Hasmik Miqayelyan

Նախաքննական տրտունջ

Այս տարին դպրոցական տարիներից ամենավատ տարին է իմ և ընդհանրապես մեր ամբողջ դասարանի համար: Քննություններ ունենք համարյա բոլոր առարկաներից: Մենք հույս ունեինք, որ գոնե բնագիտական առարկաները ընտրովի կլինեին, բայց ոնց որ ասում ենք, ու բոլորն էլ ասում են` փոփոխությունները ջարդվեցին մեր գլխին:

Բանավոր քննություններ: Ես արդեն մի անգամ տվել եմ բանավոր քննություն և դա շատ բարդ է: Միայն հանձնաժողովի անդամների ուշադիր նայելն արդեն շփոթեցնում է: Եթե երաժշտական քննությունը այդքան բարդ էր, ինչպե՞ս ենք հանձնելու դպրոցական քնությունները: Միայն այդ մասին մտածելն արդեն վախ է առաջացնում: Մտածում եմ` ինչպես ենք հասցնելու այդքան դաս կրկնել. 7-րդ դասարանից սկսած պետք է կրկնենք և ոչ միայն կրկնենք, այլ նաև նորից սովորենք, որ կարողանանք հանձնել բանավոր քննություններ:

Լավ է, գոնե բնագիտական առարկաները և մաթեմատիկան գրավոր են, բայց բնագիտական 4 առարկաներից քննություն կա: Ֆիզկուլտուրան էլ մի կողմից մտցրեցին քննությունների մեջ: Անգամ օտար լեզուները բանավոր են:

Չգիտեմ, ինչպես ենք հասցնելու այդքանը պարապել, կամ ինչպես ենք բոլոր դասերը հիշելու:

Artyom Avetisyan

Մսյո Ջեկը

Կիրակի օր էր, լեցուն իր անհաջողություններով և տխրությամբ: Ինչո՞ւ եմ ասում` անհաջող և տխուր, որովհետև այդ օրը ճակատագրական եղավ իմ հավատարիմ ընկերոջ՝ Ջեկի համար: Ջեկը իմ շունն է՝ հավատարիմ, հասկացող, հպարտ ու խորհրդավոր, ինչու ոչ, նաև բարի: Բայց միաժամանակ Ջեկը կարող է լինել գազազած, ոմանց համար` թշնամի և սարսափ, իսկ դա այն դեպքերում, երբ նրան վնաս են պատճառում, վատ են վերաբերվում և նման այլ դեպքերում: Հենց դա է պատճառը, որ նրան անվանում եմ Մսյո Ջեկ: Երբ նայում ես նրա աչքերին, կարծես թե լցված են թախիծով, տխրությամբ և այլ դառնություններով, որովհետև շունը մտածում է, որ ցանկացած պահի կարող ես իրեն ցավ պատճառել: Ջեկը օժտված է լավ հիշողությամբ, և հիշում է, թե ով է իրեն վատ վերաբերվել ու նույն կերպ է վարվում նրանց հետ:

Լուսանկարը` Արտյոմ Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Արտյոմ Ավետիսյանի

Ջեկը ունի նաև ընկեր` Բարոնը, որը համեմատած Ջեկի հետ, շատ տաքարյուն է և հարձակվում է ցանկացածի վրա: Նա ունի իր զոհին բռնելու խորամանկությունները: Բարոնը թաքնվում է թփերի, արտերի, առվակների, ջրատար խողովակների մեջ և անակնկալի է բերում թե՛ իր զոհին, թե՛ անցորդներին, և դժվարությամբ է նրանց բաց թողնում, քանի դեռ ես կամ ընտանիքիս մյուս անդամները չենք միջամտել:

Լուսանկարը` Արտյոմ Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Արտյոմ Ավետիսյանի

Երբ ես ձայն եմ տալիս` Մսյո Ջեկ, Բարոնը բաց չի թողնում առիթը և Ջեկի հետ մոտենում է ինձ: Բայց ասեմ, որ ես ավելի շատը սիրում եմ Ջեկին, որովհետև կարծես թե կյանք տեսած ծեր մարդու հոգի ունենա, որովհետև ցավ տեսած և ապրած կենդանի է, որովհետև նա ավելի հասկացող է: Ինչու ասացի` ցավ տեսած և ապրած, որովհետև հենց այդ կիրակի օրն էր, որ նա հազիվ փրկվեց մահի ճիրաններից:

Այդ օրը նա վրաերթի ենթարկվեց: Երբ մեքենան հարվածեց Ջեկին, նա լացելով և նվնվալով մտավ անտառ ու մինչև հինգշաբթի օրը ո՛չ նրանից լուր ունեի, ո՛չ էլ նրան տեսա: Ջեկը անհետացել էր: Շրջապատումս բոլորն ասում էին, որ հնարավոր է` նա սատկել է: Ճիշտ է, ես առաջին երկու օրը հույսս չէի կորցնում, որ Ջեկը կվերադառնա, բայց երրորդ օրը դա էլ մարեց:

Եկավ հինգշաբթի օրը, երբ դասերից հոգնած և տխուր վերադառնում էի տուն, մտքում հիշելով, որ Ջեկը սովորաբար ուրախ հաչոցով ինձ դիմավորում էր, հանկարծակիի եկա, երբ տեսա Ջեկին: Նա վազելով փաթաթվեց ոտքերիս: Ես բոլորին հայտնում էի այդ լուրը, բայց ոչ մեկն ինձ չէր հավատում:

Ջեկը տուն էր վերադարձել ողջ, բայց այդքան էլ առողջ չէր, որովհետև այդպիսի ուժեղ հարվածից հետո հավանաբար նրա ծնոտը վնասվել էր: Խեղճ Ջեկ, վիրավոր ու սոված քանի օր էր մենակ մնացել անտառում: Ես նրան այնքան կերակրեցի, որ դարձել էր գնդլիկ բոքոնիկ և այլևս չէր կարողանում ուտել հավելյալ կերը:

Ջեկն սկսեց ցատկոտել և խաղալ Բարոնի հետ: Բարոնը ինձնից ավելի շատ էր ուրախացել:

Ասեմ, որ Ջեկի բացակայության ժամանակ Բարոնը դռան մոտից չէր շարժվում, ոչ մեկի վրա չէր հարձակվում և շատ քիչ էր ուտում իր բաժին կերը: Թեև Բարոնը բակում էր, բայց այնքան տխուր էր, որ չէր հսկում, և անցորդների համար այդ մի քանի օրը մեր բակով անցնելը դարձել էր խաղուպարի նման մի բան:

Մսյո Ջեկը վերադարձել է, և այժմ բոլորս շատ ուրախ ենք և շատ հոգատար ենք վերաբերվում թե՛ Ջեկին, թե՛ Բարոնին:

Քեզ նայող հայի աչքերը

Քանի՞ բանաստեղծ է հայի աչքերի օգնությամբ փառաբանել սերը, քանի՞ երգահան է հյուսել սոնետներ`սիրած աղջկա աչքերով տարված, քանի՞ նկարիչ ու քանդակագործ է անմահացրել խենթացնող հայ աչքերի արտահայտությունը:

Հայի աչքերը շատ տառապանք ու դժվարություններ են տեսել, բայց միշտ որոնել են լուսավոր ապագա տանող ուղին և հավատով են լցված եղել:

Այսօր էլ ցուցահանդեսի ոգեշնչման աղբյուրը դարձյալ հայի աչքերն են: «Հայի աչեր» խորագիրը կրող ֆոտոցուցահանդեսը, որի հեղինակը Ավետ Ավագյանն է, բացվել է Երևանի մետրոյի «Երիտասարդական» կայարանում:IMG_5999

Սա Ավետի առաջին ցուցահանդեսն է: Այն հարցին, թե ինչու որոշեցիք հենց աչքեր լուսանկարել, հեղինակն ասաց.

-Որովհետև աչքերը մարդու մարմնի ամենահետաքրքիր ու ամենագեղեցիկ հատվածն է:IMG_5997

Լուսանկարած 60 աչքերից ընտրվեցին ամենագեղեցիկները և տեղ գտան ցուցահանդեսում:

Ավետը լուսանկարել սովորել է ինքնուրույն և կարծում է, որ լուսանկարել չպիտի ինչ-որ մեկի մոտ սովորես, դա կլինի կրկնօրինակել:IMG_5994

araqs aharonyan kotayk

Ենթամշակույթներ

Վերջերս առիթ ընձեռնվեց՝ «Ենթամշակույթներ» թեմայի շուրջ զեկույցով հանդես գալու։ Թեմայի շրջանակներում՝ փորձեցի հնարավորինս ուսումնասիրել ենթամշակույթներ ասվածը։ Նախ՝ ցանկանում եմ ասել, որ հասարակությունը, այնքան էլ խորը ուսումնասիրության չի ենթարկել այն, և հասարակության լայն շրջանակներում անգամ բավարար չափով տեղեկություն տարածված չէ։ Շատերը լսելով «ենթամշակույթ» ասվածը՝ չեն պատկերացնում, թե որքան խորքային է դրա արմատները և ընդհանրապես՝ ինչ է այն իրենից ներկայացնում։

Ենթամշակույթը հիմնական, դոմինանտ մշակույթի մի մասն է, անկախ նրանից՝ ընդունում ենք մենք դա, թե՝ ոչ։ Հիմնական մշակույթի մասը լինելով հանդերձ՝ այն լիովին տարբերվում է դրանից։ Երևի փորձենք հասկանալ՝ ինչով։ Ենթամշակույթների կրողները մեծապես տարբերվում են հիմնական մշակույթի կրողներից՝ իրենց հագ ու կապով, արտաքին ատրիբուտներով, մտածելակերպով, նախասիրություններով, սովորույթներով և այլն։ Հարց է առաջանում՝ էլ ինչո՞վ կարող է այն համարվել հիմնական մշակույթի մի մասը, կարծես՝ այն լրիվ հակառակն է այդ մշակույթի։ Այո՛,հենց այս տարբերություններն են, որ ենթամշակույթը տարբերակում են մշակույթից։ Եթե հիմնական մշակույթը ընդունում է այն ամենը, ինչը ընդունում է հասարակությունը՝ դարձնելով սովորույթ, ավանդույթ,ապա ենթամշակույթը, կարելի է ասել, վերցնում է այն ամենը, ինչը դուրս է մնում հիմնական մշակույթից։ Արժեքային համակարգը լրիվ այլ է։ Սա է պատճառը, որ մշակույթի կրողները չեն ընդունում ենթամշակույթը, որպես հիմնական մշակույթի մի մաս, իսկ դրա ներկայացուցիչներին անվանում՝ «այլմոլորակայիններ»։ Սակայն,սխալ է ասելը, թե՝ հասարակությունը նրանց չի ընդունում, իսկ իրենք իրենց համարում են հասարակության անդամ, քանի որ հենց իրենք, շատ հաճախ, չեն ընդունում, որ իրենք տվյալ հասարակության անդամ են, այսինքն՝ մերժում են իրենց պատկանելությունը հասարակությանը։

Լավ, իսկ որքա՞նով են ենթամշակույթները տարածված հայկական միջավայրում, որո՞նք ենք եղել դրանց տարածման հիմնական նախադրյալները, որո՞նք են առավել տարածված տեսակները և ինչո՞վ են աչքի ընկնում դրանց ներկայացուցիչները։

Երբ 1990-ական թվականներին հայկական միջավայրում սկսվեց արտագաղթ՝ դրա հետ միասին նկատվեց նաև փոքրիկ ներգաղթ։ Հենց այս շրջանում՝ Հայաստան են գալիս մարդիկ, ովքեր այս կամ այն կերպ առնչվել էին տարատեսակ ենթամշակույթների կրողների հետ և, փաստորեն, գալով այստեղ՝ նրանք դառնում են այդ ենթամշակույթների տարածողները։ Մինչ այդ, Հայաստանում ենթամշակույթները տարածված չէին, չկար բավարար չափով տեղեկատվություն՝ կապված ենթամշակույթների հետ։

Հայաստանում տարածված ենթամշակույթները հիմնականում էմոներն էին, գոթերը, քյարթուները, սատանիստները։ Հենց նրանց մասին էլ կխոսեմ։

Առաջինը սկսվեց տարածվել «էմո» կոչվող ենթամշակույթի տեսակը։ Սկզբում, իհարկե, քիչ թվով, ապա նրանց թիվը սկսեց աճել, չնայած այսօր էլ նրանք մեծ թիվ չեն կազմում և հիմնականում նկատվում են քաղաքային միջավայրում։ Ենթամշակույթի անվանումը գալիս է «Էմոշն ռոք» երաժշտական ժանրի անվանումից։ Այս ենթամշակույթի կրողների մոտ հիմնակում նկատելի են սևը և վարդագույնը, և ոչ հենց այնպես։ Սևը խորհրդանշում է կյանքի վատ կողմերը, դժվարությունները, սև կետերը, իսկ վարդագույնը՝ ճիշտ հակառակը։ Ըստ իրենց՝ իսկական էմոն՝ մինչև 20 տարեկանը պետք է մի քանի անգամ ինքնասպանության փորձ կատարած լինի։ Սակայն, ինչպես փաստերն են ցույց տալիս, դա այնքան էլ պարտադիր չէ էմո «դառնալու» համար, քանի որ նրանցից քչերն են համարձակվում գնալ նման քայլի։ Նրանց մոտ նկատելի են տարատեսակ փիրսինգները, որոնց միջոցով նրանք ցանկանում են ցույց տալ, որ չեն վախենում ցավից կամ կյանքի առաջադրած դժվարություններից։ Էմոները ,սովորաբար, հագնում են մեկ համար փոքր կոշիկ, որպեսզի դրանք ցավեցնեն ոտքերը՝ անընդհատ հիշեցնելով կյանքի դժվարությունների մասին։ Էմոներին շատ հեշտ կարելի է հասցնել ինչ-որ վիճակի, սակայն դա չի նշանակում, որ նրանց հեշտ է նեղացնելը, քանի որ նրանք կարող են իրենց պաշտպանել։ Սովորաբար, նախահարձակ չեն, ինչպես և գոթերը, սակայն վերջինների դեպքը փոքր ինչ այլ է. նրանք ասում են՝ վնասիր դիմացինիդ, եթե նա փորձում է քեզ վնասել, իսկ էմոները առավելապես հակված են իրենց վնասել։

Այժմ փորձեմ մի փոքր խոսել «գոթեր» կոչվող ենթամշակույթի մասին՝ փորձելով ներկայացնել այս ենթամշակույթի առանձնահատկություններն ու դրա ներկայացուցիչներին։ Գոթերի մոտ գերակշռում է սևի օգտագործումը։ Տղամարդկանց դեպքում նկատվում են երկար, սև վերարկուները, կանանց և աղջիկների մոտ՝ սև ներկված եղունգները, աչքերը, շրթունքները, մազերը և այլն։ Գոթերը ասում են՝ լինենք ռեալիստ, կյանքին նայենք բաց աչքերով։

Գոթերին ու էմոներին շատ հաճախ նմանեցնում են և զուգահեռներ տանում այս երկու խմբերի միջև, ինչը այնքան էլ դուր չի գալիս այս ենթամշակույթների ներկայացուցիչներին։ Որքան էլ զարմանալի է՝ գոթերը նախընտրում են հավաքվել տարատեսակ գերեզմանոցներում։

Եթե այս երկու ենթամշակույթների կրողներին փողոցում տեսնելով կարող ենք հասկանալ, որ նրանք տվյալ ենթամշակույթների ներկայացուցիչներն են, ապա նույնը չենք կարող ասել սատանիստների դեպքում։ Նրանք ասում են՝ պետք չէ բաց ներկայանալ հասարակությանը և ասել՝ ես սատանիստ եմ, քանի որ կա գաղտնիության խնդիր։ Սատանիստները հայկական միջավայրում այնքան էլ հեշտ չեն ընդունվում, իսկ եթե ավելի ճիշտ՝ ընդհանրապես չեն ընդունվում։ Դե, իհարկե, խնդիրը կրոնական պատճառաբանում ունի։ Քրիստոնեական միջավայրում, բնականաբար, նրանց տեղ տալ չեն ցանկանում։ Այս ենթամշակույթի հիմքում հենց սատանան է։ Սատանիստների համար խորհրդանշական թվեր են` 666-ը և 13-ը, որոնք, ըստ նրանց, հաջողակ թվեր են։

Հաջորդիվ ցանկանում եմ անդրադարձ կատարել մի ենթամշակույթի, որը, թերևս, ամենից շատն է տարածում գտել մեր միջավայրում։ Դա «քյարթու» կոչվող ենթամշակույթի տեսակն է։ Ի տարբերություն մյուս ենթամշակույթների, որոնց ներկայացուցիչները մեծամասամբ իգական սեռի ներկայացուցիչներ են, այստեղ գերակշռում են տղամարդիկ։ Հիմա կասեք՝ մի՞թե կանայք էլ կան այս ենթամշակույթի կրողների շարքերում։ Միանշանակ պատասխան տալու փոխարեն կասեմ, որ «քյարթու» ասելով՝ չպետք է հասկանալ «ծիծակ» կոշիկներով, նրանց հատուկ սև հագ ու կապով, զույգ կամ կենտ «չոլկաներով» տղամարդկանց, քանի որ այստեղ հարցը առավելապես մտածելակերպի հետ է կապված, իսկ նման մտածելակերպի տեր կանայք և աղջիկները, հավատացնում եմ ձեզ, քիչ չեն։ Քյարթուների մոտ նկատելի են ինչ-որ սահմանված «օրենքներ», որ չգիտես՝ ով է սահմանել։ Սահմանողները իրենք են (ասենք՝ երկար մազերով տղան՝ տղա չէ, այս կամ այն վարքի տեր աղջիկը «նորմալ» աղջիկ չէ, և այլն)։

Դե, իսկ ինքս, երբեմն, երևանյան միջավայրում նկատում եմ այս ենթամշակույթի կրողներին (քյարթուներին` ամենուր): Պետք չէ նրանց տեսնելիս տարօրինակ հայացքով, մի քիչ բացասական երանգավորում ունեցող դիմարտահայտությամբ նայել: Իրոք, անգամ այն դեպքում, երբ մենք չենք ցանկանում ընդունել նրանց «մեր» հասարակություն, նրանք այդ հասարակության մասն են: Դատողություններ անելիս՝ պետք է անպայման առաջնորդվել կոնկրետ իրավիճակով ու այդ իրավիճակից բխող հանգամանքներով: Ընդհանուր կարծիքը ոչ միշտ է ճիշտ: Հաշվի առնելով այն փաստը, որ ենթամշակույթներն էլ ծայրահեղությունից ծայրահեղություն են ձգվում՝ պետք է նրանց անդամներին էլ տարբերակել ու ճիշտ մոտեցում ցուցաբերել: Միմյանց նկատմամբ լինենք հանդուրժող:

emanina manukyan

Գիշերային ընթերցանություն

Ու էլի մայրիկի ձայնը խանգարեց ինձ, արթնացրեց ու արդեն իր` «Եկ այստեղ, հերի՜ք է քնես» խոսքերը ինքնաբերաբար տարան ինձ խոհանոց։ Ես ուղղակի կմահանամ, եթե նորից ինքն ինձ գործի դնի։

Ախր, աչքերս չեն բացվում, միտքս իր տեղը չի ընկնում, ու իրոք չեմ կարող նրան բացատրել, որ անցած ամբողջ գիշեր աչքս մեկ վայրկյան չեմ փակել, թե չէ կմատնվեմ։ Հա, մինչև լուսաբաց: Բայց մեկ է, ես արդեն հասել եմ իմ նպատակին, ու հետագա իրադարձությունները արդեն էլ կարևոր չեն։ Էհ՜, մայրիկ, դու չես իմանա, թե ինչ է եղել երեկ…

Երեկ՝ անժամկետ երկարացված, անհիշելի թվերով կազմված այն օրերից մեկն էր, երբ առավոտյան զարթնում ես, ու չնայելով քո անձի թողնել-չթողնելուն, սիրտդ ինքնին թելադրում է քեզ, թե ինչ պետք է անես այդ ամբողջ օրը: Ես վեր եմ կենում մի ահռելի մեծ ցանկությամբ։ Ցանկությամբ, ոչ թե պարզապես լցնել սիրտս, այլ այնքան լցնել, որ չտեղավորվի, թափվի, քաոս առաջացնի, և ի վերջո, մի բան փոփոխի․․․ Ու իմ սիրտը լցրեց այն՝ ինձ վաղուց դեպի իրեն ձգող, հիսուն գլուխ ունեցող, հոգիս արդեն շատ անգամ գերած կազմով այ, էն գիրքը։ Բայց ամենամեծ հիասթափությունն այն էր, որ ոչ մի կերպ, ոչ մի տեղից այդ գիրքը գտնել հնարավոր չէր։

-Էմ, էս ինչո՞ւ է աչքերդ արյուն լցված, բա աչքերիդ տակի սև շրջաննե՞րը։ Դու քեզ հայելու մեջ տեսե՞լ ես։

-Հա, մամ, երևի ալերգիա է, չգիտեմ։

Դե հա, Շերլոկ մայրիկին խաբել հնարավոր չէր, բայց մի ձև պլստացի, որովհետև ուղղակի այս անգամ նա շատ զբաղված էր ապուր պատրաստելով։

Իսկ իմ մեջ դեռ էդ գրքի ազդեցությունն էր։ Հիշողությունը կարդացածիս մասին։ Կարդացածս` անկոտրուն կամքի, ազատության տենչանքի ու երազանքների մասին։ Կարդացի ու հասկացա, ու անգամ մի պահ  չմտածեցի, որ այդ «պատմությունը գրվել էր, որպեսզի ցույց տար, որ բոլոր պրոբլեմների լուծումը, դա չքվելն է։ Կորելը, կորչելը, ինքդ քո մեջ, քեզնից դուրս»։

Լուծումները շատ են, բազմաթիվ, ուղղակի պետք է չմոռանալ օգտագործել «պլյուսները» ու առավել ևս «մինուսները»։

Ու, քանի որ երեկ նպատակ էի դրել ամեն կերպ լցվել հենց դրանով՝ էդ գրքով, անգամ դեմ ելնելով իմ սկզբունքներին, ես վերցրեցի հեռախոսս ու սկսեցի կարդալ։ Մոռացության տալով մայրիկի ասածը, որ հեռախոսը վնասակար է աչքերի համար, ես կարդում էի: Ու կարդացի. «Մի մտածեք, որ այս պատմությունը գրելով ցանկացել եմ ցույց տալ, որ»… Ու  մայրիկս անսպասելի ձայն է տալիս ինձ՝ իրեն օգնելու։ Միշտ, միշտ մայրիկը խանգարում է։ Ու ամենադաժանը այստեղ այն էր, որ մայրիկի հանձնարարած ոչ մի աշխատանք լիարժեք չէի կատարում, քանի որ մտքերս ամբողջովին գրքի մասին էին։ Ու ամեն վայրկյան գործից կտրվելով ու հեռախոսս ձեռքս վերցնելով ավելի ու ավելի էի զայրացնում նրան, մինչև ի վերջո իմ ձեռքից չխլեց իմ վերջին հույսը։ Փորձելով մի կերպ, բայց ոչ մի կերպ չկարողանալով կետրոնանալ գործի վրա, իմ մտքում միշտ այդ գիրքն էր։ Այն աղջկա մասին, ով պետք է օգներ ինձ, ում օրագիրը հնարավորություն կտար զուգահեռներ անցկացնելու իմ կյանքի հետ։

Ինչպես գիտեք, սրտին ոչ մի ձև չես զսպի ու, ոչ մի ձև չես շեղի իր ցանկություններից։ Ու էդ գիրքը ամբողջ ընթացքում հեռախոսիս միջից ինձ ձգում էր մինչև որ եկավ գիշերը։ Ու ծնողներիցս թաքուն ամբողջ գիշեր կարդացի սրտի թրթիռը մեջս։ Ապրեցի այդ աղջկա հետ, ուրախացա, տխրեցի, հուզվեցի, զարմացա, լցվեցի…

Ani Harutyunyan

Հանուն ֆուտբոլի լիարժեք ընկալման

Կարծում ես՝ ֆուտբոլը բիզնե՞ս է, իսկ թիմը միլիարդատերերի կո՞ւյտ: Ուրեմն ավելի լավ է` երբեք չխառնվես, չխոսես այդ խաղի մասին։ Մի՛ փորձիր կարծիք հայտնել, քանի դեռ չես տեսել այն տղաներին, որոնք մտնում են դաշտ ու պատրաստ են պատառ-պատառ անելու մրցավարին, եթե նա անազնիվ որոշում կայացնի։ Պատրաստ են բոլոր գրված ու չգրված օրենքներով, իրենց վերջին ուժերով պայքարել հանուն ակումբի, հաղթանակի, իրենց նվիրյալ երկրպագուների։

Նրանք պայքարել սովորել են դեռ մանկուց, երբ ցեխոտ ու քարքարոտ փողոցներում խաղում էին իրենց հին ու մաշված գնդակով։

Ասում են՝ լավագույն ֆուտբոլիստները ծնվում են փողոցում ու գալիս են` համաշխարհային մարզադաշտեր նվաճելու, այնտեղից իրենց հետ բերելով սերը։ Դու երևի չես տեսել Պույոլին…Իսկ ես, տանը նստած, ամեն անգամ զգացել եմ նրա ուժը, երբ նա պարտվելիս գոռում, սթափեցնում էր ֆուտբոլիստներին։ Նա չէր խաղում փողի համար, նա իր կյանքն էր դնում ֆուտբոլի մեջ։

Ահա քեզ մի փոքրիկ պատմություն, որը պատմում է Պիկեն. «Մի անգամ, երբ Պույոլը նոր էր ապաքինվել վնասվածքից և փոխարինման դուրս եկավ, ես նրան ասացի` բարի գալուստ: Նա պատասխանեց՝ կտրի՛ր ձայնդ և կենտրոնացի՛ր խաղի վրա»:

Իսկ դու հերթական միլիոնը բերող խթանն ես համարում գոլը։ Դու տեսե՞լ ես այն տարեց, ծերուկ մարդուն, որ ամեն գոլի ժամանակ վազում է դաշտի երկայնքով, հրճվանքից իրեն չի խնայում, ինչպես երեխան իր այդքան սպասված հեծանիվը ստանալիս։ Նա մարզիչն է, հերթական միլիարդատերը չէ, աստղակույտը կառավարողը չէ, նա ամեն խաղացողի զարգացրած մկանի հետ իր սև մազերից մի քանիսն է նվիրել։ Ես վստահ եմ՝ դու չես տեսել այն կայացած տղամարդկանց արցունքները, որոնք երեխայի նման լաց են լինում պարտության ժամանակ։ Մի՞թե նրանք էլի չեն ստանալու իրենց ամսական միլիոնը…Նրանք ընկնում են, կանաչ խոտի սառնությունը զգում իրենց մարմնով ու նորից բարձրանում, ցավից ատամները իրար սեղմած` շարունակում խաղը. առանց դրա էլ նրանք ստանալու էին իրենց միլիոնը…

Դու միշտ ասում ես.

-Քեզ ի՞նչ՝ ով կհաղթի, միևնույնն է, իրենք են փող աշխատում, դու միայն նյարդերդ ես փչացնում։

Գրո՛ղը տանի, դու երբևէ զգացե՞լ ես այն սերը, որը մենք՝ երկրպագուներս ենք զգում։ Երբևէ արտասվե՞լ ես ինձ նման, այն մեկի նման, ով հազարավոր կիլոմետրեր կտրել-անցնելով գնում է մարզադաշտ` խաղը դիտելու։ Երբևէ ցնծացե՞լ ես այն փոքրիկի նման, որը դեռ լիարժեք չի հասկանում՝ ինչ է ֆուտբոլը, բայց սերը ժառանգել է իր ծնողներից։ Ու երկրպագուներին տեսնելով՝ ուզում ես ֆուտբոլ կոչվել, որ միլիոնավոր սրտեր քեզ համար բաբախեն, սիրեն, նվիրվեն՝ երբեք չդավաճանելու խոստումով։ Հենց այդ մեծ սերն է, յուրաքանչյուր իրական երկրպագուի անմնացորդ սերը, որ միշտ մաքուր է, հեռու ամեն տեսակ բիզնեսից ու շահից: Դու չես տեսել պարտություն եզրափակչում, խաղի վերջին րոպեներին, դու չես տեսել՝ ինչպես է թիմիդ ավագը, իր վերջին խաղում հաղթելով, գավաթը բարձրացնում ու հեռանում, դու չես զգացել՝ ինչպես է ամեն հեռացող ֆուտբոլիստի հետ քո սրտի մի փոքր անկյունը դատարկվում։ Ա՛խր, դու չես զգացել ֆուտբոլը։

90 րոպե տևող այդ հույզերը ես քեզ երբեք չեմ կարող բառերով փոխանցել։ Ու քանի դեռ չես զգացել այն, ինչ մենք, մի՛ փորձիր ասել՝ դա անիմաստ խաղ է. ֆուտբոլը կյանք է:

Ֆուտբոլը ես եմ, ֆուտբոլը Էրիկ Աբիդալն է, որին ամենածանր հիվանդությունն անգամ չստիպեց ծնկի գալ. նա նորից խաղաց, բայց ոչ փողի համար։ Ու փողի համար չէր, որ ծանր վիրահատությունից արթնանալով՝ հարցրեց` ինչպե՞ս է խաղացել իմ «Բարսելոնան»…

Ani asryan

Մի օր կվառվի՞ տանս ճրագը

Կարոտ, թախիծ, հիշողություն, քաջություն, հպարտություն…

Այս յոթ ամիսների ընթացքում մտքիցս դուրս չի եկել այն պատերազմը, որին ականատես եղա:

Մեկի տան դուռը փակվեց, և ծուխը մարեց: Մեկի մայրը տխուր նայում էր ինձ, երևի տղայի հայացքն էր փնտրում, իսկ ես հազիվ էի զսպում արցունքներս: Մյուսի մայրը ծեր է, խնամողը հարսն է, նա տղայի մահվան լուրը լսել էր հեռուստացույցից: Շարունակե՞մ, ո՛չ, շարունակել պետք չէ, իմաստ էլ չկա:

Երևի ազգս սկսել է ապրել` գիտակցելով, որ մեր քաջերը դրա համար ուրախ կլինեն և ամպերի միջից իրենց ժպիտն էլ կերևա:

Մեր տունն էլ սկսեց ապրել, մեր տան ճրագն էլ վառվեց` հիշելով նրա հայացքը: Մեծ Մակիչը հորեղբայրս է, իսկ փոքրը՝ մյուս հորեղբորս որդին: Մենք բոլորս ապրում ենք մի տան մեջ: Հորեղբայրս զոհվեց Ֆիզուլի-Հորադիս պաշտպանական դիրքում: Նրա մահը մեծ կորուստ էր իմ ընտանիքի համար, սակայն այդ ցավը սփոփեց հորեղբորս որդին` իր աշխարհ գալով: Նրա մեջ մենք տեսնում ենք հորեղբորս, պապս նայելով Մակիչիկին, հիշում է իր որդու մանկությունը: Մակիչը հիմա հաճախում է մանկապարտեզ և մեր տան ճրագն է: Պապս հատուկ ուշադրություն է տածում նրա նկատմամբ: Ամեն օր ասում է.

-Մակիչիս հաց տվալ ե՞ք:

-Հա, պապի, մի քիչ կերել է:

-Մակի՜չս, քանք խանութ` պապին քեզ հինչ առնի՞:

-Պապի, ուզըմ եմ ծամոն, լայզեր:

-Մակիչիս սասն ա, էն հի՞նչ իլավ խոխիս:

Ամբողջ օրը տանը լսվում է.

-Մակի՜չ, Մակիչ, արի՛ տուն:

-Մակիչ, խելոք պահի քեզ:

-Գնա՛ լվացվիր, կեղտոտ են ձեռքերդ:

-Խաղալիքներդ հավաքի՛, այ տղա:

Երջանիկ ենք մենք, երջանիկ փոքրիկ Մակիչով:

Երևի ազգս սկսել է ապրել` գիտակցելով, որ մեր քաջերը դրա համար ուրախ կլինեն և ամպերի միջից իրենց ժպիտն էլ կերևա:

Կուբիշ պապը

Հարցազրույցս վարել եմ մեր գյուղի` Լիճքի, միակ կոշկակար Սիրական պապիկի հետ, ով իր 10 երեխաներին մեծացրել է հենց կոշկակարի արհեստով:

-Պապ, քանի՞ տարեկան ես:

-Ես 75 տարեկան եմ, բալա ջան, ունեմ 10 երեխա, մեկ աղջիկս էլ մահացել է:

Լուսանկարը` Լիլիթ Խլղաթյանի

Լուսանկարը` Լիլիթ Խլղաթյանի

12 տարեկան էի, պատահական ոտքս սայթաքեց ու ընկա, դրանից հետո կյանքումս ամեն-ինչ փոխվեց: Ամեն օր հիվանդանոցներ, բայց այդպես էլ բժիշկները չկարողացան ոտքս բուժել: 12 տարեկանից կաղում եմ…

-Պապ, իսկ ո՞նց եղավ, որ որոշեցիր դառնալ կոշկակար:

-Երբ ընկա ու ոտքս վնասեցի,այլևս չկարողացա գնալ դպրոց, մինչև յոթերորդ դասարան գնացի ու վերջ: Հա, ինչ էի ասում: Ինձ կոշկակարություն սովորեցրել է պապս, իսկ դրանից հետո սովորել եմ Երևանում:

Էդքանից հետո էլ եկա գյուղ, ու դե տեսնում եք, էս «բուդկում» եմ այդ օրվանից գյուղում, ինձ բոլորը «Կուբիշ» են ասում:

-Պապ, ինչի՞ «Կուբիշ»:

-Հենց սկսեցի կոշիկներ պատրաստել, այդ ժամանակվանից սկսեցին Կուբիշ կոչել: Չեմ էլ հիշում, թե ով և ոնց ասեց, բայց գյուղում հիմա բոլորը ինձ այդպես են կոչում: Արդեն անսովոր է դարձել իսկական անունս լսելը:

-Կոշկակարի արհեստը շահավե՞տ գործ է:

-Չէ, երբեք կոշկակար չէի դառնա, եթե առողջ լինեի: Ոտքս, որ չցավեր, ավելի լավ գործ կանեի: Երկու տարի սովորել եմ կոշկակարություն և կարող էի իմ ձեռքով կոշիկներ պատրաստել, բայց ոտքս այդտեղ էլ խանգարեց, և այդ ծանր գործը չկարողացա անել:

-Պապ, իսկ հիմա կոշիկներ բերո՞ւմ են, որ վերանորոգես:

-Դե հա, կան, մեկ-մեկ բերում են: Դե, ստացած փողին էլ արաղ եմ առնում ու խմում: Սիրում եմ խմել:

-Լինո՞ւմ է, որ սարքում ես, ու փողը չեն տալիս:

-Հա լինում ա, շատերին եմ կոշիկ կարել ու գնացել են, ու այդպես էլ փողը չեն տվել: Բայց չեմ նեղվում. երևի հնարավորություն չունեն, որ չեն տալիս…

-Իսկ ամեն կոշիկի համար որքա՞ն գումար եք վերցնում:

-Դե, նայած կոշիկ ու նայած, թե ում կոշիկն է:

Լուսանկարը` Լիլիթ Խլղաթյանի

Լուսանկարը` Լիլիթ Խլղաթյանի

-Այսի՞նքն, պապ:

-Հարուստից շատ եմ փող վերցնում` աղքատ, չունևոր մարդուց` քիչ: Բայց, բալա ջան, աղքատ մարդը ավելի առատաձեռն ա, քան հարուստը: Լինում ա ժամանակ, որ աղքատը վճարումը սպասվածից ավելի շատ ա անում: Հարուստներ էլ կան, որ չեն էլ ուզում լսել վճարելու մասին:

Ամեն դեպքում իմ աշխատանքն է, ու սիրով եմ անում:

-Լավ, պապ ջան, մենք գնանք, արդեն ուշ է, քեզ էլ առողջություն:

-Հաջողություն, բալա ջան, առողջությունը ձեզ լինի: Դուք եք մեր սերունդը, մեր ապագան: Ես` ի՞նչ. արդեն բիձա մարդ եմ:

Լուսանկարը` Լիլիթ Խլղաթյանի

Լուսանկարը` Լիլիթ Խլղաթյանի

Մի քանի խոսք էլ ասեմ հենց Կուբիշ պապի մասին: Նա շատ բարի և ժպտերես մարդ է, և ես մեծ ուրախությամբ անցկացրեցի այս հարցազրույցը:

heghine grigoryan

Երկու ծնունդ մեկ օրվա մեջ

Ամեն տարի պապիկիս ծննդյան օրը մտերիմներով հավաքվում ենք: Չնայած ցուրտ ձմռանը տունը լցվում է սիրով ու ջերմությամբ: Սեղանի շուրջ նստած բոլորը շնորհավորում էին պապիկիս` բաժակ բարձրացնելով ու կենաց ասելով: Պատահաբար խոսք բացվեց պապիկիս «երկրորդ ծննդյան» մասին: Ոմանք ինչպես և ես հարցական հայացքներով նայում էինք հոբելյարին: Եվ նա բոլորիս հետաքրքրասիրությունը բավարարելու համար` սկսեց պատմել իրեն հասած պատմությունը` իր իսկ ծննդյան օրվա մասին: Իր պատմությունը սկսեց նրանով, թե ինչպես ցրտաշունչ ձմռան մի օր`յայլայում ծնվել է ինքը: Ես մինչ այդ չէի լսել, որ այդ ժամանակները Մարտունու շրջանում գյուղացիներից շատերը ձմեռներն էլ սարում են անցկացրել: Ինչևէ: Սարի պայմաններում նորածին երեխային և  բուժօգնության կարիք ունեցող ծննդկանին պահել հնարավոր չէր, ուստի պետք էր նրանց անհապաղ գյուղ ուղարկել: Ձեռքի տակ եղած միակ տրանսպորտը սահնակն ու ձիերն են եղել: Մորն ու երեխային հնարավորինս տաք հագցնելով` նստեցնում են սահնակին ու գյուղ ուղարկում: Տուն հասնելուն պես սահնակից իջեցնում են մինչև ոսկորները սառած երիտասարդ մորն ու զարմանքով նկատում, որ երեխան չկա: Սառած և ուժասպառ տատիկս չէր նկատել, թե ինչպես է փոքրիկը սահնակից վար ընկել: Բոլորը խուճապի են մատնվում չիմանալով` ի՞նչ անել և ո՞նց: Վերջապես մի քանի տղամարդ հավաքվում են ու ճամփա ընկնում դեպի յայլա` նորածնին գտնելու նպատակով:

Ամբողջ ճանապարհին` աչքները չորս արած, այդ սառնամանիքին, ձյան ներքո նրանք հասնում են մինչ յայլա` այդպես էլ չգտնելով երեխային: Հուսահատ հետ են դառնում ` սրտներում երեխային գտնելու հույսի մի փոքրիկ նշույլ ունենալով: Հետդարձի ճամփին նրանցից մեկը ձյան մի թումբ է նկատում և, կարծես ներքին ուժի դրդմամբ, սառած մատներով ձյունը հետ է տանում: Եվ ի զարմանս բոլորի, ձյան մեջ  սառած ու կապտած երեխան էր ընկած `սառցակալած բարուրում: Անհանգստությունն ավելի է մեծանում, և բոլորը շտապում են կյանքի նշույլներ ցույց չտվող երեխային անհապաղ գյուղ հասցնել: Տուն հասնելով փոքրիկին սկսում են տաքացնել և, ի զարմանս շատերի, երեխան սկսում է շարժվել: Հետո աստիճանաբար կազդուրվում է:

Պապիկս մի օրում երկու անգամ է «ծնվել»: Պատմությունը լսելուց հետո բոլորը սկսեցին մեկնաբանել ու կարծիքներ ասել:

«Ինչ լավ է, պապիկ, որ քեզ գտել են: Առանց քեզ  չեմ էլ ուզում պատկերացնել այս կյանքը»,- մտածում էի ես` նայելով երջանկությամբ շրջապատված պապիկիս:

Milena Sedrakyan

Գոռը

Ոչ շատ երկար դադարից հետո ձեզ հետ նորից ես եմ` Միլենան:

Այս անգամ ձեզ պատմելու եմ մի պատանու մասին, ով չնայած իր տարիքին` այնքան բան է անում, որ չափահաս մարդը անգամ չէր կարողանա:

Գիտեմ, գիտեմ միանգամից մտքներիդ եկավ մի պատանի, ով ամբողջ օրը դաշտերում է, բայց ոչ, այստեղ լրիվ հակառակն է:

Մի զայրացեք, չեմ ձգձգում, պատմում եմ:

Պամությանս հերոսը Գոռն է ,Գոռը հորաքրոջս միջնեկ որդին է, 15 տարեկան է, ապրում է Երևանում: Երազանքներ շատ ունի, և աշխատում է, որ դրանք իրագործվեն:
Բացի այն, որ սովորում է ավագ դպրոցում, նվագում է ակուստիկ կիթառ, հարվածային գործիքներ, դաշնամուր, երաժշտություն է հավաքում, ստեղծում, ստեղծագործում, լուսանկարում է, ցանկանում է դառնալ օպերատոր:

Գոռը նաև դերասան է. խաղացել է ներկայացումներում: Նա այնքան բնական կարող է ձևացել մի բան, որ չհավատալ պարզապես չի ստացվի:

Ինձ շատ է օգնում, կարելի է ասել, իմ «շտապ օգնությունն» է, մի հարց, և զանգ Գոռին:

-Գոռ, ինչպե՞ս նկարեմ, որ լույսը հետևից ընկնի:

-Գոռ, ֆիլմի գաղափար ունեմ, կօգնե՞ս` նկարենք:

-Գոռ, մի երկու գեղեցիկ նկար եմ ուզում, տեսախցիկդ բեր, լուսանկարի, հա՞:

Լուսանկարը` Միլենա Սեդրակյանի

Լուսանկարը` Միլենա Սեդրակյանի

Եվ ես շատ շնորհակալ եմ նրան, առանց նրա ես կյանքում չէի սիրի լուսանկարչությունը:

-Գոռ, իսկ ինչպե՞ս սկեցիր նվագել կիթառ, պատմիր այդ մասին:

-Դեռ մակուց, երազել եմ նվագել այդ գործիքը, բոլոր իմ տարիքի տղաները երազում էին դառնալ տիեզերագնաց կամ ոստիկան, բայց ես երբ առաջին անգամ տեսա մեծ եղբորս ձեռքին բաս կիթառը, իմ մեջ ցանկություն առաջացավ կիթառ սովորել:

-Քանի՞ է տարի է, ինչ կիթառ ես նվագում:

-Արդեն երկու տարուց ավելի է, ինչ կիթառ եմ նվագում: Սկզբում շատ դժվար էր, նույնիսկ այնքան, որ մի պահ հույսս լիովին կորցրել էի, էլ չէի ուզում նվագել, սակայն իմ մեջ ուժ գտա և որոշեցի շարունակել:

-Ո՞վ է քո սիրած կիթառահարը:

-Ունեմ երկու շատ սիրելի կիթառահար, որոնցից մեկը իմ ուսուցիչն է` Գարեգին Ամյանը, իսկ եթե վերցնենք համաշխարհային մասշտաբով, շատ եմ սիրում Էնդի Մքքիին:

-Ես գիտեմ, որ դու դաշնամուր նվագել սովորել ես ինքնուրույն:

-Մի անգամ, երբ հայրս երգչախմբի դասեր էր անցկացնում, իմ ամենասիրած երգերից մեկը նվագեց, ես շատ էի տպավորվել և որոշեցի այդ գործիքն էլ դարձնել իմը: Մենք տանը ունեինք էլեկտրադաշնամուր, ես սկսեցի անել իմ առաջին քայլերը մենակ, քանի որ հայրս չափազանց զբաղված էր: Սկզբում չէր ստացվում, բայց հույսս չէի կորցնում և զգացի, որ ամեն ինչ կախված է իմ աշխատասիրությունից, և ամբողջ օրը նվագում էի ու չէի հոգնում:  Այնուհետև հայրս տեսնելով իմ մեջ ձգտումը, կարողացավ ինձ ժամանակ հատկացնել և որոշ բաներ սովորեցրեց: Եվ ես շատ ոգևորված արեցի իմ առաջին գործիքավորումը: Դա Սթինգի “Shape of my heart”-ն էր: Նվագում էր իմ եղբայրը` Մարգար Մկրտչյանը բաս կիթառ և իմ հորեղբոր տղան` Նարեկը` հարվածային գործիքներ:

-Գիտեմ, որ ինքդ էլ ունես գրած մեղեդիներ, դրանց ստեղծման պատմությունն էլ պատմիր:

-Ես ունեմ մեղեդիներ, որոնք ինքս եմ գրել, և դրա համար ես միայն շնորհակալ եմ Աստծուց, և երբեք չեմ հպարտանում դրանցով:

-Իսկ ի՞նչ  կպատմես հարվածային գործիքեր նվագելուդ մասին:

-Հորս խորհուրդն ընդունելով, որոշեցի նաև նվագել հարվածային գործիք, որը կլիներ իմ հիմնական գործիքը: Իսկ այժմ ընդունվել եմ Ջազի և էստրադային պետական քոլեջի հարվածային գործիքների բաժինը:

-Իսկ ինչպե՞ս  սկսեցիր լուսանկարել:

-Մեկ տարի առաջ ծնողներիս հետ մտածում էինք իմ մասնագիտության մասին, և նրանք ինձ խորհուրդ տվեցին դառնալ օպերատոր, որը ինձ անչափ համապատասխան էր և դուր էր գալիս: Հիմա լուսանկարում եմ և փորձում հմտանալ այդ մասնագիտության մեջ: