Մեր գյուղի նստարանները

Լուսանկարը՝ Լուսինե Աթանեսյանի

Լուսանկարը՝ Լուսինե Աթանեսյանի

Այս նստարանները կառուցվել են իմ գյուղում` Անգեղակոթում: Մենք ողջ համայքով շատ էինք սպասում այդ օրվան: Գյուղում նման հաճելի անկյուններ չկային, սակայն մեր գյուղապետի շնորհիվ դա ևս կառուցվեց: Մեծ և ճոխ բացում չեղավ, առաջինը շնորհավորել են մեր գյուղի պապիկները (նկատի ունեմ, որ գյուղապետը փոքրիկ ճաշկերույթ էր կազմակերպել,  որին մեր գյուղի պապիկներն են մասնակցել):

Կառուցման աշխատանքները շատ ձգձգվեցին, քանի որ մեր գյուղում ընդամենը մեկ վարպետ կա, և բացի նտարաններից ցանկապատվում էր նաև գյուղի մանկապարտեզը: Երբ ցանկապատման համար ինչ որ շինանյութ էր պահանջվում, վարպետը տեղափոխվում էր երկրորդ աշխատավայր մինչև շինանյութի բերելը, և հակառակը:

Եկավ սեպտեմբերի 29-ը, և թե մանկապարտեզի ցանկապատի, թե նստարանների կառուցումն ավարտվեց:

Լուսանկարը՝ Լուսինե Աթանեսյանի

Լուսանկարը՝ Լուսինե Աթանեսյանի

Հիմա բոլորս սպասում ենք մեկ այլ նորության. Իսրայել Օրու արձանի տեղադրումն է: Ուզում եմ նշել, որ հենց Անգեղակոթում է տեղի ունեցել Իսրայել Օրու կազմակերպած գաղտնի ժողովը: Ես կուղարկեմ նյութ կապված արձանի հետ, և բոլորդ այն կտեսնեք անկախ գտնվելու վայրից:

Նստարանները թողած արձանից եմ պատմում: Նստարանները կառուցվել են գյուղի մեջտեղում, որը մենք համարում ենք ոչ թե գյուղամեջ, այլ գյուղի հրապարակ: Նստարանների շնորհիվ հրապարակում էլ արդեն լույս կա, որը մինչ այդ չկար: ժամանակի հետ փոխվում է նաև մեր գյուղը, իհարկե, դեպի լավը, և դրա վառ ապացույցը մեր նստարաններն են:

Լուսանկարը՝ Լուսինե Աթանեսյանի

Լուսանկարը՝ Լուսինե Աթանեսյանի

greta khandanyan-2

Եղբայրս մաթեմատիկոս է

Ղազախստանում անցկացված Ժաուտիկովյան XI և XII, Թայլանդում և Հոնգ Կոնգում անցկացված IMO 56 և 57 օլիմպիադաներ: Մեր այսօրվա հերոսը, մասնակցելով այս չորս միջազգային օլիմպիադաներին, ամեն անգամ վերադարձել է՝ իր հետ բերելով մեդալներ: Երկու արծաթ և երկու բրոնզ. ահա եղբորս` Նարեկ Խանդանյանի հաջողությունների ապացույցը: 

-Կպատմե՞ս մի փոքր քո մասին: Որտե՞ղ ես սովորել, իսկ հետո առավել խորացրել մաթեմատիկական գիտելիքներդ:

-Ես Նարեկն եմ, Գավառից: Նախնական կրթությունս ստացել եմ Գավառի Ս. Քոչարյանցի անվան համար 1 դպրոցում: Ավարտելուն պես ընդունվել եմ Երևանի Շահինյանի անվան ֆիզմաթ դպրոցը և այնտեղ եմ խորացրել մաթեմատիկական գիտելիքներս:

-Ինչպե՞ս ընտրվեցիր միջազգային օլիմպիադաների մասնակից:

-Յուրաքանչյուր միջազգային օլիմպիադայից առաջ հանրապետությունով մեկ հայտարարվում է մաթեմատիկայի մրցույթ: Քաղաքային և մարզային փուլեր հաղթահարած մասնակիցներին հրավիրում են մասնակցելու հանրապետական մրցաշարին, որտեղ կարգ ստացած մասնակիցները մասնակցում են նախընտրական փուլին: Լավագույն արդյունք ցուցաբերած վեց աշակերտները հնարավորություն են ստանում մասնակցելու միջազգային օլիմպիադային:

-Ի՞նչ մեդալներ ես նվաճել այս չորս օլիմպիադաների ընթացքում: 

-Ղազախստանում անցկացվող «Ժաուտիկովյան» միջազգային մրցույթից և՛ 2015, և՛ 2016 թվականներին վերադարձել եմ արծաթե մեդալներով: 2015-ին Թայլանդում անցկացված IMO 2015 և 2016 թվականին Հոնգ Կոնգում անցկացված IMO 2016 միջազգային օլիմպիադաներից վերադարձել եմ բրոնզե մեդալներով:

-Օլիմպիադաներից ո՞րն է եղել քեզ համար ամենատպավորիչը:

-Յուրաքանչյուր օլիմպիադա ունեցել է իր յուրահատուկ ու տպավորիչ կողմերը: Սակայն կարող եմ առանձնացնել Թայլանդում անցկացված օլիմպիադան: Պատճառը հենց Թայլանդն էր՝ իր տպավորիչ ուտեստներով, մշակույթով, արհեստական լեռներով և ոսկեզօծ արձաններով:

-Ի՞նչ է տալիս միջազգային օլիմպիադային մասնակցելը:

-Օլիմպիադան օգնում է ավելի լավ աշխատել ընտրածդ ուղղությամբ և հասնել արդյունքի: Հաճելի է այլ երկրների մասնակիցների հետ կանգնել բեմում և ծածանել եռագույնը: Դրանից բացի, նոր երկրներ ես տեսնում, ծանոթանում այլ ազգերի մշակույթներին:

-Առաջիկայում ի՞նչ ծրագրեր ունես:

-Այժմ սովորում եմ Երևանի պետական համալսարանի Կիրառական մաթեմատիկայի ֆակուլտետում: Հետագայում ցանկանում եմ կրթությունս շարունակել արտասահմանում:

lilit hovhannisyan

Հուզող խնդիրների մասին

Կարծում եմ, չկա մի մարդ, ում ոչինչ չհուզի: Բոլորին հուզում են աշխատատեղերի, ասֆալտապատման, քաղաքական ու սոցիալական հարցերը, բայց ինձ դրանք այնքան էլ չեն հուզում: Ինձ անչափ անհանգստացնում է Սևանա լճի հիմնախնդիրը, որը պետք է հուզի բոլոր հայերին: Բոլորն էլ ասում են, բայց ոչ ոք չի մտածում, որ ամեն «քեֆից» հետո իրենց թափածը պիտի հավաքեն, որպեսզի չլցվի Սևանը ու չաղտոտի: Ամբողջ աշխարհին հուզում է խմելու ջրի հարցը, բայց չէ որ մենք ունենք ու չենք պահպանում: Եվ եթե այսպես շարունակվի, մենք՝ հայերս, նույնպես կունենանք այդ խնդիրը:

Հուզող խնդիրներից մեկը տասներկուամյա կրթությունն է, քանի որ այն ոչ միայն օգուտ չէ, այլ նաև վնասակար է: Տղաները սովորելով տասներկու տարի, դպրոցն ավարտելուց հետո անմիջապես գնում են բանակ և վերադառնալով ցանկություն չեն ունենում ուսումը շարունակելու:

Մեր մարզերում շատ խելացի երեխաներ կան, սակայն ոչ բոլորը հնարավորություն ունեն բարձրագույն կրթություն ստանալու: Բարձր միավորներ հավաքելու համար պետք է պարապել առնվազն երեք առարկա: Ընդունվելուց հետո ուսման վարձը միջինը՝ կես միլիոն դրամ և այդպես երեքից-չորս տարի: Նաև Երևանում ապրելու համար տան վարձը: Այնուհետև աշխատելու համար պետք է երկու տարի սովորել մագիստրատուրայում: Իսկ այս դարում մեր իսկ մասնագիտությամբ աշխատանք գտնելու հավանականությունը շատ փոքր է: Նաև դա է հետ պահում մարդկանց սովորելու, և հատկապես իրենց ուզած մասնագիտությամբ:

«Կյանքը սառել է» լսվում է ամեն կողմից: Բոլորը դարձել են անտարբեր, անհետաքրքրասեր, ու կյանքը կարծես միապաղաղ լինի: Հոգնել են ամեն ինչից, ամեն օր նույնը անելուց:

Ճիշտ է, կան հարցեր, որոնք մեր ուժերից վեր են, բայց պարապ նստելն էլ մի բան չի: Մի՞թե երիտասարդները չեն կարող իրենց կյանքը փոխել: Օրինակ՝ երկու ամիսը մեկ կարող են մի միջոցառում անել, կազմակերպել սեմինարներ, բակային ճամբարներ, պատրաստել պատի թերթեր, փայտից աղբամաններ, հետաքրքիր առարկաներ, և այլն, և այլն, այլ ոչ թե նստեն բակի տաղավարում ու խաղաքարտերով խաղան:

Ani asryan

Փոխանակում

Աշուն, ձմեռ, 6 ամիս, որի ժամանակ սպառվում է գյուղացու պաշարը: Սեպտեմբերին սկսվում է, էսպես ասած, «փոխանակում կատարելու սեզոնը»: Մինչ այսօր ես այնքան զբաղված էի, որ չէի հասցնում տանը շատ ժամանակ անցկացնել: Աշնանային առաջին օրն է, որ զբաղվածությունս քիչ է, և կարող եմ տանը գործ անել: Մեկ էլ կեսօրին դարպասը բացվեց, ու տատիկիս կանչեցին.

-Տատի պարյոր: Էղած ենք ծախում, օզո՞ւմ չես:

-Բարև ծեզ, հի՞նչ եք ծախըմ, հինչա՞վ ա:

Մտածեցի. «Ո՞նց, արդեն սկսել են առևտրով զբաղվել, բայց չէ որ դեռ պապան ամբողջ բերքը չի բերել տուն»:

-Կարտոշկավ, լոբավ, փողավ:

Հա~,երևի ինչ կա` հենց դրանով էլ տատս առևտուր կանի:

-Անի բալաս, քամ` տեսնամ տան մըհար հինչ կա` առնեմ:

Տատս այսպես ասաց ու դուրս եկավ, ես էլ այդ պահին նյութի թեմա էի փնտրում, և ահա ինչպես ասում են, «թեման իրա ոնդավ եկավ կոշտս»:

-Էս ծեթի լիտրը հիշքա՞ն ա,- հարցրեց Լարիս տատիկը:

-Ես կանֆետ եմ ուզըմ,- ասաց Ալին տոտան:

-Ես կոֆե յեր կունեմ:

-Ախչի, Լարիս, մակարոն ալ կա:

-Ամանների գուպկա չունե՞ք:

-Չէ տատի, հաջորդ ռեսին կպիրենք: Հինչ օզում էս` ասի, էն մի տրետին կիլի, պատվերավ ալ ենք պիրըմ:

Բոլորը «փոխանակում» արեցին և գնացին գումարի փոխարեն կարտոֆիլ բերելու: Հիմա մեր նկուղում ենք:

-Բա~, տատի, սա ես հո՞ւնց յորնեմ, լավ կրտոպի չի:

-Այ բալա, էտա իլածնիս:

-Ա~ դե, օզում չեմ: Օրիշ պան ունե՞ս տալի:

-Լավ պսկաթան ունեմ, կարո՞ղ ա ուզես:

-Պսկաթանը վե՞րնա, էն, վեր ծուն մին ալ ալուրը խառնում են ուրո՞ւր:

-Հա, բայց իմ տալինս սարքած ա, աման հինչը պադրաստ ա, մնումա` էփես, սոխյեռ անես, փրթես ուտես: Կնեկդ կգիդա էլի ձևերը:

-Կնեկ չոնիմ:

-Պիա~,- մեջ մտան հարևանները:

-Մեծ մարդ ես, խե չե՞ս փսակվըմ, խոխա պիրես, ուրխանաս:

-Ը~մ, սիրուն, սիմպատիչնի տղա եմ, վեր փսակվեմ` իրեքը պիտի օզեմ:

Թեման փոխեց տատիկս:

-Մհեկ քանի լիտր ես օզըմ:

-Տատի, մի 2 լիտր պիր:

Տատս գնաց տուն, իսկ ես մնացի ու շարունակեցի հետևել նրանց զրույցին: Ալին տոտան փողի դիմաց առաջարկեց իր պատրաստած, ինչպես ասում է ինքը, «յուղը վիրան» պանիրը:

-Կարո՞ղ ա` պանիր առնես:

-Չէ, տրա անունը տա մի: Հունց սեղանին տրանա իլումա, ես ըտեղ նստում չեմ:

-Իսկ կարո՞ղ ա խնձորավ փոխանակեք,- հարցրեց տատս:

-Թե լավ խնձոր ա, տան մհար կօզեմ: Գինը հիշքա՞ն ես ասում:

-150 էլի:

-Լավ, հեսա կյեշեմ:

Խնձոր էլ վերցրեց: Հետո նկատեցի նրա դժգոհ հայացքը: Առևտրականը իր աշխատանքից դժգոհում էր, նայում էր սևացած ձեռքերին, փոշոտ շորերին ու ասում.

-Բա սա գո՞րծ ա, հալալ չէր են մի աշխատանքիս:

-Դե, էս էլ սեզոնային ա, էլի,- ասաց Ալին տոտան:

Բացում էր պարտքերի ցուցակը և նայում, թե որ թաղամասում պետք է կանգնի: Հավաքելով կարտոֆիլ, պասկեթան, խնձոր, նստեց մեքենան և հեռացավ:

Դուք ինքներդ էլ երևի պատկերացրեցիք, թե գյուղի բնակիչները ինչպես են սպառում հավաքած բերքը:

lilit vardanyan

Լքված տունը, գրքերը ու մենք

Այդ շենքը լքված էր, ջարդված պատուհաններով, ճաքճքված պատերով: Ամեն անգամ անցնելով այդ տան մոտով, մենք ուզում էինք մտնել և տեսնել, թե ինչ կա այնտեղ: Մի անգամ պանսիոնատում հանգստացող տատիկներից մեկին հարցրեցինք, թե ինչ շենք է դա: Նա պատասխանեց, որ սա եղել է թոքերով հիվանդ երեխաների հիվանդանոց:

Մենք այդքանով չբավարարվեցինք…

Հա, մոռացա ասել, որ ես, եղբայրս և հորեղբորս աղջիկները գտնվում էինք Դիլիջանի Բժշկական համալսարանի հանգստյան տանը:

Մի օր որոշեցինք սար բարձրանալ: Այդ սարը մենք շատ անգամներ էինք բարձրացել, որովհետև առաջին անգամը չէր, որ գտնվում էինք Դիլիջանում: Իջնելիս որոշեցինք ուրիշ ճանապարհով գնալ: Իջանք և հանկարծ հայտնվեցինք այն հին շենքի դիմաց:

-Գալի՞ս եք` մտնենք էս շենքը,- առաջարկեց Նանեն:

-Հա,- համաձայնվեցինք մենք:

Մենք սկսեցինք շրջել շենքի շուրջը և գտանք մի քանի ջարդված պատուհան: Սկզբում ներս մտան Արամն ու Գայանեն, հետո` ես, իսկ Նանեն ոտքը մցրեց ներս, բայց հետո փոշմանեց և ասաց, որ մեզ այդտեղ կսպասի:

Երբ նայեցի իմ առաջ, միանգամից նկատեցի մեծ տարածությունը: Մեր ոտքերի տակ ջարդված պատուհաններ ու ապակիներ էին: Մտանք միջանցք, որը ձգվում էր մինչև վերջ: Մտանք աջ կողմի սենյակը: Առաջինը, ինչը ես նկատեցի, արկղեր էին, իսկ արկղերի մեջ` գրքեր: Մենք սկսեցինք քչփորել արկղերը: Ես գտա Ալեքսանդր Դյումայի «Ասկանիոն», Գայանեն՝ Դոստոևսկու վեպերը, մի նկարազարդ գիրք և ինչ-որ փոքր գրքույկ, իսկ Արամը՝ կենսաբանության, քիմիայի դասագրքեր էր գտնում:

-Վայ,- ասաց Գայանեն,- նկար գտա:

Այդ նկարում ուսանողներ էին, իսկ նկարի հետևում նշված էր նկարի ամսաթիվը:

Հենց այդ պահին մենք մեզ զգացինք ինչպես շատ այդպիսի ֆիլմերում:

-Ես էս կտանեմ տուն՝ որպես հուշ:

Նա ևս մեկ նկար գտավ, որը մենք հետո կորցրեցինք:

Արկղերից մեկում տետրերի կույտ կար: Ուրեմն այս ամենը պատկանում է ինչ-որ մեկին: Ես և Գայանեն քչփորում էինք արկղը:

-Ուզում եմ օրագիր գտնել,- ասաց Գայանեն:

-Վայ, ես էլ էի դրա մասին մտածում:

Սակայն մենք այդպես էլ օրագիր չգտանք, միայն մի նոթատետր:

Այդ ընթացքում Արամը արդեն հետազոտել էր մնացած սենյակները: Ես և Գայանեն նույնպես նայեցինք: Մի սենյակում դեղեր էին, բժշկական գործիքներ: Մյուսում` ավտոմեքենայի անվադողեր, մյուսում` ուղղակի ջարդված ապակիներ: Արտասովոր բան չկար:

Բարձրացանք երկրորդ հարկ:

-Բայց ինչ հավես ա,- ասացի ես:

-Ոնց որ կինոյի մեջ լինենք,- ասաց Գայանեն:

-Զգույշ բարձրացեք, մի վազեք,- ասում էր Արամը, և ինքն էլ մի փոքր շտապելով բարձրանում էր:

-Հա, զգու՛յշ,- կրկնում էի ես:

Սակայն այդ հարկը այդքան էլ չարդարացրեց մեր հույսերը: Այս անգամ սենյակները լրիվ դատարկ էին:

-Վայ, էլի աստիճաննե՞ր կան,- ասացի ես:

-Հա,- ասաց Արամը:

-Տանիք բարձրանալու համար ա,- ասաց Գայանեն:

Բարձրացանք:

Այդ ժամանակ մենք հասկացանք, թե ուր ենք ընկել: Հատակը շատ փափուկ էր, և մենք համարյա ոտքերի թաթերի վրա կամաց շարժվում էինք հատակի վրայով՝ չմտածելով անգամ, որ մեր կյանքը վտանգելում ենք: Ճիշտն ասած, ես հենց նոր նկատեցի, թե ինչ վտանգավոր վիճակում էինք մենք: Սակայն, այդ ժամանակ մեզ դա այդքան էլ չէր հետաքրքրում:

Հանկարծ ես նկատեցի մի փոքրիկ պահարան:

-Երեխեք, նայեք:

-Հա՛, ես էդ նկատել էի,- ասաց Արամը:

-Մի հատ բաց, կարող ա ինչ-որ բան լինի մեջը,- ասացի ես:

Նա բացեց դարակը, բայց ոչինչ չկար:

Մի փոքր էլ շրջելուց հետո, մենք նկատեցինք տանիքից դուրս գալու տեղը: Գայանեն գնաց և նստեց այդտեղ:

-Հենա պապիկը,- ասացի ես:

-Իրանք մեզ չեն տեսնում,- ասաց Արամը:

-Ոչինչ:

-Բայց ինչքան նկարներից մեզ զրկեց Նանեն,- ասաց Գայանեն,- հեռախոսը չվերցրեց:

-Հա,- ասացի ես՝ փոշմանելով, որ ֆոտոապարատս չեմ վերցրել:

-Գայու՛շ, վեր կաց, վախենում եմ, հերիք ա էդտեղ նստես,- ասաց Արամը (ես և Արամը չէինք նստել տանիքի վրա):

Գայանեն վեր կացավ, և մենք իջանք ներքև, գտանք տոպրակ, մեջը լցրեցինք գրքերը: Այժմ պետք է մտածեինք, թե ինչպես տեղ հասցնենք գրքերը:

Նանեն արդեն գնացել էր: Դուրս եկանք շենքից, շրջանցեցինք նստարանները և գնացինք հանգստյան տուն: Տատիկին պատմեցինք ամեն ինչ և մտանք լողանալու: Լողանալուց հետո թափ տվեցինք գրքերը և ուսումնասիրեցինք:

-Գալի՞ս եք իրիկունը պոեզիայի երեկո անենք,- առաջարկեց Գայանեն,- Կարին տատիկը (տատիկի քույրը) թող գնա տատիկենց սենյակ, իսկ Արամը գա մեր սենյակ:

-Հա,- համաձայնեցինք մենք,- սաղ գիշերը չենք քնի:

Համոզեցինք Կարին տատիկին և սպասեցինք մինչև քնելու ժամը:

Արամը, ինչպես պայմանավորվել էինք, եկավ մեր սենյակը, իսկ Կարին տատիկը գնաց մյուս սենյակ: Մենք նորից թափ տվեցինք մեր գտած բանաստեղծությունների գիրքը, որպեսզի նայենք, թե ինչ կա այնտեղ: Պարզվեց, որ դա մի ամբողջ պոեմ է, իսկ մենք մտածում էինք, որ դա բանաստեղծությունների գիրք է:

-Ես ուզում եմ էս փոքր գիրքը նայել,- ասաց Գայանեն:

Նա բացեց գիրքը և նկատեց, որ դրա մեջ լուսանկարչական ժապավեն կա:

-Հլը տուր` նայենք,- ասացինք մենք:

Գայանեն փոխանցեց ժապավենը մեզ և հերթով նայեցինք:

-Ինձ թվում ա` համալսարանը ավարտած երեխեքի նկար ա,- ասացի ես:

-Ինձ էլ ա տենց թվում,- ասաց Գայանեն:

Ուսումնասիրելուց հետո հասկացանք, որ դա հիվանդների նկարներ են, որովհետև նկատեցինք, որ նրանք նստած էին մահճակալների վրա:

-Կեսը քեզ, կեսը` ինձ,- ասաց Գայանեն Արամին:

-Լավ:

-Ես էն նկարը կպահեմ: Մեկ էլ տեսար, կինոների պես էդ նկարը պահեմ, հետո նկարի վրայի մարդուն գտնեմ,- որոշեց Գայանեն:

Հանկարծ նկատեցի, որ սենյակում փոշի է լցվել:

-Էրեխեք փոշի ա լցվել սենյակը,- ասացի ես:

-Փոշի ա լցվել, չբերեիր գրքերը,- ասաց Գայանեն:

-Ճիշտ ա,- ասաց Նանեն:

Գայանեն ու Նանեն հիշեցին մի պատմություն:

16-րդ դարից պահպանվել էր մի գիրք և տուփ (եթե չեմ սխալվում) և ամեն մարդ, երբ որ կպնում էր այդ տուփին, մատը քերծվում էր: Մի քանի օր այդ մարդը ջերմություն էր ունենում ու մահանում: Այդ վարակը պահպանվել էր մինչև 21-րդ դարը և հայտնաբերվել այդ սերիալի մարդկանց կողմից:

Այսպիսի տրամադրությամբ մենք քնեցինք՝ բաց թողնելով սենյակի դուռը, որպեսզի գոնե մի քիչ անցնի այդ փոշին: Իսկ ես տանջվում էի, որովհետև փոշին լցվել էր կոկորդս, բայց քնեցի:

Գիշերը ոչ մեկիս ջերմությունը չբարձրացավ, սակայն հաջորդ օրը մենք նորից վերցրինք գրքերով լի տոպրակը և այդ շենքի պատուհաններից մեկից ներս գցեցինք:

Պարզվում էր, որ դա վթարային շենք էր, և մենք մահից էինք փրկվել:

Վերջին հուշը մնաց միայն այն նկարը, որ գտել էր Գայանեն:

karen andreasyan

Նամակ արտերկրում բնակվող ընկերոջս

Բարև, սիրելի Անդրանիկ: Ես Կարենն եմ: Ապրում եմ սահմանամերձ Կոթի գյուղում: Շատ եմ սիրում գյուղս, այստեղ ինձ հանգիստ եմ զգում: Դու երևի չես տեսել այստեղի բնությունը, եթե տեսած լինեիր, չէիր մոռանա, և անպայման կայցելեիր մեր գյուղ:

Սիրում եմ մեր գյուղը, բայց այստեղ չկան խմբակներ, որոնք երեխաների առօրյան ավելի հետաքրքիր կդարձնեն: Օրինակ` կան երեխաներ, ովքեր երգում են, պարում, բայց խմբակ չլինելու պատճառով նրանք կորցնում են իրենց հմտանալու շանսը: Անկախ ամեն ինչից, սիրում եմ իմ գյուղը, իմ հողը… Այս հողի համար շատ~ արյուն է թափվել, բայց մեր գյուղը կանգուն է մնացել:

Գիտե՞ս, նամակիս վերջում ուզում էի քեզ հրավիրել մեր գյուղ, բայց ես լսեցի մի ձայն և շտապեցի դուրս: Եվ իհարկե` չէի սխալվել. կրկին կրակոցներ էին սկսել:

Արդեն մութ է… Մարել են գյուղի բոլոր լույսերը: Գյուղս կարծես մեռած լինի: Ուզում եմ գյուղս խաղաղ լինի, էլ ոչ ոք չզոհվի, այլևս ոչ մի լույս չմարի:

Ամեն դեպքում սպասում եմ քեզ, թեկուզ որպես հյուր…

albina hovsepyan

Ես և Համո Սահյանը Լոր գյուղից ենք

Նոր ծանոթյունների ժամանակ հաճախ են ինձ հարցնում, թե որտեղից եմ, և ես պատասխանում եմ ` Լորից:

Գրեթե միշտ հասկանում կամ լսում են Լոռիից: Հպարտությամբ ուղղում եմ նրանց` նշելով, որ ես մեծ բանաստեղծ Համո Սահյանի Լոր գյուղից եմ: Սահյանական ոգին և շունչը տիրում է ողջ գյուղում: Չկա այնպիսի մի գյուղացի, որ չիմանա Սահյանի բանաստեղծություններից: Տարիներ առաջ վերակառուցվեց Համո Սահյանի տուն-թանգարանը, որը դարձավ Լոր գյուղի խորհրդանիշը: Ասելով` Լոր, բոլորը հիշում են Սահյանին:

Մեծ հպարտություն է ապրել այնտեղ, որտեղ ծնվել և մեծացել է Սահյանը, շնչել այն օդը, որը նա է շնչել: Տուն-թանգարանի վերակառուցումից մեկ տարի անց բանաստեղծի գյուղում շատ մեծ շուքով նշվեց նրա 100-ամյակը: Բազմաթիվ գրողներ, ճանաչված մարդիկ, մշակութային, գիտական և ամենատարբեր ոլորտներից ունեցանք շատ հյուրեր:

Այդ օրը թանգարան էին այցելել նույնիսկ այն մարդիկ, ովքեր նախկինում երբեք չէին եղել թանգարանում, հեռու էին ստեղծագործելուց, կարդալով նրա որոշ ստեղծագործություններից, արբելով սահյանական ոգով, այցելել էին թանգարան:

Յուրաքանչյուր լորեցու բարևը սկսվում է Սահյանով, օրը շարունակվում նրանով և անգամ բարի գիշեր ասելուց հիշում են մեծն լորեցուն:

Թումանյանական օր Դսեղում

Հոկտեմբերի 9-ին, ինչպես ամեն տարվա աշնանը, Դսեղում անցկացվեց արդեն ավանդույթ դարձած «Թումանյանական օրը»: Այս օրը Հայաստանի տարբեր մարզերից ժամանած հյուրերի և դսեղցիների առաջ բեմադրվում, երգվում կամ արտասանվում են Թումանյանի ստեղծագործություններից հատվածներ: Նախկինում միջոցառումն ավելի մարդաշատ էր, և´ հյուրերն էին շատ, և´ գյուղացիները: Այսօր գյուղում քիչ մարդ է մնացել, մնացածների մի մասն էլ կարևոր չի համարում միջոցառմանը նեկա գտնվելը:
Այս տարին յուրահատուկ էր նրանով, որ առաջին անգամ գյուղ էր գալու Մշակույթի նորանշանակ նախարարը` Արմեն Ամիրյանը: Հյուրերի թվում էին նաև Լոռու մարզպետ Արթուր Նալբանդյանը,Սերգո Երիցյանը, Գուգարաց թեմի առաջնորդ Սեպուհ արքեպիսկոպոս Չուլջյանը, Հովհաննես Թումանյանի թոռնուհի Իրմա Թումանյանը,  Գրողների միության Լոռու մարզային բաժանմունքի նախագահ Մանվել Միկոյանը և այլոք:
Հյուրերը ծաղիկներ դրեցին հուշաքարին, որտեղ թաղված է բանաստեղծի սիրտը:
Երեք տարի անց մենք տոնելու ենք բանաստեղծի 150-ամյակը, որը ըստ հյուրերի, անց է կացվելու ավելի մեծ շուքով: Ցանկանում եմ հուսալ, որ մի օր, թեկուզ հենց 150-ամյակի միջոցառումների ժամանակ, տուն-թանգարանի բակում, և մարդկանց մեջ կզգացվի Թումանյանական շունչը, որը արդեն քանի տարի է, մարած է, և որ Թումանյանական օրը չլինի միայն միջոցառում, որը մի քանի օր անց պետք է մոռացվի, այլ տոն, որը ընդարձակվելով իր մեջ կներգրավի բոլոր մասնակիցներին, նրանց հոգիներում դնելով սերը, հարգանքը ու երախտագիտության զգացումը Թումանյանի նկատմամբ: Մենք ենք Թումանյանի ժառանգները, համագյուղացիները և մենք ենք պարտավոր միշտ վառ պահել ամենայն հայոց բանաստեղծի հիշատակը: Նա մերն է, մեր հոգու մի մասնիկը, շատ բաներով ենք պարտական, և ամենաքիչը, որ կարող ենք անել նրա համար, մի փոքր ուշադրություն ցուցաբերելն է:

Mane Babajanyan

Կարմիր կակաչ

Դե, երևի ձեզնից շատերը՝ ինչպես և ես, փոքր տարիքում, չգիտեր, թե ինչ է կարմիր կակաչ լինելը: Մի րոպե, հիմա բացատրեմ:

Երբ փոքր էի, տատիցս հաճախ էի լսում, որ որոշ մարդկանց մասին ասում էր. «Կարմիր կակաչ ա», իսկ ես միշտ նույն հիմար ու մանկական հարցն էի տալիս. «Տատ,մարդ ո՞նց կարա կակաչ լինի, ախր, կակաչը ծաղիկ ա, է, մեծ ես՝ պիտի իմանաս»: Ու տատս բացատրում էր ինձ.

-Կարա, բալա ջան,կարա…

-Էդ ո՞նց, տա՛տ:

-Բալես, կյանքում գալիս ա մի ժամանակ, որ ամեն մարդ էլ կակաչ ա դառնում:

-Տա՛տ, մեկ ա՝ չեմ հասկանում, ինչի՞ կակաչ, ախր, ուրիշ ավելի սիրուն ծաղիկներ էլ կան է…

-Դրա մեջ լավ բան չկա, բալես, ինչ սիրուն ծաղիկ: Տես՝ կակաչ, որովհետև ինքը դրսից կարմիր ա՝ ուրախ, պայծառ, դրական, բայց որ բացում ես կակաչի մեջը՝ սիրտը՝ սև ա: Մարդն էլ ա տենց, բալես, շատ մարդիկ, որ տեսնում ես ուրախ են՝ մեջները կակաչի պես սևացել ա՝ տխուր ա սիրտները, բայց իրանք էլի ժպտում են ու էդ ցավը խեղդում իրանց մեջ: Բայց էս էլ իմացի՝ էդ մենակ կործանում ա, ամեն ինչ արա, որ էդպիսին չդառնաս ու կողքիններիդ էլ օգնի:

-Լավ տա՛տ, կանեմ:

…Այս խոսակցությունը երեք տարի առաջ էր, երբ ես դեռ շատ բաներ չէի հասկանում ու տատիս խոսքերն էլ անհասկանալի էին ինձ համար, բայց հետո՝ մեծանալով հասկացա, որ տատս ճիշտ էր: Ամեն մարդ էլ մի «կարմիր կակաչ» է՝ իր ցավով ու արցունքներով, իր տխուր-ուրախ կյանքով, բայց ոչ բոլորն են դա ցույց տալիս: Շատերը դա պահում են իրենց ներսում, ու այդ ցավը մեծանում-մեծանում ու մի օր կուլ է տալիս մարդուն՝ խեղդելով երազանքները, ձգտումները ու մնացած ամեն ինչ:

Երբ հասկացա սա, սկսեցի իմ ծանոթների ու ընկերների մեջ այդ «կարմիր կակաչ» լինելը փնտրել՝ հետաքրքիր էր, կա՞ն այդպիսիները, թե՝ ոչ: Ու գիտե՞ք, երկար փնտրել պետք չէր. «կակաչները» շատ են մեր օրերում:

Այ օրինակ՝ մոտ մեկ տարի առաջ ծանոթացա մեկի հետ ու մեր շփման առաջին իսկ օրից զգացի նրա «կակաչ» լինելը: Ախր, դա զգալն այնքան էլ բարդ չէ՝ մարդ ժպտում է, ծիծաղում, բայց ընդամենը մի հայացք ես գցում աչքերին՝ հասնում հոգու խորքը, ու տխրությունը պարուրում է քեզ: Դե, աչքերը հոգու հայելին են, չէ՞: Հենց այդ մի հայացքից հետո նա դարձավ «իմ կարմիր կակաչը» (բայց այնքա՜ն չէի ուզում դա, ախր, նա կարող էր, չէ՞, ուղղակի երջանիկ լինել): Ու գիտեք, մի բան եմ զգացել՝ կյանքը միայն լավ մարդկանց առաջ է ցավ ու դժվարություններ դնում: Ախ, եթե մեկը բացատրեր ինձ, թե ինչու է այդպես… Լավ, ինչևէ…

Ու էդպիսի մարդիկ այնքան ուրախ են իրենց պահում ու իրենց շուրջն ապրող մարդկանց էլ են փորձում ուրախացնել, երևի որովհետև գիտեն` ինչ վատ է տխուր ապրելը: Նրանք ուրախացնում են՝ մինչդեռ իրենց է իրական ուրախություն պետք, ախր, նրանց այդ գեղեցիկ ժպիտներն այնքան կեղծ են: Ու եթե լավ փնտրեք, ձեր շրջապատում կամ՝ գուցե ինքներդ ձեր մեջ գտնեք այդ «կարմիր կակաչից» ինչ-որ մի մասնիկ: Բայց մի թողեք այն խեղդի ձեզ, պայքարեք դրա դեմ:

Մի խորհուրդ եմ ուզում տալ բոլոր նրանց, ովքեր «կարմիր կակաչ» են ինչ-որ չափով: Ժպիտ տալը քիչ է՝ ինքներդ էլ ստացեք ու գունավորեք ձեր սևացած սիրտը, ցավով շարժվելը միայն դժվարեցնում է կյանքի ընթացքը:

Արմսթրոնգն ասում էր. «Ցավը ժամանակավոր երևույթ է: Այն կարող է տևել մեկ րոպե, մեկ ժամ, մեկ օր կամ տարի, բայց վերջին հաշվով, այն կանցնի, և ինչ-որ բան կզբաղեցնի դրա տեղը: Բայց եթե ես հանձնվեմ, ցավը կշարունակվի անվերջ»: Մի՛հանձնվեք:

Իսկ իրականում ես այս ամենը պատմեցի, որ ինչ-որ չափով կարողանամ օգնել իմ կարմիր կակաչին: Չգիտեմ` ինչքանով ստացվեց, բայց խնդրում եմ՝ ժպտա, հա՞…

Չեմ ուզում, որ ցավը քեզ էլ հաղթի՝ սպանիր իրեն քո մեջ, ժպտա՝ այն ամենաիսկական ու անկեղծ ժպիտով, որ միայն դու ես կարողանում:

Հ.Գ. Տա՛տ, ճիշտ էիր՝ ամենքս էլ կյանքի ինչ-որ մի փուլում դառնում ենք «կարմիր կակաչ», ու տատ, եթե ես այն ժամանակ հասկանայի, թե ինչ է դա, գուցե քեզ էլ կարողանայի տալ այն ուրախությունը, որ դու էիր մեզ տալիս: Կներես, տատ: Ես հիմա փորձում եմ անել ասածդ՝ օգնել էդպիսի մարդկանց, որ ժպիտ գտնեն, ամենաիսկական ու ամենասիրուն ժպիտը, որ մենակ երջանկությունից է ծնվում, փորձու՛մ եմ, տա՛տ:

Իմ առաջին կարթը

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Մեզնից շատերն են սիրում ձուկ ճաշակել, բայց քչերն են սիրում ձուկ որսալ: Ես դեռ մանկուց սիրել եմ ձուկ որսալ: Երբ առաջին անգամ տեսա, թե ինչպես է դա կատարվում, ինձ շատ հետաքրքրեց, և ես որոշեցի իմ ձեռքով մի ձկնորսական կարթ պատրաստել: Այն շատ էր տարբերվում իսկական ձկնորսական կարթից, և ես ոչինչ անել չէի կարողանում: Մի անգամ ամառային շոգ օր էր, ես էլ դեռ 7 տարեկան էի, հայրիկիս խնդրեցի, որ ինձ համար մի ձկնորսական կարթ գնի: Նա նայեց ինձ և գնաց՝ ոչինչ չասելով: Հաջորդ օրը վաղ առավոտյան հայրս ինձ արթնացրեց և խնդրեց տաք հագնվել և արագ դուրս գալ: Ես կարծեցի, թե մենք ինչ-որ տեղ ենք շտապում և արագ հագնվելով՝ դուրս եկա և նստեցի ավտոմեքենան: Մենք գնացինք Սևանա լճի ափ, որտեղ և ես տեսել էի, թե ինչպես են ձուկ որսում: Ասեմ, որ մենք լճափին ենք ապրում` Ծովազարդ գյուղում: Հայրս բեռնախցիկից հանեց երկու ձնկորսական կարթ և ասաց.

-Սա էլ քո խնդրանքը, տղաս, հիմա դու ունես քո իսկական ձնկորսական կարթը:

Ես անչափ ուրախացա, և հայրս ինձ սովորեցրեց, թե ինչպես պետք է ձուկ որսալ: Առաջին փորձս անհաջող էր: Ես իմ կարթը նետել էի մամուռների վրա, բայց երկրորդ անգամ կարողացա ճիշտ նետել: Երկար սպասեցի մինչև ձուկը կուլ տվեց խայծը: Ես քաշեցի նրան դուրս, բայց ճանապարհին խայծը նրա բերանից պոկվեց, և ձուկը ընկավ լճի մեջ: Ես շատ տխրեցի, նորից խայծը հարմարեցրի կեռիկի վրա և նետեցի ջուրը: Արևի շողերը ընկնում էին լճի մեջ, և ձկները շատ լավ էին երևում: Տեսնում էի, թե ինչպես են մոտենում խայծին, ինչպես է լողակը շարժվում ամեն անգամ, երբ ձնկերը դիպչում էին խայծին: Այդ պահին մի ձուկ կուլ տվեց խայծը: Ես սկսեցի քաշել, հանեցի նրան լճից դուրս և զգուշությամբ հանեցի կեռիկը նրա բերանից: Ձուկը փոքրիկ կարասիկ էր, և ես նրան բաց թողեցի՝ մտածելով, որ նա կմեծանա, և այդ ժամանակ ես նրան նորից կբռնեմ:

Ես մինչև հիմա մեծ սիրով եմ գնում ձկնորսության, բռնում եմ տարբեր չափի ձկներ: Եվ երբ ձուկը փոքր է լինում, ես նրան բաց եմ թողնում՝ հուսալով, որ մի օր ես նրան նորից կորսամ: Հիմա ունեմ շատ ձկնորսական կարթեր, բայց ինձ համար ամենանշանավորը իմ առաջին կարթն էր: Իմ բռնած ձկները ես բերում եմ տուն, և մայրիկիս խնդրում, որ մաքրի և տապակի: Այն շատ համեղ է ստացվում: Ամեն անգամ, երբ ձուկը պոկվում է և ընկնում լիճը, հիշում եմ, թե ինչպես տխրեցի, երբ առաջին անգամ ձուկը պոկվեց և ընկավ լիճը: