narek babayan

Ես 17-ի թղթակի՛ց եմ

-Վերջին ժամը չենք պարապելու, Երևանից ինչ-որ մարդիկ են գալու՝ սեմինար անցկացնեն։

Այս խոսքերը ես լսեցի գրեթե մի տարի առաջ։ Թվում էր, թե հերթական անհետաքրքիր սեմինարն է լինելու, որի տված միակ օգուտը վերջի ժամը չպարապելն էր։

Մեր` Մալիշկայի դպրոց էր եկել «Մանանա» թիմն ու ներկայացնում էր իրենց ծրագիրը։ Հանդիպման ընթացքում ուղեղումս մոտավորապես այսպիսի իրավիճակ էր․

-Վայ, կինոներ են նկարում, դզեց։ Մի րոպե, ահ, ի՞նչ շարադրություն։ Չեմ գրանցվի։ Վայ քո, Վահեի՞ն որտեղից գիտեն։ Ֆոտո՞․․․Լավ, տեսնեմ` ինչ կանեմ։

Հանդիպումից հետո ընկերս՝ Սերոժն ասաց, որ անպայման գրանցվելու է։ Դե, ես էլ ունեի նման ծրագիր։

Հաջորդ օրը Սերոժը ասաց, որ արդեն դիմել է ու պիտի երկու շարադրություն գրի։ Ես նույնպես դիմել էի, սակայն դեռ պատասխան չէի ստացել։

Հասա տուն, ու պարզվեց, որ ես էլ պիտի գրեմ այդ շարադրությունները։ Այստեղ ես մի քիչ կանկեղծանամ։

Այդ ժամանակ համակարգչով հայերեն գրել ընդհանրապես չգիտեի, ու բացի այն, որ պիտի ամենաչսիրածս գործն անեմ, գումարվում էր անհարմար գրելաձևը։ Մի խոսքով, որոշեցի չպատասխանել, դե ինչ անենք, հո չսպանեցին…

Քայլում էի Վահեի հետ, չեմ հիշում` որտեղից ու դեպի ուր։ Նրան զանգեց տիկին Ռուզանն ու ինչ-որ բան ասաց։ Զանգից հետո Վահեն մի քիչ թռվռաց ու ասաց, որ մեզ մոտ դասընթացի են գալու, ու հարցրեց․

-Դու դիմել էիր, չէ՞:

-Չէ հա, հավես չկա:

-Արա գնա դիմի, կայֆ բանա։

-Լավ, տեսնեմ։

Գնացի տուն ու նորից դիմեցի։ Ստացա նույն պատասխանը, գումարած այն, որ շուտով մեզ մոտ դասընթաց կլինի։

Հավատացեք, ես ստացա այս ստի պատիժը։ Երեք ժամ նստած համակարգչի առաջ հայերեն տառերն էի ման գալիս ստեղնաշարի վրա։ Էդպիսի տանջանք ոչ մեկին չեմ ցանկանա։

Մի խոսքով, գրանցվեցի, մասնակցեցի դասընթացին։ Սկսեցի ակտիվ թղթակցել։ Օրը մի նյութ էի ուղարկում։ Անգամ մեր մեր գյուղի թղթակիցների հետ ամանորյա մուլտ նկարեցինք։ Մուլտի մասին առանձին նյութ ունեմ։ Եթե հավես ունեք՝ կարդացեք։

Հիմա ես արդեն 10 ամսվա թղթակից եմ, ունեմ մոտ երեսուն նյութ, նկարած երկու ֆիլմ ու մի քանի ֆոտոշարք։ Համարվելով ամենակտիվ թղթակիցներից մեկը, մասնակցել եմ մեդիա ճամբարին։ Ու միայն հիմա եմ հասկանում, թե ինչ մեծ բան արեց ինձ համար Վահեն, ասելով, որ անպայման ուղարկեմ նյութերս։ Երեքժամյա տանջանքի դիմաց ես ստացա բոլոր իմաստներով ամեն ինչ։ Նոր ընկերներ ողջ Հայաստանից։ Լրիվ ուրիշ մտածելակերպ, ամեն ինչի նայում եմ, որպես նոր նյութի կամ ֆիլմի թեմայի։ Էն որ ասում են, է, դպրոցը մեր երկրորդ տունն է, ուսուցիչն էլ` երկրորդ մայրը։ Իմ երկրորդ տունը «Մանանայի» գրասենյակն է, իսկ երկրորդ մայրը՝ տիկին Ռուզանը։ Երկրորդ մոր հետ ձեռք բերեցի նաև երկրորդ ընտանիք՝ «Մանանա» թիմը, ում ի դեպ, արդեն երկար ժամանակ է, ինչ չեմ տեսել, հասցրել եմ կարոտել: Հուսանք այս տարի ևս հանդիպում կլինի։

Լավ, էլ չշարունակեմ, երևի այսքանը հերիք էր զգացմունքներս արտահայտելու համար։ Գնամ, տեսնեմ` եղեգնաձորցի թղթակիցներն ի՞նչ թեմա կառաջարկեն իրենց քաղաքում ֆիլմ նկարելու համար։

Հ․Գ․ Սպասում եմ Վայոց ձորյան որքշոփին, կգաք չէ՞:

Հ․ Գ ․Գ․ Եղեգնաձորի ֆիլմն էլ մինչև նոր տարի կաշխատենք նկարել։

խաչիկ բունիաթյան

Մի քիչ բարություն, ու վերջ

Դասերս վերջացավ, ու տուն գնալու ժամանակն էր։

-Տղերք, կայարան ո՞վ ա գալիս։

Ու չորսով անձրևի տակ քայլելով գնացինք կայարան։

Նոր թխված բուլկիների հոտը գերեց մեզ, և կնստեինք մեր գյուղի ավտոբուսը, շտապեցինք գնել։ Ուտելով և խոսելով քայլում էինք, և հանկարծ նկատեցինք չորս թրջված և վատ վիճակում գտնվող անօթևանների։

-Տղերք, եկեք ամեն մեկին մի հատ բուլկի տանք, սոված կլինեն։

-Հա՛, ճիշտ ես:

Մոտեցանք ու առաջարկեցինք։ Չնայած սոված էին, մերժեցին առաջին անգամ, բայց երբ ասացի` ես կերել եմ ու սա քեզ համար եմ բերել, ձեռքը մեկնեց և վերցրեց։ Նրանցից մեկն արցունքը մաքրելով ասաց․

-Ապրեք՛, տղերք ջան։

-Խնդրեմ, անուշ արեք։

Եվ սկսեցին ուտել` մեկը մյուսին առաջարկելով։ Քիչ հեռու մի մարդ էլ կար, որը շատ վատ վիճակում էր։ Նրանցից մեկն իր բաժինը կիսելով, տարավ և սկսեց կերակրել ծեծված պապիկին։

-Տղերք ջան, մի բան խնդրեմ , «Չիբուխ» կառնե՞ք, խնդրում եմ։

Գնացինք ու բերեցինք, և շնորհակալություն հայտնելով, սկսեցին ծխել։ Լաց լինելով մոտեցավ նրանցից մեկն ու սկսեց պատմել․

-Տղերք ջան, ես ազատամարտիկ տղա եմ: Էս վիճակին տղուս պաճառով եմ ընկել: Տունը ծախեց, ինձ ասաց, որ մի սենյականոց տուն ա առել ու տեղափոխվեցի էդ տուն, մի քիչ էլ փող տվեց ու հաջող արեց, գնաց Հոլանդիա։ Մի ամիս անցավ, ու տանտերը եկավ ասեց, որ վարձը տալու ժամանակն ա: Զարմացա, ասի` ի՞նչ վարձ, տղես էս տունը ինձ համար առել ա: Բայց փաստորեն խաբել էր: Դե, ես էլ մի քիչ խմելու հետ սեր ունեմ, չեմ էլ հիշում էն ժամանակ ինչ ա դեմ տվել, որ ստորագրեմ։ Ամիսը 17 000 թոշակ են տալիս: Հաշմանդամ եմ, ուկրաինացի սնայպերը 91 թվին պատերազմին ձախ ուսիցս ու փորիցս խփել ա, թևիս մկանն էլ կտրվել ա, թե չէ, ես կաշխատեի: Նոր, որ էն բիձուն կերակրում էի, է, շատ եմ սիրում, ինքն էլ՝ ինձ։ Երեկ երեք լակոտ էնպես են ծեծել խեղճին, չի կարում շարժվի: Մի կերպ համոզում եմ, որ հաց ուտի, սովից չմեռնի։ Գիտե՞ս` քանի օր հաց չէի կերել, երեք օր: Էն բուլկին, որ բերեցիր, սիրտս սկսեց արագ աշխատել: Աչքերս փայլեցին: Ուղղակի սկզբից ամաչում էի վերցնել։

Տղերք, էս ա մեր ընտանիքը: Սաղս էլ մի բանի պատճառով փողոց ենք ընկել, անտեր ենք. ոչ տուն ունենք, ոչ հարազատ։ Իրիկունն էլ էս կայարանի մոտ պուլպուլակի ջրով լվացվում ենք, նասկիները լվում ենք: Չնայած, էդ նույն նասկին էնքան ենք լվացել, արդեն մաշվել ա։ Էսա մեր օրը։ Էսօր էլ անձրևի տակ ենք մնացել: Ոչ հաց էինք կերել, ոչ տաք շոր ունենք… Որ դուք էլ էդ բուլկին չտայիք, սոված պիտի քնեինք։ Մի քանի օր առաջ էլ մեր հաշմանդամ ընկերը մեռավ, ստեղ էր էլի մնում։

Ես էլ չդիմացա.

-Ցավդ տանեմ, հերիք ա, էլ բան մի պատմիր..․

Մի կերպ էս նախադասությունն ասացի ու արցունքներս մաքրեցի։

Չգիտեմ, գուցե մեկն ասի` հնարում են, գուցե ասեն` իրենց խմելու պատճառով են էս օրն ընկել: Դե միշտ էլ կարելի է պատճառներ գտնել։ Բայց մեր կողքին նույնիսկ անօթևան կենդանիներից վատ վիճակում ապրում են այս մարդիկ` ցրտի, անձրևի, ձյան, սովի, անօգնական ու խեղճ մարդկանց ծեծելով ինքնահաստատվողների մեջ:

Ես չգիտեմ` ինչպես օգնել, բայց տանջվում եմ: Հիմա գրում եմ այս տողերը և խնդրում. ո՞վ կարող է օգնել ու լուծել այս մարդկանց գոնե գլխներին ծածկ ունենալու խնդիրը: Ժողովուրդ,անտարբեր մի անցեք ոչ մի անօթևանի կողքով, ամեն մեկն էլ իր պաճառներն է ունեցել փողոցում մնալու։ Մի քիչ բարություն, ու վերջ: Մի հանդիմանեք նրանց, մի արդարացրեք ձեր անտարբերությունը, բարությունը ընտրությամբ չեն անում”

Հ.Գ. Շատ եմ ուզում, որ էս մարդու տղան կարդա հոդվածս ու հասկանա, որ թողնելով փողոցում հորը ու խաբելով, ինչ օրն է գցել իր հորը: Չնայած` ինչո՞ւ պիտի կարդա, ինքը հաստատ կարդացողներից չէ…

tamara galstyan

Չհանձնվել

Այս տարի ես փոխադրվեցի 12-րդ դասարան: Ինչպես մյուսները, այնպես էլ ես, ունեմ տարեվերջյան ավարտական քննություններ, սակայն բացի դրանից, որոշել եմ ընդունվել բարձրագույն ուսումնական հաստատություն և ջանք չեմ խնայելու նպատակիս հասնելու համար: Բնականաբար, քանի որ վերջին տարին է, ես պետք է լարված աշխատեմ, որպեսզի կարողանամ գերազանց հանձնել ինչպես ավարտական, այնպես էլ ընդունելության քննությունները: 

Գրաֆիկս ահավոր լարված է, փորձում եմ ամեն ինչ ծրագրել, որպեսզի ամեն ինչ հասցնեմ և չունենամ թերություններ: Չեմ թաքցնի` շատ դժվար է, հաճախ հուսահատվում եմ, կոտրվում, ցանկանում եմ վերջ տալ ամեն ինչին, բայց հետո հասկանում եմ, որ կյանքում ոչինչ հեշտ չի տրվում, նպատակներին հասնելու համար պետք է պայքարել: Երբ հուսահատվում եմ, ինձ ասում են` մի նեղսրտիր, ամեն ինչ դեռ առջևում է «Մոսկվան էլ մի օրում չեն կառուցել»: Որոշել եմ ընդունվել Խ. Աբովյանի անվան մանկավարժական համասարան, մարտական եմ տրամադրված` գնալու եմ մինչև վերջ:

Հաճախ պատահում է, որ գիշերները չեմ քնում` առաջադրանքներս կատարելու համար, պատահում է նաև լաց եմ լինում, բայց արցունքն աչքերիս շարունակում եմ սովորել և չեմ հանձնվում: Գիտեմ, որ բոլոր այն երեխաները, ովքեր ունեն դպրոցում ավարտական քննություններ և դրա հետ մեկտեղ ցանկանում են ընդունվել բուհ, գտվում են նույն վիճակում, ինչ ես: Ես նրանց խորհուրդ եմ տալիս չընկճվել, չհանձնվել և նպատակին հասնելու համար պայքարել մինչև վերջ: Ինչպես ինձ, այնպես էլ մյուսներին, ովքեր ունեն այդպիսի ծրագրեր, մաղթում եմ հաջողություն և բարձր միավորներ ընդունելության քննությունների ժամանակ:

Որպեսզի հիշենք

Լուսանկարը՝ Հասմիկ Գալստյանի

Լուսանկարը՝ Հասմիկ Գալստյանի

Մեր գյուղի կենտրոնում է գտնվում այս հուշարձանը՝ Անհայտ զինվորի արձանը, որի պատվանդանի վրա փորագրված են անուններ։ Դրանք այն մարդկանց անուններն են, ովքեր զոհվել են Մեծ հայրենականում։

Տատիկիս հայրը՝ Մաթևոս պապը, նույնպես մասնակցել է այդ պատերազմին, բայց նրա անունը գրված չէ, որովհետև նա չի զոհվել՝ հետ է վերադարձել։

Լուսանկարը՝ Հասմիկ Գալստյանի

Լուսանկարը՝ Հասմիկ Գալստյանի

1941թվականին, երբ սկսվում է պատերազմը, Մաթևոս պապը կամավոր մեկնում է ռազմի դաշտ։ Արդեն 1942 թվականին այն ջոկատը, որում Մաթևոս պապն էր՝ հրամանատար Վլասովի գլխավորությամբ, ընկնում է շրջափակման մեջ։ Ամբողջ ջոկատին գերի են վերցնում՝ այդ թվում և պապիկիս։ Գերիներին տանում են տարբեր վայրեր՝ ծանր աշխատանքներ կատարելու։ Պապիկիս տանում են շաքարի գործարան։ Այնտեղ նա շատ վատ պայմաններում է աշխատում։ Կոտրվում են նրա երկու դաստակները։ Դրանից հետո պապիկիս համեմատաբար ավելի հեշտ աշխատանք են տալիս, այդ ամբողջ ընթացքում պապիկիս օգնում է մի գերամանուհի։ Տատիկս պատմում է, որ իմ մեծ պապը հաճախ էր հիշում պատերազմը, իր ընկերներին, այն գերմանուհուն և միշտ աչքերը թրջվում էին։

Ամեն անգամ, արձանի մոտ ծաղիկ դնելիս՝ հատ-հատ կարդում եմ բոլոր զոհվածների անունները, հիշում մեծ պապիս նույնպես, թեև նրա անունը զոհվածների ցանկում չկա։

Ani Harutyunyan

Նկարահանումներ, ու նորից բացահայտում ենք «սրտի լույսը»…

-Հիշո՞ւմ ես են սարդին…

-Բա որ միշտ թափում էիր սենյակը, ես էի հավաքում։

-Մեր պատշգամբը, մեր եղևնին ու մեր նստարանը…

Արդեն պարզ է՝ իմ ու Քրիստինեի հերթական հանդիպումն էր իրենց տանը։ Ասում, խոսում, հիշում էինք ճամբարը։ Մեկ էլ հեռախոսս զանգում է՝ դըռռռ, դըռռռ…

Նայում եմ, ու տիկին Ռուզանն է։ Ի՞նչ։ Մի՞թե աչքերս ինձ չեն խաբում։ Տեսնես` ի՞նչ է եղել։

-Անի՛ ջան, շաբաթ օրը մերոնք գալու են Անուշ Հովհաննիսյանի ֆիլմի նկարահանումների համար Արմավիր։ Ուզում ենք՝ դու էլ մասնակցես, հարմա՞ր է։

-Հա՛, իհարկե հարմար է, անպայման կգնամ։

-Դե՛, Անի ջան, գալուց կզանգեն քեզ։

Թե ինչ կատարվեց դրանից հետո, շատ հուզիչ էր։ Նորից կտեսնեմ «Մանանայի» ժողովրդին: Կապ չունի՝ ով է գալու, բոլորին կարոտել եմ։ Մի խոսքով՝ Քրիստ ջան, բռնվիր, ուրախությունս զգալու ես սեփական մաշկիդ վրա…

«Ա՛խր, ասացին՝ ժամը մեկի կողմերը էստեղ կլինեն, արդեն երկուսն ա: Ո՞ւր են, չկան։ Կարո՞ղ ա` փոշմանել են, կարո՞ղ ա` ինձ չեն տանում, կամ երևի օրը սխալ եմ լսել»։

Ինչպես միշտ անհամբեր բնավորությունս իրենն ասում էր։ Մեկ էլ նորից սպասված զանգ. Դիանան էր։

- Անի ջան, մենք ձեր դպրոցի մոտ ենք, արի՛։

Բարևներ, կարոտած գրկախառնություններ, ու դեպի Արմավիր քաղաք։

«Սրտի լույսը» նյութիս մեջ պատմում էի Լևոն պապի մասին։ Երաժիշտ Գերասն էլ նրա նման է։ Աչքերի լույսը կյանքը խլել է նրանից, բայց սիրտը դեռ փայլում է, լուսավորում է շուրջը, հնչում է ուրախ նրա նվագած եղանակի պես։

Գիտե՞ք, իրոք կարելի է մարդուն սիրել միայն նրա ներքինը ճանաչելով։ Գերաս Էվանիսյանը չէր տեսել իր կնոջ արտաքին գեղեցկությունը, բայց առանց աչքերի էլ կարելի է տեսնել ու սիրել մարդու հոգին:

Եվս մեկ օրինակ կյանքից երբեք չբողոքելու, ամեն ինչի հանդեպ սիրով լցվելու համար։ Նվագում էր նա, գրում էր, հետաքրքիր հոբիներ ուներ, ժպտում էր բարի ժպիտով, Աստծո տված ամեն շնորհը օգտագործում էր ու, անկախ ամեն ինչից, ուրախ էր: Նա ապրում էր լիարժեք։

Նկարահանումները սկսեցինք։ Չխոսել, չքայլել, ձայն չհանել, ֆոտոապարատներին չկպնել միացրած ժամանակ… Ու այսպես լիքը չի կարելիներ նկարահանման ընթացքում։ Բայց, ախր, պապն այնքան հետաքրքիր էր խոսում, որ հիացմունքը զսպելը դժվար էր լինում։

Ընդհանրապես, նկարահանման ընթացքը շատ հետաքրքիր է. լույսը ճիշտ տեղում դնել, ապարատները անշարժ պահել, տարբեր դիրքերից նկարել, բայց այնպես, որ իրար չխանգարեն, և իհարկե ձայն չհանել: Հիշում եմ՝ Դիլիջանում Լոլո պապի մասին ֆիլմը նկարելիս մի փոքր բարձր ծիծաղեցինք: Սիսակն ու Աշոտը այնպես նայեցին, որ ամբողջ նկարահանման ընթացքում գրեթե չէինք շնչում: Ամեն ինչ շատ դժվար է, ու լրջություն է պահանջում:

Հիացած եմ երաժիշտ Գերասով ու նրա երաժշտական ընտանիքով: Հիանալի օր էր: Շնորհակալ եմ:

garik eghiazaryan

Իսկ ի՞նչ է հարկավոր նպատակին հասնելու համար

Հարցազրույց մայրիկիս` Հասմիկ Շահինյանի հետ:

-Մամ, ինձ կպատմե՞ս քո դպրոցական տարիների մասին:

-Ի՞նչ ես ուզում իմանալ, Գարիկ ջան, շատ սովորական դպրոցական տարիներ էին, ոչ մի առանձնահատուկ բան չի եղել իմ դպրոցական կյանքում: Բացի այդ, զբաղված եմ, չե՞ս տեսնում, դասերդ սովորի:

-Մամ, գիտեմ, որ դպրոցում լավ ես սովորել, ասա, ինչո՞ւ որոշեցիր դառնալ ուսուցչուհի: 

-Որովհետև ծնվել եմ ուսուցչի ընտանիքում, և փոքր ժամանակ շատ էինք ուսուցիչ-աշակերտ խաղում: Երբ բանասեր պապիկս տուն էր բերում իր աշակերտների տետրերն ու ստուգում, այդ աշխատանքը ինձ շատ էր գրավում: Պապիկիցս գաղտնի ստուգում էի, հետո կապույտ թանաքով ուղղումներ էի անում` ինչքան որ կարողանում էի: Երևի քիչ-քիչ ինձ նախապատրաստում էի այդ կոչմանը, երբ դեռ դրա լրջությունը չէի էլ պատկերացնում:

-Իսկ հիմա սիրո՞ւմ ես քո աշխատանքը, չե՞ս փոշմանել, որ ընտրել ես այդ մասնագիտությունը: 

-Շատ եմ սիրում թե իմ աշխատանքը, թե իմ սաներին: Չեմ պատկերացնում, թե ուրիշ ինչով կարող էի զբաղվել:

-Բա ինչո՞ւ ես երբեմն շատ հոգնած ու ջղային, նույնիսկ հետդ խոսել չի լինում:

-Որովհետև չեմ կարող անտարբեր լինել: Կարևորը, երբ դասարան եմ մտնում, արդեն հանգիստ ու հավասարակշռված եմ, աշխատում եմ չջղայնանալ:

-Բայց ի՞նչն է քեզ հունից հանում:

-Շատ բան: Օրինակ այն, որ չեմ կարողանում այդ չնչին աշխատավարձով արժանապատիվ կերպով պահել ձեզ` քեզ ու զինվոր որդուս:

-Բայց դու ու պապան ինձ ու իմ եղբորը շատ արժանապատիվ եք պահում: Համ էլ, մի անհանգստացիր, ես ու եղբայրս լավ աշխատանք կունենանք ու լավ կապրենք, արդեն մեծացել ենք, չէ՞:

-Իմ ուզածն էլ դա է, որ դու ու այս սերնդի երեխաները ապրեք գոհ ու երջանիկ, իսկապես ազատ ու հզոր երկրում, ծառայեք հայրենիքին ու երբեք չմտածեք օտար երկրում մի կտոր հաց վաստակելու մասին:

-Լավ, մամ ջան, ոնց ասես: Իսկ ուրիշ ի՞նչ ցանկություն ես ունեցել:

-Երբ փոքր էի, ամեն օր երազում էի պարաշյուտով թռնելու մասին: Այնքան շատ էի ուզում, որ ինձ պատկերացնում էի օդում սավառնելիս:

-Շատ հետաքրքիր ցանկություն ես ունեցել, ափսոս չես փորձել: 

-Հենց սեփական ինքնաթիռ ունեցար, անպայման կփորձեմ:

-Կունենամ, մի անհանգստացիր: Իսկ ինչ-որ բանի հասնելու համար ի՞նչ է հարկավոր:

-Դասերը կարգին սովորել: Գարիկ, դասերդ սովորե՞լ ես:

-Բարի գիշեր, մամ:

-Բարի գիշեր, ծույլիկս:

laura sekoyan

Ծերերի օրը

Հոկտեմբերի սկզբին նշում են ծերերի տոնը։ Այս տոնը մեր դասարանի աչքից չվրիպեց։ Դասղեկի օգնությամբ գումար հավաքեցինք և որոշեցինք գնալ գյուղում միայնակ ապրող Ասյա տատիկին այցելության։ Քանի որ ամսի մեկը շաբաթ էր, մենք որոշեցինք չխանգարել Ասյա տատիկի հանգիստը ու այսօր` դասերից հետո, ուղևորվեցինք նրա տուն։ Ճանապարհին ասում-խոսում էինք, և ես առաջարկեցի հարցազրույց անցկացնել տատիկի հետ։ Գնացինք մոտակա խանութներից մեկը, մի քանի բան գնեցինք Ասյա տատիկի համար ու շարունակեցինք ճանապարհը։ Խանութից դեռ դուրս չեկած, արդեն հասանք տատիկի տուն։ Հիմնական մուտքի դարպասը փակ էր, և մենք մյուս դարպասով մտանք ներս։ Տատիկը տունն էր մաքրում, երբ մենք ներս մտանք, և նա, մեզ տեսնելուն պես, շտապեց հյուրասիրել։ Մենք առաջարկեցինք մեր օգնությունը և շտապեցինք տունը մաքրել։ Հետո դասղեկս ասաց.

-Ասյա տատիկ, երեխաները ուզում են, որ մի քիչ պատմեք ձեր ուսումնական տարիների մասին։

-Ի՞նչ պատմեմ, երեխեք ջան: Ես ըստի աղջիկ չեմ, երևանցի եմ։ Երկու կրթություն եմ ստացել` հայկական ու ռուսական։ Հիշում եմ, որ փոքր էի` երևի մի տասը տարեկան, տնեցիքով գնացինք Ռուսաստան։ Էնտեղ ընդունվեցի դպրոց, սովորեցի, եկանք Հայաստան։ Էստեղ էլ էն ժամանակ կենտկոմի մոտ դպրոց կար, էդտեղ էլ սովորեցի ու տասնութ տարեկանում ամուսնացա։ Եկա գյուղ` տանջվեցի, տառապեցի, բայց իմ կյանքը ապրեցի։

-Բոլոր գյուղացիներն էլ տանջվում են, դա բոլորը գիտեն,- ասաց դասղեկս։

Ասյա տատիկը պատմեց իր թոռների մասին, բայց հետո մի պահ լռեց։ Քիչ հետո պարզվեց, որ նա որդեկորույս մայր է։ Թեկուզ տխուր, բայց հպարտությամբ էր պատմում, թե ինչպես է որդին զոհվել հայրենիքը պաշտպանելու ժամանակ։ Խոսքն ավարտելուց հետո տատիկը սուրճ առաջարկեց, բայց քանի որ ուշ էր, մենք էլ դեռ դաս պետք է սովորեինք, հրաժարվեցինք սուրճից և հրաժեշտ տալով Ասյա տատիկին` գնացինք տուն։

hasmik

Երբ ասում են` Ստալինի ժամանակ

Հարցազրույց տատիկիս հետ նրա հոր` քաղբանտարկյալ Սերգեյ Իսպիրյանի մասին

(Տատիկիս հայրը` Սերգեյ Իսպիրյանը, եղել է քաղբանտարկյալ: Այդ մասին տատիկս մի անգամ պատմեց, և ինձ շատ հետաքրքրեց, ուստի ես ցանկացա մանրամասն տեղեկանալ այդ մասին)

-Տա’տ, մի քիչ կպատմե՞ս հայրիկիդ մասին:

-Հայրս իր ընտանիքին նվիրված, պարզ, անկեղծ, շիտակ, մարդ էր: Աշխատասեր էր, ամեն ինչ անում էր, որ լավ պահի իր ընտանիքը, բանվոր էր:

-Իսկ ի՞նչը եղավ նրա բանտարկության պատճառը: 

-Դե նա այդ ժամանակ շատ երիտասարդ էր, ընդամենը 18 տարեկան, նոր էր ամուսնացել, միամիտ էր և շատ անկեղծ: Մի անգամ ընկերների հետ գնացել էր հանդ` աշխատելու: Նա պատմեց, որ հանգստանալու ժամանակ զրույցի են բռնվել, խոսել կառավարությունից, ստալինյան կարգերից: Հայրս էլ հարցրել է, թե դա ճի՞շտ է, որ ասում են, թե` Ստալինը կաղ է: Եվ այդ ընկերներից եկուսը հաջորդ օրը, դավաճանելով նրան, բողոք են ներկայացնում կառավարություն, թե հայրս ձեռ է առել Ստալինին: Դե, այդ ժամանակ ստալինյան կարգերը շատ խիստ էին: Եվ այդպես, նրան դատապարտում են 10 տարի ազատազրկման:

-Իսկ ովքե՞ր էին այդ ընկեր-դավաճանները:

-Այդ երկուսը մեր համագյուղացիներն էին: Նրանցից մեկն անգամ դատի օրը կանգնեց և հաստատեց այդ փաստը` կործանելով հորս կյանքը:

-Իսկ ի՞նչ էր պատմում բանտարկության տարիներից:

-Նա 5 տարի եղել է խիստ ռեժիմի տակ, իսկ 5 տարին, որպես ազատ կալանավոր: Պատմում էր նաև, որ իր հետ մեկտեղ կալանավորված են եղել բանաստեղծներ, գրողներ` Եղիշե Չարենցը, Գուրգեն Մահարին, Ակսել Բակունցը: Նա ականատես է եղել նաև Չարենցի տանջանքներին: Նրան այնքան են տանջել, ծեծել, որ չդիմանալով այդ ամենին, ինքնասպան է եղել:

-Տա’տ, սկզբում ասացիր, որ բանտարկվելուց առաջ էր ամուսնացել: Կինը սպասե՞լ է իրեն:

-Հորս բանտարկվելուց հետո մայրս 5 տարի ոչ մի լուր չի ստացել նրա մասին: Բայց այդ ամենը նրան չի խանգարել, որ նա համբերատար սպասի իր ամուսնուն: 5 տարի հետո, երբ հորս խիստ ռեժիմից ազատել են, նա կարողացել է նամակի միջոցով իր եղբորը լուր ուղարկել: Այդ նամակով ցանկացել էր իմանալ, թե ինչպես են իր ծնողները, կինը սպասե՞լ է իրեն, թե՞ ոչ: Նամակի պատասխանը հա՛մ դաժան է լինում, հա՛մ ուրախալի: Դաժանն այն է լինում, որ իմանում է ծնողների մահվան մասին, իսկ ուրախալին այն էր, որ կինն այդքան տարի սպասել է իրեն և կշարունակի սպասել այնքան, մինչև նա վերադառնա: Թեև ծնողների մահվան լուրը շատ է ընկճում նրան, բայց կնոջ այդ քայլը նրա մեջ նոր ուժ է ծնում, որ դիմանա այդ ամենին և վերադառնա ընտանիքի մոտ: Եվ այդպես, նրան 1946 թվականին ազատ են արձակում, և նա վերադառնում է տուն:

-Տա’տ, ասացիր, որ 1946 թվականին ազատ են արձակել, այսինքն, Հայրենական պատերազմի տարիներին բանտարկված է եղել, բա նրան չե՞ն տարել պատերազմ:

-Ո՛չ, քաղբանտարկյալներ էին, ընդհակառակը, նրանց համարում էին ազգի դավաճաններ և խիստ ռեժիմի տակ էին պահում:

-Իսկ ազատվելուց հետո նա ցանկացե՞լ է իր դավաճան ընկերների հանդեպ վրեժխնդիր լինել:

-Դե, երբ նա վերադարձավ, այդ մարդիկ արդեն մահացել էին, իսկ նրանց ընտանիքների հանդեպ չչարացավ:

Ես, այս պատմության մասին իմանալով, հասկացա, թե ինչ դաժան է իրականում ստալինյան ժամանակաշրջանը եղել: Հենց անձամբ իմ ընտանիքը դրա զոհերից մեկն է: Բայց նաև մի կարևոր դաս նույնպես քաղեցի. ընտանիքը կարող է որոշիչ դեր ունենալ մարդու կյանքում, ինչպես այս դեպքում: Իմ տատիկի հորը ապրելու և պայքարելու ուժ է հաղորդել իր ընտանիքը, հավատարիմ կինը: 

Diana Grigoryan

Խոսք կիսատներին

Որովհետև մարդիկ վարժվում են: Մարդիկ վարժվում են հարազատին սովորական ընդունելուն, վարժվում են չգնահատելուն, վարժվում են հեռացումներին, որովհետև գիտեն, որ հետ գալ կա, ու մի օր կորցնում են:
Կորցնում են, որովհետև ժամանակին չեն գնահատել, որովհետև արժանի են միայն կորցնելուն: Ո՞վ է ասել, որ եթե հարազատդ է, պետք է կողքիդ լինի, ո՞վ, չգրված օրե՞նք է: Հա, չէ, ուղղակի գիտենք, որ իրենք պետք է մեր կողքին լինեն, ու վերջ: Բա ուրիշ էլ ո՞նց:

Ու, որ գնում են` զարմանում ենք, զղջում, մեզ ներսից ճղում, հետո` ուտում, չենք իմանում` գլուխներս որ պատով տանք, ու էդպես մնում ենք անհարազատ՝ կիսատ:

Յոթ միլիարդ ու յոթից քանի՞սն են օրը օրի վրա կիսատ դառնում ու էդպես էլ կիսատ մնում: Հետո իրենք են ինչ-որ մեկերին կիսում, ու հենց դա էլ երևի կոչվում է պրոգրեսիա: Պրոգրեսիայով կիսվում ենք ու կիսում:

Ես, դու, նա կիսատ ենք: Ես էսօր եմ կիսվել, դու՝ երեկ, նա վաղը կկիսվի: Ոչինչ: Նորմալ է: Կսովորենք: Ճարներս ի՞նչ:

Հ.Գ. ինչ-որ բառեր իրար հարևան դարձան, բայց ասելիքս մեկն էր՝ գնատահեք նրանց, ում դեռ ունեք:

Mishel Harutyunyan

Սուրբ Վարդանա ուխտի տոնը Ալափարսում

Ամեն տարի հոկտեմբեր ամսվա վերջին կիրակին, Ալափարս գյուղում ալափարսեցիները մեծ շուքով նշում են Սբ.Վարդանա ուխտը, որին մասնակցում են ոչ միայն տարածաշրջանից և Հայաստանից, այլ նաև արտերկրից։ 

Պապիկս պատմում է, որ այն ժամանակ  Ալափարս են գաղթել խոյեցիները, որոնք իրենց հետ բերել են Ավարայրի դաշտում Վարդան Մամիկոնյանի արյամբ ներկված երկու սև քար, որոնցից մեկը պահում են Ալափարսի եկեղեցիներից մեկում, և այն դարձել է Սբ.Վարդանա եկեղեցու հիմնաքարը: Դրանից հետո մարդիկ ամեն տարի նշում են Սբ.Վարդանա ուխտը: Այս տարի այդ տոնը նշեցին հոկտեմբերի 23-ին:

Ես ինքս շատ եմ սիրում այդ տոնը և ամեն տարի անպայման տատիկիս և պապիկիս հետ գնում եմ Ալափարս`  մասնակցելու այդ տոնակատարությանը: Այս տարի ևս բացառություն չէր: Նշեմ, որ այդ տոնի անբաժանելի մասն է կազմում փահլևանը: Այդ օրը ամենուրեք հանդիպում ես  հարյուրավոր վաճառականների, որոնք վաճառում են տարբեր զարդեր, հուշանվերներ, խաչեր, խաղալիքներ, բամբակ, շաքարաքլոր, սարի ծամոն և էլի ու էլի շատ բաներ:

Լուսանկարը` Միշել Հարությունյանի

Լուսանկարը` Միշել Հարությունյանի

Ամեն ինչ շատ հիանալի էր, անմոռանալի: Ուղղակի մի բանի ինձ դուր չեկավ, որ վաճառականները վաճառում էին գրպանի դանակներ, չար հոգիների դեմքով դիմակներ և մոխրամաններ: Ինչպե՞ս կարելի է եկեղեցու դիմաց նման բաներ վաճառել, կամ սա սրբերին նվիրված տոն է, և այս ամենը չի կարելի վաճառել: Մնացած ամեն բան լավ էր: Խորհուրդ եմ տալիս, մյուս տարի անպայման մասնակցել այդ տոնակատարությանը: