց, որի թանգարանային հատվածին ու պատմությանը ծանոթանալուց հետո, աշխարհագրության ուսուցիչը տվեց հանձնարարություն. քայլերի միջոցով, համապատասխան մասշտաբ ու պայմանական նշաններ ընտրելով՝ գծել ամրոցի և նրա շրջակայքի հատակագիծը։ Քիմիայի ժամերին փորձերը կատարում ու եզրակացություններն արձանագրում էինք ինքներս: Օտար լեզուն անցավ անգլերեն «մաֆիա» խաղի միջոցով։ Ֆիզիկան անցկացնում էինք մագնիսների թանգարանում և փորձում էինք էներգիա ստանալ արևի, քամու, մեխանիկական եղանակով։  Հասարակագիտության դասին Սիմֆերոպոլի հնագիտական թանգարան գնացինք, դասը լսելու հետ մեկտեղ մենք նաև տեսնում էինք հին Ղրիմը՝ ցուցադրված նմուշների միջոցով։

Առաջին անգամ ես գոհունակությամբ զգացի, որ գործնականում կիրառելի են բոլոր այն գիտելիքները, որոնք սովորում ենք դպրոցում։

Ինչպես ասացի, դպրոցից բացի  լրագրության ջոկատների համար նախատեսված էր վարպետաց դասեր Ռուսաստանի հայտնի լրագրողների  և այդ ոլորտին առնչվող այլ մասնագետների հետ՝ Դենիս Դուբովեր, Աննա Շուստեր, Իգոր Պրոկոպենկո, Մարիա Լևչենկո, Տիմուր Սոլովյով և այլք։ Վարպետաց դասերը նպատակային էին, որպեսզի մեդիաֆորումի մասնակից երիտասարդները պրոֆեսիոնալների փորձի միջոցով ամբողջացնեին իրենց հիմնական գիտելիքները և, խորհուրդներ ստանալով, ավելի արդյունավետ աշխատեին։ Տեսական մասն ավարտելուց հետո անցնում էինք գործնականին՝ նկարահանումներ, մոնտաժ, տեքստերի հավաքում և խմբագրում, և այդ ամենը շարունակվում է ողջ օրվա ազատ ժամերի ընթացքում։ Նկարահանված ռեպորտաժները ցուցադրվում էին «ЮнТВ» ալիքով։

Չնայած դասերով ծանրաբեռնված օրվա գրաֆիկին, արտեկցիներն այդ օրերի ընթացքում նաև ակտիվ հանգիստն էին վայելում։

Ակտիվ հանգիստը

Միջոցառումներ, խաղեր, էքսկուրսիաներ, զարմանահրաշ առաջադրանքներ, մրցույթներ. սրանք արտեկցու առօրյայի անբաժանելի մասն են կազմում։ Օրն այնքա՜ն երկար էր թվում, երբ տեսնում էի, թե ինչքան բան կարելի է հասցնել մեկ օրվա ընթացքում, բայց միևնույն ժամանակ, այն բավականին արագընթաց էր, երբ օրվա վերջում օրվա անցքերն էինք քննարկում։ Առաջին օրերին «Արտեկի» պատմությանը ծանոթանալու նպատակով՝ խմբային խաղեր անցկացվեցին, որի էությունը կայանում էր նրանում, որ յուրաքանչյուր փուլում պատմվող արտեկյան պատմությունը լավ մտապահելուց ու համապատասխան առաջադրանքը կատարելուց հետո, անցնում էինք հաջորդ փուլին, որտեղ հարցերի միջոցով ստուգվում էր մեր՝ նախորդ փուլի ժամանակ ստացած գիտելիքները և ավելացվում նոր տեղեկություն։ Բացի խաղերից, «Արտեկում» բարձր մակարդակով կազմակերպվում էին միջոցառումներ ու մրցույթներ։ Միջոցառումներն ապշեցուցիչ էին, քանի որ ամեն տեսակ միջոցներ գործադրվում էին հանդիսատեսի համար համապատասխան միջավայր ստեղծելու ու անմոռանալի տպավորություններ փոխանցելու համար։ Պատկերացրեք՝ հանդիսությունների ստադիոնում դիմավորում են քեզ ծառայողական հագուստով անձինք, խնդրում են տոմսը, ինչպես գնացքում, և քեզ հրավիրում են ձեր տեղերը։ Միջոցառումն սկսվում է, էկրանին  այն գնացքն է, որով ճանապարհորդում ենք ժամանակի միջով։ Բեմին ներկայացումն է, իսկ հետևիցդ լսվում է իրական «թխկթխկոց», որոնք հիշեցնում են քեզ գնացի աղմկոտ ընթացքը։ Դերասանները խոսում են ռոբոտների մասին, ու չորս կողմից գալիս են իրականից չտարբերվող հսկա ռոբոտներ, խոսում են հրշեջներից, ու բեմի մոտ գալիս է հրշեջ մեքենան, փրկարարները վերևից իջնում են պարաններով…

Նույնը կարելի է ասել մրցույթների մասին։ Ամեն երեկո հանդիսությունների հրապարակում ջոկատները ներկայանում էին տարբեր համարներով՝ երգի, պարի, ներկայացման։ Այդ ամենը բեմադրվում էր նույն օրվա ընթացքում ու հաճախ միայն մեկ փորձից հետո ստացվում էր լավ ելույթ ունենալ, որովհետև միջավայրը տրամադրող էր։

Էքսկուրսիաներ և արշավներ

Գուրզուֆի ծոցում ծվարած «Արտեկի» սաների համար հաճախ էին կազմակերպվում էքսկուրսիաներ և արշավներ։ Սևաստոպոլում մեզ սպասվում էր ապշեցնող «Ակվարիումը», որտեղ ակվարիումների մեջ, հաստ ապակիներից այն կողմ, ապրում էին Սև ծովի «բնակիչները»։ Կրիաներ, ձկների բազմազանություն, կոկորդիլոսներ, ութոտնուկներ, մուլտֆիլմի հայտնի կապույտ ձկնիկ դորիներ, նեմոներ և նույնիսկ շնաձկներ։ Էքսկուրսիաներ դեպի տարբեր ամրոցներ ու պատմամշակութային վայրեր, դեպի հնագույն Խերսոնեսի ավերակներ, ռուս կայսրերի հանգրվանած դղյակներ, անցկացվում էին շաբաթվա մեջ 1-2 անգամ։

Լրագրողների ջոկատի համար միակ արշավը նախատեսված էր դեպի Այու-Դագ։ Հաղթահարելով հսկա սարի բարձունքը՝ մենք օծվեցինք որպես իսկական, հավատարիմ արտեկցիներ, և ջոկատավարները խորհրդանշական տառերով նկարազարդեցին մեր դեմքը։  Հետո մեզ առաջնորդեցին «Երազանքի քարաբեկորի» մոտ, որի շուրջը յոթ շրջան պտտվելուց հետո, ստորոտից մեզ հետ վերցրած քարերը դնում էինք քարերի ամենավերևում ու երազանք պահում, հավատալով, որ այն կկատարվի։ Շատերս պահեցինք նույն ցանկությունը՝ մի օր կրկին հանդիպել «Արտեկի» մեր ընկերներին։

Գուցե մի օր հանդիպենք… Գուցե։ Կային հրաժեշտի արցունքախառը գրկախառնություններ, կարմրած աչքերով, հուզված մարդիկ՝ շարժվող ավտոբուսիդ հետևից ձեռքը թափահարող, ու… Անվերջանալի օդային ճանապարհ, որը գուցե ընդմիշտ բաժանեց ինձ իմ 20-օրյա անհոգ, ուրիշ մանկությունից, բայց կար նաև հիշողությանս թերթերում տպված զրնգուն մի ձայն, որ հրաժեշտի պահին հորդորում էր չհուզվել. «Անպայման կհանդիպենք…»։ Կհանդիպե՛նք։ Ես, «Արտեկի» ընկերներս, դու, ու կպատմենք քեզ մեր անվերջանալի արկածների, տպավորությունների ու հեքիաթային այդ աշխարհի մասին, որի մասին ես դեռ այնքա՜ն քիչ բան եմ պատմել։ Անպայման կհանդիպենք։