Լուսանկարը՝ Ռաֆայել Սահակյանի

Հոկտեմբերի մեկ։ Ժամը գիշերա-առավոտվա 6։00։ Բացում եմ տան դուռն ու նկատում երկու մարդու ուրվագիծ։

-Էս ինչի՞ եք եկել,- հարցնում եմ ես, ու մենք ծիծաղից փորներս բռնում ենք․․․

3 օր առաջ։

Դասերից հետո դասընկերուհիս՝ Աննան, ասաց, որ Մալիշկայի ռոբոտաշինության դասընթացներին մասնակցող երեք ակտիվ աշակերտների տանելու են Երևան՝ ինչ որ միջոցառման։ Դե, ես ինձ մի քիչ վերագնահատելով կարծեցի, թե այդ ակտիվներից մեկը ես եմ, չմտածելով անգամ, որ գնալու եմ ռոբոտաշինության էքսպոյի, որը տեղի էր ունենալու Երևանում։ Նույն օրը երեկոյան ինձ զանգահարեց ռոբոտաշինությանս ուսուցիչն ու ասաց, որ ես էլ եմ գնալու Երևան, և ի ուրախություն ընկերոջս՝ Վահեի, նա էլ է գալու։ Որոշվեց. հոկտեմբերի մեկին, առավոտյան 6։30 շարժվում ենք։

Լուսանկարը՝ Ռաֆայել Սահակյանի

Էքսպոյի նախորդ օրվա երեկոն էր, զարթուցիչս դրեցի 5։30 ու գնացի քնելու։

Տռլըմ, տռլըմ… (փորձում եմ զարթուցիչիս ձայնը տառերով գրել)։ Մի րոպե, բայց, իմ զարթուցիչը մեղմ երաժշտությամբ ինձ գուրգուրելով արթնացնում էր, սա ուրիշ ձայն է։ Վահեն էր զանգում։

-Վերկաց, հագնվի, լվացվի։ Գալիս եմ։

Հագնված, հաց կերած ու լվացված նստել եմ խոհանոցում ու սպասում եմ զանգի։ Ահա, հեռախոսս ծնգաց, բայց Վահեն չէր, զարթուցիչս էր։ Ահա, ևս մի ծնգոց։ Էհ, հիմա էլ երկրորդ զարթուցիչն էր։ Դե, համենայնդեպս էի դրել: Մարդ ես, բա որ չարթնանայի։ Վերջապես երրորդ ծնգոցը։

Բացում եմ տան դուռն ու նկատում երկու մարդկանց ուրվագիծ։

-Էս ինչի՞ եք եկել,- հարցնում եմ ես, ու մենք ծիծաղից փորներս բռնում ենք։

Մի խոսքով, գնացինք պայմանավորված տեղն ու բավականին երկար սպասեցինք մեր ավտոբուսին։ 7-ին շարժվեցինք։ Դե, լավ ա էլի մարզում «ակտիվ» երիտասարդ լինելը։ Ավտոբուսում Վայոց ձորի մնացած ակտիվ երեխեքն էին, նոր ծանոթությունները ակնկալածիցս քիչ էին։ Գրեթե կեսին ճանաչում էի։

10-ին հասանք Երևան։ Ես ու Վահեն միանգամից վազեցինք էքսպոյի շենք։ Մի բառով ասեմ՝ դրախտ։ Մի կողմում երեխեքի սարքած ռոբոտները, մյուսում՝ 2016-ի ամենահզոր խաղային համակարգիչները, նորագույն խելախոսները, աքսեսուարները և այլն։

Լուսանկարը՝ Ռաֆայել Սահակյանի

Վահեի հետ հիանում էինք այդ ամենով, երբ մի տղա կողքովս անցնելիս կանգնեց, ու նայեց վրաս։ Շրջվեմ ու տեսնեմ` ի՞նչ։

-Իյա, ապ ջա՞ն։ Էս դուք էլ «արմաթ» ունի՞ք։

-Ըբը, ինչըխ,- փորձեցի իր բարբառով պատասխանել։

Հարութն էր։ Նրա հետ ֆեյսբուքով էի ծանոթացել ու կյանքում չէի տեսել։

-Ռաֆոն էլ է ստեղ, Վահեն էլ պիտի գա մի քանի ժամից,- Ռաֆոյին ու Վահեին էլ էինք ֆեյսբուքում գտել, ընդհանուր չաթ էինք բացել։

-Պարոն Աբրահամյան,- Ռաֆն էր, ներկայացավ իր ֆեյսբուքյան կեղծանունով։

Ծանոթացանք նրանց ստեղծած ռոբոտների հետ։ Մեկն ական էր գտնում, մյուսը` «դրիֆտ անող» փոքր մեքենա էր. ու այսպես շարունակ։

Քայլում էի սրահով, մոտենում տարբեր ծրագրերի ու նրանցից վերցնում իրենց այցեքարտերը, ինքս էլ չգիտեմ` ինչիս էր պետք։ Ուղղակի վերցնում էի։ Ահա, մի տղա էլ անցավ կողքովս ու էլի այնպես վրաս նայեց, ոնց ինֆորմատիկայի ուսուցիչը անդրոիդ համակարգին կնայեր։

Հերթական սոցցանցային ծանոթս էր: Նրա հետ էլ զրուցեցինք: Իսկական տոն էր էքսպոյում, ոչ միայն նրա համար, որ այդքան հետաքրքիր սարքեր ու սարքավորումներ տեսանք, այլ տոն էր նաև նրա համար, որ մի տեղում էին հավաքվել այդքան խելացի ու ակտիվ երիտասարդներ: Դե, ես մեզ էլ նկատի ունեմ (Շա՞տ էր անհամեստ,բայց ես սկզբում էլ ասացի, որ լավ է մարզում ակտիվ երիտասարդ լինելը):

Հա, մոռացա ասեմ, որ ես ու մեր գյուղի Վահեն գրանցվել էինք խաղարկության, որում մի հոգի պատահականության սզբունքով հաղթելու էր խաղային մկնիկ, ստեղնաշար կամ ականջակալ։ Մեզնից հասնում էր ուղղակի 5։ 30-ին լինել խաղարկության վայրում, այլապես մրցանակը կտրվեր ուրիշի։ Ու կռահեք` ինչ եղավ։ Դե ինչ պիտի լիներ, ժամը հինգին ուսուցիչս ասաց, որ վերադառնում ենք գյուղ։ Ուղղակի կլռեմ ու չեմ փորձի բացատրել մեր տրամադրությունն այդ պահին։ Միայն կասեմ, որ մի 3 ժամ էլ հետ եկանք, բայց այս անգամ մեր դանդաղ շարժվելը մեր օգտին էր։ Երեխեքի հետ ինչ խաղեր ասես չխաղացինք․․․

Հ․Գ․ Հա լավ, ոչինչ։ Թող մի խաղարկության էլ չմասնակցեինք, դա չի խանգարի, որ այս օրը դասվի ամենահագեցած օրերիս շարքում։

«Մենք հավատում ենք, որ միայն հայրենադարձությամբ կարող ենք հաղթել թշնամուն, այստեղ ապրելով, այստեղ շենացնելով: Եվ հենց այստեղ փորձեցինք մի փառատոն կազմակերպել, որն էլ արդեն իր մեջ ընդգրկում է «տոն» բառը, որպեսզի մեր ժողովուրդը ուրախ լինի, մեր համաքաղաքացիները ուրախ լինեն: Եվ գոնե մեկ օր փառաբանենք Աշտարակի ամենահռչակավոր բերքը՝ ընկույզը: Բարի եկած եք և հավատացած ենք, որ ոչ թե ամեն մի հայ պետք է ասի. «Որտեղ հաց, այնտեղ կաց», և գնա օտար երկիր` չեզոքացնելով իրեն և իր ընտանիքը, այլ գա Հայաստան և ասի. «Ուր հայ, հոն` կաց»:

Եվ ահա, արդեն հինգերորդ տարին է, որ սփյուռքահայ Պիեր Բաղդասարյանի խոսքերով սկսվում է «Պոպոքի տոնը, Պոպոքի տանը» փառատոնը:

Բացատրեմ խաղի կանոնները: Խաղը բաղկացած է 5 փուլից և 8 հոգանոց խմբերից: Մասնակիցները կանգնելով, այսպես ասած, թմբուկե սեղանի շուրջը, (որի ներսում լցված են ընկույզները) աջ կողմից վերցնում են ընկույզը, մուրճով կոտրում, այնպես որ, չփշրվի, կեղևահան անում և լցնում իրենց համարի ամանի մեջ ու անցնում հաջորդ ընկույզին: Մեկ ամբողջական ընկույզը կամ պոպոքը, ճղոպուրը, կակալը (ինչ էլ ասես, իմաստը նույնն է) հաշվում են մեկ միավոր: Հաղթում է այն մասնակիցը, ով ամենաշատն է կոտրել:

Այս տարի մասնակիցներն ավելի շատ էին, քան նախորդ տարիներին: Նրանք ոչ միայն Աշտարակից էին, այլ նաև Երևանից, Օշականից, Սասունիկից և Ուշիից:

Փառատոնի ընթացքում մենք Կարմրավոր եկեղեցուց ծածանեցինք 30 մետրանոց եռագույնը, որը եղել էր բազմաթիվ այլ երկրներում և կարևոր իրադարձություններում, որի մետրերը պետք է ավելանային և ծածանվեին Արարատի գագաթում:

Ահա և եկավ սպասված պահը: Իր արագության, ժամանակը ճիշտ օգտագործելու և անկոտրունության շնորհիվ հաղթող դարձավ Արմեն Աբրահամյանը: Նա կարողացավ առավել շատ կեղևի տակ թաքնված «ուղեղներ» հանել և ստանալ 50.000 դրամ: Իսկ այս ամենը եզրափակվեց ավանդույթ դարձած երգով.

… Պոպոք է այստեղ, պոպոք է այնտեղ,

Հայի սեղանին անպակաս համեղ,

Պոպոք է այստեղ, պոպոք է այնտեղ,

Կեր ու կդառնաս բոլորից ուժեղ…

Առաջին շարքում նստած երեխաներից մեկը չդիմացավ ընկույզների գայթակղությանը ու թմբուկե սեղանից «գողացավ» մեկ պոպոք:

Քաղաք գնալուս համար մեկ ուրախությունը մետրո մտնելն է։ Ինձ ճանաչողները գիտեն իմ՝ մետրոյի հանդեպ ունեցած սիրո մասին։ Եթե մարդկանց համար մետրոն ուղղակի արագ փոխադրամիջոց է, ապա ես նրանց նման չեմ: Մետրոյում էնքան հանգստություն ու խաղաղություն կա, որ փնտրում են մարդիկ գետնի վրա, չմտածելով, որ այն հենց գետնի տակ է` մետրոյում, թեև բոլորը չեն, որ զգում են։

Մետրոյի հոտից մենակ արդեն կարող ես մոռանալ ամեն ինչ, ինչ կատարվում է շուրջդ: Ուղղակի մտիր մետրո, կանգնիր ու շնչիր: Թող անցնեն մարդիկ շտապելով, բայց դու մնա ու շնչիր։

Մետրոյի մեջ արվեստ կա, քարերի,  նստարանների, բարձրացող ու իջնող շարժասանդուղքների,  նստարանների ու վերջապես տարբեր հայացքներով մարդկանց մեջ։ Սիրում եմ անգամ էն մարդկանց, որոնք ոտքից գլուխ զննում են իրենց դիմաց նստողներին: Անգամ եթե մի քանի կայարան ես անցնում, հասցնում ես մտքում «խոսել» դիմացինիդ հետ։ Ու եթե ուշադիր լինես, կգտնես մարդկանց, որոնք սիրում են մետրոն ինձ նման, նրանց կգտնես հենց կայարաններում, շնչելի՜ս։

Հ.Գ. Եթե ունես մետրոյի նկարներ, տեղադրիր մեկնաբանություններում, ես դրանցից կարոտս առնում եմ:

….«Ժամը ո՞նց իմացար, այ տատ»: Մեղավոր նայում է ինձ,

նայում է վերև՝ արևին, հետո գնում է մանրաքայլ:

Իսկ մենք հաց կտրելու մեքենա էլ ենք հորինել:

Վարդգես Պետրոսյան

…Նստում էր պատուհանի տակ ու դուրս նայում: Դպրոցից տուն ճանապարհս միշտ ընդհատվում էր նրանց տան մոտ, նայում էի պատուհանից ներս, ժպտում, հետո վազում-նստում կողքին, ու նա ինձ պատմում էր պատմություններ, պատմում էր իր կյանքից, անցյալից ու ներկայից: Եվ հենց նա էր ինձ համար ամենալավ գրողը, բանաստեղծը, ամենալավ հեքիաթասացը: Ախր, նա ինձ պատմելու այնքան բան ուներ: Տա՜տս….

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Հուշերիս մեջ նա ամրացել է մյուսներից տարբեր, ուրիշ լույսով շաղախված, մի քիչ էլ խառնված Անանյանի գրածներին, որ էլի իրենից էի լսել: Որքան նման էին այդ պատմվածքները տատիս հեքիաթ-կյանքին, համենայնդեպս, ինձ այդպես էր թվում: Լսում էի, լսում, ու մտքերս խճճվում էին, խառնվում ու մի անքանդելի կծիկ դառնում: Հետո, մի օր էլ նույն ձևով մտքերիս կծիկը տեղավորվեց հուշերիս դարակներում, ամուր-ամուր կողպեցի սրտումս, որ էլ երբեք չբացեմ, որ չկորցնեմ նրանց: Միայն մի օր երևի կբացեմ դարակները, որ նորից կարդամ Անանյանի գրածները, քանդեմ հուշերիս կծիկն ու այն դասավորեմ այնպես, որ էլ չխճճվեն հիշողություններս, որ «Հովազաձորի գերիները» չգան-չխցկվեն տատիս հեքիաթ- կյանքի մեջ:Բայց չէ, կյանքը հեքիաթ չի, կյանքի վերջում հեքիաթների պես երկնքից երեք խնձոր չի ընկնում, տատիս կյանքի վերջում էլ չընկավ… Հա՜, նրա կյանքն էլ հեքիաթ չէր…

…Հետո գնում էինք այգի, նա վերցնում էր քաղհանն ու աչքերիս մեջ ձուլվում բնությանը, հողին ու ջրին, ամեն ծառ ու թփի հետ նա իր սրտից մի մասնիկն էր դնում. երևի հենց դա էր պատճառը, որ իր աճեցրած մրգերն ամենահամեղն էին ինձ համար, ամենալավը…. Նա էր ինձ համար ամենալավը:

Ինչ հետաքրքիր բան է, չէ՞, կյանքը, ո՞նց է ներկան այդքան արագ կարողանում հիշողություն դառնալ, իսկ հետո, հետո ուղղակի մոռացվել… Չէ՜: Հիշողությունները մեզ չեն լքի, չէ՞ որ առանց նրանց կյանքն անիմաստ պիտի լինի, դատարկ ու խավար, առանց հիշողություն կյանքն անպետք կդառնա:

Նա էլ իր հիշողություններով ապրում,ի՞նչ կլիներ, եթե նա էլ իր սրտի դարակներում ամուր չփակեր հիշողությունները, որ հազվադեպ էր բացում, միայն վերհիշելու, ինձ, քրոջս ու եղբայրներիս պատմելու համար:

…Միասին քայլում էինք, խոսում, հետո գալիս, նստում մի հին աթոռի վրա, ու նա ինձ էլի պատմում էր, պատմում էր երկար ու ամեն ինչի մասին, ինչքա՜ն բան էի սովորում նրա պատմածներից, ոնց էի հիանում նրանով, իսկ նա, նա դեռ պատմում էր, պատմում էր, մեկ-մեկ կռիվ տալով դավաճանող հիշողության հետ, մեկ-մեկ ժպտալով, բայց միշտ-միշտ թախծոտ հայացքով ու դողացող, վշտից չորացած ձայնով, իր ձեռքերի նման:

Նայում էի նրան ու զարմանում, թե մի մարդու մեջ ինչպես կարող են այդքան լավ բաներ լինել, այդքան բարություն, ջերմություն ու սեր: Ինչպես կարող է անծանոթ մարդուն ուղղված, կամ նրանից ստացած ընդամենը մի բարևն այդքան երջանկացնել մարդուն:

Այդ ինչպե՞ս… Դե հա, նրան երջանկացնում էր: